Orzecznictwo w sprawach obywatelstwa polskiego

Poniżej orzeczenia sądów dotyczące spraw obywatelstwa:

Wyrok
z dnia 14 października 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 267/2005

14.10.2005

Uchwała Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael (niepubl.) nie stanowiła zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego ze skutkiem utraty obywatelstwa polskiego, o którym mowa w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), w stosunku do osób, które podania o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego złożyły po podjęciu uchwały. ONSAiWSA 2006/2/66, Wokanda 2005/12
Przewodniczący: sędzia NSA Włodzimierz Ryms.
Sędziowie NSA: Jacek Chlebny (sprawozdawca), Wojciech Chróścielewski.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) skargę kasacyjną Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 października 2004 r. w sprawie ze skargi Baroucha Nathana Y. (Bronisława G.) na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 4 września 2003 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 6 października 2004 r. uchylił zaskarżoną przez Baroucha Nathana Y. (Bronisława G.) decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 4 września 2003 r., którą utrzymano w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 14 kwietnia 2003 r. o odmowie stwierdzenia posiadania przez Baroucha Nathana Y. obywatelstwa polskiego. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd przyjął, że nie zostały spełnione wszystkie warunki powodujące utratę przez skarżącego obywatelstwa polskiego w związku z opuszczeniem Polski w 1968 r. w celu zamieszkania w Izraelu. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), która obowiązywała w dniu wyjazdu skarżącego do Izraela, obywatel polski tracił obywatelstwo, jeżeli uzyskał zezwolenie właściwego organu na zmianę obywatelstwa polskiego oraz nabył obywatelstwo obce. Wprawdzie Barouch Nathan Y. (Bronisław G.) w dniu 23 kwietnia 1968 r. złożył podanie o zezwolenie na zmianę obywatelstwa w związku z wyjazdem na pobyt stały do Izraela i otrzymał obywatelstwo izraelskie, ale Sąd I instancji stwierdził, że nie otrzymał zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego. Zezwolenia takiego nie stanowiła w szczególności uchwała Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. Nr 5/58 w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael (niepubl.). W świetle postanowień tej uchwały zgodę na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo izraelskie uzyskiwały osoby, które opuściły lub opuszczą obszar Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej udając się na pobyt stały do państwa Izrael i złożyły lub złożą prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa. Uchylając decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 4 września 2003 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskazał, że zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego powinno stanowić akt indywidualny, jednostkowy, skierowany do konkretnego adresata. Zgodnie z art. 16 ust. 1 i 2 ustawy o obywatelstwie polskim o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa orzekała Rada Państwa na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych. Z przepisu tego wynika, że zezwolenie na zmianę obywatelstwa mogło być wyłącznie aktem indywidualnym. Dla uzasadnienia swojego stanowiska Sąd powołał wyrok z dnia 17 września 2001 r. sygn. akt III RN 56/01 (OSNAPiUS 2002, nr 13, poz. 299), w którym Sąd Najwyższy w podobnej sprawie przyjął, że procedura wszczęta wnioskiem o zmianę obywatelstwa nie została zakończona, ponieważ w kwestii tak istotnej jak obywatelstwo strona powinna zostać jednoznacznie poinformowana o zgodzie na nabycie obywatelstwa innego państwa. Dokument podróży ani uchwała Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. nie mogły zastąpić indywidualnego zezwolenia na zmianę obywatelstwa. Sąd I instancji dodatkowo wskazał, że uchwała wydana w związku z art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25) utraciła moc z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim i tym samym nie mogła stanowić generalnego aktu prawnego konwalidującego brak indywidualnego zezwolenia w odniesieniu do wnioskodawcy starającego się o zezwolenie na zmianę obywatelstwa na podstawie przepisów ustawy z 1962 r. Skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego od powyższego wyroku złożył Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów art. 13 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku, oddalenie skargi i zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podano, że Sąd niesłusznie przyjął konieczność wydawania indywidualnych zezwoleń w stosunku do osób ubiegających się o zmianę obywatelstwa, skoro osoby te spełniały warunki ustalone w uchwale Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. Uchwała ta nie utraciła mocy obowiązującej z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim; wprawdzie została wydana pod rządami ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, ale nie była aktem wykonawczym do tej ustawy. Uchwała była generalnym aktem stosowania prawa upraszczającym procedurę emigracyjną i dlatego do dnia jej uchylenia uchwałą Rady Państwa w dniu 8 marca 1984 r. nie utraciła mocy obowiązującej. Ustawa o obywatelstwie polskim nie wskazywała sposobu, w jaki Rada Państwa ma orzekać o nadaniu i utracie obywatelstwa, a zatem Rada Państwa nie musiała wydawać aktów indywidualnych. Na poparcie tego twierdzenia powołano pogląd prezentowany w doktrynie przez prof. W. Ramusa, który stwierdził, że udzielenie generalnego zezwolenia na nabycie obywatelstwa jakiegoś państwa przez określone kategorie osób mogło nastąpić i mogło być celowe, gdy zmiana obywatelstwa miała szerszy charakter, gdyż dotyczyła większej liczby osób. Zastosowanie uproszczonej procedury uzyskania zezwolenia na zmianę obywatelstwa było możliwe, gdyż Barouch Nathan Y. (Bronisław G.) należał do osób objętych uchwałą Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. W innych sprawach, w których osoby starały się o wydanie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego, ale nie deklarowały wyjazdu na stały pobyt do Izraela, wydawane były indywidualne uchwały Rady Państwa.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie jest uzasadniona.
Wniosek, który wszczął postępowanie administracyjne w rozpoznawanej sprawie, został złożony dnia 21 marca 2003 r. na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), zgodnie z którym posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Rozpoznanie wniosku o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego wymagało ustalenia, czy Barouch Nathan Y. (Bronisław G.) utracił obywatelstwo w następstwie złożenia podania z dnia 23 kwietnia 1968 r. o zezwolenie na zmianę obywatelstwa w związku z wyjazdem na pobyt stały do Izraela. Skutki prawne złożonego podania zatem należy oceniać w świetle postanowień ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim w brzmieniu obowiązującym w chwili jego składania. Zgodnie z art. 13 tej ustawy obywatel polski mógł nabyć obywatelstwo obce ze skutkiem utraty obywatelstwa polskiego, gdy uzyskał zezwolenie właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa. O zezwoleniu na zmianę obywatelstwa orzekała Rada Państwa (art. 16 ust. 1 ustawy). Wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku pogląd, że uchwała Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael (niepubl.) nie mogła stanowić takiej zgody dla osób, które wyjechały z Polski w 1968 r., jest prawidłowy, a zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej należy uznać za nieuzasadnione z następujących przyczyn:
Uchwała Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael (niepubl.) miała charakter aktu generalnego: dotyczyła osób, których nie określono z imienia i nazwiska, ale przez wskazanie istotnych cech adresatów. Dla rozpoznawanej sprawy istotne znaczenie ma punkt 1 uchwały, który stanowił: "Zezwala się na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo państwa Izrael osobom, które opuściły bądź opuszczą obszar Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, udając się na stały pobyt do państwa Izrael, i złożyły lub złożą prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego". Uchwała została podjęta w czasie obowiązywania Konstytucji z dnia 22 lipca 1952 r. (Dz. U. Nr 33, poz. 232 ze zm.) oraz ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25). Przepisy Konstytucji nie przewidywały uprawnienia Rady Państwa do podejmowania tego rodzaju uchwał, natomiast w art. 25 ust. 1 pkt 11 Konstytucji stwierdzono, że Rada Państwa wykonuje inne funkcje przewidziane w Konstytucji lub przekazane jej przez ustawy. Podstawę prawną do wydania uchwały zatem mogły stanowić wyłącznie przepisy ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Uchwała Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. powoływała jako podstawę prawną wydania art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Te przepisy określają postępowanie w sprawach dotyczących nadania i utraty obywatelstwa i stwierdzają, że o nadaniu i utracie obywatelstwa polskiego orzeka Rada Państwa oraz że orzeczenie Rady Państwa o utracie obywatelstwa polskiego następuje na wniosek Prezesa Rady Ministrów.
