Orzecznictwo

Poniżej orzeczenia sądów dotyczące spraw obywatelstwa:

1. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 czerwca 2016 r. II OSK 2737/15
2. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 czerwca 2016 r. II OSK 2385/14
3. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia 2016 r. II OSK 1927/14
4. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 stycznia 2016 r. IV SA/Wa 1912/15
5. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 19 lutego 2014 r. II SAB/Rz 116/13
6. Wyrok z dnia 16 maja 2013 r Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
7. Wyrok z dnia 17 stycznia 2013 r Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
8. Wyrok z dnia 11 maja 2012 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
9. Wyrok z dnia 24 kwietnia 2012 r Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
10. Wyrok z dnia 18 kwietnia 2012 r Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
11. Wyrok z dnia 8 marca 2012 r Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
12. Wyrok z dnia 17 lutego 2012 r Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
13. Wyrok z dnia 30 listopada 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1846/09
14. Wyrok z dnia 30 listopada 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1668/09
15. Wyrok z dnia 5 listopada 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1592/09
16. Wyrok z dnia 28 października 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1700/09
17. Wyrok z dnia 30 września 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1852/09
18. Wyrok z dnia 29 września 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1618/09
19. Wyrok z dnia 29 września 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1617/09
20. Wyrok z dnia 8 września 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1616/09
21. Wyrok z dnia 8 września 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1653/09
22. Wyrok z dnia 31 maja 2010 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 454/09
23. Wyrok z dnia 22 grudnia 2009 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1868/08
24. Wyrok z dnia 10 marca 2009 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 406/08
25. Wyrok z dnia 23 stycznia 2009 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1456/08
26. Wyrok z dnia 22 stycznia 2009 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 42/08
27. Wyrok z dnia 8 grudnia 2008 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1328/07
28. Wyrok z dnia 30 października 2008 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 924/07
29. Wyrok z dnia 8 sierpnia 2008 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 189/07
30. Wyrok z dnia 1 lipca 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 781/08
31. Wyrok z dnia 27 czerwca 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 650/08
32. Wyrok z dnia 25 czerwca 2008 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 686/07
33. Wyrok z dnia 17 czerwca 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 750/08
34. Wyrok z dnia 13 czerwca 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 701/08
35. Wyrok z dnia 21 maja 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 549/08
36. Wyrok z dnia 14 maja 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 568/08
37. Wyrok z dnia 13 maja 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie V SA/Wa 505/08
38. Wyrok z dnia 12 maja 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 382/08
39. Wyrok z dnia 7 maja 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 337/08
40. Wyrok z dnia 25 kwietnia 2008 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 172/07
41. Wyrok z dnia 17 kwietnia 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 353/08
42. Wyrok z dnia 15 kwietnia 2008 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 396/07
43. Wyrok z dnia 9 kwietnia 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 279/08
44. Wyrok z dnia 31 stycznia 2008 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1919/06
45. Wyrok z dnia 24 stycznia 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie IV SA/Wa 2367/07
46. Wyrok z dnia 21 grudnia 2007 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie II OSK 1783/06
47. Wyrok z dnia 18 grudnia 2007 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 2253/07
48. Wyrok z dnia 3 października 2007 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 1365/07
49. Wyrok z dnia 24 stycznia 2007 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 2241/06
50. Wyrok z dnia 26 kwietnia 2006 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 129/2006
51. Wyrok z dnia 20 listopada 2006 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 1274/06
52. Wyrok z dnia 27 października 2006 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 1254/2006
53. Wyrok z dnia 12 października 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1156/2005
54. Wyrok z dnia 12 października 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1013/2006
55. Wyrok z dnia 12 października 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny w WarszawieII OSK 1130/2005
56. Wyrok z dnia 14 września 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 353/2006
57. Wyrok z dnia 7 września 2006 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 288/2006
58. Wyrok z dnia 18 sierpnia 2006 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 644/2006
59. Wyrok z dnia 26 kwietnia 2006 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 129/2006
60. Wyrok z dnia 23 marca 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1361/2005
61. Wyrok z dnia 23 lutego 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1279/2005
62. Wyrok z dnia 14 grudnia 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1085/2005
63. Wyrok z dnia 27 października 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1016/2005
64. Wyrok z dnia 14 października 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 267/2005
65. Wyrok z dnia 14 grudnia 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 542/2005
66. Wyrok z dnia 21 września 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 582/2005
67. Wyrok z dnia 21 lipca 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 560/2005
68. Wyrok z dnia 15 lipca 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie OSK 1411/2004
69. Wyrok z dnia 15 lipca 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 778/2005
70. Wyrok z dnia 12 lipca 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 612/2005
71. Wyrok z dnia 1 lipca 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 571/2005
72. Wyrok z dnia 31 maja 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 521/2005
73. Wyrok z dnia 8 lutego 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie II SA/Wa 261/2004
74. Wyrok z dnia 3 listopada 2004 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie V SA 2127/2003
75. Wyrok z dnia 6 października 2004 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie V SA 3946/2003
76. Wyrok z dnia 27 maja 2004 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie II SA/Wa 270/2004
77. Wyrok z dnia 9 listopada 2001 r. Sąd Najwyższy III RN 1/2001
78. Wyrok z dnia 17 września 2001 r. Sąd Najwyższy III RN 56/2001
79. Wyrok z dnia 11 września 2001 r. Naczelny Sąd Administracyjny (do 2003.12.31) w Warszawie V SA 150/2001
80. Wyrok z dnia 10 września 1999 r. Naczelny Sąd Administracyjny (do 2003.12.31) w Warszawie V SA 301/1999
81. Uchwała z dnia 9 listopada 1998 r. Naczelny Sąd Administracyjny (do 2003.12.31) w Warszawie OPS 4/1998
82. Wyrok z dnia 13 lutego 1997 r. Naczelny Sąd Administracyjny (do 2003.12.31) w Warszawie V SA 246/1996
83. Wyrok z dnia 28 maja 1996 r. Sąd Najwyższy II URN 11/1996
84. 3Wyrok z dnia 14 września 1993 r. Naczelny Sąd Administracyjny (do 2003.12.31) w Warszawie V SA 1203/1993
85. Postanowienie z dnia 18 kwietnia 1985 r. Naczelny Sąd Administracyjny (do 2003.12.31) w Warszawie III SA 404/1985
86. Postanowienie z dnia 17 grudnia 1980 r. Sąd Najwyższy I CR 420/1980

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 31 maja 2010 r.
II OSK 454/09

Postępowanie w sprawach o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty (art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) może być wszczęte z urzędu.
ONSAiWSA 2011/3/57
821667
Dz.U.2000.28.353: art. 17 ust. 4

Przewodniczący: sędzia NSA Włodzimierz Ryms (sprawozdawca).
Sędziowie NSA: Jacek Chlebny, Alicja Plucińska-Filipowicz.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi kasacyjnej Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 listopada 2008 r. w sprawie ze skargi Janiny W.I. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 czerwca 2008 r. w przedmiocie utraty obywatelstwa polskiego i na podstawie art. 185 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, a ponadto na podstawie art. 203 pkt 2 powyższej ustawy zasądził od Janiny W.I. na rzecz organu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji trzysta czterdzieści złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Zaskarżonym wyrokiem z 3 listopada 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu skargi Janiny W.I., stwierdził nieważność decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 26 czerwca 2008 r. oraz utrzymanej przez nią w mocy decyzji Wojewody Zachodniopomorskiego z 3 stycznia 2002 r. stwierdzającej utratę obywatelstwa polskiego przez Janinę W.I.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy: W dniu 25 lipca 2001 r. do Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wpłynął w celu zaopiniowania wniosek skarżącej adresowany do Prezydenta RP o nadanie jej obywatelstwa polskiego. Z uwagi na to, że skarżąca do wniosku nie dołączyła dokumentu stwierdzającego brak obywatelstwa polskiego lub zwolnienia bądź zrzeczenia się obywatelstwa polskiego, organ przesłał akta sprawy do Wojewody Zachodniopomorskiego w celu przeprowadzenia z urzędu postępowania w trybie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim. Wojewoda Zachodniopomorski decyzją z 3 stycznia 2002 r. stwierdził utratę obywatelstwa polskiego przez Janinę W.I., poprzednio Janinę T. (ur. 24 grudnia 1939 r. w Warszawie jako obywatelka polska). Decyzję tę dołączono do wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego i przekazano Prezydentowi RP. Postanowieniem z 4 kwietnia 2002 r. Prezydent RP nadał skarżącej obywatelstwo polskie. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, po rozpatrzeniu odwołania Janiny W.I., decyzją z 26 czerwca 2008 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody Zachodniopomorskiego z 3 stycznia 2002 r. stwierdzającą utratę obywatelstwa polskiego przez skarżącą. Organ wskazał, że skarżąca w dniu 21 kwietnia 1958 r. wystąpiła z podaniem do Rady Państwa o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego na izraelskie, w związku z wyjazdem na stałe do Izraela. Po przyjeździe do Izraela skarżąca w dniu 7 lipca 1958 r. nabyła obywatelstwo izraelskie. Zasady nabycia i utraty obywatelstwa polskiego w dacie złożenia podań do Rady Państwa przez skarżącą oraz w dacie nabycia obywatelstwa izraelskiego regulowała ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. Nr 4, poz. 25 ze zm.), która stanowiła, że obywatel polski tracił obywatelstwo polskie, jeżeli uzyskał zezwolenie władzy polskiej na zmianę obywatelstwa oraz nabył obywatelstwo obce. Zdaniem organu, warunek uzyskania zezwolenia na zmianę obywatelstwa został spełniony, ponieważ w rozpoznawanej sprawie miała zastosowanie uchwała nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na pobyt stały do państwa Izrael, która stanowiła generalne pod względem podmiotowym zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego na izraelskie. Sam fakt spełnienia warunków przewidzianych w uchwale powodował, że osoby zainteresowane, a do takich zaliczała się skarżąca, uzyskiwały zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego na izraelskie. Natomiast ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim nie zawierała regulacji w zakresie trybu i formy wydawania przez Radę Państwa zezwoleń w przedmiocie zmiany obywatelstwa polskiego na obce.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, stwierdzając nieważność decyzji organów obu instancji, przyjął, że postępowanie w przedmiocie ustalenia statusu obywatelstwa zarówno w zakresie potwierdzenia posiadania, jak i utraty obywatelstwa polskiego, może być prowadzone jedynie na wniosek strony. W ocenie Sądu przemawia za tym zarówno brzmienie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, jak i całokształt unormowań tej ustawy. Nie można dokonać odmowy w sytuacji braku żądania "czegoś" przez podmiot. Organ nie może bez wyraźnego wniosku podmiotu odmówić mu stwierdzenia posiadania jakiegoś prawa czyjego utraty. Odmowa musi mieć adresata, który jednocześnie jest inicjatorem, osobą, która czegoś żąda. Organ nie może odmówić stronie z urzędu posiadania prawa, o które sama strona nie występowała. Wszelkie postępowania prowadzone na podstawie ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim wymagają złożenia wniosku przez osobę zainteresowaną rozstrzygnięciem kwestii jej obywatelstwa. Obywatelstwo jako prawo osobiste jest ściśle związane z osobą, której dotyczy. Organ nie może w sposób władczy wchodzić w tę sferę prawną jednostki. W tej sprawie wyłączona była możliwość wszczęcia przez organ z urzędu postępowania o stwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego, skoro brak było wniosku skarżącej czy też ewentualnej zgody strony wyrażonej w toku postępowania.
W skardze kasacyjnej od wyroku Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji zarzucił naruszenie art. 8 ust. 3 i art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim oraz § 2 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o nadanie lub wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego oraz wzorów zaświadczeń i wniosków (Dz.U. Nr 18, poz. 231 ze zm.), a także art. 61 § 1 K.p.a. Organ podniósł, że skarżąca, występując z wnioskiem o nadanie obywatelstwa polskiego na podstawie art. 8 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, nie dołączyła do wniosku dokumentu stwierdzającego brak obywatelstwa lub zwolnienie bądź zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Dokument taki jest wymagany zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawie o nadanie lub wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego oraz wzorów zaświadczeń i wniosków, od osób, które w przeszłości same lub ich wstępni posiadali obywatelstwo polskie. Zdaniem organu przed przesłaniem wniosku o nadanie obywatelstwa do Prezydenta RP należało bezwzględnie ustalić, czy skarżąca nie posiada już obywatelstwa polskiego. Wątpliwości w tej kwestii mogła rozstrzygnąć wyłącznie decyzja właściwego wojewody, wydana na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy o obywatelstwie polskim. Wojewoda Zachodniopomorski wszczął postępowanie w sprawie utraty obywatelstwa polskiego przez skarżącą z urzędu, w trybie art. 61 § 1 K.p.a., w związku z prowadzonym postępowaniem o nadanie skarżącej obywatelstwa polskiego. Postępowanie o nadanie obywatelstwa polskiego jest postępowaniem odrębnym, uregulowanym przepisami art. 8 i 16 ustawy o obywatelstwie polskim oraz przepisami rozporządzenia; nie mają do niego zastosowania przepisy K.p.a.
Przytaczając takie podstawy kasacyjne, organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną skarżąca wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Z uwagi na zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej zasadnicze zagadnienie prawne sprowadza się do tego, czy postępowanie o stwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego, o którym mowa w art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.), może być wszczęte z urzędu, czy - jak to przyjął Wojewódzki Sąd Administracyjny w zaskarżonym wyroku - tylko na wniosek strony. W skardze kasacyjnej trafnie zostało zakwestionowane stanowisko, że postępowanie o stwierdzenie posiadanie lub utraty obywatelstwa polskiego nie może być wszczęte z urzędu. Za tym stanowiskiem, wbrew argumentacji przytoczonej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie przemawia ani treść art. 17 ust. 4 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r., ani pozostałe przepisy tej ustawy.
Z art. 61 § 1 i 2 K.p.a. wynika jednoznacznie, że postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu, przy czym organ administracji publicznej jest ograniczony co do wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Ustawa o obywatelstwie polskim z 1962 r. określa sprawy, w których wszczęcie postępowania wymaga wniosku strony. Dotyczy to nabycia obywatelstwa polskiego na podstawie art. 6 ust. 3 ustawy, uznania za obywatela polskiego (art. 9 ust. 2 ustawy), nabycia obywatelstwa polskiego w drodze przyjęcia oświadczenia (art. 10 ust. 1 ustawy), odzyskania obywatelstwa w drodze przyjęcia oświadczenia (art. 11 ustawy). W przypadku natomiast postępowania w sprawach, o których mowa w art. 17 ust. 4 ustawy, wszczęcie postępowania nie jest uzależnione od wniosku strony, a więc postępowanie w tych sprawach może być wszczęte także z urzędu.
Za takim stanowiskiem przemawia przede wszystkim sama istota tych spraw, których przedmiotem jest stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego (odmowa stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego) lub stwierdzenie utraty obywatelstwa polskiego (odmowa stwierdzenia utraty obywatelstwa polskiego). Postępowanie administracyjne w tym przedmiocie ma na celu rozstrzygniecie, czy określona osoba posiada obywatelstwo polskie lub czy nie posiada albo czy określona osoba utraciła obywatelstwo polskie lub nie utraciła, przy czym najczęściej dotyczy to sytuacji, gdy kwestia obywatelstwa polskiego określonej osoby jest sporna. Decyzje wydane w tym postępowaniu mają charakter deklaratoryjny, albowiem stwierdzają dany stan rzeczy, który powstał z mocy prawa na skutek określonych zdarzeń lub czynności. Z uwagi na taki charakter rozstrzygnięcia nie można w tym postępowaniu mówić, że warunkiem rozpoznania sprawy jest wystąpienie z żądaniem przez osobę, która żąda stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty. W tym postępowaniu nie chodzi o przyznanie lub odmowę przyznania prawa, ale o stwierdzenie przez właściwy organ administracji publicznej tego, czy określona osoba jest, czy nie jest obywatelem polskim albo czy utraciła lub nie utraciła obywatelstwa, z uwagi na zdarzenia lub czynności, z którymi przepisy ustawy wiążą posiadanie lub utratę obywatelstwa polskiego. Stwierdzenie tego może mieć miejsce zarówno w postępowaniu, które zostanie wszczęte na wniosek osoby mającej interes prawny w sprawie, jak i w postępowaniu, które zostanie wszczęte z urzędu. Jakkolwiek kwestia obywatelstwa polskiego określonej osoby ma charakter osobisty, to jednak ma także szersze znaczenie z uwagi na konsekwencje prawne posiadania lub nieposiadania obywatelstwa polskiego. Z uwagi na te konsekwencje postępowanie w tych sprawach może być wszczęte na wniosek strony, ale także z urzędu.
Przyjmując wadliwe założenie, że wszczęcie postępowania w sprawie o stwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego wymaga wniosku strony, Sąd pierwszej instancji stwierdził nieważność decyzji organów obu instancji wyłącznie z tego powodu, że postępowanie w tej sprawie zostało wszczęte z urzędu i skarżąca nie wyraziła na to zgody w toku postępowania. Konsekwencją takiego stanowiska Sądu pierwszej instancji było to, że Sąd ten nie odniósł się do zarzutów podniesionych w skardze, a także nie dokonał oceny innych istotnych okoliczności, które wymagają oceny, niezależnie od zarzutów podnoszonych przez skarżącą. Oznacza to wydanie zaskarżonego wyroku z naruszeniem przepisów art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim oraz art. 61 § 1 K.p.a., co uzasadnia uwzględnienie skargi kasacyjnej oraz uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
W toku ponownego rozpoznawania sprawy Sąd pierwszej instancji, niezależnie od zarzutów przytoczonych w skardze, powinien rozważyć, jakie znaczenie prawne dla będącego w toku postępowania administracyjnego o stwierdzenie utraty obywatelstwa polskiego skarżącej, wszczętego z urzędu, ma okoliczność, że po wydaniu decyzji przez organ pierwszej instancji, a przed rozpoznaniem odwołania skarżącej przez organ drugiej instancji, został wydany w dniu 5 kwietnia 2002 r. akt Prezydenta RP o nadaniu skarżącej, na jej wniosek, obywatelstwa polskiego. W postępowaniu tym bowiem powstała taka sytuacja, że w sprawie o stwierdzenie utraty lub posiadania obywatelstwa polskiego skarżącej, w której postępowanie zostało wszczęte z urzędu w związku z wnioskiem skarżącej o nadanie jej obywatelstwa polskiego, Prezydent RP nadał skarżącej obywatelstwo z dniem 5 kwietnia 2002 r. Z uwagi na powód wszczęcia tego postępowania z urzędu, jeżeli chodzi o samo stwierdzenie posiadania przez skarżącą obywatelstwa polskiego, może wchodzić w rachubę zarówno stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącą, skoro posiada obywatelstwo polskie, jak i umorzenie postępowania w sprawie, jeżeli przyjmie się, że postępowanie stało się bezprzedmiotowe, gdyż w toku tego postępowania skarżąca nabyła obywatelstwo polskie, chyba że skarżącej, która bierze już udział w tym postępowaniu, nie chodzi o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego, ale o stwierdzenie, że nie utraciła obywatelstwa polskiego na skutek nabycia obywatelstwa izraelskiego po uzyskaniu zezwolenia władzy polskiej na zmianę obywatelstwa (art. 11 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim). Należy przy tym zwrócić uwagę, że z pisma Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27 czerwca 2008 r., które znajduje się w aktach administracyjnych, wynika, że w dniu 18 czerwca 2006 r. skarżąca złożyła wniosek o stwierdzenie posiadania bądź utraty obywatelstwa polskiego, który potraktowano jako podanie wszczynające odrębne postępowanie dotyczące obywatelstwa polskiego skarżącej. Natomiast zaskarżona decyzja w tej sprawie została wydana na skutek odwołania od decyzji z 3 stycznia 2002 r. wniesionego 10 lipca 2007 r. Oznacza to, że organ odwoławczy, wydając zaskarżoną decyzję na skutek odwołania skarżącej wniesionego 10 lipca 2007 r., nie potraktował wniosku (pisma) skarżącej z 18 czerwca 2006 r. jako pisma w tej sprawie, lecz jako podanie wszczynające postępowanie w odrębnej sprawie. W związku z tym organ w toku ponownego rozpoznawania sprawy przez Sąd pierwszej instancji powinien wyjaśnić, czy i jakie rozstrzygnięcie zapadło w tej odrębnej sprawie, albowiem rzeczą Sądu pierwszej instancji będzie odniesienie się także do tego postępowania. W odpowiedzi na skargę kasacyjną pełnomocnik skarżącej podał, że w tym postępowaniu, po wydaniu przez organ pierwszej instancji decyzji o umorzeniu postępowania w sprawie, organ odwoławczy zwiesił postępowanie.
Z przytoczonych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 P.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku.
O zwrocie kosztów postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 203 pkt 2 P.p.s.a.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 8 września 2010 r.
II OSK 1653/09

Wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego w świetle art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
LEX nr 746713
746713
Dz.U.1920.7.44: art. 11 pkt 2

Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms.
Sędziowie: NSA Jacek Chlebny (spr.), del., WSA Małgorzata Masternak-Kubiak.

Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu w dniu 8 września 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej N. A. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 600/09 w sprawie ze skargi N. A. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) lutego 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego;
oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym wyrokiem z 17 czerwca 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę N. A. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) lutego 2009 r. o odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wyrok ten został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji zaskarżoną do Sądu decyzją z (...) lutego 2009 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z (...) maja 2008 r. odmawiającą na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) stwierdzenia posiadania przez N. A. (wcześniej N. L.) obywatelstwa polskiego. W uzasadnieniu tej decyzji organ wskazał, że w sprawie bezspornym było, że wnioskodawczyni, obecnie posiadająca obywatelstwo izraelskie, urodziła się w dniu (...) sierpnia 1944 r. w miejscowości H. (Izrael), jako dziecko pochodzące ze związku małżeńskiego H. (C.) i D. z domu M. W związku z tym, że w dacie urodzenia skarżącej jej ojciec był obywatelem polskim, w świetle art. 5 w związku z art. 4 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.), skarżąca nabyła z mocy prawa przez urodzenie obywatelstwo polskie. W ocenie organów administracji, powyższa okoliczność nie mogła jednak skutkować wydaniem decyzji zgodnej z żądaniem wnioskodawczyni, albowiem istotne znaczenie dla sprawy miało również to, czy w okresie późniejszym nie wystąpiły inne zdarzenia, które przerwały ciągłość posiadania przez wymienioną obywatelstwa polskiego. Zdaniem organu odwoławczego, przedłożone i zgromadzone w toku postępowania dowody wskazywały na tego rodzaju okoliczność, albowiem z zaświadczeń przedstawionych przez stronę (zaświadczenia wystawione przez organy wojskowe Izraela z (...) lutego 2008 r., (...) lipca 2008 r. i z (...) grudnia 2008 r.) wynikało, że ojciec wnioskodawczyni pozostawał zarejestrowany w siłach rezerwowych armii izraelskiej od (...) października 1950 r. do (...) grudnia 1963 r. i jednocześnie odbywał w niej czynną służbę rezerwową od dnia (...) grudnia 1951 r. Okoliczność ta, rozumiana jako wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, bez zgody właściwego organu, wypełniała, jak wskazał organ, dyspozycję art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, skutkując utratą przez H. L. obywatelstwa z mocy prawa w dniu wstąpienia do wojska izraelskiego. W dacie utraty przez niego obywatelstwa polskiego obywatelstwo to utraciła również wnioskodawczyni, jako osoba małoletnia, zgodnie z dyspozycją art. 13 cyt. ustawy, rozciągającego przywołany skutek na żonę tracącego obywatelstwo polskie, jak również na jego dzieci, w wieku do lat 18.
Oddalając skargę na powyższą decyzję, Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, że kwestią sporną w sprawie było stwierdzenie, czy ojciec skarżącej utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego wskutek wstąpienia do służby wojskowej w Izraelu. Sąd wskazał, iż skarżąca w trakcie postępowania przed organami administracji przedłożyła trzy zaświadczenia organów wojskowych, z których wynikało, iż ojciec skarżącej był zarejestrowany w siłach rezerwy pomiędzy rokiem 1950 a 1963. Dowody te, zdaniem Sądu, stanowiły wystarczającą podstawę do przyjęcia, że ojciec skarżącej utracił obywatelstwo polskie przez wstąpienie do służby wojskowej, albowiem art. 11 pkt 2 cyt. ustawy nie zawężał przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby. Powołanie do służby rezerwowej, rozumianej zgodnie z punktem 4 zaświadczenia z (...) grudnia 2008 r., jako jeden z rodzajów służby wojskowej w wojsku izraelskim, stanowiło o wstąpieniu przez ojca skarżącej do służby wojskowej w obcym państwie.
Zdaniem Sądu, odniesienie się do treści przepisów normujących służbę wojskową w Izraelu, a także praktyki organów wojskowych w zakresie wydania zaświadczeń odnośnie do tych kwestii było zbędne, ponieważ w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych wzorcem oceny, czy podjęcie określonych obowiązków wobec państwa obcego należy kwalifikować jako służbę wojskową na rzecz tego państwa w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, są przepisy polskie, w szczególności przepisy obowiązującej w dacie podjęcia tych obowiązków przez obywatela polskiego ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.).
Na powyższy wyrok skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego złożyła N. A., wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz decyzji organów obu instancji. Zaskarżonemu wyrokowi, stosownie do art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a., zarzuciła naruszenie:
1) art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), dalej: p.u.s.a., poprzez zaniechanie dokonania przez Sąd kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7, 77, 81 i 138 § 2 k.p.a., 2) art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151 oraz art. 135 p.p.s.a. poprzez nieodniesienie się przez Sąd do podniesionych w skardze zarzutów naruszenia wskazanych przepisów k.p.a. i oddalenie skargi na decyzję organu odwoławczego,
3) art. 106 § 3 p.p.s.a. poprzez uznanie za zbędne przeprowadzenia wnioskowanego przez stronę skarżącą dowodu zmierzającego do ustalenia treści Prawa o służbie obronnej Izraela według stanu prawnego na dzień (...) października 1950 r. oraz wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego, w sytuacji, gdy dowód ten był niezbędny do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,
4) art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.), przez błędną wykładnię tych przepisów i niewłaściwe ich zastosowanie polegające na tym, że Sąd I instancji utożsamił zapisanie do sił rezerwy w Izraelu z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, pomimo tego, że brak było podstaw do przyjęcia, iż ojciec skarżącej przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżąca podniosła, że przynależność do służby rezerwowej w Izraelu można rozumieć w dwojaki sposób tj. jako formalne zarejestrowanie (zaewidencjonowanie) bądź też faktyczne (czynne) wykonywanie w ramach tej służby określonych obowiązków wojskowych. Zdaniem wnoszącej skargę kasacyjną, Sąd I instancji wadliwie utożsamił powołanie (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną rejestracją wojskową. Uzasadniając zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 106 § 3 p.p.s.a., wnosząca skargę kasacyjną powołała się na pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych, przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. Ustalenie przesłanki utraty obywatelstwa polskiego, związanej ze wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, następuje wprawdzie na podstawie prawa polskiego, ale może wymagać uwzględnienia przepisów prawa obcego, regulujących rodzaje służby wojskowej i zasady jej odbycia w państwie, w którym obywatel taką służbę podjął. Wnosząca skargę kasacyjną podniosła, że w trakcie postępowania nie przeprowadzono żadnych czynności zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej. Strona skarżąca wskazała również na pogląd wyrażony w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 września 2007 r. sygn. II OSK 1693/06 i z dnia 31 stycznia 2008 r. sygn. II OSK 1920/06, zgodnie z którym sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. W rozpoznawanej sprawie ani organy administracji, ani Sąd I instancji nie ustaliły, czy rejestracja wojskowa w Izraelu odbywała się zgodnie z wolą osoby rejestrowanej, czy też miała wyłącznie charakter formalny, ewidencyjny, na co mogło wskazywać przedłożone w toku postępowania sądowoadministracyjnego zaświadczenie wojskowe.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Jak można wnosić z uzasadnienia skargi kasacyjnej, przedmiotem zasadniczej rozbieżności pomiędzy stanowiskiem strony skarżącej a ustaleniami przyjętymi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny pozostaje ocena skutków prawnych, jakie dla ciągłości posiadania przez ojca skarżącej obywatelstwa polskiego wywarł fakt odbywania przez niego służby rezerwowej w Siłach Obrony Izraela.
Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, stanowisko przyjęte przez Sąd I instancji w odniesieniu do analizowanego zagadnienia zasługuje na pełną aprobatę. Traktowanie ustalenia Sądu, że C. L. spełniał przesłankę utraty obywatelstwa, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, za sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, bądź co najmniej przedwczesne nie znajduje uzasadnienia, jeżeli się zważy, że z akt sprawy wynika w sposób niebudzący wątpliwości, iż ojciec skarżącej wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym. Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące sprawę oparły się na treści przedstawionych przez skarżącą zaświadczeń z dnia (...)lutego, (...) lipca i (...) grudnia 2008 r. wydanych przez Siły Obrony Izraela. Z dokumentów tych wynikało, że ojciec skarżącej był zarejestrowany w siłach rezerwy od (...) października 1950 r. do (...) grudnia 1963 r. Odbywał on również czynną służbę rezerwową w izraelskich siłach zbrojnych od dnia (...) grudnia 1951 r. Twierdzenie skargi kasacyjnej, że Sąd I instancji nie ocenił zaświadczenia precyzującego przebieg służby wojskowej ojca skarżącej, co miało przyczynić się do błędnych ustaleń faktycznych, musi zostać odrzucone jako nieuprawnione, ponieważ Wojewódzki Sąd Administracyjny na stronie 7 uzasadnienia wyroku szczegółowo wymienił wszystkie zaświadczenia przedłożone przez stronę w toku sprawy i dokładnie przeanalizował ich treść. Konstatacja Sądu, że ojciec skarżącej odbywał służbę wojskową, albowiem powołanie do służby rezerwowej było jednym z rodzajów służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela, była w pełni uzasadniona, skoro bezpośrednio opierała się na treści przedłożonych organowi administracji przez stronę zaświadczeń urzędowych.
Naczelny Sąd Administracyjny nie doszukał się wadliwości w ustaleniach interpretacyjnych przyjętych przez Sąd I instancji w odniesieniu do hipotezy art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Mając na uwadze prawidłowe rozumienie sformułowania "wstąpienie do służby wojskowej", Wojewódzki Sąd Administracyjny słusznie uznał, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. Nie można podzielić poglądu skarżącej, że z naruszeniem art. 11 pkt 2 ustawy, Sąd przyjął błędną wykładnię przepisu, odnosząc go do jej ojca, zaliczanego w poczet sił rezerwy. Stanowisko, zgodnie z którym art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej jest jednolicie przyjmowane w dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA z 15 czerwca 2010 r. sygn. II OSK 786/09; wyrok NSA z 23 kwietnia 2010 r. sygn. II OSK 393/09; wyrok NSA z 18 lutego 2009 r. sygn. II OSK 246/08; wyrok NSA z 1 kwietnia 2008 r. sygn. II OSK 322/07; wyrok NSA z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06). Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie znajduje podstaw, by powyższy pogląd uznać za błędny i w konsekwencji od niego odstąpić. Regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem, należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa, w związku z czym - wbrew odmiennemu stanowisku skarżącej - nie można przyjąć, by o tym, czy dana osoba wstąpiła do służby wojskowej w innym kraju, przesądzać mogła jedynie treść lub wykładnia przepisów prawa państwa trzeciego. Wniosek tego rodzaju prowadziłby do konsekwencji nie do pogodzenia z celem analizowanej regulacji. Gdyby bowiem uznawać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowi o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, ustanowiony w ustawie o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania. Wychodząc z powyższego założenia, uznać trzeba, że interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym), z tym jednakże zastrzeżeniem, że podleganie przez daną osobę obowiązkom wojskowym w państwie trzecim w formie nieznanej prawu polskiemu nie wyłącza możliwości stwierdzenia utraty przez nią obywatelstwa. Omawiane zastrzeżenie odnoszone być powinno do sytuacji, gdy rodzaj służby, zasady jej odbywania, a przede wszystkim zobowiązania, jakie na siebie nakłada dana osoba, wstępując do struktur militarnych (wojska) innego państwa, kreuje pomiędzy tymi podmiotami stosunek wymuszający posłuszeństwo i zależność takiej osoby od władz państwa trzeciego a nie Polski. Zapatrywanie zbieżne z tym stanowiskiem wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06. Powyższy wyrok wnosząca skargę kasacyjną powiązała z treścią formułowanej przez siebie argumentacji, niemniej jednak kluczowe tezy ww. orzeczenia zostały wadliwie, jak można wnosić, zinterpretowane, skoro skarżąca uznaje, że wspierają one jej stanowisko. Strona skarżącą przytoczyła w formie cytatów te zapatrywania Sądu, w których NSA stwierdził, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych, a ponadto, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi o samo podleganie obowiązkowi służby woskowej), wiążące się z przyjęciem określonych w nim obowiązków (m.in. złożeniem przysięgi wojskowej). To trafne zapatrywanie, na co nie zwróciła uwagi strona skarżąca, odniesione zostało przez Sąd jednakże wyłącznie do tych rodzajów (form) służby wojskowej, których nie znają przepisy prawa polskiego. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził bowiem kategorycznie, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich, a regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte posiłkowo pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy nie jest możliwe określenie charakteru obowiązków nieznanych prawu polskiemu.
Mając na uwadze powyższe, za w pełni prawidłowe uznać należy stwierdzenie Sądu I instancji, że wstąpienie ojca skarżącej do służby rezerwowej w państwie izraelskim spowodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego, skoro tego rodzaju służbę przepisy prawa polskiego zaliczały do służby wojskowej. W myśl art. 36 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, wykonywanie powszechnego obowiązku wojskowego polegało bowiem na odbywaniu albo zasadniczej służby wojskowej, albo służby wojskowej w rezerwie.
W świetle przepisów cytowanej ustawy, traktowanie służby rezerwowej jako służby o charakterze wojskowym nie mogło budzić jakichkolwiek wątpliwości z uwagi na stricte wojskowe obowiązki nałożone na osoby pozostające w rezerwie, w tym przede wszystkim zobowiązanie do (czynnej) służby wojskowej zarządzonej w interesie obrony Państwa, w razie mobilizacji lub w czasie wojny (art. 51 ust. 1 pkt 3 i 4 cyt. ustawy). Należy zauważyć, że z przedłożonych przez skarżącą w toku postępowania administracyjnego zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela również wynika, że służba rezerwowa - podobnie jak w prawie polskim - była rodzajem służby wojskowej w tym państwie. W zaświadczeniu z (...) grudnia 2008 r. stwierdzono, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym każdy obywatel lub osoba posiadająca prawo pobytu w Izraelu, która nie zostanie powołana do odbycia zasadniczej służby wojskowej, jest zaliczana w poczet sił rezerwy (punkt 1).
Niestawiennictwo do służby rezerwowej jest karane sądownie (punkt 2 zaświadczenia z (...) lipca 2008 r. oraz punkt 2 zaświadczenia z (...) lutego 2008 r.). Odrzucić jednocześnie należy podjętą przez skarżącą próbę odróżniania faktu wstąpienia do służby rezerwowej i formalnej rejestracji (zaewidencjonowania) w siłach rezerwy. Rozróżnienie takie jest nieusprawiedliwione z tego podstawowego powodu, że zarejestrowanie ojca jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, iż zaczął on podlegać w pełnym zakresie obcym władzom wojskowym i ustanowionym przez nie zasadom. To, czy zostały na niego nałożone określone obowiązki wojskowe w trakcie służby (np. odbywanie czynnej służby rezerwowej, stawienie się do regularnej służby wskutek przydziału mobilizacyjnego) nie miało więc znaczenia o tyle, że powinność zastosowania się do nich, na wezwanie władz wojskowych, z uwagi na status osoby należącej do Sił Obrony Izraela, nie może budzić wątpliwości, co wynika z treści przytoczonych wyżej zaświadczeń. Okoliczność, że przywoływane obowiązki nie musiały pozostawać w kolizji z interesem Państwa Polskiego ma wymiar jedynie faktyczny, albowiem utrata obywatelstwa polskiego z mocy prawa nie była uzależniona od charakteru obowiązków, jakie się wiążą ze służbą w siłach zbrojnych obcego państwa i stanu jego relacji z Państwem Polskim. Zarzut nieustalenia przez Sąd I instancji, czy rejestracja wojskowa jej ojca odbyła się zgodnie z jego wolą, czy też miała charakter przymusowy jest chybiony z tego względu, że dobrowolność przyjęcia przez ojca skarżącej obywatelstwa izraelskiego przesądza o dobrowolności wstąpienia do służby wojskowej w Izraelu. W wyroku z 12 września 2007 r. sygn. II OSK 1693/06 Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym", bez zgody właściwych organów polskich, następuje nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa.
Objęty skargą kasacyjną art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym nie miał w rozpoznawanej sprawie zastosowania, ponieważ w dacie zarejestrowania ojca skarżącej w wojsku izraelskim ((...) października 1950 r.) obowiązywały przepisy ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, które weszły w życie 29 maja 1950 r. Nieprzeprowadzenie dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie, nie naruszało art. 106 § 3 p.p.s.a., albowiem, jak już wskazano powyżej, oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy należało dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 8 września 2010 r.
II OSK 1616/09

Interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym), z tym jednakże zastrzeżeniem, że podleganie przez daną osobę obowiązkom wojskowym w państwie trzecim w formie nieznanej prawu polskiemu nie wyłącza możliwości stwierdzenia utraty przez nią obywatelstwa. Omawiane zastrzeżenie odnoszone być powinno do sytuacji, gdy rodzaj służby, zasady jej odbywania, a przede wszystkim zobowiązania, jakie na siebie nakłada dana osoba, wstępując do struktur militarnych (wojska) innego państwa, kreuje pomiędzy tymi podmiotami stosunek wymuszający posłuszeństwo i zależność takiej osoby od władz państwa trzeciego a nie Polski.
LEX nr 746682
746682
Dz.U.1920.7.44: art. 11 pkt 2

Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms.
Sędziowie: NSA Jacek Chlebny (spr.), del., WSA Małgorzata Masternak-Kubiak.

Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu w dniu 8 września 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej R. B. T. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 czerwca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 630/09 w sprawie ze skargi R. B. T. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) lutego 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego; oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym wyrokiem z 24 czerwca 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę R. B. T. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) lutego 2009 r. o odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wyrok ten został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji zaskarżoną do Sądu decyzją z (...) lutego 2009 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z (...) października 2007 r. odmawiającą na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) stwierdzenia posiadania przez R. B. T. obywatelstwa polskiego. W uzasadnieniu tej decyzji organ wskazał, że w sprawie bezspornym było, że wnioskodawczyni, obecnie posiadająca obywatelstwo izraelskie, urodziła się w dniu (...) maja 1951 r. w miejscowości R. (Izrael), jako dziecko pochodzące ze związku małżeńskiego A. i E.
Matka wnioskodawczyni posiadała obywatelstwo izraelskie, wobec czego pozytywne rozstrzygnięcie wniosku o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego, w świetle art. 6 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25), było uzależnione od ustalenia, że drugi z rodziców wnioskodawczyni (ojciec) był obywatelem polskim w dniu jej narodzin. Zdaniem organu odwoławczego, przedłożone i zgromadzone w toku postępowania dowody nie pozwalały na przyjęcie tego rodzaju oceny, albowiem z zaświadczeń dotyczących odbywania przez A. K. służby wojskowej w Siłach Zbrojnych Izraela (zaświadczenia z (...) listopada 2005 r. i z (...) grudnia 2008 r.) wynikało, że pozostawał on zarejestrowany w siłach rezerwowych armii izraelskiej od (...) października 1950 r. do (...) lutego 1952 r. Okoliczność ta, rozumiana jako wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego organu wypełniała dyspozycję art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.), skutkując utratą przez ojca wnioskodawczyni obywatelstwa polskiego z mocy prawa z dniem wstąpienia do wojska izraelskiego.
Oddalając skargę na powyższą decyzję, Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, że kwestią sporną w sprawie było stwierdzenie, czy ojciec skarżącej utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego wskutek wstąpienia do służby wojskowej w państwie Izrael. Sąd wskazał, iż skarżąca w trakcie postępowania przed organami administracji przedłożyła dwa zaświadczenia organów wojskowych, z których wynikało, iż ojciec skarżącej był zarejestrowany w siłach rezerwy. Dowody te, zdaniem Sądu, stanowiły wystarczającą podstawę do przyjęcia, że ojciec skarżącej utracił obywatelstwo polskie przez wstąpienie do służby wojskowej, albowiem art. 11 pkt 2 cyt. ustawy nie zawężał przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby.
Zdaniem Sądu, odniesienie się do treści przepisów normujących służbę wojskową w Izraelu, a także praktyki organów wojskowych w zakresie wydania zaświadczeń odnośnie do tych kwestii nie tylko nadmiernie przedłużałoby postępowanie, ale także było zbędne, ponieważ w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych wzorcem oceny, czy podjęcie określonych obowiązków wobec państwa obcego należy kwalifikować jako służbę wojskową na rzecz tego państwa w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, są wyłącznie przepisy polskie, w szczególności przepisy obowiązującej w dacie podjęcia tych obowiązków przez obywatela polskiego ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.).
Na powyższy wyrok skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego złożyła R. B. T., wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz decyzji organów obu instancji. Zaskarżonemu wyrokowi, stosownie do art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a., zarzuciła naruszenie:
1) art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), dalej: p.u.s.a., poprzez zaniechanie dokonania przez Sąd kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7, 77, 81 i 138 § 2 k.p.a.,
2) art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151 oraz art. 135 p.p.s.a. poprzez nieodniesienie się przez Sąd do podniesionych w skardze zarzutów naruszenia wskazanych przepisów k.p.a. i oddalenie skargi na decyzję organu odwoławczego,
3) art. 106 § 3 p.p.s.a. poprzez uznanie za zbędne przeprowadzenia wnioskowanego przez stronę skarżącą dowodu zmierzającego do ustalenia treści Prawa o służbie obronnej Izraela według stanu prawnego na dzień (...) października 1950 r. oraz wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego, w sytuacji, gdy dowód ten był niezbędny do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,
4) art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.), przez błędną wykładnię tych przepisów i niewłaściwe ich zastosowanie polegające na tym, że Sąd I instancji utożsamił zapisanie do sił rezerwy w Izraelu z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, pomimo tego, że brak było podstaw do przyjęcia, iż ojciec skarżącej przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżąca podniosła, że przynależność do służby rezerwowej w Izraelu można rozumieć w dwojaki sposób tj. jako formalne zarejestrowanie (zaewidencjonowanie) bądź też faktyczne (czynne) wykonywanie w ramach tej służby określonych obowiązków wojskowych. Zdaniem wnoszącej skargę kasacyjną, Sąd I instancji wadliwie utożsamił powołanie (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną rejestracją wojskową. Uzasadniając zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 106 § 3 p.p.s.a., wnosząca skargę kasacyjną powołała się na pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych, przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. Ustalenie przesłanki utraty obywatelstwa polskiego, związanej ze wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, następuje wprawdzie na podstawie prawa polskiego, ale może wymagać uwzględnienia przepisów prawa obcego, regulujących rodzaje służby wojskowej i zasady jej odbycia w państwie, w którym obywatel taką służbę podjął. Wnosząca skargę kasacyjną podniosła, że w trakcie postępowania nie przeprowadzono żadnych czynności zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej. Strona skarżąca wskazała również na pogląd wyrażony w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 września 2007 r. sygn. II OSK 1693/06 i z dnia 31 stycznia 2008 r. sygn. II OSK 1920/06, zgodnie z którym sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. W rozpoznawanej sprawie ani organy administracji, ani Sąd I instancji nie ustaliły, czy rejestracja wojskowa w Izraelu odbywała się zgodnie z wolą osoby rejestrowanej, czy też miała wyłącznie charakter formalny, ewidencyjny, na co mogło wskazywać przedłożone w toku postępowania sądowoadministracyjnego zaświadczenie wojskowe.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Jak można wnosić z uzasadnienia skargi kasacyjnej, przedmiotem zasadniczej rozbieżności pomiędzy stanowiskiem strony skarżącej a ustaleniami przyjętymi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny pozostaje ocena skutków prawnych, jakie dla ciągłości posiadania przez ojca skarżącej obywatelstwa polskiego wywarł fakt odbywania przez niego służby rezerwowej w Siłach Obrony Izraela.
Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, stanowisko przyjęte przez Sąd I instancji w odniesieniu do analizowanego zagadnienia zasługuje na pełną aprobatę. Traktowanie ustalenia Sądu, że A. K. spełniał przesłankę utraty obywatelstwa, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, za sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, bądź co najmniej przedwczesne nie znajduje uzasadnienia, jeżeli się zważy, że z akt sprawy wynika w sposób niebudzący wątpliwości, iż ojciec skarżącej wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym. Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące sprawę oparły się na treści przedstawionych przez skarżącą zaświadczeń z (...) listopada 2005 r. oraz z (...) grudnia 2008 r. wydanych przez Siły Obrony Izraela. Z dokumentów tych wynikało, że ojciec skarżącej był zarejestrowany w siłach rezerwy od (...) października 1950 r. do (...) lutego 1952 r. Twierdzenie skargi kasacyjnej, że Sąd I instancji nie ocenił zaświadczenia precyzującego przebieg służby wojskowej ojca skarżącej, co miało przyczynić się do błędnych ustaleń faktycznych, musi zostać odrzucone jako nieuprawnione, ponieważ Wojewódzki Sąd Administracyjny na stronie 7 uzasadnienia wyroku szczegółowo wymienił oba zaświadczenia przedłożone przez stronę w toku sprawy i dokładnie przeanalizował ich treść. Konstatacja Sądu, że ojciec skarżącej odbywał służbę wojskową, albowiem powołanie do służby rezerwowej było jednym z rodzajów służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela, była w pełni uzasadniona, skoro bezpośrednio opierała się na treści przedłożonych organowi administracji przez stronę zaświadczeń urzędowych.
Naczelny Sąd Administracyjny nie doszukał się wadliwości w ustaleniach interpretacyjnych przyjętych przez Sąd I instancji w odniesieniu do hipotezy art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Mając na uwadze prawidłowe rozumienie sformułowania "wstąpienie do służby wojskowej", Wojewódzki Sąd Administracyjny słusznie uznał, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. Nie można podzielić poglądu skarżącej, że Sąd przyjął błędną wykładnię art. 11 pkt 2 ustawy, odnosząc go do jej ojca, zaliczanego w poczet sił rezerwy. Stanowisko, zgodnie z którym art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej jest jednolicie przyjmowane w dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA z 15 czerwca 2010 r. sygn. II OSK 786/09; wyrok NSA z 23 kwietnia 2010 r. sygn. II OSK 393/09; wyrok NSA z 18 lutego 2009 r. sygn. II OSK 246/08; wyrok NSA z 1 kwietnia 2008 r. sygn. II OSK 322/07; wyrok NSA z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06). Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie znajduje podstaw, by powyższy pogląd uznać za błędny i w konsekwencji od niego odstąpić. Regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem, należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa, w związku z czym - wbrew odmiennemu stanowisku skarżącej - nie można przyjąć, by o tym, czy dana osoba wstąpiła do służby wojskowej w innym kraju, przesądzać mogła jedynie treść lub wykładnia przepisów prawa państwa trzeciego. Wniosek tego rodzaju prowadziłby do konsekwencji nie do pogodzenia z celem analizowanej regulacji. Gdyby bowiem uznawać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowi o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, ustanowiony w ustawie o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania. Wychodząc z powyższego założenia, uznać trzeba, że interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym), z tym jednakże zastrzeżeniem, że podleganie przez daną osobę obowiązkom wojskowym w państwie trzecim w formie nieznanej prawu polskiemu nie wyłącza możliwości stwierdzenia utraty przez nią obywatelstwa. Omawiane zastrzeżenie odnoszone być powinno do sytuacji, gdy rodzaj służby, zasady jej odbywania, a przede wszystkim zobowiązania, jakie na siebie nakłada dana osoba, wstępując do struktur militarnych (wojska) innego państwa, kreuje pomiędzy tymi podmiotami stosunek wymuszający posłuszeństwo i zależność takiej osoby od władz państwa trzeciego a nie Polski. Zapatrywanie zbieżne z tym stanowiskiem wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06. Powyższy wyrok wnosząca skargę kasacyjną powiązała z treścią formułowanej przez siebie argumentacji, niemniej jednak kluczowe tezy ww. orzeczenia zostały wadliwie, jak można wnosić, zinterpretowane, skoro skarżąca uznaje, że wspierają one jej stanowisko. Strona skarżącą przytoczyła w formie cytatów te zapatrywania Sądu, w których NSA stwierdził, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych, a ponadto, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi o samo podleganie obowiązkowi służby woskowej), wiążące się z przyjęciem określonych w nim obowiązków (m.in. złożeniem przysięgi wojskowej). To trafne zapatrywanie, na co nie zwróciła uwagi strona skarżąca, odniesione zostało przez Sąd jednakże wyłącznie do tych rodzajów (form) służby wojskowej, których nie znają przepisy prawa polskiego. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził bowiem kategorycznie, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich, a regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte posiłkowo pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy nie jest możliwe określenie charakteru obowiązków nieznanych prawu polskiemu.
Mając na uwadze powyższe, za w pełni prawidłowe uznać należy stwierdzenie Sądu I instancji, że wstąpienie ojca skarżącej do służby rezerwowej w państwie izraelskim spowodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego, skoro tego rodzaju służbę przepisy prawa polskiego zaliczały do służby wojskowej. W myśl art. 36 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, wykonywanie powszechnego obowiązku wojskowego polegało bowiem na odbywaniu albo zasadniczej służby wojskowej, albo służby wojskowej w rezerwie. W świetle przepisów cytowanej ustawy, traktowanie służby rezerwowej jako służby o charakterze wojskowym nie mogło budzić jakichkolwiek wątpliwości z uwagi na stricte wojskowe obowiązki nałożone na osoby pozostające w rezerwie, w tym przede wszystkim zobowiązanie do (czynnej) służby wojskowej zarządzonej w interesie obrony Państwa, w razie mobilizacji lub w czasie wojny (art. 51 ust. 1 pkt 3 i 4 cyt. ustawy). Należy zauważyć, że z przedłożonych przez skarżącą w toku postępowania administracyjnego zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela również wynika, że służba rezerwowa - podobnie jak w prawie polskim - była rodzajem służby wojskowej w tym państwie. W zaświadczeniu z (...) grudnia 2008 r. stwierdzono, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym każdy obywatel lub osoba posiadająca prawo pobytu w Izraelu, która nie zostanie powołana do odbycia zasadniczej służby wojskowej, jest zaliczana w poczet sił rezerwy (punkt 1). Niestawiennictwo do służby rezerwowej jest karane sądownie (punkt 2 zaświadczenia z 6 listopada 2005 r.). Odrzucić jednocześnie należy podjętą przez skarżącą próbę odróżniania faktu wstąpienia do służby rezerwowej i formalnej rejestracji (zaewidencjonowania) w siłach rezerwy. Rozróżnienie takie jest nieusprawiedliwione z tego podstawowego powodu, że zarejestrowanie ojca jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, iż zaczął on podlegać w pełnym zakresie obcym władzom wojskowym i ustanowionym przez nie zasadom. To, czy zostały na niego nałożone określone obowiązki wojskowe w trakcie służby (np. odbywanie czynnej służby rezerwowej, stawienie się do regularnej służby wskutek przydziału mobilizacyjnego) nie miało więc znaczenia o tyle, że powinność zastosowania się do nich, na wezwanie władz wojskowych, z uwagi na status osoby należącej do Sił Obrony Izraela, nie może budzić wątpliwości, co wynika z treści przytoczonych wyżej zaświadczeń. Okoliczność, że przywoływane obowiązki nie musiały pozostawać w kolizji z interesem Państwa Polskiego ma wymiar jedynie faktyczny, albowiem utrata obywatelstwa polskiego z mocy prawa nie była uzależniona ani od charakteru obowiązków, jakie się wiążą ze służbą w siłach zbrojnych obcego państwa, ani od stanu jego relacji z Państwem Polskim. Zarzut nieustalenia przez Sąd I instancji, czy rejestracja wojskowa jej ojca odbyła się zgodnie z jego wolą, czy też miała charakter przymusowy jest chybiony z tego względu, że dobrowolność przyjęcia przez ojca skarżącej obywatelstwa polskiego przesądza o dobrowolności wstąpienia do służby wojskowej w Izraelu. W wyroku z 12 września 2007 r. sygn. II OSK 1693/06 Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym", bez zgody właściwych organów polskich, następuje nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa.
Objęty skargą kasacyjną art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym nie miał w rozpoznawanej sprawie zastosowania, ponieważ w dacie zarejestrowania ojca skarżącej w wojsku izraelskim ((...) października 1950 r.) obowiązywały przepisy ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, które weszły w życie 29 maja 1950 r. Nieprzeprowadzenie dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie, nie naruszało art. 106 § 3 p.p.s.a., albowiem, jak już wskazano powyżej, oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy należało dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 29 września 2010 r.
II OSK 1617/09

Utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym" bez zgody właściwych organów polskich następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa.
LEX nr 746683
746683
Dz.U.1920.7.44: art. 11 pkt 2

Przewodniczący: Sędzia NSA Wiesław Kisiel.
Sędziowie NSA: Bożena Walentynowicz, del. Zofia Flasińska (spr.).

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 29 września 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej E. R. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 604/09 w sprawie ze skargi E. R. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) lutego 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r. (sygn. akt IV SA/Wa 604/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę E. R. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 lutego 2009 r., utrzymującą w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z 30 maja 2008 r. o odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez E. R.
Z ustaleń dokonanych przez organ administracji, przyjętych przez Sąd I instancji za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia wynika, iż wnioskodawczyni urodziła się (...) czerwca 1940 r. w miejscowości A. (Palestyna, późniejszy Izrael) jako E. L., córka C. i D. zd. M. W dniu (...) maja 1948 r. nabyła obywatelstwo izraelskie. Obecnie legitymuje się paszportem izraelskim wydanym na imię i nazwisko E. R.
Ojciec skarżącej C. L. urodził się (...) października 1914 r. w miejscowości Zduńska Wola i w dniu (...) stycznia 1920 r. nabył obywatelstwo polskie na podstawie art. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.). W dniu (...) lutego 1936 r. przybył do Palestyny, legitymując się polskim paszportem wydanym 2 października 1935 r. i deklarując obywatelstwo polskie. Po powstaniu państwa Izrael (...) maja 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. Organ stwierdził, że brak dowodów na to, że ojciec wnioskodawczyni utracił obywatelstwo polskie do dnia narodzin córki, co oznacza, iż E. R. nabyła obywatelstwo polskie przez urodzenie na podstawie art. 5 ustawy z 1920 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskazał, iż dla oceny aktualnego posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącą należało odwołać się do regulacji obowiązujących w okresie zaistnienia zdarzeń mających znaczenie dla stwierdzenia posiadania lub utraty przez nią obywatelstwa polskiego, a więc do ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.).
Zdaniem Sądu, organ prawidłowo przyjął, że skarżąca nabyła o obywatelstwo polskie z dniem urodzenia, tj. 21 czerwca 1940 r. na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy z 1920 r. Zgodnie z art. 5 tej ustawy dzieci ślubne nabywały przez urodzenie obywatelstwo ojca. Sąd stwierdził, że w tej sprawie bezsporne jest, że skarżąca była dzieckiem pochodzącym ze związku małżeńskiego, a jej ojciec w dacie jej narodzin był obywatelem polskim. Kwestią sporną w tej sprawie było natomiast to, czy ojciec skarżącej utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r., co skutkowało utratą obywatelstwa polskiego przez skarżącą na podstawie art. 13 ustawy z 1920 r., który stanowił, iż utrata obywatelstwa polskiego rozciągała się na dzieci tracącego obywatelstwo w wieku do lat 18. Zgodnie z art. 11 pkt 1 powołanej ustawy utrata obywatelstwa polskiego z mocy prawa następowała na skutek wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu m. st. Warszawy), wyrażonej, w przypadkach zamiaru wstąpienia do obcej służby wojskowej, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu.
Sąd wskazał, iż skarżąca w trakcie postępowania przed organami administracji przedłożyła trzy zaświadczenia: z (...) lutego, (...) lipca i (...) grudnia 2008 r. wydane przez Siły Obrony Izraela. Z treści zaświadczeń wynikało, iż ojciec skarżącej był zarejestrowany w siłach rezerwy od (...) października 1950 r. do (...) grudnia 1963 r. Nadto w ostatnim z przedłożonych zaświadczeń z (...) grudnia 2008 r. podano, iż ojciec skarżącej "odbywał czynną służbę rezerwową po raz pierwszy (...) grudnia 1951 r. (...) oraz, że "nie odbywał innych rodzajów służby wojskowej w Siłach Obrony". Sąd stwierdził, iż z zaświadczeń tych wynika, że ojciec skarżącej należał do sił rezerwy wojsk obrony Izraela od (...) października 1950 r. i odbywał czynną służbę rezerwową od (...) grudnia 1951 r. Zaś fakt, że powołanie do służby rezerwowej rozumiano jako jeden z rodzajów służby wojskowej w wojsku izraelskim wynika zarówno z zaświadczenia z (...) grudnia 2008 r., w którym, w punkcie 4 zauważa się, iż "ww. osoba nie odbywała innych rodzajów służby wojskowej w Siłach Obrony", jak i tytułów wszystkich przedłożonych dokumentów określanych indywidualnie jako "Zaświadczenie o obowiązkowej służbie rezerwowej".
W ocenie Sądu I instancji, organ odwoławczy prawidłowo więc przyjął, że ojciec skarżącej utracił obywatelstwo polskie przez wstąpienie do służby rezerwowej w wojsku izraelskim. Słusznie też organ podkreślił, iż ze względu na wiek ojca skarżącej w dacie nabycia w 1948 r. obywatelstwa izraelskiego (34 lata) i jego zamieszkiwanie na terytorium przyszłego państwa Izrael od 1936 r. oraz fakt, że lata 1948 -1949 to czas wzmożonej mobilizacji w Izraelu w związku z toczącą się wojną o niepodległość, również wysoce prawdopodobne jest, że C. L. odbywał czynną służbę wojskową (niekoniecznie w regularnych formacjach wojskowych). Jednak ze względu na ówczesne kształtowanie się państwa izraelskiego, w tym jego instytucji (również sporządzających rejestry żołnierzy walczących o niepodległość Izraela), mógł nie zostać objęty stosownymi rejestrami, albo rejestry te nie zachowały się, czy nie zawierały pełnych danych, co też potwierdził w postępowaniu administracyjnym pełnomocnik skarżącej.
Sąd podkreślił również, że ojciec skarżącej (...) maja 1948 r. przyjął obywatelstwo izraelskie, z czym wiązał się obowiązek służby wojskowej w armii izraelskiej. Obowiązek ten był następstwem podjętej decyzji o przyjęciu obywatelstwa państwa obcego, pociągającej za sobą równocześnie określone obowiązki. Podjęcie służby wojskowej w określonym państwie wiązało się z obowiązkiem bezwzględnej lojalności wobec władz wojskowych tego państwa (wyrok NSA z 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt II OSK 322/07, niepubl.). Połączone to bowiem było ze złożeniem przysięgi na wierność państwu obcemu, co naruszało obowiązek wierności wobec państwa polskiego.
Sąd wskazał ponadto, iż w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego prezentowany jest pogląd, iż art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby wojskowej. W szczególności przepis ten nie ogranicza pojęcia wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej. Należy zatem przyjmować, że każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, bez względu na rodzaj tej służby rodzi skutek w postaci utraty z mocy prawa obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. (np. wyroki NSA: z 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06, z 1 kwietnia 2008 r., II OSK 322/07, z 31 stycznia 2008 r., II OSK 1920/06).
Odnosząc się do zawartego w skardze wniosku o wystąpienie w drodze pomocy prawnej do władz Izraela celem przesłania tekstu Prawa o służbie obronnej wg stanu prawnego na dzień 4 października 1950 r., Sąd I instancji wskazał, iż w wyroku z 1 kwietnia 2008 r. (sygn. akt II OSK 322/07, niepubl.) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że wzorzec oceny, czy podjęcie określonych obowiązków wobec państwa obcego należy kwalifikować jako służbę wojskową na rzecz tego państwa w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. stanowią przepisy polskie obowiązujące w dacie podjęcia tych obowiązków przez obywatela polskiego. Sąd dokonał zatem interpretacji przesłanki utraty obywatelstwa polskiego przez wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym przy zastosowaniu wykładni legis fori, a więc z uwzględnieniem przepisów ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46, ze zm.). Zgodnie z art. 10 tej ustawy powszechny obowiązek wojskowy obejmował obowiązki: zgłaszania się do rejestracji, stawania do poboru, odbywania służby wojskowej i meldunkowy. W wykonaniu powszechnego obowiązku wojskowego - stosownie do art. 36 ust. 1 tej ustawy - odbywało się zasadniczą służbę wojskową i służbę wojskową w rezerwie. Według normy art. 37 ust. 2 ustawy obowiązkowi odbywania służby wojskowej w rezerwie podlegały osoby zaliczone do rezerwy: 1) po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, 2) bez odbycia tej służby.
Sąd I instancji stwierdził, że z przytoczonych przepisów wynika, iż obowiązek wojskowy w Polsce obejmował między innymi obowiązek zgłaszania się do rejestracji, co uczynił ojciec skarżącej, jako że zarejestrował się w siłach rezerwy, nadto obowiązek odbywania służby wojskowej, który również wypełnił ojciec skarżącej, jako że odbywał czynną służbę rezerwową (zaświadczenie z 18 grudnia 2008 r.). Mógł też odbywać służbę wojskową w rezerwie, nawet gdy nie odbywał zasadniczej służby wojskowej, co jednak w jego przypadku - jak wyżej wykazano -było wątpliwe z uwagi na ówczesną sytuację polityczną państwa Izrael. W związku z powyższym Sąd uznał za nietrafne zarzuty skarżącej, iż organ błędnie utożsamia powołanie do sił rezerwy i obywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną rejestracją wojskową.
W odniesieniu do sformułowanych w skardze wniosków dowodowych Sąd I instancji wskazał, iż stosownie do art. 106 § 3 p.p.s.a. sąd administracyjny może na wniosek strony przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie. Sąd, pomimo wniosku strony, nie ma więc obowiązku przeprowadzenia dowodu uzupełniającego z dokumentów. W kontrolowanej sprawie Sąd uznał, iż przeprowadzenie tych dowodów jest zbędne, a zarazem nadmiernie przedłużające postępowanie w sprawie.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła E. R., podnosząc zarzuty naruszenia:
1) art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) przez to, że Sąd I instancji zaniechał dokonania kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7, 77, 81 i 138 § 2 k.p.a.,
2) art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151, art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., ponieważ Sąd I instancji nie odniósł się do podniesionych w skardze zarzutów naruszenia wskazanych przepisów k.p.a. i oddalił skargę na decyzję organu odwoławczego, zamiast uchylić tą decyzję oraz decyzję organu I instancji,
3) art. 106 § 3 p.p.s.a. poprzez uznanie za zbędne przeprowadzenia wnioskowanego przez stronę skarżącą dowodu zmierzającego do ustalenia treści Prawa o służbie obronnej Izraela wg stanu prawnego na dzień 4 października 1950 r. oraz wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego, w sytuacji, gdy dowód ten był niezbędny do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,
4) art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.) oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 z późn. zm.), przez błędną wykładnię tych przepisów i niewłaściwe ich zastosowanie polegające na tym, że Sąd I instancji utożsamił zapisanie do sił rezerwy w Izraelu z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, pomimo tego, że brak było podstaw do przyjęcia, że ojciec skarżącej przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
Strona skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu I instancji, a także o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej pełnomocnik skarżącej podniósł, że Sąd I instancji nie ocenił treści przedłożonego przez skarżącą zaświadczenia o służbie wojskowej jej ojca, co było powodem przyjęcia błędnych ustaleń faktycznych w sprawie.
Zdaniem pełnomocnika skarżącej, przynależność do służby rezerwowej w Izraelu można rozumieć w dwojaki sposób tj. jako formalne zarejestrowanie (zaewidencjonowanie) bądź też faktyczne (czynne) wykonywanie w ramach tej służby określonych obowiązków wojskowych. W jego ocenie, Sąd I instancji utożsamia powołanie (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną rejestracją wojskową.
Pełnomocnik skarżącej przywołał fragment uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 grudnia 2007 r., w którym stwierdzono, że z wykładni literalnej i logicznej art. 11 pkt 2 ustawy wynika, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi tu bowiem o samo podleganie obowiązkowi służby wojskowej w państwie obcym), wiążące się z przyjęciem określonych obowiązków w tym wojsku i podleganiem obcym władzom wojskowym. Dopiero moment formalnego przyjęcia do struktur obcego wojska, potwierdzony przysięgą służbową (wojskową), kreuje stosunek zależności i posłuszeństwa dla obcej władzy, a w konsekwencji decyduje o kolizji z interesem Polski, wiąże się bowiem z uchybieniem obowiązkowi wierności wobec Rzeczypospolitej.
Uzasadniając zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 106 § 3 p.p.s.a., pełnomocnik skarżącej powołał się na pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 grudnia 2007 r., że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych. Przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. Ustalenie przesłanki utraty obywatelstwa polskiego związanej ze wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym następuje wprawdzie na podstawie prawa polskiego, ale może wymagać uwzględnienia przepisów prawa obcego, regulujących rodzaje służby wojskowej i zasady jej odbycia w państwie, w którym obywatel taką służbę podjął. Pełnomocnik strony skarżącej podniósł, że w trakcie postępowania nie przeprowadzono żadnych czynności zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie. Strona skarżąca wskazała również na pogląd wyrażony w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 września 2007 r., II OSK 1693/06 i z dnia 31 stycznia 2008 r., II OSK 1920/06, iż sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. Zdaniem pełnomocnika skarżącej, organy administracji, ani Sąd I instancji nie ustaliły czy rejestracja wojskowa w Izraelu odbywała się zgodnie z wolą osoby rejestrowanej, czy też miała wyłącznie charakter formalny, ewidencyjny, na co może wskazywać przedłożone w toku postępowania sądowoadministracyjnego zaświadczenie wojskowe.
Pełnomocnik strony skarżącej podkreślił również, że osoby podlegające różnym porządkom prawnym z racji posiadania kilku obywatelstw muszą wykonywać szereg czasem sprzecznych ze sobą obowiązków m.in. podlegają obowiązkowi wojskowemu w każdym z państw. Podleganie temu obowiązkowi przez ojca skarżącej w Izraelu nie oznaczało jednak pozostawania w kolizji z interesami Polski, gdyż Izrael był wówczas krajem neutralnym w stosunku do Polski. Zdaniem pełnomocnika skarżącej, przeciwna wykładnia art. 11 pkt 2 ustawy prowadziłaby do wniosku, że już sam fakt nabycia obywatelstwa państwa obcego naruszał obowiązek wierności Państwu Polskiemu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Kwestią sporną w tej sprawie jest to, czy odbywanie rezerwowej służby wojskowej w państwie obcym oznaczało spełnienie przesłanki "wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym" skutkującej utratą obywatelstwa polskiego na mocy art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.). Kwestii tej dotyczy podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego poprzez dokonanie błędnej wykładni i zastosowania tego przepisu.
Naczelny Sąd Administracyjny podziela prezentowane przez Sąd I instancji stanowisko, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. Jest to jednolity pogląd prezentowany w orzecznictwie sądów administracyjnych (wyrok NSA z dnia 15 czerwca 2010 r., II OSK 786/09, niepubl., wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r., II OSK 393/09, niepubl., wyrok NSA z dnia 18 lutego 2009 r., II OSK 246/08, niepubl., wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r., II OSK 322/07, niepubl., wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06, LEX nr 560167). Przepis art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza bowiem pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej. Ponadto, jak przyjmuje się w najnowszym orzecznictwie (por. wskazane wyżej wyroki NSA), interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy, obowiązujących w dacie wstąpienia przez daną osobę do służby wojskowej w państwie obcym. Regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje więc o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa. Skoro w kontrolowanym postępowaniu administracyjnym organy rozważają kwestię posiadania przez wnioskodawcę obywatelstwa państwa polskiego, to przesłanki ewentualnej utraty tego obywatelstwa powinny być również wykładane w świetle prawa polskiego. Podobny pogląd wyrażany był już w piśmiennictwie międzywojennym (S. Rundstein, glosa do wyroku NTA z dnia 21 grudnia 1932 r., OPA 1934 tom I, poz. 551).
Strona skarżącą przytoczyła na poparcie swoich twierdzeń odnośnie konieczności uwzględnienia w niniejszej sprawie prawa izraelskiego regulującego służbę wojskową w latach pięćdziesiątych XX w. fragment uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06 (LEX nr 560167), w którym stwierdzono, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych. Przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. Fragment ten został przez stronę skarżącą wyrwany z kontekstu całego uzasadnienia i błędnie zrozumiany. W powołanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził kategorycznie, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich. Regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy jakiś rodzaj służby wojskowej lub tryb podjęcia tej służby nie jest znany prawu polskiemu. W takim wypadku należy uwzględnić przepisy regulujące służbę wojskową w państwie, w którym obywatel polski ją podjął.
Mając na uwadze powyższe rozważania stwierdzić należy, iż Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. W świetle prawa polskiego (art. 36 ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46, ze zm.)) służba w rezerwie była jednym z rodzajów służby wojskowej, a więc wstąpienie ojca skarżącej do tego rodzaju służby w państwie izraelskim powodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego. Dodatkowo należy wskazać, że z przedłożonych przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela wynika, że służba rezerwowa jest również jednym z rodzajów służby wojskowej w tym państwie. W zaświadczeniu z dnia (...) grudnia 2008 r. stwierdzono, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym każdy obywatel lub osoba posiadająca prawo pobytu w Izraelu, która nie zostanie powołana do odbycia zasadniczej służby wojskowej jest zaliczana w poczet sił rezerwy (pkt 1). Niestawiennictwo do służby rezerwowej jest karane sądownie (pkt 2 zaświadczenia z dnia (...) lipca 2008 r. oraz pkt 2 zaświadczenia z dnia (...) lutego 2008 r.).
Strona skarżąca zarzuciła ponadto Sądowi I instancji, że utożsamia wstąpienie do służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela z formalną rejestracją (zaewidencjonowaniem) w siłach rezerwy. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzut ten jest nieuzasadniony. Podleganie obowiązkowi służby wojskowej przez ojca skarżącej było konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa izraelskiego. Natomiast jego zarejestrowanie jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, że podlegał on obcym władzom wojskowym i gdyby został przez nie powołany do odbycia tej służby (np. ćwiczeń wojskowych) byłby zobowiązany stawić się do niej pod groźbą kary. Taki wniosek wynika z treści przedłożonych przez skarżącą zaświadczeń o obowiązkowej służbie rezerwowej wydanych przez Siły Obrony Izraela. Rejestracja w rezerwie Sił Obrony Izraela oznaczała więc pozostawanie w gotowości do odbycia czynnej służby rezerwowej, czyli ćwiczeń wojskowych (odbywanych cyklicznie zwykle przez jeden miesiąc w ciągu roku kalendarzowego) na wezwanie właściwego organu, jak również obowiązek odbycia służby wojskowej w przypadku mobilizacji. W rozpoznawanej sprawie ojciec skarżącej nie tylko został zarejestrowany jako żołnierz służby rezerwowej Sił Obrony Izraela, ale również wykonywał określone obowiązki w wojsku izraelskim, ponieważ odbywał czynną służbę rezerwową, po raz pierwszy (...) grudnia 1951 r. (zaświadczenie z dnia (...) grudnia 2008 r.).
Skarżąca podniosła ponadto, że ani organy administracji, ani Sąd I instancji nie ustaliły czy rejestracja wojskowa jej ojca odbyła się zgodnie z jego wolą, czy też miała charakter przymusowy. W odniesieniu do tego zarzutu należy podzielić pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 września 2007 r., II OSK 1693/06 (publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych), iż utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 ze zm.) w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym" bez zgody właściwych organów polskich następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa. Zdaniem strony skarżącej, prezentowana przez Sąd I instancji wykładnia art. 11 pkt 2 ustawy prowadzi do wniosku, że już sam fakt nabycia obywatelstwa państwa obcego naruszał obowiązek wierności Państwu Polskiemu, ponieważ osoby posiadające obywatelstwa dwóch państw musiały wykonywać szereg czasem sprzecznych ze sobą obowiązków m.in. podlegały obowiązkowi wojskowemu w każdym z państw. Wniosek ten jest trafny, gdyż - co do zasady - samo nabycie obywatelstwa państwa obcego traktowane było jako naruszenie obowiązku wierności państwu polskiemu, ponieważ stanowiło przesłankę utraty obywatelstwa polskiego określoną w art. 11 pkt 1 ustawy. W zdaniu drugim art. 11 przewidziano jednak wyjątek od tej zasady dotyczący obywateli polskich obowiązanych do czynnej służby wojskowej. W przypadku, gdy nabywali oni obywatelstwo innego państwa, państwo polskie nie przestało uważać ich za swoich obywateli. W ten sposób starano się zapobiec możliwości uchylania się przez obywateli polskich od służby wojskowej poprzez nabywanie obcych obywatelstw (por. wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r., niepubl., wyrok NSA z dnia 20 grudnia 1994 r., V SA 2237/93, publ. Status obywatela i cudzoziemca w orzecznictwie pod red. J. Jagielskiego, Warszawa 2001, s. 60-63). Jeżeli natomiast obywatel polski obowiązany do służby wojskowej w Polsce nabył obywatelstwo innego państwa i następnie wstąpił do służby wojskowej w tym państwie, to z jednej strony dwukrotnie naruszył polskie prawo i obowiązek wierności państwu polskiemu, a z drugiej - stawał się nieprzydatny dla państwa polskiego z punktu widzenia powszechnego obowiązku wojskowego, gdyż nie mógł równocześnie pełnić służby wojskowej w dwóch państwach. W związku z tym prawo polskie przewidywało utratę obywatelstwa polskiego przez taką osobę na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy.
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. jest błędny również z tego powodu, że został powiązany z art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 z późn. zm.). Ten drugi przepis nie miał bowiem w tej sprawie zastosowania, ponieważ w dacie zarejestrowania ojca skarżącej w wojsku izraelskim (4 października 1950 r.) w Polsce obowiązywały już przepisy ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46, ze zm.), które weszły w życie 29 maja 1950 r.
Bezzasadne są również zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące naruszenia przepisów postępowania. Sąd I instancji, nie przeprowadzając dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie nie naruszył art. 106 § 3 p.p.s.a. Jak już wskazano powyżej dla oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy w dacie wstąpienia przez daną osobę do służby wojskowej w państwie obcym. Prawo obce powinno być uwzględnione jedynie w przypadku, gdy dany rodzaj służby wojskowej nie był znany prawu polskiemu. Nietrafnie również strona skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji przyjęcie błędnych ustaleń faktycznych odnośnie odbywania przez ojca skarżącej C. L. służby wojskowej w Izraelu. Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące tą sprawę oparły się na treści przedstawionych przez skarżącą zaświadczeń z dnia 10 lutego, 3 lipca i 18 grudnia 2008 r. wydanych przez Siły Obrony Izraela. Z dokumentów tych wynika, że ojciec skarżącej był zarejestrowany w siłach rezerwy od 4 października 1950 r. do 24 grudnia 1963 r. Odbywał on również czynną służbę rezerwową, po raz pierwszy dnia 11 grudnia 1951 r. Z uzasadnienia skargi kasacyjnej wynika, że strona skarżąca również podziela te ustalenia, co czyni zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art. 7, 77, 81 i 138 § 2 k.p.a. niezrozumiałym.
Nie znajdując usprawiedliwionych podstaw do uwzględnienia skargi kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 29 września 2010 r.
II OSK 1618/09

Pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, w tym pojęcie "służby wojskowej", należy oceniać na podstawie przepisów polskich. Regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy jakiś rodzaj służby wojskowej lub tryb podjęcia tej służby nie jest znany prawu polskiemu. W takim wypadku należy uwzględnić przepisy regulujące służbę wojskową w państwie, w którym obywatel polski ją podjął.
LEX nr 746684
746684
Dz.U.1920.7.44: art. 11 pkt 2

Przewodniczący: Sędzia NSA Wiesław Kisiel.
Sędziowie NSA: Bożena Walentynowicz, del. Zofia Flasińska (spr.).

Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu w dniu 29 września 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej R. D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 czerwca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 620/09 w sprawie ze skargi R. D. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego;
oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2009 r. (sygn. akt IV SA/Wa 620/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę R. D. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r., utrzymującą w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) grudnia 2008 r. o odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego.
Z ustaleń dokonanych przez organ administracji, przyjętych przez Sąd I instancji za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia wynika, iż skarżący urodził się (...) marca 1936 r. w T. A. jako R. W., syn D. W. (poprzednio D. W.) i L. zd. P. Z dniem (...) marca 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. W dniu (...) grudnia 1962 r. skarżący zmienił nazwisko "W." na " D.".
Ojciec skarżącego urodził się w Krakowie w dniu 11 października 1903 r. jako D. W., syn A. i B. zd. D. i jako mieszkaniec Krakowa nabył w dniu (...) stycznia 1920 r. obywatelstwo polskie na podstawie art. 2 pkt 1 ustawy z 1920 r. W 1933 r. wyjechał do Palestyny i z dniem (...) marca 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. W dniu (...) marca 1935 r. D. W. zawarł w T. A. związek małżeński z L. P.
Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, iż organ odwoławczy prawidłowo przyjął, że dla stwierdzenia czy skarżący posiada obywatelstwo polskie konieczne było w pierwszej kolejności ustalenie czy nabył on to obywatelstwo z dniem urodzenia na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.). Skarżący był dzieckiem ślubnym, a więc zgodnie z art. 5 powołanej ustawy nabywał obywatelstwo ojca. Sąd podzielił ustalenia organów administracji, iż ojciec skarżącego posiadał obywatelstwo polskie w dacie narodzin syna R. tj. (...) marca 1936 r., w związku z czym Sąd stwierdził, że skarżący nabył przez urodzenie obywatelstwo polskie. Dla stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego konieczne było więc ustalenie czy nie utracił on tego obywatelstwa do dnia złożenia wniosku.
Sąd wskazał, iż w art. 11 ustawy z 1920 r. uregulowano dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obcego obywatelstwa, z tym zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 w zw. z art. 11 zd. 2 ustawy). Drugą przesłanką utraty obywatelstwa było przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej w tym drugim przypadku w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu (art. 11 pkt 2 ustawy).
Sąd uznał, iż organy administracji prawidłowo przyjęły, że ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r., ponieważ wstąpił do służby wojskowej w Izraelu. Sąd stwierdził, że z przedłożonych przez skarżącego zaświadczeń z dnia (...) stycznia 2007 r., z dnia (...) sierpnia 2008 r. oraz z dnia (...) grudnia 2008 r. wydanych przez Siły Obrony Izraela wynika, że ojciec skarżącego D. W. należał do sił rezerwowych w latach 1950 - 1952. We wszystkich tych zaświadczeniach zostało wyraźnie stwierdzone, że D. W. stawił się celem zapisu i rejestracji w siłach rezerwy w dniu 12 listopada 1950 r. i był zaliczany w poczet sił rezerwy do dnia 30 września 1952 r.
Sąd wskazał ponadto, iż w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego prezentowany jest pogląd, iż przepis art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby wojskowej, a w szczególności nie ogranicza pojęcia wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej. Każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zezwolenia, bez względu na rodzaj służby, rodzi konsekwencje w postaci utraty z mocy prawa obywatelstwa polskiego na mocy tego przepisu. Sąd podkreślił, że Naczelny Sąd Administracyjny niejednokrotnie również wskazywał, że wzorzec oceny, czy podjęcie określonych obowiązków wobec państwa obcego należy kwalifikować jako służbę wojskową na rzecz tego państwa stanowią przepisy prawa polskiego (wyrok NSA z dnia 12 września 2007 r., II OSK 1693/06, wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06, wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r., II OSK 322/07). W dacie zarejestrowania i zaliczenia skarżącego w poczet sił rezerwy w wojsku izraelskim obowiązywały przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.). Z treści art. 10 tej ustawy wynika że, że w ówczesnej Polsce obowiązek odbycia służby wojskowej obejmował obowiązki: zgłaszania się do rejestracji, stawiania się do poboru, obywania służby wojskowej oraz meldunkowy. Stosownie do art. 36 ust. 1 tej ustawy w wykonaniu powszechnego obowiązku wojskowego obywało się zasadniczą służbę wojskową i służbę wojskową w rezerwie. Według art. 37 ust. 2 ustawy obowiązkowi służby wojskowej w rezerwie podlegały osoby zaliczone do rezerwy:
1) po odbyciu zasadniczej służby wojskowej,
2) bez odbycia tej służby. Sąd wskazał, że z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że obowiązek wojskowy obejmował między innymi obowiązek zgłaszania się do rejestracji, co uczynił ojciec skarżącego, jako że w dniu 12 listopada 1950 r. zarejestrował się w siłach rezerwy.
Reasumując, Sąd I instancji stwierdził, że skoro ojciec skarżącego D. W. wstąpił jako obywatel Izraela do obowiązkowej służby rezerwowej w izraelskiej armii, to utracił on obywatelstwo polskie z dniem wstąpienia do wojska izraelskiego. W konsekwencji, na podstawie art. 13 ustawy z 1920 r., obywatelstwo polskie utracił także skarżący. Przepis ten stanowił bowiem, że nadanie i utrata obywatelstwa polskiego, o ile inaczej nie zastrzeżono w akcie nadania lub w orzeczeniu o utracie obywatelstwa, rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie, tudzież na jego dzieci, w wieku do lat 18.
Sąd uznał za niezasadny zarzut skargi naruszenia przez organy administracji art. 7 i art. 77 k.p.a. Zdaniem Sądu I instancji, zasadą jest, że to na organie administracji publicznej ciąży obowiązek zebrania całego materiału dowodowego. Niemniej jednak w niniejszym postępowaniu inicjatywa w zakresie zgromadzenia dowodów należała też do strony postępowania, ponieważ polskie organy administracji nie mają żadnej możliwości skutecznego zwrócenia się do organów Izraela o wydanie zaświadczenia dokumentującego przebieg służby wojskowej w izraelskiej armii. Sąd stwierdził, że w związku z tym, że dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miarodajne są przepisy prawa polskiego, organy administracji publicznej prowadzące postępowanie zebrały materiał dowodowy wystarczający do jej załatwienia.
W ocenie Sądu I instancji, nie można również czynić organom zarzutu braku poinformowania o zmianie wykładni obowiązujących przepisów. Żaden przepis prawa nie nakłada bowiem na organy administracji obowiązku informowania stron o obowiązującej wykładni, jak również o zmianie w interpretacji określonych przepisów, zwłaszcza w przypadku, kiedy strona na etapie postępowania administracyjnego reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika i, z racji wykonywanego zawodu, do niego należy śledzenie aktualnej linii orzeczniczej sądów.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł R. D., podnosząc zarzuty naruszenia:
1) art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) przez to, że Sąd I instancji zaniechał dokonania kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7, 77, 81 i 138 § 2 k.p.a., 2) art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151, art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., ponieważ Sąd I instancji nie odniósł się do podniesionych w skardze zarzutów naruszenia wskazanych przepisów k.p.a. i oddalił skargę na decyzję organu odwoławczego, zamiast uchylić tą decyzję oraz decyzję organu I instancji,
3) art. 106 § 3 p.p.s.a. poprzez uznanie za zbędne przeprowadzenia wnioskowanego przez stronę skarżącą dowodu zmierzającego do ustalenia treści Prawa o służbie obronnej Izraela wg stanu prawnego na dzień 12 listopada 1950 r. oraz wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego, w sytuacji, gdy dowód ten był niezbędny do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,
4) art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.) oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 z późn. zm.), przez błędną wykładnię tych przepisów i niewłaściwe ich zastosowanie polegające na tym, że Sąd I instancji utożsamił zapisanie do sił rezerwy w Izraelu z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, pomimo tego, że brak było podstaw do przyjęcia, że ojciec skarżącej przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
Strona skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu I instancji, a także o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej pełnomocnik skarżącego podniósł, że Sąd I instancji nie ocenił treści przedłożonego przez skarżącego zaświadczenia o służbie wojskowej jego ojca, co było powodem przyjęcia błędnych ustaleń faktycznych w sprawie.
Zdaniem pełnomocnika skarżącego, przynależność do służby rezerwowej w Izraelu można rozumieć w dwojaki sposób tj. jako formalne zarejestrowanie (zaewidencjonowanie) bądź też faktyczne (czynne) wykonywanie w ramach tej służby określonych obowiązków wojskowych. W jego ocenie, Sąd I instancji utożsamia powołanie (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną rejestracją wojskową. Pełnomocnik skarżącego przywołał fragment uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 grudnia 2007 r., w którym stwierdzono, że z wykładni literalnej i logicznej art. 11 pkt 2 ustawy wynika, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi tu bowiem o samo podleganie obowiązkowi służby wojskowej w państwie obcym), wiążące się z przyjęciem określonych obowiązków w tym wojsku i podleganiem obcym władzom wojskowym. Dopiero moment formalnego przyjęcia do struktur obcego wojska, potwierdzony przysięgą służbową (wojskową), kreuje stosunek zależności i posłuszeństwa dla obcej władzy, a w konsekwencji decyduje o kolizji z interesem Polski, wiąże się bowiem z uchybieniem obowiązkowi wierności wobec Rzeczypospolitej.
Uzasadniając zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 106 § 3 p.p.s.a., pełnomocnik skarżącego powołał się na pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 grudnia 2007 r., że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych. Przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. Ustalenie przesłanki utraty obywatelstwa polskiego związanej ze wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym następuje wprawdzie na podstawie prawa polskiego, ale może wymagać uwzględnienia przepisów prawa obcego, regulujących rodzaje służby wojskowej i zasady jej odbycia w państwie, w którym obywatel taką służbę podjął. Pełnomocnik strony skarżącej podniósł, że w trakcie postępowania nie przeprowadzono żadnych czynności zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie. Strona skarżąca wskazała również na pogląd wyrażony w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 września 2007 r., II OSK 1693/06 i z dnia 31 stycznia 2008 r., II OSK 1920/06, iż sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. Zdaniem pełnomocnika skarżącego, organy administracji, ani Sąd I instancji nie ustaliły czy rejestracja wojskowa w Izraelu odbywała się zgodnie z wolą osoby rejestrowanej, czy też miała wyłącznie charakter formalny, ewidencyjny, na co może wskazywać przedłożone w toku postępowania sądowoadministracyjnego zaświadczenie wojskowe.
Pełnomocnik strony skarżącej podkreślił również, że osoby podlegające różnym porządkom prawnym z racji posiadania kilku obywatelstw muszą wykonywać szereg czasem sprzecznych ze sobą obowiązków m.in. podlegają obowiązkowi wojskowemu w każdym z państw. Podleganie temu obowiązkowi przez ojca skarżącego w Izraelu nie oznaczało jednak pozostawania w kolizji z interesami Polski, gdyż Izrael był wówczas krajem neutralnym w stosunku do Polski. Zdaniem pełnomocnika skarżącego, przeciwna wykładnia art. 11 pkt 2 ustawy prowadziłaby do wniosku, że już sam fakt nabycia obywatelstwa państwa obcego naruszał obowiązek wierności Państwu Polskiemu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Kwestią sporną w tej sprawie jest to, czy odbywanie rezerwowej służby wojskowej w państwie obcym oznaczało spełnienie przesłanki "wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym" skutkującej utratą obywatelstwa polskiego na mocy art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.). Kwestii tej dotyczy podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego poprzez dokonanie błędnej wykładni i zastosowania tego przepisu.
Naczelny Sąd Administracyjny podziela prezentowane przez Sąd I instancji stanowisko, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. Jest to jednolity pogląd prezentowany w orzecznictwie sądów administracyjnych (wyrok NSA z dnia 15 czerwca 2010 r., II OSK 786/09, niepubl., wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r., II OSK 393/09, niepubl., wyrok NSA z dnia 18 lutego 2009 r., II OSK 246/08, niepubl., wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r., II OSK 322/07, niepubl., wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06, LEX nr 560167). Przepis art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza bowiem pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej. Ponadto, jak przyjmuje się w najnowszym orzecznictwie (por. wskazane wyżej wyroki NSA), interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy, obowiązujących w dacie wstąpienia przez daną osobę do służby wojskowej w państwie obcym. Regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje więc o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa. Skoro w kontrolowanym postępowaniu administracyjnym organy rozważają kwestię posiadania przez wnioskodawcę obywatelstwa państwa polskiego, to przesłanki ewentualnej utraty tego obywatelstwa powinny być również wykładane w świetle prawa polskiego. Podobny pogląd wyrażany był już w piśmiennictwie międzywojennym (S. Rundstein, glosa do wyroku NTA z dnia 21 grudnia 1932 r., OPA 1934 tom I, poz. 551).
Strona skarżącą przytoczyła na poparcie swoich twierdzeń odnośnie konieczności uwzględnienia w niniejszej sprawie prawa izraelskiego regulującego służbę wojskową w latach pięćdziesiątych XX w. fragment uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06 (LEX nr 560167), w którym stwierdzono, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych. Przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. Fragment ten został przez stronę skarżącą wyrwany z kontekstu całego uzasadnienia i błędnie zrozumiany. W powołanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził kategorycznie, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich. Regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy jakiś rodzaj służby wojskowej lub tryb podjęcia tej służby nie jest znany prawu polskiemu. W takim wypadku należy uwzględnić przepisy regulujące służbę wojskową w państwie, w którym obywatel polski ją podjął.
Mając na uwadze powyższe rozważania stwierdzić należy, iż Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. W świetle prawa polskiego (art. 36 ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46, ze zm.)) służba w rezerwie była jednym z rodzajów służby wojskowej, a więc wstąpienie ojca skarżącego do tego rodzaju służby w państwie izraelskim powodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego. Dodatkowo należy wskazać, że z przedłożonych przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela wynika, że służba rezerwowa jest również jednym z rodzajów służby wojskowej w tym państwie. W zaświadczeniu z dnia 8 grudnia 2008 r. stwierdzono, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym każdy obywatel lub osoba posiadająca prawo pobytu w Izraelu, która nie zostanie powołana do odbycia zasadniczej służby wojskowej jest zaliczana w poczet sił rezerwy (pkt 1). Niestawiennictwo do służby rezerwowej jest karane sądownie (pkt 2 zaświadczenia z dnia 7 sierpnia 2008 r. oraz pkt 2 zaświadczenia z dnia 8 stycznia 2007 r.).
Strona skarżąca zarzuciła ponadto Sądowi I instancji, że utożsamia wstąpienie do służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela z formalną rejestracją (zaewidencjonowaniem) w siłach rezerwy. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzut ten jest nieuzasadniony. Podleganie obowiązkowi służby wojskowej przez ojca skarżącej było konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa izraelskiego. Natomiast jego zarejestrowanie jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, że podlegał on obcym władzom wojskowym i gdyby został przez nie powołany do odbycia tej służby (np. ćwiczeń wojskowych) byłby zobowiązany stawić się do niej pod groźbą kary. Taki wniosek wynika z treści przedłożonych przez skarżącego zaświadczeń o obowiązkowej służbie rezerwowej jego ojca wydanych przez Siły Obrony Izraela. Rejestracja w rezerwie Sił Obrony Izraela oznaczała więc pozostawanie w gotowości do odbycia czynnej służby rezerwowej, czyli ćwiczeń wojskowych (odbywanych cyklicznie zwykle przez jeden miesiąc w ciągu roku kalendarzowego) na wezwanie właściwego organu, jak również obowiązek odbycia służby wojskowej w przypadku mobilizacji. W rozpoznawanej sprawie, jak wynika z zaświadczenia Sił Obrony Izraela z dnia (...) grudnia 2008 r. ojciec skarżącego wprawdzie nie odbywał czynnej służby rezerwowej, lecz stawił się celem zapisu i rejestracji w siłach rezerwy w dniu 12 listopada 1950 r. i był zaliczany w poczet sił rezerwy od tej daty do dnia 30 września 1952 r., a więc był żołnierzem służby rezerwowej Sił Obrony Izraela.
Skarżący podniósł ponadto, że ani organy administracji, ani Sąd I instancji nie ustaliły czy rejestracja wojskowa jego ojca odbyła się zgodnie z jego wolą, czy też miała charakter przymusowy. W odniesieniu do tego zarzutu należy podzielić pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 września 2007 r., II OSK 1693/06 (publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych), iż utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 ze zm.) w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym" bez zgody właściwych organów polskich następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa.
Zdaniem strony skarżącej, prezentowana przez Sąd I instancji wykładnia art. 11 pkt 2 ustawy prowadzi do wniosku, że już sam fakt nabycia obywatelstwa państwa obcego naruszał obowiązek wierności Państwu Polskiemu, ponieważ osoby posiadające obywatelstwa dwóch państw musiały wykonywać szereg czasem sprzecznych ze sobą obowiązków m.in. podlegały obowiązkowi wojskowemu w każdym z państw. Wniosek ten jest trafny, gdyż - co do zasady - samo nabycie obywatelstwa państwa obcego traktowane było jako naruszenie obowiązku wierności państwu polskiemu, ponieważ stanowiło przesłankę utraty obywatelstwa polskiego określoną w art. 11 pkt 1 ustawy. W zdaniu drugim art. 11 przewidziano jednak wyjątek od tej zasady dotyczący obywateli polskich obowiązanych do czynnej służby wojskowej. W przypadku, gdy nabywali oni obywatelstwo innego państwa, państwo polskie nie przestało uważać ich za swoich obywateli. W ten sposób starano się zapobiec możliwości uchylania się przez obywateli polskich od służby wojskowej poprzez nabywanie obcych obywatelstw (por. wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r., niepubl., wyrok NSA z dnia 20 grudnia 1994 r., V SA 2237/93, publ. Status obywatela i cudzoziemca w orzecznictwie pod red. J. Jagielskiego, Warszawa 2001, s. 60-63). Jeżeli natomiast obywatel polski obowiązany do służby wojskowej w Polsce nabył obywatelstwo innego państwa i następnie wstąpił do służby wojskowej w tym państwie, to z jednej strony dwukrotnie naruszył polskie prawo i obowiązek wierności państwu polskiemu, a z drugiej - stawał się nieprzydatny dla państwa polskiego z punktu widzenia powszechnego obowiązku wojskowego, gdyż nie mógł równocześnie pełnić służby wojskowej w dwóch państwach. W związku z tym prawo polskie przewidywało utratę obywatelstwa polskiego przez taką osobę na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy.
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. jest błędny również z tego powodu, że został powiązany z art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 z późn. zm.). Ten drugi przepis nie miał bowiem w tej sprawie zastosowania, ponieważ w dacie zarejestrowania ojca skarżącego w wojsku izraelskim (12 listopada 1950 r.) w Polsce obowiązywały już przepisy ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46, ze zm.), które weszły w życie 29 maja 1950 r.
Bezzasadne są również zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące naruszenia przepisów postępowania. Sąd I instancji, nie przeprowadzając dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie nie naruszył art. 106 § 3 p.p.s.a. Jak już wskazano powyżej dla oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy w dacie wstąpienia przez daną osobę do służby wojskowej w państwie obcym. Prawo obce powinno być uwzględnione jedynie w przypadku, gdy dany rodzaj służby wojskowej nie był znany prawu polskiemu. Nietrafnie również strona skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji przyjęcie błędnych ustaleń faktycznych odnośnie odbywania przez ojca skarżącej C. L. służby wojskowej w Izraelu. Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące tą sprawę oparły się na treści przedstawionych przez skarżącą zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela, z których wynika, że ojciec skarżącej był zarejestrowany w siłach rezerwy od 12 listopada 1950 r. do 30 września 1952 r. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej strona skarżąca również podziela te ustalenia, co czyni zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art. 7, 77, 81 i 138 § 2 k.p.a. niezrozumiałym.
Nie znajdując usprawiedliwionych podstaw do uwzględnienia skargi kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 30 września 2010 r.
II OSK 1852/09

Użyte w art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego pojęcie "wstąpienie do służby wojskowej" obejmuje swym zakresem nie tylko dobrowolne podjęcie służby w wojsku obcego państwa, ale także podjęcie tej służby wynikające z przepisów prawa państwa obcego, które obowiązek podjęcia takiej służby przewidywały.
LEX nr 746828
746828
Dz.U.1920.7.44: art. 11 pkt 2

Przewodniczący: Sędzia NSA Maria Czapska-Górnikiewicz.
Sędziowie: NSA Joanna Runge-Lissowska, del., WSA Grzegorz Czerwiński (spr.).

Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu w dniu 30 września 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Y. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 lipca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 684/09 w sprawie ze skargi Y. B. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego;
oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 3 lipca 2009 r., sygn. akt IV SA/Wa 684/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Y. B. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r., Nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Powyższy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zapadł w następującym stanie faktycznym. Decyzją z dnia (...) marca 2009 r., Nr (...) Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji po rozpatrzeniu odwołania Y. B., utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) grudnia 2008 r., Nr (...) odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego ur. (...) lipca 1943 r. w H., syna I. i R. z domu B.
W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Minister wskazał, że zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 z późn. zm.), posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty następuje w drodze decyzji administracyjnej. Decyzja ta ma charakter deklaratoryjny i jest w istocie swej oświadczeniem właściwego organu, tj. wojewody, z którego wynika, że według jego oceny stanu faktycznego i prawnego osoba zainteresowana ma lub nie ma obywatelstwo polskie (wyrok NSA z dnia 6 grudnia 2002 r., sygn. V SA 922/02). W trakcie prowadzonego postępowania organ administracji zobowiązany jest do ustalenia, czy dana osoba nabyła obywatelstwo polskie i następnie, czy nie utraciła go do dnia wydania decyzji. Dla ustalenia podstawy nabycia i utraty obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie lub utrata obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu.
Minister wskazał, że w świetle ustaleń organu I instancji odwołujący się urodził się w dniu (...) lipca 1943 r. w H. (I.), jako syn I. i R. z domu B. oraz, że legitymuje się paszportem izraelskim o nr (...), potwierdzającym posiadanie przez niego obywatelstwa izraelskiego, nabytego z dniem 15 maja 1948 r. Rozstrzygnięcie sprawy wymagało w związku z powyższym oceny okoliczności faktycznych w świetle przepisów ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44), obowiązującej do dnia 19 stycznia 1951 r.
Zgodnie z art. 4 przywołanej ustawy obywatelstwo polskie nabywało się m.in. przez urodzenie. Art. 5 tej ustawy stanowił, że przez urodzenie dzieci ślubne nabywały obywatelstwo ojca, dzieci nieślubne - obywatelstwo matki.
Odwołujący się urodził się, jako dziecko pochodzące ze związku małżeńskiego zawartego w dniu (...) grudnia 1937 r. w T. A. Ojciec skarżącego I. B. urodził się (...) kwietnia 1911 r. w miejscowości B., jako syn S. i B. Przesłane przez Archiwum Państwowe w Krakowie uwierzytelnione kopie dokumentów dotyczących I. B. dowodzą, że ojciec odwołującego się legitymował się polskim dowodem osobistym nr (...), wydanym w dniu 12 grudnia 1931 r., potwierdzającym posiadanie przez niego obywatelstwa polskiego. W dniu 15 maja 1948 r. ojciec odwołującego się nabył obywatelstwo izraelskie (dowód: oryginał świadectwa potwierdzającego posiadanie obywatelstwa izraelskiego, wydanego przez MSW Państwa Izrael, wraz z tłumaczeniem na język polski w aktach sprawy). Ojciec odwołującego się zmarł w dniu (...) marca 1992 r. w Izraelu. Posiadał zatem obywatelstwo polskie w dniu (...) lipca 1943 r., tj. w dacie urodzin odwołującego się. W dacie tej odwołujący się nabył zatem to obywatelstwo przez urodzenie.
Jak dalej wywiódł Minister, dla stwierdzenia, czy odwołujący się obywatelstwo polskie w dalszym ciągu posiada, koniecznym jest ustalenie, czy po jego nabyciu nie nastąpiły zdarzenia powodujące zmianę w statusie obywatelskim odwołującego się.
Zgodnie z art. 13 ustawy z 1920 r. nadanie i utrata obywatelstwa polskiego - jeżeli inaczej nie zastrzega postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych - rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie oraz na jego dzieci w wieku do 18 lat. Przepis ten był z jednej strony wyrazem jednolitości obywatelstwa małżonków i ich małoletnich dzieci, z drugiej zaś - wyrazem zasady nierówności praw kobiet i mężczyzn, powszechnie wówczas przyjętej w ustawodawstwie większości państw świata. Z powyższego wynika, że utrata obywatelstwa polskiego przez żonę i dzieci miały charakter pochodny tzn., że żona i dzieci nie musiały odpowiadać warunkom wymaganym przez poszczególne przepisy, ważne było, że spełniał je mąż lub ojciec. Oznacza to, że małoletnie dziecko traciło obywatelstwo polskie, gdy utracił to obywatelstwo jego ojciec. Utrata obywatelstwa polskiego następowała z mocy prawa. W tej sytuacji istotne jest ustalenie czy pod rządami ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego zaistniały okoliczności, które skutkowały utratą obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącego, która rozciągnęłaby się na małoletniego wówczas skarżącego. Utratę obywatelstwa polskiego regulował art. 11 ustawy z 1920 r. Zgodnie z tym przepisem utrata obywatelstwa polskiego następowała przez nabycie obywatelstwa obcego. Przywołany przepis art. 11 tej ustawy zawierał jeden wyjątek, tzn. osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej w Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami, mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nie przestawały być uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego). Kwestię, które osoby obowiązane były do czynnej służby wojskowej należy oceniać według przepisów normujących wówczas sprawy powszechnego obowiązku wojskowego - tzn. przepisów:
* ustawy z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku służby wojskowej (Dz. U. Nr 61, poz. 609) - obowiązywała do dnia 1 września 1938 r.,
* ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 z późn. zm.) - obowiązywała do dnia 29 maja 1950 r.,
* ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46) - weszła w życie z dniem 29 maja 1950 r.
Zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku służby wojskowej obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 17 lat do końca roku kalendarzowego, w którym kończyli 50 lat. Na podstawie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 17 lat do końca roku kalendarzowego, w którym kończyli 60 lat. Natomiast na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 18 do 50 roku życia włącznie. Obywatele polscy podlegający obowiązkowi wojskowemu w zakresie unormowanym w powyższych ustawach tracili obywatelstwo polskie na skutek nabycia obcego dopiero po zwolnieniu ich z obowiązku wojskowego.
Ojciec skarżącego w chwili nabycia obywatelstwa izraelskiego miał 37 lat i podlegał obowiązkowi służby wojskowej zgodnie z przepisami ustawy z 1938 r. W konsekwencji nabycie przez ojca wnioskodawcy obywatelstwa izraelskiego w dniu 15 maja 1948 r. nie skutkowało utratą obywatelstwa polskiego.
Zgodnie z art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. utrata obywatelstwa polskiego następowała z mocy prawa przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej, w przypadku zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu.
W toku postępowania dowodowego prowadzonego przez Wojewodę skarżący przedłożył zaświadczenie o służbie rezerwowej swojego ojca, wydane w dniu 21 września 2008 r. przez Siły Obronne Izraela. Z jego treści wynika, że szeregowiec I. B. stawił się celem zapisu i rejestracji w szeregach sił rezerwowych dnia 20 października 1950 r. i był zaliczany w poczet sił rezerwy od tej daty do dnia 30 października 1959 r. (oryginał zaświadczenia wraz z tłumaczeniem na język polski w aktach sprawy).
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji pismem z dnia 20 października 2008 r. zwróciło się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych o wystąpienie - za pośrednictwem Ambasady RP w Tel Awiwie - do właściwych organów państwa Izrael o wyjaśnienie kwestii powoływania i odbycia służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela od uzyskania niepodległości do dnia 19 stycznia 1951 r. oraz wydawania zaświadczeń o przebiegu służby wojskowej w armii Izraela. Przedmiotowe wystąpienie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. W szczególności, z Ministerstwa Obrony Izraela nie otrzymano jakiejkolwiek odpowiedzi, natomiast Ministerstwo Spraw Zagranicznych Izraela, odpowiadając w dniu 2 lutego 2009 r. na notę w omawianej sprawie polskiego MSZ, również nie odniosło się merytorycznie do przedmiotowych zapytań, lecz jedynie poinformowało, że "podstawą do podjęcia przez tutejsze MSZ, we współpracy z odpowiednimi władzami izraelskimi, procedur zmierzających do udzielenia odpowiedzi na pytania prawne dotyczącej służby wojskowej w izraelskich siłach zbrojnych, powinien być formalny wniosek polskiego sądu o udzielenie pomocy prawnej w tej sprawie". Tym samym, wszelkie możliwości polskich organów administracji publicznej dodatkowego wyjaśnienia przedmiotowej kwestii, przy udziale organów izraelskich, zostały - w ocenie Ministra - wyczerpane.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, powołując się na orzecznictwo sądowoadministracyjne, tj. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2007 r., sygn. akt II OSK 1783/06 oraz z dnia 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt II OSK 322/07, uznał, że "służba w rezerwie" wypełnia hipotezę normy prawnej, zawartej w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Minister podkreślił, iż obywatelstwo izraelskie nie zostało ojcu skarżącego narzucone, lecz nabył je zgodnie z własną wolą, będąc osobą pełnoletnią. Zatem, zdaniem Ministra, miał świadomość tego, że będzie musiał wypełniać obowiązki wynikające z tytułu posiadania obywatelstwa Państwa Izrael, w tym obowiązek służby wojskowej. Ustawa o obywatelstwie Państwa Polskiego nie określała bliżej pojęcia służby wojskowej, jednakże zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Naczelnego Trybunału Administracyjnego oraz praktyką organów administracyjnych zarówno z okresu międzywojennego, jak i powojennego, przez "wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym" należy rozumieć "przyjęcie obowiązków w wojsku obcym" (A. Bagieński: Obywatelstwo Państwa Polskiego, Systematyczny zbiór przepisów dotyczących nabycia i utraty obywatelstwa polskiego, Lublin 1938 r.). Wyraźnie zostało to sformułowane w przepisie art. 115 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 z późn. zm.), w której jest wprawdzie mowa tylko o obywatelach polskich podlegających powszechnemu obowiązkowi wojskowemu, ale z mocy art. 11 pkt 2 cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego obywatelstwo tracili obywatele polscy zwolnieni z obowiązku wojskowego lub nie podlegający temu obowiązkowi. Minister wskazał również, że przepis art. 115 ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym rozszerzył przesłanki utraty obywatelstwa również o przyjęcie obowiązków w obcej organizacji wojskowej bez zgody władzy polskiej. Podobne uregulowanie zawierała ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, która w art. 92 ust. 1 stanowiła, że kto, będąc obywatelem polskim, przyjmuje bez zgody właściwej polskiej władzy obowiązki w obcym wojsku lub w obcej organizacji wojskowej - podlega karze więzienia na czas nie krótszy od lat 5 lub dożywotnio albo karze śmierci.
Podsumowując, Minister stwierdził, że ojciec wnioskodawcy z dniem wstąpienia do służby rezerwowej w Armii Izraelskiej - tj. z dniem 20 października 1950 r. utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, a zgodnie z przywołanym wyżej przepisem art. 13 ustawy utrata obywatelstwa polskiego rozciągnęła się na małoletniego wówczas odwołującego się.
Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł Y. B. Skarżący wniósł o zwrócenie się do właściwych władz w Izraelu w drodze pomocy prawnej o:
* przesłanie tekstu Prawa o służbie obronnej Izraela według stanu prawnego nadzień 20 października 1950 r.,
* wykładnię prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby ich zakresu pojęciowego,
* zobowiązanie Ministra do przedstawienia przywoływanego w treści zaskarżonej decyzji pisma z dnia 20 października 2008 r. skierowanego do MSZ w sprawie powoływania i odbywania służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela.
Zaskarżonej decyzji skarżący zarzucił naruszenie następujących przepisów prawa: * art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że rejestracja w wojsku w państwie obcym powoduje utratę obywatelstwa polskiego,
* art. 7 i 77 k.p.a. poprzez nieustalenie przepisów prawa Izraela regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej, zasady powoływania do nich i ich odbycia, wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela i ich zakresu pojęciowego, a w konsekwencji nieustalenie, czy zapisanie do służby rezerwowej w Wojsku Izraela łączyło się z przyjęciem przez ojca skarżącego I. B. określonych obowiązków wojskowych powodujących z mocy art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego utratę obywatelstwa polskiego,
* art. 7 k.p.a. w związku ze zmianą wykładni prawa w odniesieniu do kwestii służby rezerwowej w państwie obcym.
W odpowiedzi na skargę Minister wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.
Wyrokiem z dnia 3 lipca 2009 r., sygn. akt IV SA/Wa 684/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r., Nr (...). W uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że organy administracji prawidłowo przyjęły, że dla ustalenia podstawy nabycia lub utraty obywatelstwa polskiego właściwe są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie lub utrata obywatelstwa polskiego. W przedmiotowej sprawie jest to ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.).
W rozpatrywanej sprawie skarżący wniósł o potwierdzenie przez organ w formie decyzji administracyjnej, że posiada obywatelstwo polskie. Niespornym jest, że przez urodzenie skarżący nabył obywatelstwo polskie. Z racji tego, że skarżący urodził się w związku małżeńskim, tj. jako dziecko ślubne, nabył on obywatelstwo polskie po swoim ojcu - obywatelu polskim. W tej sytuacji istotnym jest ustalenie, czy w okresie obowiązywania ustawy ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie, które to zdarzenie wywoływałoby - w myśl art. 13 ustawy - skutki również dla skarżącego.
Zgodnie z art. 11 zdanie pierwsze ustawy utrata obywatelstwa polskiego następowała:
1. przez nabycie obcego obywatelstwa;
2. przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu m. st. Warszawy), wyrażonej, w przypadkach zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu.
W zdaniu drugim tego artykułu wskazano, że osoby, obowiązane do czynnej służby wojskowej, nabyć mogą obywatelstwo obce nie inaczej, jak po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie wobec Państwa Polskiego nie przestaną być uważane za obywateli polskich. Zdaniem Sadu, trafnie zatem ustalił organ, czemu szczegółowo dał wyraz w uzasadnieniu rozstrzygnięcia, że ojciec skarżącego nie utracił obywatelstwa polskiego na zasadzie art. 11 pkt 1 ustawy, albowiem pomimo nabycia obywatelstwa izraelskiego nie uzyskał zwolnienia, o którym mowa w zdaniu drugim cytowanego artykułu. Jednakże trafnie również organ ustalił, że ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie na zasadzie art. 11 pkt 2 ustawy.
W toku postępowania administracyjnego przedłożone zostało zaświadczenie o służbie rezerwowej, wydane w dniu 21 września 2008 r. przez Siły Obronne Izraela. Z jego treści wynika, że ojciec skarżącego miał stopień szeregowca oraz, że stawił się celem zapisu i rejestracji w szeregach sił rezerwowych dnia 20 października 1950 r. i był zaliczany w poczet sił rezerwy od tej daty do dnia 30 października 1959 r. Powyższe upoważnia do uznania, że ojciec skarżącego odbył służbę wojskową w państwie obcym, będąc obywatelem polskim.
Sąd stwierdził, iż stoi na stanowisku, że pod pojęciem służby wojskowej należy rozumieć wszystkie kategorie służb w obcym wojsku czy innych formacjach militarnych, a więc zarówno służbę czynną (zasadniczą), jak i służbę rezerwową. Taka interpretacja przepisów została zaprezentowana w cytowanych w zaskarżonej decyzji orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 grudnia 2007 r., sygn. akt II OSK 1783/06 oraz z dnia 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt II OSK 322/07. Sąd stwierdził, iż stanowisko to w pełni podziela. Dokonując zatem oceny, czy wystąpiła przesłanka utraty przez ojca skarżącego obywatelstwa polskiego poprzez wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym należało uwzględnić przepisy ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.). Wynika z nich, że w ówczesnej Polsce obowiązek odbycia służby wojskowej obejmował nie tylko zasadniczą służbę wojskową, ale także służbę wojskową w rezerwie (art. 36 ust. 1 powołanej ustawy). Nie ulega przy tym wątpliwości, że ojciec skarżącego dobrowolnie przyjął obywatelstwo izraelskie, czego konsekwencją było objęcie go obowiązkiem służby w wojsku izraelskim. W orzecznictwie przyjmuje się, iż z wykładni celowościowej art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 1920 r. wynika, że jedynie dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do służby wojskowej w państwie obcym, bez uzyskania zgody właściwych organów polskich powodowało skutek w postaci utraty przez niego obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu. Sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. Podobne uregulowanie, dotyczące utraty polskiego obywatelstwa na skutek podjęcia służby w obcym wojsku zawarte było w ustawie z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. RP Nr 25, poz. 220), obowiązującej w okresie od dnia 1 września 1938 r. do dnia 28 maja 1950 r. Zgodnie z art. 115 ust. 1 tej ustawy obywatel polski, podlegający obowiązkowi wojskowemu tracił obywatelstwo polskie, jeżeli przyjął obowiązki w wojsku obcym lub obcej organizacji wojskowej bez zgody polskiej władzy. W tym przepisie ustawodawca posłużył się pojęciem "przyjęcia obowiązków" w wojsku obcym, które również wskazuje na konieczność wyrażenia przez obywatela woli pełnienia służby w wojsku danego państwa. Wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwych organów polskich następowało jednakże nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego przymusowej służby w obcym wojsku, będącego konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa.
Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd uznał, że organy administracji publicznej w sposób właściwy zastosowały przepisy procedury administracyjnej, jak również właściwie zastosowały i zinterpretowały przepisy prawa materialnego. Wobec tego nie zasługują na uwzględnienie zarzuty dotyczące naruszenia art. 7 i 77 k.p.a. Nadto Sąd stwierdził, iż do rozstrzygnięcia sprawy nie jest konieczne zwrócenie się w drodze pomocy prawnej do właściwych władz w Izraelu o przesłanie tekstu Prawa o służbie obronnej Izraela według stanu prawnego na dzień 20 października 1950 r., wykładnię prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego, czy zobowiązanie Ministra do przedstawienia pisma skierowanego do MSZ w sprawie powoływania i odbywania służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela. Zebrany w sprawie materiał dowodowy dawał bowiem podstawę do oceny kwestii posiadania przez ojca skarżącego i w konsekwencji przez samego skarżącego, obywatelstwa polskiego.
Od powyższego wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Warszawie skargę kasacyjną wniósł Y. B. podnosząc zarzuty:
1. naruszenia art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) poprzez zaniechanie przez Sąd I instancji kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7, art. 77, art. 107 i art. 138 § 2 k.p.a.;
2. naruszenia art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151a także art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi poprzez nieodniesienie się przez Sąd I instancji do podniesionych w skardze zarzutów naruszenia wskazanych przepisów k.p.a. i oddalenie skargi na decyzję organu odwoławczego zamiast uchylenia tej decyzji oraz utrzymanej nią w mocy wadliwej decyzji organu I instancji,
3. naruszenia art. 106 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez nie uwzględnienie złożonego w trakcie postępowania administracyjnego i sądowo - administracyjnego wniosku dowodowego zmierzającego do ustalenia Prawa o służbie obronnej Izraela według stanu prawnego na dzień 20 października 1950 r. oraz wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego w sytuacji, gdy ten dowód był niezbędny do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,
4. naruszenia art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym przez błędną wykładnię tych przepisów i niewłaściwe ich zastosowanie polegające na tym, że Sąd I instancji utożsamił zapisanie do sił rezerwy w Izraelu z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, pomimo tego, że brak było podstaw do przyjęcia, że ojciec skarżącego przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
Zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną, Sąd I instancji błędnie rozważył okoliczności wynikające z przedłożonego w trakcie postępowania administracyjnego zaświadczenia z Wojska Obrony Izraela w sposób szczegółowy opisującego przebieg służby wojskowej ojca skarżącego, co przyczyniło się do niewłaściwego ustalenia stanu faktycznego w sprawie.
Wnoszący skargę kasacyjną podniósł, że dopiero w wyroku z dnia 21 grudnia 2007 r., sygn. akt II OSK 1783/08 Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby wojskowej. W szczególności przepis ten nie ogranicza pojęcia wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej. Do czasu wydania tego wyroku osoby zainteresowane uzyskaniem poświadczenia obywatelstwa zwracały się do Wojska Izraela o wydanie zaświadczenia przedstawiającego przede wszystkim przebieg czynnej służby wojskowej. Wzmianka o służbie rezerwowej miała znaczenie drugorzędne. Izraelska administracja wojskowa nie przywiązywała większego znaczenia do szczegółowości zaświadczenia o służbie rezerwowej oraz użytych w nim sformułowań.
Osoby występujące z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego działały w zaufaniu do organów Państwa i wykładni obowiązującego prawa.
Z powodu wymogów stawianych przez polskie organy administracji osobom ubiegającym się o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego Wojsko Obrony Izraela zaczęło wydawać nowy rodzaj zaświadczeń szczegółowo przedstawiający przebieg służby w Wojsku Izraela, zarówno służby czynnej jak i rezerwowej.
Zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną, z kolejnego zaświadczenia wynika, że jej ojciec stawił się celem zapisu i rejestracji w siłach rezerwy dnia 20 października 1950 r. i był zaliczony w poczet sił rezerwy od tej daty do dnia 30 października 1959 r. Jednocześnie, iż nie odbywał czynnej służby rezerwowej ani innych rodzajów służby. Podleganie służbie wojskowej bądź też zapisanie do rejestrów wojskowych nie jest bowiem równoznaczne ze wstąpieniem bądź też przyjęciem określonych obowiązków wojskowych.
W ocenie wnoszącego skargę kasacyjną, literalne brzmienie pojęcia "wstąpienie do służby wojskowej" oznacza dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. Jej zdaniem, trudno jest uznać, że w sytuacjach przymusowego wcielenia obywateli polskich do służby wojskowej w państwach wrogich Polsce, czy uzasadnionego szczególnymi okolicznościami wstępowania Polaków do służby wojskowej w państwach prowadzących wspólną walkę przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej, następował z mocy ustawy skutek w postaci utraty przez te osoby obywatelstwa polskiego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny, zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną, nie wziął pod uwagę, że osoby podlegające różnym porządkom prawnym z racji posiadania kilku obywatelstw muszą wykonywać szereg obowiązków z tym związanych (czasami sprzecznych). Jednym z podstawowych obowiązków jest z góry prawnie narzucony wszystkim obywatelom danego państwa obowiązek służby wojskowej. Podleganie temu obowiązkowi nie musi wiązać się jednak z wykonywaniem określonych, skonkretyzowanych obowiązków wojskowych, mogących pozostawać w kolizji z interesami innego państwa. Izrael był w owym czasie krajem neutralnym w stosunku do Polski, a Polska była jednym z pierwszych krajów uznających suwerenność Izraela. Zapisanie do rezerwy w Siłach Obrony Izraela, jako wypełnienie obowiązku nałożonego przez ustawę na wszystkich obywateli Izraela, bez podjęcia faktycznie obowiązków wojskowych, nie mogło w żaden sposób godzić w obowiązek wierności wobec Polski, bądź zagrażać Państwu Polskiemu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny i orzekające w sprawie organy administracji błędnie utożsamiły "powołanie" (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną "rejestracją" wojskową. Ze względu na brak odpowiednika tzw. czynnej służby rezerwowej w prawie polskim należało poczynić w tym zakresie stosowne ustalenia zgodnie ze złożonymi w trakcie postępowania wnioskami dowodowymi. W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw, co skutkowało koniecznością jej oddalenia. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę tylko w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) - dalej p.p.s.a., z urzędu biorąc pod uwagę jedynie nieważność postępowania, co oznacza związanie przytoczonymi w skardze kasacyjnej jej podstawami, określonymi w art. 174 p.p.s.a.
Wobec niestwierdzenia zaistnienia przesłanek nieważności postępowania, oceniając wyrok Sądu pierwszej instancji w ramach zarzutów zgłoszonych w skardze kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny uznał te zarzuty za niezasadne.
Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 184 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych poprzez zaniechanie przez Sąd I instancji kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7, art. 77, art. 107 i art. 138 § 2 k.p.a.
Wojewódzki Sąd Administracyjny dokonał prawidłowej oceny zaskarżonej decyzji. Zgromadzony w toku postępowania administracyjnego materiał dowodowy był wystarczający do wydania rozstrzygnięcia i nie wymagał uzupełnienia.
Analogiczne odnieść należy się również do kolejnego z podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151 oraz art. 135 p.p.s.a. poprzez nieodniesienie się do podniesionych w skardze zarzutów naruszenia wskazanych przepisów k.p.a. Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził w uzasadnieniu wyroku, iż nie zasługują na uwzględnienie zarzuty dotyczące naruszenia art. 7 i 77 k.p.a., naruszenie których to przepisów zostało podniesione w skardze.
Niezasadny jest zarzut naruszenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny art. 106 § 3 p.p.s.a poprzez nieuwzględnienie wniosku dowodowego. Powtórnie stwierdzić należy, iż materiał dowodowy, jaki został zgromadzony w aktach sprawy, był wystarczający do oceny zaskarżonej decyzji i wydania przez Sąd rozstrzygnięcia. W aktach sprawy znajdowało się zaświadczenie dotyczące odbywania służby wojskowej przez ojca wnoszącego skargę kasacyjną i było ono wystarczającą podstawą do stwierdzenia, czy odbywał on służbę wojskową w siłach zbrojnych Izraela i czy w związku z tym utracił obywatelstwo polskie, a w konsekwencji, czy obywatelstwo to utracił wnoszący skargę kasacyjną. Niezależnie od tego, czy wzmianka o służbie w rezerwie miała w zaświadczeniu znaczenie pierwszorzędne, czy też drugorzędne, informacja ta jest dowodem na to, że osoba wymieniona w tym zaświadczeniu odbywała służbę wojskową.
Twierdzenie wnoszącego skargę kasacyjną, iż wpisanie do rejestrów wojskowych nie jest równoznaczne ze wstąpieniem, bądź też przyjęciem określonych obowiązków wojskowych jest twierdzeniem dowolnym i nieuzasadnionym. Odbywanie służby wojskowej w rezerwie może być, ale nie musi powiązane z wykonywaniem określonych czynności, np. ćwiczeń wojskowych. Podstawowym skutkiem zarejestrowania określonej osoby w rejestrze osób znajdujących się w rezerwie jest ich pozostawanie do dyspozycji sił zbrojnych. Jest to istota służby w rezerwie. Będąc w rezerwie sił zbrojnych ojciec wnoszącego skargę kasacyjną był zobowiązany do stawienia się na wezwanie odpowiednich władz państwa Izrael do wykonywania wskazanych przez te władze obowiązków w armii.
Osoby podlegające różnym porządkom prawnym z racji posiadania kilku obywatelstw istotnie muszą wykonywać szereg obowiązków z tym związanych czasami ze sobą sprzecznych. Muszą też jednak w związku z tym ponosić konsekwencje związane z tym stanem rzeczy. Jedną zaś z takich konsekwencji może być utrata obywatelstwa polskiego.
Wbrew twierdzeniom wnoszącego skargę kasacyjną użyte w art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.) pojęcie "wstąpienie do służby wojskowej" obejmuje swym zakresem nie tylko dobrowolne podjęcie służby w wojsku obcego państwa, ale także podjęcie tej służby wynikające z przepisów prawa państwa obcego, które obowiązek podjęcia takiej służby przewidywały. W wyroku z dnia 25 czerwca 2008 r., sygn. akt II OSK 686/07 (LEX nr 496238) Naczelny Sąd Administracyjny wyraził pogląd, że: "Z wykładni celowościowej i systemowej art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku z ustawą o powszechnym obowiązku wojskowym z 1938 r., uprawniony jest wniosek, iż utrata obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym" bez zgody właściwych organów polskich następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego przymusowej służby w obcym wojsku, będącego konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa".
W uzasadnieniu przytoczonego orzeczenia Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że: "Odbycie zasadniczej służby wojskowej stanowi realizację przez obywatela obowiązków obrony ojczyzny i wierności danemu państwu. Służba ta jest więc z samego swojego charakteru przymusowa. Obowiązek ten ciąży jednak tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa. Nabycie obywatelstwa obcego, jako powodujące powstanie stosunku zależności i posłuszeństwa dla władzy innego państwa, było jedną z przesłanek utraty obywatelstwa państwa polskiego na podstawie art. 11 ustawy (z zastrzeżeniem przewidzianym w art. 11 zd. 2). Odbycie obowiązkowej służby wojskowej w obcym państwie przez obywatela polskiego, będące następstwem dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa tego państwa, należy zatem również uznać za naruszające obowiązek wierności państwu polskiemu i powodujące powstanie stosunku zależności wobec innego państwa. W związku z powyższym, stwierdzić trzeba, że zarówno dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do obcego wojska, jak również odbycie obowiązkowej służby wojskowej w obcym państwie, będące konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego jego obywatelstwa powodowało utratę obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy".
Powyższy pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego należy w pełni podzielić. Ma on zastosowanie również w niniejszej sprawie.
Chybione jest powoływanie się przez wnoszącego skargę kasacyjną na przypadki przymusowego wcielenia obywateli polskich do służby wojskowej w państwach wrogich Polsce czy uzasadnionego szczególnymi okolicznościami wstępowania Polaków do służby wojskowej w państwach prowadzących wspólną walkę przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej.
Przede wszystkim nie ma analogii pomiędzy sytuacją wcielania do armii Niemiec lub armii Związku Radzieckiego obywateli polskich, którzy znaleźli się na terenach okupowanych przez te Państwa. Nie można porównywać sytuacji osób, które dobrowolnie przyjęły obywatelstwo obcego państwa, a w konsekwencji przyjęły wynikający z sytemu prawnego tego państwa obowiązek służby wojskowej, z sytuacją osób, którym narzucono obce obywatelstwo, a w jego konsekwencji także obowiązek służby wojskowej.
Ojciec wnoszącego skargę kasacyjną dobrowolnie nabył obywatelstwo izraelskie. Tym samym nie można mówić, iż wynikający z tego faktu obowiązek służby wojskowej został w stosunku do niego wymuszony. Służba w armii państw prowadzących wspólną walkę przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej nie skutkowała utratą obywatelstwa polskiego z uwagi na szczególne okoliczności tej służby. Tą szczególną okolicznością była walka z państwem, które wywołało II wojnę światową. W takim przypadku walka w takiej armii była w interesie Państwa polskiego. Należy jednak stwierdzić, iż nawet w tej sytuacji utrata obywatelstwa następowała, jeśli służba ta była kontynuowana po zakończeniu II wojny światowej. Nie ma żadnej analogi pomiędzy służbą obywatela polskiego w wojsku obcego państwa walczącego z Niemcami w czasie II wojny światowej, a służbą obywatela polskiego w armii państwa Izrael.
Tym samym brak jest podstaw do przyjęcia, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny, wydając zaskarżony wyrok, naruszył art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, poprzez błędną wykładnię tychże przepisów.
Dla oceny prawidłowości zaskarżonego wyroku nie ma znaczenia okoliczność, iż w czasie pełnienia przez ojca wnoszącego skargę kasacyjną służby wojskowej Izrael był krajem neutralnym w stosunku do Polski, a Polska była jednym z pierwszych krajów uznających suwerenność Izraela. Państwo Izrael jest pełnoprawnym podmiotem społeczności międzynarodowej. Skutki wstąpienia obywatela polskiego do armii tego państwa są identyczne jak skutki wstąpienia obywatela polskiego do armii innego państwa.
Z powyższych względów, na podstawie art. 184 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 28 października 2010 r.
II OSK 1700/09

Wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. LEX nr 746737
746737
Dz.U.1920.7.44: art. 11 pkt 2

Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms (spr.).
Sędziowie NSA: Jacek Chlebny, Małgorzata Dałkowska-Szary.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 28 października 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej S. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 652/09 w sprawie ze skargi S. G. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 1 lipca 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę S. G. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r., którą została utrzymana w mocy decyzja Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) czerwca 2008 r. odmawiająca potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego.
W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy. Skarżący S. G. (poprzednio przed zmianą nazwiska i imienia S. W.) urodził się (...) 1920 r. w D., jako syn "ślubny" D. W. (po zmianie nazwiska D. G.) i R. W. (nazwisko rodowe C.), a więc nabył przez urodzenie obywatelstwo polskie. W październiku 1938 r. skarżący wyjechał do Palestyny. W dniu 5 lipca 1943 r. nabył obywatelstwo palestyńskie, a następnie, w maju 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. Obecnie zamieszkuje w Izraelu i posiada paszport izraelski. Z przedłożonych przez skarżącego zaświadczeń wydanych przez izraelskie organy wojskowe z dnia 15 stycznia 2007 r. i z dnia 2 października 2008 r. wynika, iż skarżący w okresie od 4 sierpnia 1950 r. do 13 maja 1975 r. był zaliczony w poczet sił rezerwowych (stawił się celem zapisu i rejestracji w siłach rezerwy). W tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji podzielił stanowisko organów, iż skarżący utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.), z dniem wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody wyrażonej w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu. W ocenie tego Sądu dobrowolne nabycie obywatelstwa izraelskiego oznaczało przyjęcie obowiązku obrony tego państwa, a wobec tego zgłoszenie się do odbycia służby wojskowej i zaliczenie skarżącego do żołnierzy sił rezerwowych Wojska Obrony Izraela oznacza, że wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym. Powszechny obowiązek wojskowy, w świetle ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46), która obowiązywała w dacie powołania skarżącego do służby rezerwowej w wojsku izraelskim obejmował nie tylko zasadniczą służbę wojskową, ale także służbę wojskową w rezerwie. Dla oceny zaś spełnienia przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym miarodajne są przepisy prawa polskiego, a nie prawa innego państwa.
W skardze kasacyjnej skarżący jako podstawy kasacyjne wskazał naruszenie przepisów o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 3 § 1 i 2, art. 106 § 3, art. 135, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" i "c", art. 151) oraz przepisów postępowania administracyjnego (art. 7, 77, 81, 107 i 138 § 2 k.p.a.), przepisów art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego i art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, a także art. 184 Konstytucji i art. 1 § 1 i 2 Prawa o ustroju sądów administracyjnych. Zdaniem skarżącego naruszenie wskazanych przepisów polegało na tym, że Sąd I instancji zaniechał dokonania kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo że została wydana z naruszeniem przepisów k.p.a., nie odniósł się do podnoszonych w skardze zarzutów, nie uwzględnił wniosku o przeprowadzenie dowodu na okoliczność treści przepisów prawa izraelskiego i jego stosowania co do powoływania, odbywania służby wojskowej w Izraelu i wydawania zaświadczeń przez organy Wojsk Obrony Izraela, a przede wszystkim wadliwie przyjął, że zapisanie do sił rezerwy Izraela jest tożsame z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, co skarżący wiąże z wadliwym ustaleniem, "że ojciec skarżącego przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie".
Wskazując takie podstawy kasacyjne skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz decyzji organów I i II instancji, a także zasądzenie kosztów postępowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Przede wszystkim nie są trafne zarzuty, które w skardze kasacyjnej zostały powiązane z kwestionowaniem stanowiska Sądu pierwszej instancji co do tego, że uznał za prawidłowe ustalenia organów, iż ojciec skarżącego D. G. podjął służbę wojskową w Izraelu od 4 stycznia 1950 r. Zarzut taki jest oczywiście bezzasadny, albowiem w rozpoznawanej sprawie przedmiotem ustaleń było podjęcie służby wojskowej w Izraelu przez skarżącego, a nie jego ojca D. G. Gdyby nawet przyjąć, że w skardze kasacyjnej pomyłkowo mowa jest o ojcu skarżącego, podczas gdy w rzeczy samej chodzi o skarżącego, to nie jest trafne twierdzenie, iż w okolicznościach tej sprawy nie było podstaw do ustalenia, że skarżący wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym.
Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, stanowisko przyjęte przez Sąd I instancji w odniesieniu do analizowanego zagadnienia zasługuje na aprobatę, albowiem ustalenie, że skarżący spełniał przesłankę utraty obywatelstwa, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie jest sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, jeżeli się zważy, że z akt sprawy wynika, iż skarżący wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym. Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące sprawę oparły się na treści przedstawionych przez skarżącego zaświadczeń z dnia 15 stycznia 2007 r. oraz z dnia 2 października 2008 r. wydanych przez Siły Obrony Izraela. Z dokumentów tych wynikało, że skarżący był zarejestrowany w siłach rezerwowych od dnia 4 sierpnia 1950 r. do 13 maja 1975 r. Twierdzenie skargi kasacyjnej, że Sąd I instancji nie ocenił zaświadczenia precyzującego przebieg służby wojskowej, co miało przyczynić się do błędnych ustaleń faktycznych, musi zostać odrzucone jako nieuprawnione, ponieważ Wojewódzki Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku szczegółowo omówił oba zaświadczenia przedłożone przez stronę w toku sprawy i dokładnie przeanalizował ich treść. Konstatacja Sądu, że skarżący odbywał służbę wojskową, albowiem powołanie do służby rezerwowej było jednym z rodzajów służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela, była w pełni uzasadniona, skoro bezpośrednio opierała się na treści przedłożonych organowi administracji przez stronę zaświadczeń urzędowych.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela twierdzenia skarżącego, że Sąd I instancji wadliwie zastosował przepis art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, co do rozumienia sformułowania "wstąpienie do służby wojskowej". Wojewódzki Sąd Administracyjny słusznie uznał, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. Stanowisko, zgodnie z którym art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej jest jednolicie przyjmowane w dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 15 czerwca 2010 r. sygn. II OSK 786/09; wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r. sygn. II OSK 393/09; wyrok NSA z dnia 18 lutego 2009 r. sygn. II OSK 246/08; wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r. sygn. II OSK 322/07; wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06). Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie znajduje podstaw, by powyższy pogląd uznać za błędny i w konsekwencji od niego odstąpić.
Regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem, należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa, w związku z czym - wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego - nie można przyjąć, by o tym, czy dana osoba wstąpiła do służby wojskowej w innym kraju, przesądzać mogła jedynie treść lub wykładnia przepisów prawa państwa trzeciego. Wniosek tego rodzaju prowadziłby do konsekwencji nie do pogodzenia z celem analizowanej regulacji. Gdyby bowiem uznać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowiło o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, to ustanowiony w ustawie o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania. Wychodząc z powyższego założenia, uznać trzeba, że interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym), z tym jednakże zastrzeżeniem, że podleganie przez daną osobę obowiązkom wojskowym w państwie trzecim w formie nieznanej prawu polskiemu nie wyłącza możliwości stwierdzenia utraty przez nią obywatelstwa. Omawiane zastrzeżenie odnoszone być powinno do sytuacji, gdy rodzaj służby, zasady jej odbywania, a przede wszystkim zobowiązania, jakie na siebie nakłada dana osoba, wstępując do struktur militarnych (wojska) innego państwa, kreuje pomiędzy tymi podmiotami stosunek wymuszający posłuszeństwo i zależność takiej osoby od władz państwa trzeciego a nie Polski. Zapatrywanie zbieżne z tym stanowiskiem wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06. Na ten wyrok powołuje się także wnoszący skargę kasacyjną, wiążąc go z treścią formułowanej przez siebie argumentacji, niemniej jednak kluczowe rozważania z tego orzeczenia zostały wadliwie, jak można wnosić, odczytane, skoro skarżący uznaje, że wspierają one jego stanowisko. Strona skarżąca przytoczyła w formie cytatów te wypowiedzi Sądu, w których NSA stwierdził, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych, a ponadto, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi o samo podleganie obowiązkowi służby woskowej), wiążące się z przyjęciem określonych w nim obowiązków (m.in. złożeniem przysięgi wojskowej). To trafne zapatrywanie, na co nie zwróciła uwagi strona skarżąca, odniesione zostało przez Sąd jednakże wyłącznie do tych rodzajów (form) służby wojskowej, których nie znają przepisy prawa polskiego. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził bowiem, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich, a regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte posiłkowo pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy nie jest możliwe określenie charakteru obowiązków nieznanych prawu polskiemu. Tak więc w tej sprawie prowadzenie dowodów na okoliczność treści prawa izraelskiego w zakresie odbywania służby wojskowej w tym państwie było zbędne.
Mając to na uwadze, za w pełni prawidłowe uznać należy stanowisko Sądu I instancji, że wstąpienie skarżącego do służby rezerwowej w państwie izraelskim spowodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego, skoro tego rodzaju służbę przepisy prawa polskiego zaliczały do służby wojskowej. W myśl art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, wykonywanie powszechnego obowiązku wojskowego polegało bowiem na odbywaniu albo zasadniczej służby wojskowej, albo służby wojskowej w rezerwie. W świetle przepisów tej ustawy, traktowanie służby rezerwowej jako służby o charakterze wojskowym nie mogło budzić wątpliwości z uwagi na stricte wojskowe obowiązki nałożone na osoby pozostające w rezerwie, w tym przede wszystkim zobowiązanie do (czynnej) służby wojskowej zarządzonej w interesie obrony Państwa, w razie mobilizacji lub w czasie wojny (art. 51 ust. 1 pkt 3 i 4 cyt. ustawy). Należy zauważyć, że z przedłożonych przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela również wynika, że służba rezerwowa - podobnie jak w prawie polskim - była rodzajem służby wojskowej w tym państwie. W zaświadczeniach stwierdzono, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym każdy obywatel lub osoba posiadająca prawo pobytu w Izraelu, która nie zostanie powołana do odbycia zasadniczej służby wojskowej, jest zaliczana w poczet sił rezerwy, a niestawiennictwo do służby rezerwowej jest karane sądownie. Odrzucić jednocześnie należy podjętą przez skarżącego próbę odróżniania faktu wstąpienia do służby rezerwowej i formalnej rejestracji (zaewidencjonowania) w siłach rezerwy. Rozróżnienie takie jest nieusprawiedliwione z tego podstawowego powodu, że zarejestrowanie skarżącego jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, iż zaczął on podlegać w pełnym zakresie obcym władzom wojskowym i ustanowionym przez nie zasadom. To, czy zostały na niego nałożone określone obowiązki wojskowe w trakcie służby (np. odbywanie czynnej służby rezerwowej, stawienie się do regularnej służby wskutek przydziału mobilizacyjnego) nie miało więc znaczenia o tyle, że powinność zastosowania się do nich, na wezwanie władz wojskowych, z uwagi na status osoby należącej do Sił Obrony Izraela, nie może budzić wątpliwości, co wynika z treści przytoczonych wyżej zaświadczeń. Okoliczność, że przywoływane obowiązki nie musiały pozostawać w kolizji z interesem Państwa Polskiego ma wymiar jedynie faktyczny, albowiem utrata obywatelstwa polskiego z mocy prawa nie była uzależniona ani od charakteru obowiązków, jakie się wiążą ze służbą w siłach zbrojnych obcego państwa, ani od stanu jego relacji z Państwem Polskim. Zarzut braku ustalenia, czy rejestracja wojskowa skarżącego odbyła się zgodnie z jego wolą, czy też miała charakter przymusowy jest chybiony z tego względu, że dobrowolność przyjęcia przez skarżącego obywatelstwa izraelskiego przesądza o dobrowolności wstąpienia do służby wojskowej w Izraelu. W wyroku z dnia 12 września 2007 r. sygn. II OSK 1693/06 Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym", bez zgody właściwych organów polskich, następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie wojskowego obowiązku obrony tego państwa. Objęty skargą kasacyjną art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym nie miał w rozpoznawanej sprawie zastosowania, ponieważ w dacie zarejestrowania skarżącego w wojsku izraelskim (4 sierpnia 1950 r.) obowiązywały przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, które weszły w życie 29 maja 1950 r. Nieprzeprowadzenie dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie, nie naruszało art. 106 § 3 p.p.s.a., albowiem, jak już wskazano powyżej, oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy należało dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 5 listopada 2010 r.
II OSK 1592/09

Pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich, a regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte posiłkowo pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy nie jest możliwe określenie charakteru obowiązków nieznanych prawu polskiemu.
LEX nr 746670
746670
Dz.U.1920.7.44: art. 11 pkt 2

