Obywatelstwo polskie osób zamieszkujących były zabór pruski.
Rzeczpospolita Polska po I wojnie światowej w stosunku do ludności byłego zaboru pruskiego wprowadziła konstrukcję generalnego uznania obywatelstwa polskiego z tytułu stałego zamieszkiwania na terytorium, które przypadło Rzeczypospolitej jest uregulowane zarówno w traktacie wersalskim z Polską, w ustawie z 1920 roku o obywatelstwie Państwa Polskiego, jak i w art. 91 traktatu wersalskiego z Niemcami oraz w zawartych w latach 1922 i 1924 przez przez Polskę jako państwo suwerenne z Niemcami konwencjach: górnośląskiej i wiedeńskiej.
Powyższe umowy musiały wprawdzie uwzględniać podstawowe postanowienia obydwu traktatów wersalskich, jednak Polska mogła już ustalić i bliżej sprecyzować niektóre warunki, istotne z polskiego punktu widzenia, dla przyznania obywatelstwa grupom obywateli niemieckich, określonym w traktatach wersalskich.
Stosownie do art. 91 traktatu wersalskiego z Niemcami obywatele niemieccy, mający stałe miejsce zamieszkania na terytoriach uznanych ostatecznie za część Polski, nabywali z samego prawa obywatelstwo polskie z wykluczeniem obywatelstwa niemieckiego. Jednakże obywatele niemieccy lub ich potomkowie, który obrali swe stałe miejsce zamieszkania na owych terytoriach po 1 stycznia 1908 roku, mogli nabyć obywatelstwo polskie jedynie za specjalnym zezwoleniem państwa polskiego. Za przyjęciem tej daty krył się interes Polski, która dążyła do ograniczenia przyznania obywatelstwa polskiego ludności etnicznie niemieckiej, która osiedlała się na ziemiach polskich w wyniku nasilonych akcji kolonizacyjnych przeprowadzanych przez Niemcy.
Należy zwrócić uwagę, że postanowienia art. 91 traktatu wersalskiego z Niemcami miały charakter ramowy, z ego powodu zachodziła potrzeba ich doprecyzowania. Polska dokonała powyższego w rozporządzeniu wykonawczym z 13 lipca 1920 roku, które ustaliło okres stałego zamieszkania w Polsce jako podstawę nabycia obywatelstwa polskiego stosownie do art. 91 traktatu wersalskiego z Niemcami.
Zgodnie z art. 1 rozporządzenia podstawę nabycia obywatelstwa polskiego w myśl art. 91 traktatu przez obywateli niemieckich stanowiło stałe zamieszkanie na terytorium Polski jedynie, kiedy trwało ono nieprzerwanie od czasu przed 2 stycznia 1908 roku do 10 stycznia 1920 roku. Czasowy wyjazd nie stanowił przerwy, jeśli towarzyszące mu okoliczności niedwuznacznie wskazywały na zamiar zachowania dotychczasowego miejsca zamieszkania.
Na równi z osobami zamieszkałymi stale od czasu przed 2 stycznia 1908 roku uważane były – pod pewnymi warunkami – urodzone po tym dniu dzieci nieżyjących rodziców i kobiety, które dopiero przez małżeństwo uzyskały stałe zamieszkanie.
Należy zwrócić uwagę, że w zakresie uznawania za obywateli polskich ludności byłego zaboru pruskiego pewnie zmiany wprowadzała podpisana 30 sierpnia 1924 roku w Wiedniu polsko – niemiecka konwencja w sprawie obywatelstwa i opcji. Postanowienia konwencji dotyczyły obywateli niemieckich wychowanych lub urodzonych na terenie całej Polski z wyłączeniem terenów plebiscytowych Górnego Śląska. Konwencja ustaliła, że tytułami nabycia obywatelstwa polskiego są: stałe zamieszkanie na określonym terytorium i w określonym terminie, urodzenie się i opcja, a więc te same kryteria co w traktatach wersalskich, jednak już szczegółowo przez obie strony rozwinięte i sprecyzowane.
Jeśli chodzi o pojęcie "stałego zamieszkania", to przepis art. 4 konwencji stanowił, że obywatele niemieccy są zamieszkali – w rozumieniu odpowiednich postanowień traktatu wersalskiego – na terytorium całej Polski, jeżeli stworzyli tam swoje zamieszkanie i tego zamieszkania nie porzucili. Zamieszkanie zaś, stosownie do paragrafu 1 art. 4, zostało stworzone, gdy obywatel niemiecki w obrębie terytorium Polski osiedlił się w taki sposób, aby tam dążyć do zrealizowania swych celów życiowych i przebywać zazwyczaj i regularnie bez zamiaru opuszczenia obranej siedziby przy czym przebywanie zazwyczaj i regularnie znaczyło przebywanie w ciągu zasadniczej części danego okresu. Przebywanie w charakterze przejściowym lub dla celów rozrywkowych, jak wczasy letnie, doglądanie przedsiębiorstwa, polowanie nie stwarzało zamieszkania w rozumieniu konwencji.
Obywatele niemieccy, który nie mieli stałego zamieszkania w rozumieniu konwencji na terytorium Polski w okresie od 1 stycznie 1908 roku do 10 stycznia 1920 roku nie nabyli zatem z mocy prawa obywatelstwa polskiego. Mogli oni nabyć to obywatelstwo jedynie za specjalnym zezwoleniem władz polskich – w drodze decyzji o nadaniu obywatelstwa polskiego na podstawie art. 8 ustawy z 1920 roku o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Zwrócić należy jeszcze uwagę na szczególny status niemieckich urzędników z zakresie przyznawania im obywatelstwa polskiego. Według postanowień protokołu końcowego do art. 4 konwencji wiedeńskiej dawni niemieccy urzędnicy bezpośredni – czyli tacy, którzy pozostawali bezpośrednio w służbie państwowej, nie wyłączając oficerów w służbie czynnej, osiedleni 10 stycznia 1920 roku w obrębie terytorium odstąpionego przez Niemcy na rzecz Polski, nie mogli być uważani za obywateli polskich, jeżeli przed 1 kwietnia 1920 roku nie otrzymali zwolnienia z tej służby lub o takie zwolnienie nie poprosili. Natomiast w stosunku do obywateli niemieckich, którzy byli w swoim czasie przed 10 stycznia 1920 roku niemieckimi urzędnikami bezpośrednimi lub oficerami w czynnej służbie, jako też urzędnikami pośrednimi, jak i urzędnikami pośrednimi, to jest pracownikami gmin wiejskich i miejskich, różnych korporacji, instytucji i zakładów pozostających pod nadzorem i kontrolą państwa, nauczycielami, duchownymi, miały zastosowanie postanowienia ogólne konwencji dotyczące miejsca zamieszkania.