Pojęcie utraty obywatelstwa polskiego obejmowało dwie instytucje: zmianę i pozbawienie obywatelstwa (art. 11 i 12 ustawy o obywatelstwie polskim z 1951 r.). Z tego względu trzeba uznać, że Rada Państwa, działając na wniosek Prezesa Rady Ministrów, była uprawniona do wyrażenia zgody na zmianę obywatelstwa polskiego, ale ani ustawa, ani tym bardziej Konstytucja nie regulowały formy udzielania tej zgody lub szczegółowych zasad postępowania w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa. Należy jednak podkreślić, że już w ustawie o obywatelstwie polskim z 1951 r. zawarty jest warunek złożenia wniosku i obowiązek "orzeczenia" przez Radę Państwa w sprawie tego wniosku. Uchwała Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. nie została nigdy opublikowana ani też doręczona osobom, których dotyczyła. Dla oceny skutków prawnych uchwały okoliczność ta nie jest bez znaczenia. Uchwała Rady Państwa nr 5/58 została uchylona na mocy uchwały Rady Państwa w dniu 8 marca 1984 r., a zatem po złożeniu przez Baroucha Nathana Y. (Bronisława G.) podania o zezwolenie na zmianę obywatelstwa. Należy podzielić pogląd zawarty w skardze kasacyjnej, że uchwała Rady Państwa nr 5/58 nie może zostać uznana za akt normatywny, gdyż upoważnienie do wydania takiego aktu nie wynika ani z Konstytucji, ani z ustawy o obywatelstwie polskim z 1951 r. W uchwale powołano jako podstawę prawną art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, ale przepisy te nie zawierają upoważnienia dla Rady Państwa do wydania normatywnego aktu wykonawczego do ustawy. Gdyby uznać, że uchwała miała charakter normatywny, to utraciłaby moc w związku z wejściem w życie nowej ustawy o obywatelstwie polskim w 1962 r. Uchwała zatem była aktem stosowania prawa. Nie można jednak akceptować poglądu wyrażonego w skardze kasacyjnej, że uchwała ta - jako generalny akt stosowania prawa, który upraszczał procedurę emigracyjną - wywoływała skutki prawne w stosunku do osób, które do dnia jej podjęcia nie występowały z wnioskiem o zmianę obywatelstwa (...). Przede wszystkim należy zauważyć, że zarówno pod rządem rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. Nr 36, poz. 341 ze zm.), obowiązującego w czasie podejmowania uchwały, jak i pod rządem Kodeksu postępowania administracyjnego, kiedy skarżący złożył podanie o zezwolenie na zmianę obywatelstwa, brak było podstaw prawnych do wydawania aktów generalnych stosowania prawa, a zatem takich, które ze względu na krąg adresatów mają charakter ogólny, a konkretny ze względu na treść aktu. Możliwość wydawania tego rodzaju aktów jest do chwili obecnej postulatem de lege ferenda (E. Frankiewicz, M. Szewczyk: Generalny akt administracyjny, "Państwo i Prawo" 2003, nr 12, s. 42-54).
Ocena znaczenia uchwały Rady Państwa nr 5/58 dla indywidualnych postępowań powinna zostać dokonana przez pryzmat przepisów regulujących postępowanie i wymagania prawa materialnego. Powyższemu stwierdzeniu nie przeczy ocena, że do podejmowania samej uchwały przez Radę Państwa nie miały zastosowania przepisy postępowania administracyjnego, gdyż Rada Państwa była naczelnym organem władzy państwowej, a nie organem administracji. Stwierdzenie to nie budzi wątpliwości, skoro z art. 1 § 1 pkt 1 K.p.a., w brzmieniu obowiązującym w chwili składania wniosku, wynika, że Kodeks normował postępowanie przed organami administracji państwowej, i takie też było stanowisko orzecznictwa (postanowienie NSA z dnia 18 kwietnia 1985 r. sygn. akt III SA 404/85, ONSA 1985, z. 1, poz. 23). Jednakże zasadniczy problem w tej sprawie nie polega na tym, czy w postępowaniu w sprawie załatwianej przez Radę Państwa miały zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, ale czy złożenie przez skarżącego w 1968 r. wniosku o zezwolenie na zmianę obywatelstwa, które spowodowało wszczęcie indywidualnego postępowania w sprawie określonej przepisem ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r., doprowadziło do utraty obywatelstwa polskiego przez Baroucha Nathana Y. (Bronisława G.), a w szczególności czy wnioskodawcy udzielono zezwolenia na zmianę obywatelstwa, o jakim mowa w ustawie. Rozstrzygająca zatem jest ocena, czy podjęta przez Radę Państwa uchwała nr 5/58 mogła stanowić takie zezwolenie w stosunku do wniosków składanych po podjęciu samej uchwały. Udzielenie odpowiedzi na to pytanie wymaga analizy postanowień ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r.
Uzyskanie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego wymagało złożenia podania w trybie art. 16 ust. 4 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. Osoby zamieszkałe w Polsce podanie takie wnosiły do organów do spraw wewnętrznych prezydiów powiatowych rad narodowych. Na skutek wniesionego podania Minister Spraw Wewnętrznych składał wniosek do Rady Państwa, która orzekała o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa polskiego (art. 16 ust. 1 i 2). Ustawa o obywatelstwie polskim z 1962 r. nie przewidywała innego trybu, a w szczególności nie zawierała żadnych podstaw prawnych do stosowania jakiejkolwiek innej procedury wyrażania przez Radę Państwa zezwolenia w stosunku do określonych kategorii osób, o której mowa w skardze kasacyjnej. Tryb określony w art. 16 ustawy o obywatelstwie polskim miał charakter indywidualnego postępowania w konkretnej sprawie. Ustawa określała organ uprawniony do złożenia wniosku do Rady Państwa i organ właściwy do zezwolenia na zmianę obywatelstwa oraz wprowadzała zasadę, że postępowanie wszczyna podanie (wniosek) obywatela polskiego. Zezwolenie następowało na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych w związku z konkretnym, indywidualnym podaniem.
Wykładnia art. 16 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. wskazuje na indywidualny charakter zezwolenia, odnoszący się do osoby, która o takie zezwolenie wystąpiła, skoro przepis stwierdza, że Rada Państwa orzeka o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa i że zezwolenie następuje na wniosek złożony na skutek podania. Samo oświadczenie strony nie było wystarczającą przesłanką do utraty obywatelstwa. Niezbędna była zgoda (zezwolenie) właściwego organu, która w tak istotnej sprawie powinna mieć charakter indywidualny i odnosić się do konkretnej osoby. Gdyby jednak nawet przyjąć, że w świetle ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. możliwe było udzielenie zezwolenia skierowanego do nieokreślonych z imienia i nazwiska adresatów, jedynie przez wskazanie ich istotnych cech wyróżniających, to nie można przyjąć, że zezwolenie może dotyczyć wniosków jeszcze niezłożonych i mieć charakter generalnej zgody udzielanej na przyszłość. Niezależnie od tego, że akt taki przez swoją abstrakcyjność byłby aktem normatywnym, ponieważ zmieniałby stan prawny wynikający z ustawy, to z art. 16 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. wyraźnie wynika kolejność zdarzeń: najpierw następuje złożenie podania strony, następnie wniosku Ministra i dopiero wówczas Rada Państwa orzeka w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa. Nie można kolejności tej odwrócić, gdyż naruszałoby to istotne wymagania wprowadzone przez ustawę, od których spełnienia zależy utrata obywatelstwa polskiego. Sąd I instancji zatem trafnie podkreślił, że zezwolenie powinno stanowić akt indywidualny, jednostkowy i skierowany do konkretnego adresata. Uchwała nie była ani publikowana, ani też doręczona skarżącemu i została podjęta przed złożeniem podania. Uchwała taka, w stosunku do podań złożonych po jej podjęciu, mogła być traktowana jedynie jako przyrzeczenie udzielenia zezwolenia na zmianę obywatelstwa. Reasumując, gdyby podzielić argumentację skargi kasacyjnej, że możliwe jest udzielenie zezwolenia adresatom nieokreślonym z imienia i nazwiska, to w żadnym razie zgoda taka nie mogła dotyczyć wniosków, które nie były jeszcze złożone.
W doktrynie, na tle udzielania zgody na zmianę obywatelstwa polskiego, prezentowane są rozbieżne poglądy. Prof. W. Ramus stwierdza wprawdzie, że zezwolenia dotyczące zmiany obywatelstwa mają charakter indywidualny, ale jednocześnie dopuszcza możliwość udzielenia generalnego zezwolenia na nabycie obywatelstwa, gdy zmiana obywatelstwa dotyczyła większej liczby osób (W. Ramus: Instytucje prawa o obywatelstwie polskim, Warszawa 1980, s. 248), natomiast prof. J. Jagielski wyraźnie podkreśla wyłącznie indywidualny charakter zezwolenia na zmianę obywatelstwa (J. Jagielski: Obywatelstwo polskie, Warszawa 1998, s. 123). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego, jako przesłanka utraty obywatelstwa na podstawie art. 13 ust. 1 w związku z art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, musiało mieć charakter indywidualnego i skierowanego do określonego adresata aktu Rady Państwa, którego nie mogła zastąpić generalna uchwała Rady Państwa (wyrok SN z dnia 17 września 2001 r. sygn. akt III RN 56/01, OSNAPiUS 2002, nr 13, poz. 299).
Fakt wydania paszportu nie może zostać uznany za tożsamy z zezwoleniem na zmianę obywatelstwa nie tylko dlatego, że to Rada Państwa powinna zezwolić na zmianę obywatelstwa, a nie organ, który wydawał paszporty, ale przede wszystkim dlatego, że zezwolenia na zmianę obywatelstwa nie można domniemywać per facta concludentia. Warunku spełnienia ustawowych standardów formalnych nie można relatywizować ani wyprowadzać ze świadomości o skutkach prawnych otrzymania paszportu i wyjazdu z Polski. Świadomość skutków prawnych czynności w prawie publicznym nie ma znaczenia. Istotne jest wyłącznie spełnienie ustawowych wymagań przewidzianych w ustawie o obywatelstwie polskim. Warunkiem utraty obywatelstwa polskiego na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. było nabycie obywatelstwa obcego za zezwoleniem właściwego organu polskiego na zmianę obywatelstwa. Nie każde zatem nabycie obywatelstwa obcego oznaczało jednoczesną utratę obywatelstwa polskiego. Uchwała Rady Państwa nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael nie stanowiła zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego ze skutkiem utraty obywatelstwa polskiego, o którym mowa w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, w stosunku do osób, które podania o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego złożyły po jej podjęciu. W rozpoznawanej sprawie przedmiotem postępowania był wniosek o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. Stwierdzenie i odmowa stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego następuje w drodze decyzji administracyjnej (art. 17 ust. 4 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. w brzmieniu obowiązującym w dniu 21 marca 2003 r., to jest w chwili składania wniosku). Celem takiego postępowania jest ocena, czy zostały spełnione przesłanki do utraty obywatelstwa. Barouch Nathan Y. (Bronisław G.) nie uzyskał zezwolenia na zmianę obywatelstwa, dlatego jego wniosek o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego, w razie braku innych przeszkód prawnych, powinien zostać uwzględniony. Sąd I instancji zatem, uchylając zaskarżoną decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, nie naruszył powołanych w skardze kasacyjnej przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim.
Uwzględniając powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzekł jak w sentencji.

