Odmowa służby wojskowej a utrata obywatelstwa polskiego
Zgodnie z art. 113 ustawy z 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym, służba wojskowa była służbą zaszczytną, pełnioną dla Narodu i Państwa i zarazem wypełnieniem podstawowego obowiązku obywatelskiego. Z uchyleniem się od obowiązku służby wojskowej prawo wiązało znamienne konsekwencje w postaci nawet utraty obywatelstwa polskiego.
Kolejny przepis tego aktu prawnego stanowił, że obywatel polski, podlegający obowiązkowi wojskowemu, może być na wniosek Ministra Spraw Wojskowych lub upoważnionej przez niego władzy wojskowej, pozbawiony obywatelstwa polskiego. Stać się to mogło w sytuacji, gdy obywatel:
wbrew obowiązkowi wojskowemu opuścił jednostkę lub stanowisko służbowe i przebywał za granicami Państwa Polskiego lub na obszarze zajętym przez nieprzyjaciela;
w celu uchylenia się od obowiązku wojskowego nie czynił zadość powołaniu lub publicznemu wezwaniu do służby, lecz udał się za granice Państwa Polskiego lub na obszar zajęty przez nieprzyjaciela i tam przebywał;
przebywał stale za granicami Państwa Polskiego i w celu uchylenia się od obowiązku wojskowego nie zgłosił się w terminie wyznaczonym przez władzę w urzędzie konsularnym R. P. lub u właściwej władzy wojskowej w kraju;
przebywał za granicami Państwa Polskiego i werbował do obcego wojska lub obcej organizacji wojskowej obywateli polskich przebywających w kraju lub za granicą.
Władze właściwe do wydawania decyzji o pozbawieniu obywatelstwa polskiego oraz tryb postępowania w tych sprawach określało rozporządzenie ministrów Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej z dnia 7 lutego 1939 r. wydane w porozumieniu z Ministrami: Spraw Zagranicznych, Skarbu, Sprawiedliwości, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Rolnictwa i Reform Rolnych oraz Komunikacji w sprawie wykonania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym.
Znamiennym jest, że regulacja ta przewidywała obowiązek wydania decyzji w przedmiocie pozbawienia obywatelstwa polskiego. W praktyce oznacza to, że osoby, które uchylały się od obowiązku służby wojskowej nie utraciły obywatelstwa automatycznie, jeśli nie została w ich sprawie wydana prawomocna decyzja.
Ustawa ta obowiązywała w okresie od 2 września 1938 roku do 28 maja 1950 r.
