Małżeństwo przy uznaniu za obywatela polskiego
Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 2a aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim za obywatela polskiego uznaje się cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, który pozostaje co najmniej od 3 lat w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim.
Powstaje w związku z tym pytanie, że małżonek cudzoziemca musi mieć obywatelstwo polskie cały czas od momentu zawarcia małżeństwa, czy też tylko w chwili zawarcia małżeństwa albo może wystarczy, żeby miał obywatelstwo polskie w chwili uznania ?
Wykładnia celowościowa przemawia za tym, żeby odejść od czysto językowego rozumienia tego przepisu, które wskazywałoby na wymóg posiadania obywatelstwa polskiego przez małżonka cudzoziemca tylko w dniu ślubu. Prowadziłaby ona do absurdalnego rezultatu, że za obywatela polskiego mógłby zostać uznany cudzoziemiec, który wprawdzie zawarł związek małżeński z obywatelem polskim, ale po ślubie jego małżonek utracił swoje obywatelstwo polskie i w momencie uznania już by go nie miał. Ratio legis omawianego przepisu jest ułatwienie nabycia obywatelstwa polskiego przez małżonków obywateli polskich, których małżeństwo trwa już co najmniej 3 lata i to niezależnie od kiedy małżonek cudzoziemca posiada obywatelstwo polskie.
Podobna regulacja obowiązywała pod rządami ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim. Zgodnie z art. 10 tej ustawy cudzoziemiec pozostający co najmniej 3 lata w związku małżeńskim zawartym z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, który zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub posiadając prawo stałego pobytu, może nabyć obywatelstwo polskie, jeżeli w terminie 3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie albo 6 miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub nabycia prawa stałego pobytu złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.
Wykładnia art. 10 ustawy z 1962 roku była przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sąd ten w wyroku z dnia 13 czerwca 2007 r. (II OSK 1098/06) stwierdził
Przepis art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) ma zastosowanie także wówczas, gdy w chwili zawarcia związku małżeńskiego małżonek cudzoziemca nie posiadał obywatelstwa polskiego, a nabył je po zawarciu związku małżeńskiego.
W uzasadnieniu omawianego orzeczenia czytamy, że za rozumieniem tych przepisów przedstawionym przez Sąd przemawia przede wszystkim to, że w art. 10 ust. 1a ustawy o obywatelstwie polskim zostały wprowadzone dwa niezależne od siebie terminy złożenia przez cudzoziemca oświadczenia woli o nabyciu obywatelstwa polskiego. Pierwszy termin liczy się od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się, a drugi termin od dnia zawarcia związku małżeńskiego. Gdyby przyjąć, że ze sposobu, w jaki określony został ten drugi termin, wynika, iż warunkiem nabycia obywatelstwa polskiego jest, iż osoba, z którą cudzoziemiec zawiera związek małżeński, już w chwili zawarcia związku małżeńskiego ma posiadać obywatelstwo polskie, to wówczas powstawałaby niemożliwa do zaakceptowania sytuacja różnicująca przesłanki nabycia obywatelstwa polskiego w tym trybie w zależności od tego, na który z terminów złożenia oświadczenia woli powołuje się cudzoziemiec. Nie ulega przecież wątpliwości, że w razie składania oświadczenia woli z powołaniem się na termin liczony od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenia się w żaden sposób nie można przyjąć, iż warunkiem nabycia obywatelstwa jest nie tylko to, że cudzoziemiec pozostaje przez co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, ale także to, że osoba ta posiadała obywatelstwo polskie już w dniu zawarcia związku małżeńskiego z tym cudzoziemcem.
Należy również zwrócić uwagę, że także Konwencja o obywatelstwie kobiet zamężnych, otwarta do podpisu w Nowym Jorku dnia 20 lutego 1957 r., do której Polska przystąpiła w 1959 r. (Dz.U. z 1959 r. Nr 56, poz. 334 i 335), nie uzależnia stosowania uproszczonej procedury nabycia obywatelstwa od tego, czy małżonek cudzoziemca posiada w dniu zawierania związku małżeńskiego obywatelstwo tego państwa, o którego nabycie występuje cudzoziemiec. Celem wprowadzenia przez państwa związane Konwencją "specjalnej uproszczonej procedury naturalizacyjnej" było umożliwienie kobietom nabycia obywatelstwa męża względnie szybko i w uproszczony sposób w porównaniu ze sposobem nabycia obywatelstwa poza tą procedurą.
Sąd stwierdził, że przytoczone względy prowadzą do wniosku, że przepis art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim ma zastosowanie także wówczas, gdy w chwili zawarcia związku małżeńskiego małżonek cudzoziemca nie posiadał obywatelstwa polskiego, a nabył obywatelstwo polskie po zawarciu związku małżeńskiego.
Z uwagi na podobieństwo zapisów ustawy z 1962 z zapisami ustawy z 2009 roku należy uznać że orzeczenie NSA z dnia 13 czerwca 2007 r. pozostaje nadal aktualne