Wyrok
z dnia 27 października 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1016/2005

27.10.2005

Późniejsze ustalenie osoby ojca, po zaprzeczeniu ojcostwa lub unieważnieniu uznania, może być uwzględnione przy określaniu obywatelstwa dziecka, na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.), tylko wówczas gdy nastąpiło to przed upływem roku od dnia urodzenia się dziecka.
Palestra 2006/9-10/283
Zaskarżonym wyrokiem z 8 lutego 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił skargę Kingi D. i uchylił decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z 3 grudnia 2003 r. oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody L. z 16 października 2003 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez małoletnią Kingę D.
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
W dniu 17 lipca 1991 r. przebywająca w Polsce obywatelka Ukrainy Aleksandra P. urodziła córkę Kingę. W tym czasie mężem Aleksandry P. był obywatel ukraiński Wiktor P. przebywający na terenie Ukrainy. Urząd Stanu Cywilnego w B.-P. w dniu 19 lipca 1991 r. sporządził akt urodzenia (...), w którym jako ojciec dziecka został wpisany obywatel Ukrainy Wiktor P. W dniu 28 sierpnia 1991 r. nastąpiło rozwiązanie małżeństwa Aleksandry P. i Wiktora P. Wyrokiem (...) Sądu Rejonowego miasta S. na Ukrainie z 2 lipca 1997 r. zostało zaprzeczone, iż Wiktor P. jest ojcem Kingi P. Z kolei wyrokiem Sądu Rejonowego w Ch. z 5 lutego 2001 r. ustalono, że ojcem dziecka jest obywatel polski Artur D. Decyzją z 16 października 2003 r. Wojewoda L. odmówił stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez małoletnią Kingę D. Z faktu, że Kinga D. urodziła się w dniu 17 lipca 1991 r., zaś ustalenie, że jej ojcem jest obywatel polski, miało miejsce dopiero w dniu 5 lutego 2001 r., wynika zdaniem organu wniosek, że uchybiono rocznemu terminowi przewidzianemu w art. 7 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.). Organ drugiej instancji nie uwzględnił odwołania skarżącej, przyjmując, że do stanu faktycznego sprawy nie ma zastosowania przepis art. 7 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1962 r., gdyż przekroczono termin roczny biegnący od dnia urodzenia się dziecka.
W sprawie nie ma również zastosowania art. 7 ust. 2 powołanej ustawy, ponieważ wynikające z orzeczenia sądu zaprzeczenie ojcostwa w stosunku do Wiktora P. nie spowodowało zmiany obywatelstwa małoletniej Kingi D., a umożliwiło jedynie sądowe ustalenie ojcostwa. Przepis art. 7 ust. 2 ustawy z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim odnosi się wyłącznie do możliwości utraty obywatelstwa przez dziecko, którego matka nie jest obywatelką polską, a sąd wyrokiem zaprzeczył ojcostwo mężczyzny, który jest obywatelem polskim.
W ocenie sądu I instancji stanowisko zajęte przez organy administracyjne nie jest trafne, ponieważ tak ważnej sprawy, jaką jest obywatelstwo człowieka, nie można oprzeć tylko na wykładni językowej art. 7 ustawy z 15 lutego 1962 r., lecz należy także zastosować wykładnię funkcjonalną całej instytucji prawnej nabycia obywatelstwa przez dziecko. Zdaniem sądu użyte w art. 7 ust. 2 ustawy z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim sformułowanie "zmiany w ustaleniu osoby ojca" należy rozumieć jako wszystkie zmiany w prawach stanu dziecka. Art. 7 ust. 2 powołanej ustawy należy interpretować mając na uwadze interes dziecka, nakazujący uwzględnianie przy określaniu jego obywatelstwa zmian w ustaleniu osoby ojca, a zatem zmian, w wyniku których nastąpiło zaprzeczenie ojcostwa oraz uznanie bądź ustalenie ojcostwa dziecka. Zmiany te wywołują skutek od daty urodzenia się dziecka. Ratio legis powołanego uregulowania jest więc uwzględnienie dalszej zmiany w prawach dziecka, to jest zaistniałej na skutek orzeczenia ustalającego ojcostwo. W skardze kasacyjnej wniesionej przez organ wskazano jako podstawę kasacyjną naruszenie przepisu art. 7 ust. 2 ustawy z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy. W bezspornym stanie faktycznym sprawy ustalonym przez organy administracji i przyjętym przez Sąd problem prawny sprowadzał się do oceny, czy stosownie do przepisów ustawy z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) zwanej dalej ustawą, skarżąca nabyła przez urodzenie obywatelstwo polskie. Wykładnia tych przepisów, a zwłaszcza przepisów art. 7 ustawy przyjęta przez Sąd nie jest prawidłowa. Nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego przez urodzenie jest następstwem obywatelstwa rodziców w chwili urodzenia dziecka (art. 4 i 6 ustawy). Odstępstwa od tej zasady, dopuszczające uwzględnienie przy określeniu obywatelstwa dziecka zmian w ustaleniu osoby lub obywatelstwa rodziców, zostały określone w art. 7 ustawy. Po pierwsze, dotyczą one zmian w ustaleniu osoby albo obywatelstwa jednego lub obojga rodziców, jeżeli zmiany te nastąpiły przed upływem roku od dnia urodzenia się dziecka (art. 7 ust. 1 ustawy). Po drugie dotyczą one zmian w ustaleniu osoby ojca wynikających z wyroku zaprzeczającego ojcostwo lub unieważniającego uznanie dziecka, jeżeli zmiany te nastąpiły przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletności, z tym że w przypadku, gdy dziecko ukończyło szesnaście lat, konieczna jest zgoda dziecka na zmianę obywatelstwa (art. 7 ust. 2 ustawy). W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie budzi żadnych wątpliwości, iż skarżąca w chwili urodzenia nie mogła nabyć obywatelstwa polskiego przez urodzenie, ponieważ ani matka, ani ojciec nie byli obywatelami polskimi. Zaprzeczenie ojcostwa w stosunku do męża matki skarżącej nie spowodowało i nie mogło spowodować zmiany w określeniu obywatelstwa skarżącej, a w szczególności nabycia przez skarżącą obywatelstwa polskiego przez urodzenie, ponieważ matka nie miała obywatelstwa polskiego. Tak więc przepis art. 7 ust. 2 ustawy w ogóle nie miał zastosowania do skarżącej w zakresie określenia jej obywatelstwa, ponieważ przepis ten odnosi się do takich sytuacji, gdy w wyniku zaprzeczenia ojcostwa lub unieważnienia uznania następuje zmiana w ustaleniu osoby ojca dziecka powodująca zmianę obywatelstwa dziecka. Taka sytuacja ma miejsce wówczas, gdy dziecko nabyło obywatelstwo polskie przez urodzenie, ponieważ ojciec był obywatelem polskim, a następnie na skutek zaprzeczenia ojcostwa lub unieważnienia uznania następuje zmiana w określeniu obywatelstwa dziecka, ponieważ żadne z rodziców nie jest obywatelem polskim. Późniejsze ustalenie osoby ojca, po zaprzeczeniu ojcostwa lub unieważnieniu uznania, może być uwzględnione przy określaniu obywatelstwa dziecka, tylko wówczas, gdy nastąpiło to przed upływem roku od dnia urodzenia się dziecka na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy.
Należy mieć na uwadze, że ustawa o obywatelstwie polskim określa nabycie obywatelstwa polskiego i nie reguluje kwestii nabycia i utraty obywatelstwa innego państwa. Oznacza to, że jeżeli dziecko przez urodzenie w chwili urodzenia nie nabyło obywatelstwa polskiego, to z reguły nabyło obywatelstwo innego państwa i późniejsze zdarzenia mogą powodować zmiany w określeniu obywatelstwa dziecka w ograniczonym zakresie w przypadkach wskazanych w ustawie o obywatelstwie polskim.
Nie jest więc trafne założenie przyjęte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że dobro dziecka przemawia za tym, ażeby zmiany w ustaleniu osoby ojca w każdym czasie powodowały zmiany co do określenia obywatelstwa dziecka. Należy podzielić stanowisko organu, iż skarżąca nie nabyła obywatelstwa polskiego przez urodzenie, a wobec tego nie było podstaw do stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. Z przytoczonych względów zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem art. 7 ust. 1 i ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim, a w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie było podstaw do stwierdzenia, iż zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa. Skoro zaś spełnione są przesłanki określone w art. 188 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) - Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę.