Przewodniczący: Sędzia NSA Andrzej Gliniecki.
Sędziowie: NSA Małgorzata Dałkowska-Szary (spr.), del. WSA Grzegorz Czerwiński.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej I. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 lipca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 683/09 w sprawie ze skargi I. W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 lipca 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę I. W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r., którą została utrzymana w mocy decyzja Wojewody Łódzkiego z dnia (...) sierpnia 2008 r. odmawiająca potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego.
W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy. Skarżący I. W. urodził się (...) listopada 1920 r. w S., nabył i posiadał obywatelstwo polskie co najmniej do czasu wyjazdu z Polski w 1949 r. co potwierdza uwierzytelniona za zgodność z oryginałem kopia zaświadczenia Państwowego Urzędu Repatriacyjnego nr (...), z okresem ważności 27 lipca 1948 r. - 11 sierpnia 1948 r., jego polski dokument tożsamości Seria (...) - z okresem ważności 29 listopada 1949 r. - 1 marca 1950 r., który stanowił podstawę wyjazdu z Polski i wydane przez Śródmiejsko-Łódzkiego Starostę Grodzkiego w dniu (...) grudnia 1949 r. poświadczenie jego obywatelstwa Państwa Polskiego. W 1949 r. skarżący wyjechał do Izraela nabywając w dniu 10 stycznia 1950 r. obywatelstwo izraelskie.
Z przedłożonych przez skarżącego zaświadczeń wydanych przez izraelskie organy wojskowe z dnia 9 lipca 2007 r. i z dnia 18 listopada 2008 r. wynika, iż skarżący w okresie od 14 sierpnia 1950 r. do 25 czerwca 1975 r. był powołany (pierwsze zaświadczenie) lub też zaliczony (drugie zaświadczenie) w poczet sił rezerwy wojska izraelskiego i pełnił tę służbę aż do dnia zwolnienia go z niej przez władze wojskowe w dniu 25 czerwca 1979 r.
W tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji podzielił stanowisko organów, iż skarżący utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.), z dniem wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody wyrażonej w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu.
W ocenie tego Sądu dobrowolne nabycie obywatelstwa izraelskiego oznaczało przyjęcie obowiązku obrony tego państwa, a wobec tego zgłoszenie się do odbycia służby wojskowej i zaliczenie skarżącego do żołnierzy sił rezerwowych Wojska Obrony Izraela oznacza, że wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym. Powszechny obowiązek wojskowy, w świetle ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46), która obowiązywała w dacie powołania skarżącego do służby rezerwowej w wojsku izraelskim obejmował nie tylko zasadniczą służbę wojskową, ale także służbę wojskową w rezerwie. Dla oceny zaś spełnienia przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym miarodajne są przepisy prawa polskiego, a nie prawa innego państwa.
Na powyższy wyrok skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł I. W., reprezentowany przez pełnomocnika. Wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy WSA w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania.
Wyrokowi zarzucono:
- naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, w szczególności art. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (tj. Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) w zw. z art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25) w zw. z art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.) w zw. z art. 10, art. 36 ust. 1, art. 37 ust. 2 oraz art. 51 - 54 ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46, ze zm.),
- naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, w szczególności art. 106 § 3 p.p.s.a.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący, powołując się na orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 grudnia 2007 r. o sygn. akt II OSK 1783/06, stwierdził, że o tym, czy dany rodzaj sytuacji oceniać należy jako służbę wojskową w rozumieniu przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. decydować będzie porównanie materialnoprawnej treści właściwych polskich przepisów o służbie wojskowej z ich odpowiednikami w prawie obcym. W związku z tym w niniejszej sprawie należy porównać treść obowiązujących w sierpniu 1950 r. izraelskich przepisów o służbie w rezerwie z treścią ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym. Skarżący wskazał, że odbywanie służby wojskowej w rezerwie w tym czasie w Polsce regulowały przepisy art. 37 ust. 2 oraz art. 51 - 54 ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1950 r. Zgodnie z art. 37 ust. 2 przywołanej wyżej ustawy do odbycia służby wojskowej w rezerwie są obowiązani żołnierze, który odbyli zasadniczą służbę wojskową i zostali zaliczeni do rezerwy oraz żołnierze zaliczeni z mocy szczególnego przepisu do rezerwy. Materialną treść służby określał art. 51 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym służba polega na obowiązku odbywania przeszkolenia zawodowego, obowiązku odbywania ćwiczeń wojskowych, odbywania czynnej służby wojskowej w przypadkach, gdy tego wymaga interes obrony Państwa oraz obowiązku odbywania czynnej służby wojskowej w razie mobilizacji lub w czasie wojny. W art. 51 ust. 2 oraz art. 52 - 54 tej ustawy doprecyzowano wskazane wcześniej obowiązki, w szczególności wymiar czasowy ich trwania, częstotliwość oraz kwestie z nimi związane. Z pisma Wojsk Obrony Izraela z dnia 23 czerwca 2009 r., które zostało zawnioskowane przez pełnomocnika skarżącego pismem z dnia 6 lipca 2009 r. wynika tymczasem, że ówczesne prawo izraelskie nie przewidywało w stosunku do poborowych wliczonych do sił rezerwy Wojsk Obrony Izraela generalnego obowiązku odbycia przeszkolenia wojskowego lub ćwiczeń wojskowych (tj. czynnej służby w rezerwie) albo czynnej regularnej służby wojskowej, lecz jedynie wprowadzało potencjalną możliwość powołania do tego rodzaju służby. Wskazuje na to treść § 7 (b) i § 8 lit. a prawa o służbie bezpieczeństwa 5709-1949. Skarżący wskazał, że zgodnie z powyższym należy stwierdzić, iż materialna treść obowiązków wynikających z rejestracji i zaliczenia do służby w rezerwie w Izraelu nie jest tożsama z odbywaniem służby wojskowej w rezerwie wedle przepisów art. 51 - 54 ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1950 r. Ponadto materialna treść obowiązków wynikających z przywołanych izraelskich przepisów o służbie w rezerwie odpowiada raczej sytuacji osób, które zostały zarejestrowane w wykonaniu powszechnego obowiązku wojskowego i oczekują na wezwanie poboru, a zatem nie spełnią one jeszcze służby wojskowej (art. 10 ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1950 r.). Zdaniem skarżącego WSA naruszył dyspozycję art. 106 § 3 p.p.s.a. nie przeprowadzając uzupełniającego dowodu z dokumentów nadesłanych przez pełnomocnika skarżącego pismem z 6 lipca 2009 r., w tym kluczowego dla niniejszej sprawy pisma Wojsk Obrony Izraela z 23 czerwca 2009 r. Wskazane uchybienie prawa procesowego doprowadziło, zdaniem skarżącego, do naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 1 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. w zw. z art. 2 pkt 1 ustawy o obywatelstwie polskim z 1951 r. w zw. z art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. w zw. z art. 10, art. 36 ust. 1, art. 37 ust. 2 oraz art. 51 - 54 ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1950 r. Konsekwencją tej błędnej wykładni i zastosowania przepisów ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1950 r. było niezasadne przyjęcie, że skarżący utracił z dniem 14 sierpnia 1950 r. obywatelstwo polskie zgodnie z art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r., co z kolei doprowadziło do nieuzasadnionego odmówienia stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, a więc do naruszenia art. 1 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. w zw. z art. 2 pkt 1 ustawy o obywatelstwie polskim z 1951 r.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
W rozpoznawanej sprawie problem prawny dotyczy prawidłowości dokonanej przez Sąd I instancji wykładni art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
W art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego uregulowano dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obcego obywatelstwa, z tym zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 w zw. z art. 11 zd. 2 ustawy). Drugą przesłanką utraty obywatelstwa było przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu (art. 11 pkt 2 ustawy).
Sąd I instancji prawidłowo przyjął, iż w okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy skarżący spełniał przesłankę utraty obywatelstwa, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, skarżący bowiem wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym.
Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące sprawę oparły się na treści przedstawionych przez skarżącego zaświadczeń z dnia 9 lipca 2007 r. oraz z dnia 18 listopada 2008 r. wydanych przez Siły Obrony Izraela. Z dokumentów tych wynikało, że skarżący był zarejestrowany (został powołany, zaliczał się) w siłach rezerwowych od dnia 14 sierpnia 1950 r. do 25 czerwca 1975 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku szczegółowo omówił oba zaświadczenia przedłożone przez stronę w toku sprawy i dokładnie przeanalizował ich treść. Ustalenie przez Sąd, że skarżący odbywał służbę wojskową, albowiem powołanie do służby rezerwowej było jednym z rodzajów służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela, było w pełni uzasadnione, skoro bezpośrednio opierało się na treści przedłożonych organowi administracji przez stronę zaświadczeń urzędowych.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela zarzutu skarżącego, że Sąd I instancji dokonał błędnej wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Wojewódzki Sąd Administracyjny słusznie uznał, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. Stanowisko, zgodnie z którym art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej jest jednolicie przyjmowane w dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 28 października 2010 r. sygn. II OSK 1700/09, wyrok NSA z dnia 15 czerwca 2010 r. sygn. II OSK 786/09; wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r. sygn. II OSK 393/09; wyrok NSA z dnia 18 lutego 2009 r. sygn. II OSK 246/08; wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r. sygn. II OSK 322/07; wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06). Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie znajduje podstaw, by powyższy pogląd uznać za błędny i w konsekwencji od niego odstąpić. Jak to podkreślono w wyroku NSA z dnia 28 października 2010 r. sygn. II OSK 1700/09, regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem, należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa, w związku z czym - wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego - nie można przyjąć, by o tym, czy dana osoba wstąpiła do służby wojskowej w innym kraju, przesądzać mogła jedynie treść lub wykładnia przepisów prawa państwa trzeciego. Wniosek tego rodzaju prowadziłby do konsekwencji nie do pogodzenia z celem analizowanej regulacji. Gdyby bowiem uznać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowiło o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, to ustanowiony w ustawie o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania. Wychodząc z powyższego założenia, uznać trzeba, że interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym), z tym jednakże zastrzeżeniem, że podleganie przez daną osobę obowiązkom wojskowym w państwie trzecim w formie nieznanej prawu polskiemu nie wyłącza możliwości stwierdzenia utraty przez nią obywatelstwa.
Zastrzeżenie to odnosi się do sytuacji, gdy rodzaj służby, zasady jej odbywania, a przede wszystkim zobowiązania, jakie na siebie nakłada dana osoba, wstępując do struktur militarnych (wojska) innego państwa, kreuje pomiędzy tymi podmiotami stosunek wymuszający posłuszeństwo i zależność takiej osoby od władz państwa trzeciego a nie Polski. Zapatrywanie zbieżne z tym stanowiskiem wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06. Na ten wyrok powołuje się także wnoszący skargę kasacyjną, wiążąc go z treścią formułowanej przez siebie argumentacji. Strona skarżąca przytoczyła w formie cytatów te wypowiedzi Sądu, w których NSA stwierdził, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych, a ponadto, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi o samo podleganie obowiązkowi służby woskowej), wiążące się z przyjęciem określonych w nim obowiązków (m.in. złożeniem przysięgi wojskowej). To trafne zapatrywanie, na co nie zwróciła uwagi strona skarżąca, odniesione zostało przez Sąd jednakże wyłącznie do tych rodzajów (form) służby wojskowej, których nie znają przepisy prawa polskiego. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził bowiem, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich, a regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte posiłkowo pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy nie jest możliwe określenie charakteru obowiązków nieznanych prawu polskiemu. Tak więc w tej sprawie prowadzenie dowodów na okoliczność treści prawa izraelskiego w zakresie odbywania służby wojskowej w tym państwie było zbędne.
Uwzględniając powyższe, za prawidłowe uznać należy stanowisko Sądu I instancji, że wstąpienie skarżącego do służby rezerwowej w państwie izraelskim spowodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego, skoro tego rodzaju służbę przepisy prawa polskiego zaliczały do służby wojskowej. W myśl art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, wykonywanie powszechnego obowiązku wojskowego polegało bowiem na odbywaniu albo zasadniczej służby wojskowej, albo służby wojskowej w rezerwie. W świetle przepisów tej ustawy, traktowanie służby rezerwowej jako służby o charakterze wojskowym nie mogło budzić wątpliwości z uwagi na ściśle wojskowe obowiązki nałożone na osoby pozostające w rezerwie, w tym przede wszystkim zobowiązanie do (czynnej) służby wojskowej zarządzonej w interesie obrony Państwa, w razie mobilizacji lub w czasie wojny (art. 51 ust. 1 pkt 3 i 4 cyt. ustawy).
Z przedłożonych przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela również wynika, że służba rezerwowa - podobnie jak w prawie polskim - była rodzajem służby wojskowej w tym państwie. W zaświadczeniach stwierdzono, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym każdy obywatel lub osoba posiadająca prawo pobytu w Izraelu, która nie zostanie powołana do odbycia zasadniczej służby wojskowej, jest zaliczana w poczet sił rezerwy. Odrzucić jednocześnie należy podjętą przez skarżącego próbę odróżniania faktu wstąpienia do służby rezerwowej i formalnej rejestracji (zaewidencjonowania) w siłach rezerwy. Rozróżnienie takie jest nieusprawiedliwione z tego podstawowego powodu, że zarejestrowanie skarżącego jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, iż zaczął on podlegać w pełnym zakresie obcym władzom wojskowym i ustanowionym przez nie zasadom. To, czy zostały na niego nałożone określone obowiązki wojskowe w trakcie służby (np. odbywanie czynnej służby rezerwowej, stawienie się do regularnej służby wskutek przydziału mobilizacyjnego) nie miało więc znaczenia o tyle, że powinność zastosowania się do nich, na wezwanie władz wojskowych, z uwagi na status osoby należącej do Sił Obrony Izraela, nie może budzić wątpliwości, co wynika z treści przytoczonych wyżej zaświadczeń. Okoliczność, że przywoływane obowiązki nie musiały pozostawać w kolizji z interesem Państwa Polskiego ma wymiar jedynie faktyczny, albowiem utrata obywatelstwa polskiego z mocy prawa nie była uzależniona ani od charakteru obowiązków, jakie się wiążą ze służbą w siłach zbrojnych obcego państwa, ani od stanu jego relacji z Państwem Polskim.
W wyroku z dnia 12 września 2007 r. sygn. II OSK 1693/06 Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym", bez zgody właściwych organów polskich, następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie wojskowego obowiązku obrony tego państwa.
Nieprzeprowadzenie dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie, nie naruszało art. 106 § 3 p.p.s.a., albowiem, jak już wskazano powyżej, oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy należało dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego.
Ponadto, wbrew zarzutom skargi kasacyjnej pełnomocnik skarżącego nie złożył w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Warszawie żadnych dokumentów, których nieuwzględnienie zarzuca, wskazując na naruszenie art. 106 § 3 p.p.s.a. Do akt sprawy wpłynął jedynie w przeddzień wyznaczonej rozprawy, w dniu 6 lipca 2009 r. o godz. 16.11 faks z nieczytelnymi załącznikami, co odnotowano w protokole rozprawy. Faks ten nie został potwierdzony żadnym pismem. Pełnomocnik skarżącego nie stawił się na rozprawie i nie złożył żadnych dokumentów, ani wniosku o ich dopuszczenie. Dokumentów takich nie przedłożono także w dalszym toku postępowania.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 30 listopada 2010 r.
II OSK 1668/09

Zezwolenie właściwego organu na zmianę obywatelstwa (art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm., w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1998 r.) mogło być udzielone obywatelowi polskiemu ex post, a więc już po nabyciu przez niego obywatelstwa innego państwa w świetle prawa tego państwa. W takim wypadku utrata obywatelstwa polskiego następowała w dniu uzyskania przez obywatela polskiego tego zezwolenia.
ONSAiWSA 2011/4/92
874326
Dz.U.2000.28.353: art. 13 ust. 1

1. Zasada wyłączności obywatelstwa wyklucza uznanie na gruncie prawa polskiego obywatela polskiego za obywatela innego państwa. W praktyce zasada ta sprowadza się do tego, że Rzeczpospolita Polska nie uznaje obcych obywatelstw własnych obywateli, gdy wchodzą w stosunki z polskimi organami państwowymi lub dokonują czynności na podstawie prawa polskiego.
2. Nawet, jeżeli obywatel polski w myśl przepisów prawa obcego nabył obywatelstwo obce przed uzyskaniem zezwolenia właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa, to i tak dopiero z chwilą uzyskania tego zezwolenia nabycie obywatelstwa obcego odnosiło skutek prawny na gruncie prawa polskiego. Utrata obywatelstwa polskiego następowała w takim przypadku z dniem udzielenia zezwolenia, ponieważ w tym dniu zostały spełnione obie przesłanki określone w art. 13 ust. 1 ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim (uzyskanie zezwolenia na zmianę obywatelstwa oraz skuteczne na gruncie prawa polskiego nabycie obywatelstwa obcego). Natomiast w przypadku nabycia obywatelstwa innego państwa już po uzyskaniu zezwolenia, utrata obywatelstwa polskiego następowała z dniem nabycia obywatelstwa obcego.
LEX nr 746718
746718
Dz.U.2000.28.353: art. 2; art. 13 ust. 1

Przewodniczący: sędzia NSA Włodzimierz Ryms.
Sędziowie: NSA Jacek Chlebny (sprawozdawca), del. WSA Maciej Dybowski.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) skargę kasacyjną Christine Marii S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lipca 2009 r. w sprawie ze skargi Christine Marii S. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 marca 2009 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 lipca 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Christine Marii S. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 marca 2009 r., utrzymującą w mocy decyzję Wojewody (...) z dnia 21 stycznia 2009 r. o odmowie stwierdzenia posiadania przez skarżącą obywatelstwa polskiego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny przyjął za podstawę rozstrzygnięcia stan faktyczny ustalony przez organ odwoławczy. Z ustaleń organu wynika, że Christine Maria S. urodziła się jako Krystyna Maria K., obywatelka polska, córka Gerharda i Hildegardy z domu S. w dniu 4 sierpnia 1959 r. w miejscowości K. W 1979 r. wyjechała z Polski do Republiki Federalnej Niemiec i w granicznym obozie przejściowym we Friedlandzie - jako przesiedleniec - uzyskała poświadczenie rejestracji, z którego wynika, że od urodzenia posiada ona również obywatelstwo niemieckie. W dniu 12 lutego 1987 r. Christine Maria S. złożyła w Wydziale Konsularnym Ambasady PRL w Bonn wniosek o udzielenie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo Republiki Federalnej Niemiec. Decyzją z dnia 2 września 1987 r. Kierownik Wydziału Konsularnego Ambasady PRL w Bonn udzielił wnioskodawczyni tego zezwolenia; obejmowało ono także jej małoletniego syna Denisa Rene.
Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że zaskarżona decyzja nie narusza prawa, albowiem organy obu instancji prawidłowo przyjęły, że skarżąca utraciła obywatelstwo polskie w dniu uzyskania zezwolenia właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa. Sąd wskazał, że materialnoprawną podstawą zaskarżonej decyzji jest art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu 2 września 1987 r., zgodnie z którym obywatel polski mógł nabyć obywatelstwo obce jedynie za zezwoleniem właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa, a nabycie obywatelstwa obcego pociągało za sobą utratę obywatelstwa polskiego. W ocenie Sądu I instancji organy administracji słusznie uznały, że skarżąca spełniła przesłanki wskazane w tym przepisie, ponieważ wystąpiła z wnioskiem do właściwego organu o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego na niemieckie, uzyskała takie zezwolenie (...) i nabyła obywatelstwo obce. W związku z tym, że skarżąca nabyła obywatelstwo niemieckie przed uzyskaniem zezwolenia właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa polskiego, utrata przez nią obywatelstwa polskiego nastąpiła w dniu uzyskania przez nią tego zezwolenia, to jest 2 września 1987 r. W odniesieniu do zarzutów skargi dotyczących odpowiedniej kolejności uzyskania zezwolenia na zmianę obywatelstwa i nabycia obcego obywatelstwa Sąd I instancji stwierdził, że przesłanki utraty obywatelstwa polskiego wynikające z art. 13 ust. 1 powołanej ustawy muszą być spełnione łącznie. Nie ma natomiast decydującego znaczenia kolejność spełnienia tych przesłanek. Sąd wskazał, że zgodnie z przepisami ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim skarżąca, wyjeżdżając z Polski w 1979 r., posiadała wyłącznie obywatelstwo polskie. W świetle prawa polskiego nabyła ona obywatelstwo obce dopiero po wyjeździe na stałe do Republiki Federalnej Niemiec, gdyż wtedy poddała się niemieckiemu porządkowi prawnemu. Jej status jako obywatelki niemieckiej regulowało prawo niemieckie, którego polskie organy administracji publicznej stosować nie mogły, gdyż zgodnie z art. 6 K.p.a. podstawą ich działania jest wyłącznie prawo polskie. Skarżąca uzyskała obywatelstwo Republiki Federalnej Niemiec zgodnie z obowiązującym w tym państwie porządkiem prawnym i nie ma znaczenia dla prawa polskiego, a w szczególności dla zastosowania art. 13 ust. 1 ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim, czy nastąpiło to z chwilą jej urodzenia, czy z jakąś inną datą (...)
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła Christine Maria S., zgłaszając zarzuty naruszenia prawa materialnego, to jest art. 1 w związku z art. 2 Konwencji w sprawie pewnych zagadnień dotyczących kolizji ustaw o obywatelstwie, podpisanej w Hadze dnia 12 kwietnia 1930 r., ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską w dniu 12 maja 1934 r. (...) przez ich błędne zastosowanie polegające na uznaniu, że skarżąca nabyła obywatelstwo obce dopiero po wyjeździe na stałe do Republiki Federalnej Niemiec, a także zarzut naruszenia art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu 2 września 1987 r. przez jego błędną wykładnię, ponieważ Sąd przyjął, że nie ma znaczenia prawnego kolejność spełnienia przesłanek utraty obywatelstwa polskiego określonych w tym przepisie, oraz przyjął, że powołana zasada nabycia obywatelstwa obcego znajduje zastosowanie także do osoby posiadającej takie obywatelstwo od urodzenia.
Powołując się na podstawę kasacyjną określoną w art. 174 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie skargi przez Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 188 P.p.s.a., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, jak również o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje. Uzasadniając zarzut naruszenia art. 1 w związku z art. 2 Konwencji Haskiej, strona skarżąca wskazała, że Sąd naruszył przepisy wyrażające ogólną zasadę prawa międzynarodowego, że o kwestii posiadania obywatelstwa danego państwa decyduje prawo wewnętrzne tego państwa. Ze złożonego do akt sprawy dokumentu poświadczenia rejestracji, wystawionego przez właściwy organ Republiki Federalnej Niemiec, wynika, że ma ona obywatelstwo niemieckie od urodzenia, nie zaś - jak stwierdził Sąd I instancji - od dnia wyjazdu na stałe do tego państwa.
Zdaniem skarżącej, wbrew stanowisku Sądu I instancji, istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia tej sprawy miała kolejność spełnienia przez nią przesłanek utraty obywatelstwa polskiego, określonych w art. 13 ust. 1 ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim. Z przepisu tego wynika, że uzyskanie zezwolenia właściwego organu na zmianę obywatelstwa nie było bezpośrednią przyczyną utraty obywatelstwa polskiego. Skutek prawny utraty tego obywatelstwa następował dopiero z dniem nabycia obywatelstwa obcego. Literalna wykładnia tego przepisu więc wskazuje na konieczne następstwo czasowe przesłanek utraty obywatelstwa. Ponadto ten przepis przewidywał zgodę organu polskiego na "zmianę" obywatelstwa. Uzyskanie obywatelstwa obcego przed wyrażeniem przez organ polski tej zgody powodowało, że z chwilą jej wyrażenia nie następowała zmiana obywatelstwa, ponieważ strona to obywatelstwo już posiadała (...).

