Unieważnienie uznania ojcostwa nie jest już uwzględniane przy określaniu obywatelstwa małoletniego - czy to istotna zmiana?
Z dniem 30 listopada 2021 roku weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, wprowadzona ustawą z dnia 1 października 2021 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy spójności terminologicznej systemu prawnego. Nowelizacja ta objęła art. 6 ustawy o obywatelstwie, który wskazywał, jakie zmiany dotyczące ustalenia osoby ojca dziecka podlegają uwzględnieniu przy określeniu obywatelstwa dziecka. Przed 30 listopada 2021 roku jedną z takich zmian w ustaleniu osoby ojca było unieważnienie uznania ojcostwa. Po tej dacie, zgodnie z treścią przepisów, nie jest już ono przesłanką braną pod uwagę przy określaniu obywatelstwa dziecka. Zamiast tego, od 30 listopada 2021 roku jednym z rodzajów zmian w ustaleniu osoby ojca uwzględnianym przy określaniu obywatelstwa dziecka, jest ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa.
Wspomniana zmiana ustawy o obywatelstwie nie wpływa w praktyce na wynik ani sposób prowadzenia postępowania w sprawach, w których określa się obywatelstwo dziecka po zmianach w ustaleniu osoby ojca. Celem nowelizacji nie było bowiem wprowadzanie merytorycznych modyfikacji w przepisach o obywatelstwie, a jedynie poprawa spójności terminologicznej systemu prawnego, a konkretniej: dostosowanie sformułowań użytych w ustawie o obywatelstwie do zmian, które nastąpiły wcześniej w prawie rodzinnym.
13 czerwca 2009 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 1964 r., w wyniku której instytucja unieważnienia ojcostwa została zastąpiona instytucją ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa. Poprzednia konstrukcja opierała się wyłącznie na wadach oświadczenia woli ojca uznającego dziecko, takich jak pozostawanie pod wpływem groźby czy choroba psychiczna. Natomiast bezskuteczność uznania ojcostwa może zostać ustalona przez sąd także ze względów biologicznych – gdy po uznaniu ojcostwa okaże się, że biologicznie dziecko pochodzi jednak od innego mężczyzny. Zmiana w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczy zdarzeń następujących po wejściu w życie ustawy nowelizującej. Oznacza to, iż uznanie ojcostwa sprzed 13 czerwca 2009 r. może zostać podważone w drodze unieważnienia, zaś uznanie późniejsze – w drodze ustalenia jego bezskuteczności.
W związku z tym, iż ustawa o obywatelstwie polskim została dostosowana do zmian wprowadzonych w prawie rodzinnym dopiero 12 lat później, może się rodzić pytanie o to, czy nie mamy do czynienia z pewną luką w prawie. Interpretacja literalna ustawy o obywatelstwie polskim może bowiem prowadzić do konkluzji, że ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa powinno być uwzględniane przy określaniu obywatelstwa dziecka dopiero od 2021 roku. To z kolei prowadziłoby do wniosku, że ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa dokonane między 2009 a 2021 rokiem nie podlegałoby uwzględnieniu w sprawach dotyczących obywatelstwa dzieci.
Należy jednak stwierdzić, iż celem ustawodawcy nie było wprowadzanie merytorycznej zmiany w takiej kategorii spraw, a jedynie dostosowanie terminologii do tej, którą posługuje się obecnie kodeks rodzinny i opiekuńczy.