Wyrok
z dnia 14 grudnia 2005 r.
wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie
IV SA/Wa 542/2005

14.12.2005

Ustawodawca wyraźnie określił, że stwierdzenie posiadania lub stwierdzenie utraty obywatelstwa polskiego to dwa rozstrzygnięcia o charakterze pozytywnym, które zapadają wówczas, gdy strona wnosi o poświadczenie posiadania obywatelstwa polskiego i odpowiednio gdy żąda poświadczenia jego utraty.
Należy zauważyć, iż są to żądania diametralnie różniące się jeżeli chodzi o skutki decyzji rozstrzygających te żądania, a zatem w przypadku wątpliwości, sprecyzowanie żądania należy do strony, nie zaś do sfery ocennej organu administracji. LEX nr 189805
Przewodniczący: Sędzia WSA Małgorzata Małaszewska-Litwiniec.
Sędziowie WSA: Krystyna Napiórkowska (spr.), Asesor Agnieszka Wójcik.
Protokolant: Ola Szczypkowska.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2005 r. sprawy ze skargi Shulamit L. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 9 września 2004 r. w przedmiocie stwierdzenia utraty obywatelstwa I. uchyla zaskarżoną decyzję i utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji;
II. orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku; III. zasądza od Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców na rzecz skarżącej Shulamit L. kwotę 365 (trzysta sześćdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Zaskarżoną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego decyzją z dnia 9 września 2004 r. Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców po rozpatrzeniu odwołania Shulamit L., utrzymał w mocy decyzję Wojewody z dnia 21 lipca 2004 r., stwierdzającą utratę obywatelstwa polskiego przez Zulę F. prawidłowo R. c. Stanisława i Emilii z d. W.
W uzasadnieniu decyzji organ podał, iż pismem z dnia 28 stycznia 2004 r. Wydział Konsularny Ambasady RP w Tel Awiwie przesłał do WSOiM Urzędu Wojewódzkiego w K. wniosek Pani Shulamit L. o stwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego Wojewoda wydał w dniu 21 lipca 2004 r. decyzję, którą stwierdził utratę obywatelstwa polskiego przez wnioskodawczynię. W trakcie postępowania ustalono, że Shulamit L. urodziła się jako Zula F., córka Stanisława i Emilii z domu W. w dniu 28 marca 1935 r. w K. W roku 1947 r. wraz z matką wyjechała do Palestyny, zaś w 1948 r. wraz z powstaniem państwa Izrael nabyła obywatelstwo izraelskie. Obecnie legitymuje się paszportem izraelskim nr 7831853 wystawionym na nazwisko Shulamit L.
W tym stanie faktycznym dla rozstrzygnięcia sprawy decydujące znaczenie miały przepisy obowiązujące w chwili zaistnienia zdarzeń mających znaczenie dla stwierdzenia utraty lub posiadania obywatelstwa polskiego, a zatem ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. Nr 7, poz. 44). Przepis art. 13 ww. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego stanowił, że nadanie i utrata obywatelstwa polskiego rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie oraz na jego dzieci w wieku do 18 lat. Z powyższego wynika, że utrata obywatelstwa polskiego przez żonę i dzieci miały charakter pochodny tzn. że żona i dzieci nie musiały odpowiadać warunkom wymaganym przez poszczególne przepisy, ważne było, że spełniał je mąż lub ojciec. Zdaniem organu dla ustalenia zatem posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego przez wnioskodawczynię niezbędne jest ustalenie obywatelstwa jej ojca.
Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wskazał, że zgodnie z art. 11 tej ustawy utrata obywatelstwa polskiego następowała przez nabycie obywatelstwa obcego. Jednakże przepis ten zawierał jeden wyjątek, a mianowicie osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nie przestawały być uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 ustawy).
Ojciec wnioskodawczyni - Stanisław F. prawidłowo R. - w dacie nabycia obywatelstwa izraelskiego w maju 1948 r. podlegał obowiązkowi wojskowemu i zgodnie z art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego nie przestał być uważany za obywatela polskiego, gdyż ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25 poz. 2202 późn. zm.) przewidywała, że obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 17 lat do końca roku kalendarzowego, w którym kończyli 60 lat. Wejście w życie w dniu 29 maja 1950 r. ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6 poz. 46), która skracała okres podlegania obowiązkowi wojskowemu do 50 roku życia spowodowało, że Stanisław F., który miał wówczas 52 lata, przestał podlegać obowiązkowi wojskowemu, a tym samym utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 ww. ustawy o obywatelstwie. Organ wskazał, iż w dniu utraty obywatelstwa przez Stanisława F., jego córka Shulamit L. / Zula F. była małoletnia i zgodnie z przepisem art. 13 ww. ustawy utraciła obywatelstwo polskie wraz z ojcem w dniu 29 maja 1950 r.
Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożyła Shulamit L. Skarżąca podniosła, iż wnosiła o poświadczenie obywatelstwa polskiego, a nie o poświadczenie utraty obywatelstwa polskiego. Ponadto wskazała, iż ojciec jej nigdy nie był wzywany do odbycia obowiązkowej służby wojskowej, jak również nie prosił o zwolnienie z obowiązku odbycia służby. W odpowiedzi na skargę Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wniósł o jej oddalenie przedstawiając w uzasadnieniu swego stanowiska argumenty zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:
Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Dokonana na tej płaszczyźnie kontrola zaskarżonej decyzji prowadzi do konstatacji, iż skarga zasługuje na uwzględnienie. Zarówno zaskarżona decyzja jak i utrzymana nią w mocy decyzja Wojewody zostały wydane z naruszeniem przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy.
Przede wszystkim w ocenie Sądu brak było podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawczyni postępowania administracyjnego w niniejszej sprawie wystąpiła z żądaniem stwierdzenia utraty obywatelstwa polskiego. Jak wynika z materiału dokumentacyjnego zgromadzonego w aktach administracyjnych sprawy, wniosek skarżącej skierowany do Wojewody za pośrednictwem Ambasady RP w Tel Awiwie sporządzony został na formularzu, który powołując się na art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim zawiera alternatywnie określone żądania, a mianowicie stwierdzenia posiadania bądź utraty obywatelstwa polskiego. Wnioskodawczyni wypełniając ten formularz odpowiednimi informacjami dotyczącymi jej ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce i podając okoliczności istotne dla stwierdzenia obywatelstwa, nie dokonała skonkretyzowania przedmiotu wniosku poprzez skreślenie jednego z dwóch zasadniczo przeciwstawnych żądań. Należy zauważyć, że jednakże okoliczności wskazane przez wnioskodawczynię, a mianowicie jej urodzenie w Polsce, posiadanie obywatelstwa polskiego przez rodziców, nie potwierdzały tezy jaką przyjął organ odwoławczy, iż Shulamit L. wystąpiła z wnioskiem o stwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego. W tym miejscu należy podkreślić, iż Wojewoda Małopolski w uzasadnieniu swojej decyzji odmiennie niż organ II instancji uznał, iż wnioskodawczyni pismem z dnia 28 stycznia 2004 r. zwróciła się o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. Jednakże w sentencji rozstrzygnięcia wojewoda stwierdził utratę obywatelstwa polskiego przez wnioskodawczynię, a tym samym dopuścił się naruszenia art. 77, 80 i 107 § 3 k.p.a.
Zaznaczyć należy, iż stosownie do treści art. 61 § 1 k.p.a. żądanie roszczenia postępowania administracyjnego określa przedmiot tego postępowania. Przepis ten musi być interpretowany w związku z przepisami prawa materialnego, które wyznaczają rodzaje spraw załatwionych w formie decyzji administracyjnej. W sprawie niniejszej przepisem prawa materialnego wydania zaskarżonej decyzji jest przepis art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 z późn. zm.).
Zgodnie z tym przepisem posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda w formie decyzji administracyjnej. Analiza art. 17 ust. 4 wskazuje, że właściwy organ administracji publicznej jest kompetentny do wydania czterech różnych rozstrzygnięć, a mianowicie: * stwierdzającego posiadanie obywatelstwa polskiego,
* odmawiającego posiadania obywatelstwa polskiego,
* stwierdzającego utratę obywatelstwa polskiego,
* odmawiającego stwierdzenia utraty obywatelstwa polskiego.
Ustawodawca wyraźnie określił, że stwierdzenie posiadania lub stwierdzenie utraty obywatelstwa polskiego to dwa rozstrzygnięcia o charakterze pozytywnym, które zapadają wówczas, gdy strona wnosi o poświadczenie posiadania obywatelstwa polskiego i odpowiednio gdy żąda poświadczenia jego utraty.
Należy zauważyć, iż są to żądania diametralnie różniące się jeżeli chodzi o skutki decyzji rozstrzygających te żądania, a zatem w przypadku wątpliwości, sprecyzowanie żądania należy do strony, nie zaś do sfery ocennej organu administracji (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 czerwca 1990 r. I SA 367/90 - ONSA 1990/2-3/47).
Organ odwoławczy uznając, iż wnioskodawczyni wystąpiła o stwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego, nie wyjaśnił stanu faktycznego sprawy, a w szczególności nie wyjaśnił, czy we wniosku chodzi o stwierdzenie posiadania obywatelstwa czy też o stwierdzenie utraty obywatelstwa polskiego.
W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że postępowanie administracyjne w niniejszej sprawie wykazuje naruszenie art. 7 i 77 § 1 k.p.a., które nie mogły nie mieć istotnego wpływu na wynik sprawy.
Natomiast utrzymana w mocy decyzja organu I instancji pomimo przyjęcia, iż wniosek strony zawierał żądanie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, w rozstrzygnięciu stwierdziła utratę obywatelstwa polskiego przez wnioskodawczynię, a zatem wydana została z naruszeniem art. 61 § 1 k.p.a., jak również art. 80 i 107 § 3 k.p.a.
Rozpoznając sprawę ponownie organ uwzględniając powyższe okoliczności, podejmie rozstrzygnięcie zgodne z żądaniem strony. Z przytoczonych przyczyn Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na zasadzie art. 145 § 1 lit. c i art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270), orzekł jak w sentencji.
O kosztach postępowania sądowego orzeczono na postawie art. 200 w cyt. ustawy.

