Ludność z byłego Królestwa Polskiego
Aby uzyskać obywatelstwo polskie po odzyskaniu niepodległości przez II RP, ludność zamieszkująca obszary byłego Królestwa Polskiego musiała wykazać się osiedleniem na tym terytorium byłego Cesarstwa Rosyjskiego, które to po I wojnie światowej i wojnie polsko–bolszewickiej 1920 roku przypadło Polsce. Pod pojęciem osiedlenia nie należy jednak rozumieć faktycznego, choćby długotrwałego zamieszkiwania na danym terytorium, a rodzaj więzi publicznoprawnej, łączącej jednostkę z danym terytorium.
Przesłanki nabycia ex lege obywatelstwa polskiego przez osoby pochodzące z obszaru byłego Królestwa Polskiego statuował art. 2 punkt 1 litera a ustawy z 1920 roku o obywatelstwie Państwa Polskiego. Aby uzyskać obywatelstwo polskie z chwilą wejścia w życie niniejszej ustawy, należało być osiedlonym na terytorium Państwa Polskiego i nie posiadać obcego obywatelstwa. Za osiedlonego w rozumieniu wspomnianej ustawy, a więc z mocy prawa będącego obywatelem polskim, był uważany każdy, kto był zapisany lub w czasie istnienia Królestwa miał prawo być zapisany, do ksiąg stałej ludności Królestwa Polskiego. Owym „osiedleniem” należało się wykazać na dzień ogłoszenia wspomnianej wyżej ustawy, to jest 31 stycznia 1920 roku. Nabycie obywatelstwa w myśl przepisów owej ustawy nie było więc uzależnione od faktycznego zamieszkiwania na terytorium Polski.
Kwestię zapisu do ksiąg ludności stałej w Królestwie Polskim oceniać należało według przepisów obowiązujących w czasach jego istnienia. Od strony prawnej sprawę prowadzenia ksiąg ludności stałej w Królestwie Polskim regulowały:
- instrukcja o utrzymaniu i prowadzeniu ksiąg ludności w miastach i gminach wiejskich Królestwa Polskiego, zatwierdzona decyzją Rady Administracyjnej z 10/22 listopada 1861 roku
- instrukcja o utrzymaniu i prowadzeniu ksiąg ludności dla m. st. Warszawy, zatwierdzona decyzją Rady Administracyjnej z 11/23 lutego 1866 roku
- ukaz z 8 lipca 1868 roku dotyczący trybu przesiedlania się z Cesarstwa Rosyjskiego do Królestwa Polskiego - wprowadzał niewielkie zmiany w stosunku do dwóch powyższych instrukcji.