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Kwestią sporną w tej sprawie jest znaczenie prawne kolejności spełnienia przesłanek utraty obywatelstwa polskiego wymienionych w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu uzyskania przez skarżącą zezwolenia na zmianę obywatelstwa (2 września 1987 r.). Zawierając w skardze kasacyjnej zarzut dokonania przez Sąd I instancji błędnej wykładni tego przepisu, skarżąca twierdzi, że skutek prawny w postaci utraty przez nią obywatelstwa polskiego mógłby nastąpić tylko wówczas, gdyby najpierw uzyskała zezwolenie właściwego organu na zmianę obywatelstwa, a dopiero później nabyła obywatelstwo obce.
Rozstrzygnięcie tego sporu wymaga w pierwszej kolejności zwrócenia uwagi na jedną z ogólnych zasad polskiego prawa regulującego kwestię obywatelstwa, a mianowicie na zasadę wyłączności obywatelstwa polskiego. Zgodnie z art. 2 powołanej tu ustawy obywatel polski w myśl prawa polskiego nie może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa. Oznacza to, że obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa jest traktowany przez władze polskie do momentu utraty obywatelstwa polskiego wyłącznie jako obywatel polski (...). W praktyce zasada ta sprowadza się do tego, że Rzeczpospolita nie uznaje obcych obywatelstw własnych obywateli, gdy wchodzą w stosunki z polskimi organami państwowymi lub dokonują czynności na podstawie prawa polskiego.
Z omawianą zasadą ściśle związany jest przepis art. 13 ust. 1 ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim. O ile bowiem przepis art. 2 tej ustawy dotyczy sytuacji nabycia przez obywatela polskiego obywatelstwa obcego, które nie wywiera skutków prawnych na gruncie polskiego prawa o obywatelstwie, o tyle przepis art. 13 ust. 1 ustawy reguluje sytuację nabycia przez obywatela polskiego obywatelstwa obcego, prowadzącego do utraty obywatelstwa polskiego. Zgodnie z tym przepisem w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa (Dz.U. Nr 106, poz. 668 ze zm.), to jest do dnia 31 grudnia 1998 r., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, obywatel polski może nabyć obywatelstwo obce jedynie za zezwoleniem właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa. Nabycie obywatelstwa obcego pociąga za sobą utratę obywatelstwa polskiego. W kontekście zasady wyłączności obywatelstwa polskiego uzyskanie zezwolenia właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa oznaczało, że w stosunku do państwa polskiego określona osoba przestała być obywatelem polskim, została "zwolniona z polskiego obywatelstwa". Od dnia uzyskania tego zezwolenia taka osoba mogła legitymować się w stosunku do państwa polskiego obywatelstwem innego państwa, jeśli je wcześniej nabyła, gdyż posiadanie obywatelstwa obcego z tym dniem zyskało znaczenie prawne również na gruncie prawa polskiego. Jednocześnie tylko skuteczne w świetle prawa polskiego nabycie obywatelstwa obcego powodowało utratę obywatelstwa polskiego.
Z treści art. 13 ust. 1 powołanej ustawy wynika, że obywatel polski mógł nabyć obywatelstwo obce jedynie za zezwoleniem właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa. Nie chodzi tu jednak o zezwolenie na nabycie obywatelstwa innego państwa skuteczne na gruncie prawa tego państwa, lecz zezwolenie na zmianę obywatelstwa prowadzące do nabycia obywatelstwa obcego w świetle prawa polskiego. Państwo polskie bowiem nie mogło decydować, kiedy następuje nabycie obywatelstwa innego państwa w świetle prawa tego państwa, gdyż oznaczałoby to wkraczanie w kompetencje wewnętrzne tego państwa. Zgodnie z art. 1 zdanie pierwsze Konwencji w sprawie pewnych zagadnień dotyczących kolizji ustaw o obywatelstwie oraz protokołu dotyczącego przypadku bezpaństwowości, podpisanych w Hadze dnia 12 kwietnia 1930 r. (Dz.U. z 1937 r. Nr 47, poz. 361), każde państwo władne jest określić w swym ustawodawstwie, kto jest jego obywatelem. Tym bardziej polskie organy nie były władne udzielać zezwolenia na nabycie przez obywatela polskiego obywatelstwa innego państwa wywierającego skutki na gruncie prawa tego państwa.
Przewidziane w art. 13 ust. 1 wskazanej ustawy zezwolenie właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa miało decydujące znaczenie, jeżeli chodzi o skuteczność w świetle prawa polskiego nabycia przez obywatela polskiego obywatelstwa innego państwa. Brak takiego zezwolenia oznaczał, że nabycie obywatelstwa obcego nie miało znaczenia dla sytuacji prawnej jednostki w płaszczyźnie polskiego obywatelstwa i nie powodowało zmiany obywatelstwa. Natomiast jego uzyskanie i jednoczesne posiadanie lub późniejsze nabycie obywatelstwa obcego powodowało, że obywatel polski tracił obywatelstwo polskie i był uważany przez państwo polskie wyłącznie za obywatela obcego państwa. Skoro nabycie obywatelstwa obcego było skuteczne na gruncie prawa polskiego dopiero od dnia uzyskania zezwolenia na zmianę obywatelstwa, to nie ma istotnego znaczenia, czy w świetle prawa obcego państwa obywatel polski nabył jego obywatelstwo przed, czy po uzyskaniu tego zezwolenia. Nawet jeżeli obywatel polski w myśl przepisów prawa obcego nabył obywatelstwo obce przed uzyskaniem zezwolenia właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa, to i tak dopiero z chwilą uzyskania tego zezwolenia nabycie obywatelstwa obcego odnosiło skutek prawny na gruncie prawa polskiego. Utrata obywatelstwa polskiego następowała w takim wypadku z dniem udzielenia zezwolenia, ponieważ w tym dniu zostały spełnione obie przesłanki określone w art. 13 ust. 1 ustawy: uzyskanie zezwolenia na zmianę obywatelstwa oraz skuteczne na gruncie prawa polskiego nabycie obywatelstwa obcego. Natomiast w razie nabycia obywatelstwa innego państwa już po uzyskaniu zezwolenia, utrata obywatelstwa polskiego następowała z dniem nabycia obywatelstwa obcego. Zezwolenie właściwego organu na zmianę obywatelstwa, o którym mowa w art. 13 ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1998 r., mogło więc być udzielone obywatelowi polskiemu ex post, a więc już po nabyciu przez niego obywatelstwa innego państwa w świetle prawa tego państwa. W takim wypadku utrata obywatelstwa polskiego następowała w dniu uzyskania przez obywatela polskiego tego zezwolenia. Pogląd ten jest podzielany w literaturze (W. Ramus: Instytucje prawa o obywatelstwie polskim, Warszawa 1980, s. 247, 251-252) oraz w orzecznictwie (wyrok NSA z dnia 23 grudnia 2008 r. sygn. akt II OSK 903/07, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych; wyrok WSA w Warszawie z dnia 1 grudnia 2006 r. sygn. akt IV SA/Wa 1320/06, niepubl.). W powołanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że z art. 13 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim nie wynika, iż zezwolenie na zmianę obywatelstwa mogło być udzielone tylko wówczas, gdy obywatel polski nie nabył jeszcze obywatelstwa obcego. Nabycie obywatelstwa obcego bez zezwolenia powodowało ten skutek, że obywatel polski w myśl prawa polskiego nie był uznawany za obywatela innego państwa (art. 2 ustawy o obywatelstwie polskim). Dopiero więc udzielenie zezwolenia na zmianę obywatelstwa w stosunku do takiej osoby pociągało za sobą utratę obywatelstwa polskiego, jeżeli ta osoba nabyła obywatelstwo obce (...).
Należy również zwrócić uwagę na treść art. 7 zdanie pierwsze wcześniej powołanej Konwencji Haskiej z 1930 r. Stanowi on, że pozwolenie na ekspatriację, o ile jest ono przewidziane przez dane ustawodawstwo, pociąga za sobą utratę obywatelstwa tego państwa, które go udzieliło, jedynie jeśli posiadacz pozwolenia ma już inne obywatelstwo, w przeciwnym zaś razie tylko od chwili, kiedy uzyskuje nowe obywatelstwo. Z powołanego przepisu Konwencji, którego celem jest zapobieżenie powstaniu bezpaństwowości, można również wyprowadzić wniosek, że możliwe jest udzielenie przez państwo pozwolenia na ekspatriację w sytuacji, gdy jego obywatel posiada już obywatelstwo innego państwa. W takim wypadku utrata obywatelstwa tego państwa następuje z dniem uzyskania pozwolenia.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że prezentowana przez stronę skarżącą wykładnia art. 13 ust. 1 ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim w brzmieniu obowiązującym w dniu 2 września 1987 r. jest błędna, ponieważ w świetle tego przepisu, odczytywanego łącznie z art. 2 tej ustawy, nie miała znaczenia prawnego kolejność spełnienia przesłanek utraty obywatelstwa polskiego. Strona skarżąca wychodzi z błędnego założenia, że nabycie obywatelstwa obcego prowadzące do utraty obywatelstwa polskiego było w myśl art. 13 ust. 1 ustawy równoznaczne z nabyciem tego obywatelstwa w świetle prawa innego państwa. Utratę obywatelstwa polskiego jednak powodowało wyłącznie nabycie obywatelstwa obcego skuteczne w stosunku do państwa polskiego, które - w świetle uregulowań art. 13 ust. 1 i art. 2 omawianej ustawy - nie mogło nastąpić wcześniej niż w dniu uzyskania zezwolenia na zmianę obywatelstwa.
W rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji prawidłowo uznał, że skarżąca utraciła obywatelstwo polskie z dniem uzyskania zezwolenia właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo Republiki Federalnej Niemiec, to jest z dniem 2 września 1987 r., gdyż wówczas zostały spełnione przesłanki określone w art. 13 ust. 1 ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim. Wprawdzie przed uzyskaniem tego zezwolenia skarżąca nabyła obywatelstwo niemieckie, jednak w świetle prawa polskiego obywatelką Republiki Federalnej Niemiec stała się dopiero w dniu 2 września 1987 r., ponieważ z tym dniem przestała w stosunku do niej działać zasada wyłączności obywatelstwa polskiego (art. 2 ustawy).
W odniesieniu do zarzutów naruszenia przez Sąd I instancji art. 1 w związku z art. 2 powołanej Konwencji Haskiej z 1930 r. przez ich błędne zastosowanie, polegające na uznaniu, że skarżąca nabyła obywatelstwo obce dopiero po wyjeździe na stałe do Republiki Federalnej Niemiec, należy wskazać, że w tej sprawie nie ma znaczenia data nabycia przez skarżącą obywatelstwa niemieckiego w myśl prawa obowiązującego w Republice Federalnej Niemiec, a więc czy nastąpiło to z dniem jej urodzenia, czy w dniu wyjazdu do tego państwa. Sąd polski stosuje wyłącznie prawo polskie i nie jest władny ustalać, z jaką datą skarżąca nabyła obywatelstwo innego państwa na gruncie prawa tego państwa. Jak już wskazano powyżej, w świetle prawa polskiego skarżąca mogła nabyć obywatelstwo obce dopiero od dnia udzielenia jej przez właściwy organ polski zezwolenia na zmianę obywatelstwa. Bezsporne jest, że w dniu 2 września 1987 r. skarżąca posiadała już obywatelstwo niemieckie w rozumieniu prawa niemieckiego, a więc od tego dnia mogła być traktowana przez państwo polskie jako obywatelka Republiki Federalnej Niemiec.
Uwzględniając powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 P.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 30 listopada 2010 r.
II OSK 1846/09

Wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. LEX nr 746827
746827
Dz.U.1920.7.44: art. 11 pkt 2

Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms (spr.).
Sędziowie: NSA Jacek Chlebny, del. WSA Maciej Dybowski.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej E. A. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 sierpnia 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 581/09 w sprawie ze skargi E. A. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) lutego 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę E. A. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) lutego 2009 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
Skarżący E. A. urodził się w dniu (...) marca 1945 r. w T. A. w Izraelu, jako syn M. A. (poprzednio przed zmianą nazwiska M. T.) i E. z domu P. W dniu 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie i obecnie zamieszkuje w Izraelu. Ojciec skarżącego urodził się jako obywatel polski w dniu (...) lipca 1921 r. w L., jako syn I. i S. z d. P. W dniu 15 maja 1948 r. ojciec skarżącego nabył obywatelstwo izraelskie. W okresie od 24 października 1949 r. do dnia 14 stycznia 1966 r. pełnił służbę rezerwową w Wojsku Obrony Izraela. Organy obu instancji ustalił, że w dacie urodzin skarżącego jego ojciec posiadał obywatelstwo polskie, w związku z czym skarżący nabył przez urodzenie obywatelstwo polskie na podstawie art. 4 pkt 1 w związku z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.). Ojciec skarżącego w dacie nabycia obywatelstwa izraelskiego miał 27 lat, a więc podlegał obowiązkowi wojskowemu zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 ze zm.). W ocenie organów obu instancji ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, ponieważ z przedłożonego przez skarżącego zaświadczenia z dnia 20 lutego 2006 r. wydanego przez Siły Obrony Izraela wynika, iż A. M. należał do sił rezerwowych w okresie od dnia 24 października 1948 r. do 14 stycznia 1966 r. Tym samym małoletni wówczas skarżący utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 13 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. W tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji, oddalając skargę, podzielił stanowisko organów, iż ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, z dniem wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody wyrażonej w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu. W ocenie tego Sądu dobrowolne nabycie obywatelstwa izraelskiego oznaczało przyjęcie obowiązku obrony tego państwa, a wobec tego zgłoszenie się do odbycia służby wojskowej i zaliczenie ojca skarżącego do żołnierzy sił rezerwowych Wojska Obrony Izraela oznacza, że wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym. Powszechny obowiązek wojskowy, w świetle ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46), która obowiązywała w dacie powołania ojca skarżącego do służby rezerwowej w wojsku izraelskim obejmował nie tylko zasadniczą służbę wojskową, ale także służbę wojskową w rezerwie. Dla oceny zaś spełnienia przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym miarodajne są przepisy prawa polskiego, a nie prawa innego państwa. Utrata obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącego pociągała za sobą utratę obywatelstwa polskiego przez małoletniego wówczas skarżącego.
W skardze kasacyjnej skarżący jako podstawy kasacyjne wskazał naruszenie przepisów o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 3 § 1 i 2, art. 106 § 3, art. 135, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151) oraz przepisów postępowania administracyjnego (art. 7, 77, 81, 107 i 138 § 2 k.p.a.), przepisów art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego i art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, a także art. 184 Konstytucji i art. 1 § 1 i 2 Prawa o ustroju sądów administracyjnych. Zdaniem skarżącego naruszenie wskazanych przepisów polegało na tym, że Sąd I instancji zaniechał dokonania kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo że została wydana z naruszeniem przepisów k.p.a., nie odniósł się do podnoszonych w skardze zarzutów, nie uwzględnił wniosku o przeprowadzenie dowodu na okoliczność treści przepisów prawa izraelskiego i jego stosowania co do powoływania, odbywania służby wojskowej w Izraelu i wydawania zaświadczeń przez organy Wojsk Obrony Izraela, a przede wszystkim wadliwie przyjął, że zapisanie do sił rezerwy Izraela jest tożsame z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, co skarżący wiąże z wadliwym ustaleniem, że ojciec skarżącego przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
Wskazując takie podstawy kasacyjne skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz decyzji organów I i II instancji, a także zasądzenie kosztów postępowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, stanowisko przyjęte przez Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku zasługuje na aprobatę, albowiem ustalenie, że ojciec skarżącego spełniał przesłankę utraty obywatelstwa, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie jest sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, ponieważ z akt sprawy wynika, iż ojciec skarżącego wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym. Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące sprawę oparły się na treści przedstawionego przez skarżącego zaświadczenia z dnia 20 lutego 2006 r. wydanego przez Siły Obrony Izraela. Z dokumentu tego wynikało, że ojciec skarżącego był zarejestrowany w siłach rezerwowych od dnia 24 października 1948 r. do 14 stycznia 1966 r. Twierdzenie skargi kasacyjnej, że Sąd I instancji wadliwie ocenił zaświadczenia dotyczące służby wojskowej, co miało przyczynić się do błędnych ustaleń faktycznych, musi zostać odrzucone jako nieuprawnione, ponieważ Wojewódzki Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku szczegółowo omówił zaświadczenia przedłożone przez stronę w toku sprawy i dokładnie przeanalizował ich treść. Konstatacja Sądu, że skarżący odbywał służbę wojskową, albowiem powołanie do służby rezerwowej było jednym z rodzajów służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela, była w pełni uzasadniona, skoro bezpośrednio opierała się na treści przedłożonego organowi administracji przez stronę zaświadczenia z dnia 20 lutego 2006 r. Natomiast zaświadczenie z dnia 15 lipca 2008 r., w którym wskazano, że ojciec skarżącego nie został zmobilizowany do służby w Siłach Obrony Izraela nie jest wystarczające do podważenia ustaleń przyjętych przez organy i zaakceptowanych przez Sąd, ponieważ nie określa, czy odnosi się do wszystkich rodzajów służby (zawodowej, czynnej, rezerwowej). Dysponując zatem zaświadczeniem z dnia 20 lutego 2006 r., którego prawidłowości skarżący nie kwestionuje, zarówno organy administracji, jak i Sąd pierwszej instancji miały podstawy do przyjęcia, iż ojciec skarżącego wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym (został zarejestrowany w siłach rezerwowych).
Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela twierdzenia skarżącego, że Sąd I instancji wadliwie zastosował przepis art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w powiązaniu z art. 115 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym, co do rozumienia sformułowania "wstąpienie do służby wojskowej". Wojewódzki Sąd Administracyjny słusznie uznał, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. Stanowisko, zgodnie z którym art. 11 pkt 2 powołanej ustawy nie ogranicza pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej jest jednolicie przyjmowane w dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 15 czerwca 2010 r. sygn. II OSK 786/09; wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r. sygn. II OSK 393/09; wyrok NSA z dnia 18 lutego 2009 r. sygn. II OSK 246/08; wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r. sygn. II OSK 322/07; wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06). Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie znajduje podstaw, by powyższy pogląd uznać za błędny i w konsekwencji od niego odstąpić. Regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem, należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa, w związku z czym - wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego - nie można przyjąć, by o tym, czy dana osoba wstąpiła do służby wojskowej w innym kraju, przesądzać mogła jedynie treść lub wykładnia przepisów prawa państwa trzeciego. Wniosek tego rodzaju prowadziłby do konsekwencji nie do pogodzenia z celem analizowanej regulacji. Gdyby bowiem uznać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowiło o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, to ustanowiony w ustawie o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania. Wychodząc z powyższego założenia, uznać trzeba, że interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym), z tym jednakże zastrzeżeniem, że podleganie przez daną osobę obowiązkom wojskowym w państwie trzecim w formie nieznanej prawu polskiemu nie wyłącza możliwości stwierdzenia utraty przez nią obywatelstwa. Omawiane zastrzeżenie odnoszone być powinno do sytuacji, gdy rodzaj służby, zasady jej odbywania, a przede wszystkim zobowiązania, jakie na siebie nakłada dana osoba, wstępując do struktur militarnych (wojska) innego państwa, kreuje pomiędzy tymi podmiotami stosunek wymuszający posłuszeństwo i zależność takiej osoby od władz państwa trzeciego a nie Polski. Zapatrywanie zbieżne z tym stanowiskiem wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06. Na ten wyrok powołuje się także wnoszący skargę kasacyjną, wiążąc go z treścią formułowanej przez siebie argumentacji, niemniej jednak kluczowe rozważania z tego orzeczenia zostały wadliwie, jak można wnosić, odczytane, skoro skarżący uznaje, że wspierają one jego stanowisko. Strona skarżąca przytoczyła w formie cytatów te wypowiedzi Sądu, w których NSA stwierdził, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych, a ponadto, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi o samo podleganie obowiązkowi służby woskowej), wiążące się z przyjęciem określonych w nim obowiązków (m.in. złożeniem przysięgi wojskowej). To trafne zapatrywanie, na co nie zwróciła uwagi strona skarżąca, odniesione zostało przez Sąd jednakże wyłącznie do tych rodzajów (form) służby wojskowej, których nie znają przepisy prawa polskiego. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził bowiem, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich, a regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte posiłkowo pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy nie jest możliwe określenie charakteru obowiązków nieznanych prawu polskiemu. Tak więc w tej sprawie prowadzenie dowodów na okoliczność treści prawa izraelskiego w zakresie odbywania służby wojskowej w tym państwie było zbędne.
Mając to na uwadze, za w pełni prawidłowe uznać należy stanowisko Sądu I instancji, że wstąpienie ojca skarżącego do służby rezerwowej w państwie izraelskim spowodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego, skoro tego rodzaju służbę przepisy prawa polskiego zaliczały do służby wojskowej. W myśl art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, wykonywanie powszechnego obowiązku wojskowego polegało bowiem na odbywaniu zasadniczej służby wojskowej, służby wojskowej w rezerwie, służby wojskowej w pospolitym ruszeniu, pomocniczej służby wojskowej oraz uzupełniającej służby wojskowej. W świetle przepisów tej ustawy, traktowanie służby rezerwowej jako służby o charakterze wojskowym nie mogło budzić wątpliwości z uwagi na stricte wojskowe obowiązki nałożone na osoby pozostające w rezerwie, w tym przede wszystkim zobowiązanie do (czynnej) służby wojskowej w razie mobilizacji i w czasie wojny oraz w przypadkach, gdy wymaga tego interes obrony Państwa stwierdzony uchwałą Rady Ministrów (art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym). Odrzucić jednocześnie należy podjętą przez skarżącego próbę odróżniania faktu wstąpienia do służby rezerwowej i formalnej rejestracji (zaewidencjonowania) w siłach rezerwy. Rozróżnienie takie jest nieusprawiedliwione z tego podstawowego powodu, że zarejestrowanie ojca skarżącego jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, iż zaczął on podlegać w pełnym zakresie obcym władzom wojskowym i ustanowionym przez nie zasadom. To, czy zostały na niego nałożone określone obowiązki wojskowe w trakcie służby (np. odbywanie czynnej służby rezerwowej, stawienie się do regularnej służby wskutek przydziału mobilizacyjnego) nie miało więc znaczenia o tyle, że powinność zastosowania się do nich, na wezwanie władz wojskowych, z uwagi na status osoby należącej do Sił Obrony Izraela, nie może budzić wątpliwości. Okoliczność, że przywoływane obowiązki nie musiały pozostawać w kolizji z interesem Państwa Polskiego ma wymiar jedynie faktyczny, albowiem utrata obywatelstwa polskiego z mocy prawa nie była uzależniona ani od charakteru obowiązków, jakie się wiążą ze służbą w siłach zbrojnych obcego państwa, ani od stanu jego relacji z Państwem Polskim. Zarzut braku ustalenia, czy rejestracja wojskowa ojca skarżącego odbyła się zgodnie z jego wolą, czy też miała charakter przymusowy jest chybiony z tego względu, że dobrowolność przyjęcia przez ojca skarżącego obywatelstwa izraelskiego przesądza o dobrowolności wstąpienia do służby wojskowej w Izraelu. W wyroku z dnia 12 września 2007 r. sygn. II OSK 1693/06 Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym", bez zgody właściwych organów polskich, następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie wojskowego obowiązku obrony tego państwa.
Nieprzeprowadzenie dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie, nie naruszało art. 106 § 3 p.p.s.a., albowiem, jak już wskazano powyżej, oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy należało dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego.
Mając powyższe względy na uwadze należy uznać, że Sąd pierwszej instancji zasadnie podzielił stanowisko organów, iż skarżący utracił obywatelstwo polskie, na podstawie art. 13 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, z uwagi na utratę obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącego w związku z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwych organów polskich.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.