Wyrok
z dnia 14 grudnia 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1085/2005

14.12.2005

Nie można z góry przyjąć takiego założenia, że uchwała Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael (niepubl.) nie stanowi orzeczenia Rady Państwa o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa polskiego w stosunku do osób, które złożyły prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa przed podjęciem tej uchwały. Ustawa nie określiła bowiem szczególnych wymagań co do formy orzeczeń Rady Państwa w tych sprawach. Orzeczenie takie w formie uchwały mogło dotyczyć większej liczby osób, pod warunkiem wszakże, iż odnosiło się do oznaczonych osób, których podania były w toku rozpoznawania przez Radę Państwa przed podjęciem uchwały z dnia 23 stycznia 1958 r. To, że w uchwale tej nie wymieniono tych osób, samo przez się nie oznacza, że adresatem uchwały w tej części nie były oznaczone osoby.
Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms.
Sędziowie NSA: Jacek Chlebny (spr.), Andrzej Jurkiewicz.
Protokolant: Anna Wieczorek.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2005 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 kwietnia 2005 r., sygn. akt II SA/Wa 2302/04, ze skargi Davida B. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 21 września 2004 r., w przedmiocie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego:
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców na rzecz Davida B. 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję organu pierwszej i drugiej instancji w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Davida B.
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców decyzją z dnia 21 września 2004 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody z dnia 6 kwietnia 2004 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Davida B. Organ wskazał, że David B. wraz z rodzicami złożył w dniu 12 lutego 1957 r. wniosek do Rady Państwa o zezwolenie na zmianę obywatelstwa, a po przyjeździe do państwa Izrael, w marcu 1957 r. nabył obywatelstwo izraelskie. Warunek uzyskania zezwolenia na zmianę obywatelstwa został spełniony, ponieważ ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25 ze zm.) nie zawierała regulacji w zakresie trybu i formy wydawania przez Radę Państwa zezwoleń w przedmiocie zmiany obywatelstwa polskiego na obce. Powołana ustawa nie określała również, czy zezwolenie miało mieć charakter aktu indywidualnego, czy też generalnego. Dopuszczalny był zatem każdy sposób udzielania przez Radę Państwa zezwoleń na zmianę obywatelstwa polskiego na obce. W rozpatrywanej sprawie miała zastosowanie uchwała Nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na pobyt stały do państwa Izrael. Osobom, które spełniły warunki przewidziane w tej uchwale, a do takich zaliczał się David B. i jego rodzice, nie były wydawane indywidualne zezwolenia. Sam fakt spełnienia tych warunków powodował, że osoby zainteresowane uzyskiwały zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego na izraelskie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie nie podzielił stanowiska organu. Zdaniem Sądu z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim wynika, że zezwolenie na zmianę obywatelstwa stanowiło akt indywidualny, jednostkowy, skierowany do określonego adresata. Indywidualnego zezwolenia na zmianę obywatelstwa nie mogła zastąpić generalna w swej istocie uchwała Nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r., albowiem brak było podstaw do podjęcia takiej uchwały w ustawie z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, której przepisy nie zawierały upoważnienia dla Rady Państwa do wydania uchwały generalnej, wyrażającej zgodę na zmianę obywatelstwa dla nieokreślonej liczby osób. Oznacza to, że w przypadku skarżącej nie zostało wydane zezwolenie na zmianę obywatelstwa, a wobec tego skarżąca, mimo że złożyła wniosek o zezwolenie na zmianę obywatelstwa i uzyskała obywatelstwo izraelskie, nie utraciła obywatelstwa polskiego. Z tych względów decyzje odmawiające stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego skarżącej zostały wydane z naruszeniem prawa materialnego.
W skardze kasacyjnej Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów art. 11 ust. 1 i 5 oraz art. 13 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Organ wskazał, że ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim nie precyzowała trybu i formy udzielania zezwoleń na zmianę obywatelstwa. Uchwała Nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. wydana została w ramach konstytucyjnych oraz ustawowych uprawnień Rady Państwa i była generalnym aktem stosowania prawa upraszczającym procedurę emigracyjną, a nie aktem normatywnym zmieniającym przepisy ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Zdaniem organu po złożeniu wniosku o zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo państwa Izrael oraz sprawdzeniu, że wnioskodawca spełnia warunki określone uchwałą Nr 5/58 Rady Państwa, następowało wydanie wnioskodawcy dokumentu podróży. Dokument ten uprawniał do opuszczenia terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i stanowił zezwolenie na zmianę obywatelstwa. W odpowiedzi na skargę kasacyjną pełnomocnik skarżącego wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej i zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania. W uzasadnieniu pisma podniesiono, że zezwolenie na zmianę obywatelstwa, przewidziane w art. 11 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, miało charakter aktu indywidualnego, jednostkowego i skierowanego do określonego adresata. Ponadto ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. nie przewidywała delegacji dla Rady Państwa do wydawania uchwały regulującej w sposób odmienny od trybu ustawowego, kwestię utraty obywatelstwa polskiego
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw, albowiem zaskarżony wyrok, pomimo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu. Istotą sprawy jest ocena, czy skarżący uzyskał zezwolenie władzy polskiej na zmianę obywatelstwa w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż rozpoznając sprawę w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez określoną osobę, na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.), trzeba odnieść się do zdarzeń, których skutkiem jest nabycie i utrata obywatelstwa polskiego. Takim zdarzeniem, które w ocenie organów spowodowało utratę obywatelstwa polskiego przez skarżącego, było wystąpienie o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego w związku z wyjazdem do Izraela oraz uzyskanie obywatelstwa izraelskiego w 1957 r., a także uzyskanie takiego zezwolenia w drodze uchwały Nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy problem polega na tym, czy w czasie obowiązywania przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim powołana uchwała Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. mogła stanowić zezwolenie na zmianę obywatelstwa skarżącego, wywołując skutek w postaci utraty przez skarżącego obywatelstwa polskiego.
Ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim przewidywała możliwość utraty obywatelstwa polskiego na skutek nabycia obywatelstwa obcego jedynie po uzyskaniu zezwolenia władzy polskiej na zmianę obywatelstwa (art. 11). Orzekanie o utracie obywatelstwa, w tym o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa w związku z nabyciem obywatelstwa obcego, należało do Rady Państwa. Stosownie do przepisu art. 13 ust. 1, 2 i 3 tej ustawy o utracie obywatelstwa polskiego orzeka Rada Państwa, orzeczenie o utracie obywatelstwa polskiego następuje na wniosek Prezesa Rady Ministrów, a ogłoszenie takiego orzeczenia w Monitorze Polskim zastępuje doręczenie orzeczenia. Z przepisów tych wynika, iż orzekanie o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa polskiego, ze skutkiem w postaci utraty obywatelstwa polskiego z chwilą nabycia obywatelstwa obcego, odnosiło się do określonej osoby - obywatela polskiego, który wystąpił o uzyskanie zezwolenia na zmianę obywatelstwa.
Użycie określeń "orzeka", "orzeczenie" oraz że orzeczenie następuje na wniosek Prezesa Rady Ministrów, a ogłoszenie orzeczenia w Monitorze Polskim zastępuje doręczenie jednoznacznie, wskazuje, iż ustawa o obywatelstwie polskim z 1951 r. traktowała zezwolenie na zmianę obywatelstwa jako akt stosowania prawa rozumiany w ten sposób, że określony w ustawie organ (Rada Państwa), z powołaniem się na określoną w ustawie podstawę prawną, orzeka w sprawie określonych osób o zezwolenie tym osobom na zmianę obywatelstwa polskiego. Tak rozumiana ówczesna regulacja ustawowa nie wskazywała jednak, w jakiej formie i w jakim trybie postępowania jest załatwiana przez Radę Państwa sprawa o zezwolenie na zmianę obywatelstwa. Należy zgodzić się z poglądem, że nie jest to sprawa rozstrzygana w drodze decyzji administracyjnej w postępowaniu regulowanym przepisami rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. z 1928 r. Nr 36, poz. 341 ze zm.), a później Kodeksu postępowania administracyjnego (postanowienie NSA z dnia 18 kwietnia 1985 r., III SA 404/05, ONSA z 1985 r. z. 1, poz. 23). Oznacza to, że ustawa o obywatelstwie polskim samodzielnie określała tryb wydawania przez Radę Państwa orzeczeń w przedmiocie zezwolenia na zmianę obywatelstwa.
Stanowisko, iż zezwolenie na zmianę obywatelstwa jest aktem stosowania prawa w sprawie dotyczącej określonej osoby, jest przyjmowane w orzecznictwie sądowym i doktrynie. Przykładowo można wskazać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2001 r., III RN 56/01 (OSNAPiUS z 2002 r. Nr 13, poz. 299), w którym przyjęto, iż zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego, jako przesłanka utraty obywatelstwa polskiego, musi mieć charakter indywidualnego i skierowanego do określonego adresata aktu Rady Państwa. Stanowisko takie zostało wyrażone również w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 października 2005 r., II OSK 267/05 i z dnia 27 października 2005 r., II OSK 1001/05. W doktrynie odnośnie udzielania zezwolenia na zmianę obywatelstwa również prezentowany jest pogląd, że zezwolenia dotyczące zmiany obywatelstwa mają indywidualny charakter (J. Jagielski, Obywatelstwo polskie, Warszawa 1998, str. 123; W. Ramus, Instytucje prawa o obywatelstwie polskim, Warszawa 1980, str. 248), z tym że W. Ramus dopuszcza możliwość udzielenia generalnego zezwolenia na zmianę obywatelstwa, gdy zmiana obywatelstwa dotyczy większej liczby osób. Stanowisko to uzasadnione jest tym, że zezwolenie dotyczące zmiany obywatelstwa wywoływało skutek prawny tylko wobec oznaczonej osoby i tylko w odniesieniu do nabycia obywatelstwa obcego konkretnie określonego w orzeczeniu Rady Państwa o zmianie.
W ówcześnie obowiązującym porządku prawnym nie było podstaw do wydania przez Radę Państwa aktu normatywnego określającego zasady i tryb orzekania w sprawach o zezwolenie na zmianę obywatelstwa. Ustawa o obywatelstwie polskim z 1951 r. nie zawierała bowiem przepisu upoważniającego Radę Państwa do wydania aktu normatywnego wykonawczego. W systemie źródeł prawa PRL przyjmowano, że w dziedzinach objętych wyłącznością ustawy oraz w sferze ustawowo uregulowanej Rada Państwa może podejmować uchwały o charakterze normatywnym jako akty normatywne o charakterze wykonawczym tylko na podstawie upoważnienia ustawowego. W tych dziedzinach nie mogły być więc podejmowane uchwały samoistne Rady Państwa (S. Rozmaryn: Ustawa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, PWN 1964, s. 282). Oznacza to, że zasady i tryb załatwiania spraw o zezwolenie na zmianę obywatelstwa określała wyłącznie ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, a później ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim.
Odnosząc przedstawione wyżej rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, zasadniczy problem sprowadza się do oceny, czy uchwała Nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael może być uznana za zezwolenie na zmianę obywatelstwa skarżącego ze skutkiem utraty obywatelstwa polskiego. W uchwale tej, wskazując jako podstawę prawną art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, Rada Państwa postanawia: "Zezwala się na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo państwa Izrael osobom, które opuściły bądź opuszczą obszar Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, udając się na stały pobyt do państwa Izrael i złożyły bądź złożą prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego". Organy administracji powołując się na tę uchwałę przyjęły, że był to generalny akt stosowania prawa, podjęty na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, który wiązał organy administracji i stanowił zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo państwa Izrael zarówno w stosunku do osób, które złożyły prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego i opuściły Polskę, jak i w stosunku do osób, które złożą prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego i opuszczą Polskę (uchwała z dnia 23 stycznia 1958 r. została uchylona uchwałą Nr 26/28 Rady Państwa z dnia 8 marca 1984 r.). Natomiast w ocenie Sądu pierwszej instancji powołana uchwała Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. nie może być traktowana jako zezwolenie na zmianę obywatelstwa ze skutkiem powodującym utratę obywatelstwa polskiego, ponieważ nie był to akt konkretno-indywidualny skierowany do oznaczonych osób. Poglądu tego nie można w pełni podzielić. Nie została bowiem rozważona istotna kwestia, a mianowicie, czy i jakie znaczenie prawne może mieć uchwała Rady Państwa Nr 5/58 z dnia 23 stycznia 1958 r. w odniesieniu do tych osób, które złożyły podanie do Rady Państwa o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego oraz opuściły Polskę udając się na pobyt stały do Izraela i uzyskały obywatelstwo izraelskie przed podjęciem tej uchwały.
W rozpoznawanej sprawie zostało ustalone, że rodzice skarżącego w dniu 12 lutego 1957 r. złożyli podanie do Rady Państwa z prośbą o zezwolenie na zmianę obywatelstwa w związku z wyjazdem na stałe do Izraela, która to prośba obejmowała także skarżącego, a następnie po wyjeździe do Izraela uzyskali w marcu 1957 r. obywatelstwo izraelskie.
O ile należy w pełni podzielić pogląd wyrażony w wyroku NSA z dnia 14 października 2005 r. II OSK 267/05, iż uchwała Nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. nie mogła stanowić zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego w stosunku do osób, które do daty jej podjęcia nie występowały o zezwolenie na zmianę obywatelstwa, gdyż nie sposób mówić o udzieleniu zezwolenia osobie, która o takie zezwolenie nie występowała, to stanowiska takiego nie można wprost odnieść do sytuacji, gdy podanie do Rady Państwa o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego, tak jak w rozpoznawanej sprawie, zostało złożone w 1957 r., a więc przed podjęciem uchwały z dnia 23 stycznia 1958 r. W takim przypadku konieczne jest rozważenie, czy uchwała ta nie stanowiła prawnie skutecznego zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego w stosunku do osób, które o takie zezwolenie wystąpiły. Należy bowiem zwrócić uwagę, iż uchwała odnosi się wprost do osób, które złożyły już prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego i opuściły Polskę udając się na stały pobyt do Izraela. To, że w tekście samej uchwały nie wymienia się z imienia i nazwiska tych osób, nie przesądza o tym, że uchwała w tym zakresie nie ma charakteru indywidualnego i konkretnego, jeżeli okazałoby się, że krąg tych osób był jednoznacznie określony wnioskiem (wnioskami) Prezesa Rady Ministrów, o którym mowa w art. 13 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim z 1951 r. Należy zatem wyjaśnić, czy podania tych osób były objęte wnioskiem Prezesa Rady Ministrów, czy zostały przekazane Radzie Państwa przed podjęciem uchwały z dnia 23 stycznia 1958 r., czy wreszcie podań tych osób dotyczyła ta uchwała w części zezwalającej na zmianę obywatelstwa polskiego osobom, które złożyły prośbę o takie zezwolenie i opuściły Polskę, a następnie uzyskały obywatelstwo izraelskie.
Powyższe okoliczności oraz ich znaczenie prawne powinny zostać ustalone i rozważone przy ponownym rozpatrzeniu sprawy przez Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców. Nie można z góry przyjąć takiego założenia, że uchwała Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. nie stanowi orzeczenia Rady Państwa o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa polskiego w stosunku do osób, które złożyły prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa przed podjęciem tej uchwały. Ustawa nie określiła bowiem szczególnych wymagań co do formy orzeczeń Rady Państwa w tych sprawach. Orzeczenie takie w formie uchwały mogło dotyczyć większej liczby osób, pod warunkiem wszakże, iż odnosiło się do oznaczonych osób, których podania były w toku rozpoznawania przez Radę Państwa przed podjęciem uchwały z dnia 23 stycznia 1958 r. To, że w uchwale tej nie wymieniono tych osób, samo przez się nie oznacza, że adresatem uchwały w tej części nie były oznaczone osoby. Stanowisko Sądu pierwszej instancji, że uchwała Nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w żadnym razie nie mogła stanowić zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego skarżącego, pomijające przytoczone wyżej okoliczności, nie jest zatem trafne. Nie można bowiem bez wyjaśnienia i rozważenia tych okoliczności stwierdzić, iż skarżący nie utracił obywatelstwa polskiego, a wobec tego decyzje w tej sprawie zostały wydane z naruszeniem art. 11 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim.
Z powyższych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) oddalił skargę kasacyjną, uznając, że zaskarżony wyrok, pomimo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu. Rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie uchylające zaskarżoną decyzję jest prawidłowe, albowiem w toku ponownego postępowania powinno zostać wyjaśnione, czy podanie dotyczące zezwolenia na zmianę obywatelstwa skarżącej zostało przedstawione Radzie Państwa i Rada Państwa podejmując uchwałę w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa zezwoleniem tym objęła także skarżącego.
O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 203 pkt 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Wyrok
z dnia 23 lutego 2006 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1279/2005

23.02.2006

1. Uzależnienie przyjęcia oświadczenia cudzoziemca od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego należy do oceny organu w ramach uznania administracyjnego i wymaga uzasadnienia w tym zakresie. Jeżeli natomiast organ nie uzależnia przyjęcia oświadczenia od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego, to pozostałe przesłanki nabycia obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca, który pozostaje w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie są określone w art. 10 ust. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) w taki sposób, iż organ nie może odmówić przyjęcia oświadczenia cudzoziemca w razie spełnienia ustawowych warunków, powołując się na przyczyny nie wymienione w tym przepisie. W tym zakresie decyzja o przyjęciu oświadczenia ma charakter związany.
2. Nie można odmówić przyjęcia oświadczenia woli cudzoziemca o nabyciu obywatelstwa polskiego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim ze względu na ochronę bezpieczeństwa publicznego i porządku prawnego, jeżeli cudzoziemiec ma zezwolenie na osiedlenie się w Polsce.
Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms (spr.).
Sędziowie NSA: Jacek Chlebny, Bogusław Moraczewski.
Protokolant: Anna Sidorowska.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2006 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 czerwca 2005 r., sygn. akt IV SA/Wa 573/05 w sprawie ze skargi Abdullahi H. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 17 stycznia 2005 r. w przedmiocie odmowy przyjęcia oświadczenia woli o nabyciu obywatelstwa polskiego
oddala skargę kasacyjną.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 czerwca 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił skargę Abdullahi H. i uchylił decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 17 stycznia 2005 r. oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 11 października 2004 r. odmawiającą przyjęcia oświadczenia woli o nabyciu obywatelstwa polskiego. W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
Skarżący Abdullahi H., obywatel Somalii, zawarł 23 października 1999 r. związek małżeński z obywatelką polską Agnieszką T. Decyzją z dnia 4 maja 2004 r. Wojewoda Mazowiecki zezwolił skarżącemu na osiedlenie się w Polsce. W tym stanie rzeczy skarżący złożył w dniu 11 sierpnia 2004 r. oświadczenie woli o nabyciu obywatelstwa polskiego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.), ponieważ udzielono mu zezwolenia na osiedlenie się w Polsce i pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie. Decyzje o odmowie przyjęcia oświadczenia organy uzasadniły tym, że Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi w dniu 1 sierpnia 2003 r. w postępowaniu nakazowym uznał skarżącego winnym popełnienia czynu określonego w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach towarowych i wymierzył skarżącemu karę grzywny. Zdaniem organów decyzja o przyjęciu oświadczenia ma charakter uznaniowy i może być podjęta w sprawach nie budzących wątpliwości. Podejmując taką decyzję organ bierze pod uwagę, czy względy bezpieczeństwa państwa i ochrona porządku publicznego nie przemawiają za wydaniem decyzji odmawiającej przyjęcia oświadczenia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny nie podzielił stanowiska organów co do wykładni art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim. Zdaniem Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, że decyzja o przyjęciu oświadczenia ma charakter uznaniowy. Organ może jedynie uzależnić przyjęcie oświadczenia od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego i w tym zakresie można mówić o uznaniu administracyjnym. Odmowa przyjęcia oświadczenia nie może być podyktowana względami bezpieczeństwa i porządku publicznego, ponieważ te względy powinny być brane pod uwagę w toku wydawania decyzji o zezwoleniu cudzoziemcowi na osiedlenie w Polsce. W przypadku skarżącego wydając decyzję o zezwoleniu na osiedlenie w Polsce organ nie stwierdził, iż zachodzą przesłanki negatywne uzasadniające odmowę zezwolenia na osiedlenie się skarżącego w Polsce, pomimo że skarżący popełnił przestępstwo i został skazany przed podjęciem tej decyzji. W skardze kasacyjnej wniesionej przez Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców jako podstawy kasacyjne wskazano naruszenie art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim. W ocenie organu nabycie obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim następuje w ramach tzw. uproszczonej naturalizacji, stanowiącej wyjątek od zasady nabycia obywatelstwa polskiego w drodze aktu nadania obywatelstwa przez Prezydenta RP. Wyjątkowość tej drogi nabycia obywatelstwa polskiego jest konsekwencją przyjęcia Konwencji o obywatelstwie kobiet zamężnych, otwartej do podpisu w Nowym Jorku dnia 20 lutego 1957 r. (Dz. U. z 1959 r. Nr 56, poz. 334), której Polska jest stroną od 1959 r. Konwencja dopuszcza ograniczenie nabycia obywatelstwa w tej uproszczonej formie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub porządek publiczny. Za uznaniowym charakterem decyzji o przyjęciu oświadczenia o nabyciu obywatelstwa polskiego przemawia sposób sformułowania przepisu art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim, w którym użyto określenia "jeżeli organ wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia". Oznacza to, że organ ocenia zgromadzony materiał dowodowy i może odmówić przyjęcia oświadczenia mając na uwadze interes społeczny oraz słuszny interes obywatela (art. 7 k.p.a.). Organ powołał się również na dwa inne wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w których przyjęte zostało stanowisko, iż decyzja, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim ma charakter uznaniowy.
Przytaczając takie podstawy kasacyjne organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi lub przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i podlega oddaleniu.
W okolicznościach tej sprawy przytoczone podstawy kasacyjne sprowadzają się do zarzutu dokonania przez Sąd pierwszej instancji błędnej wykładni przepisu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, ponieważ Sąd przyjął stanowisko, że decyzja w przedmiocie przyjęcia oświadczenia cudzoziemca o nabyciu obywatelstwa polskiego nie ma charakteru uznaniowego, a wobec tego organ nie może odmówić przyjęcia takiego oświadczenia ze względu na bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, uzasadniając to tym, że cudzoziemiec został ukarany za popełnienie przestępstwa.
Odnosząc się do tego zarzutu, należy przede wszystkim podnieść, iż to, że nabycie obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca pozostającego w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie następuje w tzw. uproszczonym postępowaniu w stosunku do nadania obywatelstwa polskiego, nie może oznaczać, iż tym samym nabycie obywatelstwa polskiego w drodze złożenia oświadczenia woli przez cudzoziemca i przyjęcia tego oświadczenia przez właściwy organ, ma charakter wyjątkowy, szczególny, a wobec tego przyjęcie tego oświadczenia przez organ należy do uznania administracyjnego. Uznanie administracyjne w tym postępowaniu dotyczy niewątpliwie tego, iż organ może uzależnić przyjęcie oświadczenia cudzoziemca od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego (art. 10 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim). W tym znaczeniu o uznaniowym charakterze decyzji w przedmiocie przyjęcia oświadczenia cudzoziemca wypowiadał się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyrokach z dnia 11 października 2004 r., sygn. akt 2 V SA 3418/03 i z dnia 1 lutego 2005 r., sygn. akt II SA/Wa 1688/04, na które powołano się w skardze kasacyjnej. Uzależnienie przyjęcia oświadczenia cudzoziemca od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego należy do oceny organu w ramach uznania administracyjnego i wymaga uzasadnienia w tym zakresie. Jeżeli natomiast organ nie uzależnia przyjęcia oświadczenia od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego, to pozostałe przesłanki nabycia obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca, który pozostaje w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie są określone w art. 10 ust. 1 i ust. 1a ustawy o obywatelstwie polskim w taki sposób, iż organ nie może odmówić przyjęcia oświadczenia cudzoziemca w razie spełnienia ustawowych warunków, powołując się na przyczyny nie wymienione w tym przepisie. W tym zakresie decyzja o przyjęciu oświadczenia ma charakter związany. Stanowiska tego w żadnej mierze nie podważa wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2001 r., sygn. akt III RN 1/01 (OSNAPiUS z 2002 r., nr 8, poz. 174), na który powołano się w skardze kasacyjnej. W uzasadnieniu tego wyroku trafnie przyjęto, iż nabycie obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca na podstawie art. 10 ustawy o obywatelstwie polskim następuje w "specjalnej uproszczonej procedurze naturalizacyjnej", która stwarza możliwość uproszczonego i względnie szybkiego nabycia obywatelstwa polskiego w porównaniu ze sposobami nabycia obywatelstwa polskiego poza tą procedurą, to jednak z tych stwierdzeń nie można wywodzić, iż przyjęcie oświadczenia cudzoziemca zależy od uznania administracyjnego. Również Konwencja o obywatelstwie kobiet zamężnych, otwarta do podpisu w Nowym Jorku dnia 20 lutego 1957 r., na którą powołano się w skardze kasacyjnej nie przemawia za stanowiskiem prezentowanym przez organ. Konwencja nie określa normatywnych przesłanek uzyskania obywatelstwa, a jej adresatem są "umawiające się Państwa", które zobowiązują się do wprowadzenia w swoim ustawodawstwie uproszczonej procedury naturalizacyjnej, przy czym Konwencja dopuszcza możliwość wprowadzenia odmowy nabycia obywatelstwa ze względu na ochronę bezpieczeństwa publicznego i porządku prawnego, co należy rozumieć jako możliwość wprowadzenia w ustawodawstwie krajowym takiego rozwiązania. Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim jako przesłanki nabycia obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca przyjmuje: 1) pozostawanie przez co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie i 2) posiadanie przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się na terytorium RP oraz 3) złożenie oświadczenia woli, w terminie określonym w art. 10 ust. 1a ustawy. Natomiast w innej sprawie i w innym postępowaniu odmawia się udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na osiedlenie się w Polsce, jeżeli wymagają tego względy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego (art. 66 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 128, poz. 115 ze zm.), tak więc przesłanka ta nie może być podstawą decyzji w sprawie o przyjęciu oświadczenia o nabyciu obywatelstwa polskiego, tym bardziej że zezwolenie na osiedlenie się może być cofnięte, jeżeli wymagają tego względy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Oznacza to, że nie można odmówić przyjęcia oświadczenia woli cudzoziemca o nabyciu obywatelstwa polskiego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim ze względu na ochronę bezpieczeństwa publicznego i porządku prawnego, jeżeli cudzoziemiec ma zezwolenie na osiedlenie się w Polsce.
Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) oddalił skargę kasacyjną.
O zwrocie kosztów postępowania kasacyjnego na rzecz skarżącego Sąd orzekł na podstawie art. 204 pkt 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Wyrok
z dnia 23 marca 2006 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1361/2005

23.03.2006

Zasady i tryb załatwiania spraw o zezwolenie na zmianę obywatelstwa określała wyłącznie ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, a później ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim.
Przewodniczący: Sędzia NSA Wojciech Chróścielewski.
Sędziowie NSA: Jacek Chlebny (spr.), Maria Czapska-Górnikiewicz.
Protokolant: Agnieszka Majewska.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2006 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Malviny D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 sierpnia 2005 r., sygn. akt IV SA/Wa 492/05 w sprawie ze skargi Malviny D. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 20 stycznia 2005 r. w przedmiocie obywatelstwa polskiego
1. uchyla zaskarżony wyrok,
2. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wojewody Dolnośląskiego z dnia 15 października 2004 r.,
3. zasądza od Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców na rzecz Malviny D. kwotę 740 (słownie: siedemset czterdzieści) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 sierpnia 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Malviny D. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 20 stycznia 2005 r. w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącą.
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców decyzją z dnia 20 stycznia 2005 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody Dolnośląskiego z dnia 15 października 2004 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Malvinę D. (poprzednio Malwinę T.). Organ wskazał, że rodzice skarżącej złożyli w dniu 8 marca 1957 r. wniosek do Rady Państwa o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo izraelskie dla siebie i wówczas małoletniej Malviny D. Po przyjeździe do Izraela w maju 1957 r. skarżąca nabyła obywatelstwo izraelskie. Zgodnie z art. 11 ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25 ze zm.) warunek uzyskania zezwolenia na zmianę obywatelstwa został spełniony, ponieważ skarżąca otrzymała dokument podróży, wydany na podstawie uchwały nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na pobyt stały do państwa Izrael.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podzielił stanowisko organu, gdyż w przypadku skarżącej wystąpiły obie przesłanki utraty obywatelstwa polskiego, o których mowa w art. 11 ust. 1 i 5 ustawy o obywatelstwie polskim z 1951 r., a to doprowadziło do odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. Zdaniem Sądu obecnych standardów stosowania prawa nie należy odnosić do okresu, w którym system prawny ukształtowany był według odmiennych zasad. Osoba składająca wniosek o zezwolenie na zmianę obywatelstwa, nie mogła mieć wątpliwości, iż otrzymanie dokumentu podróży wiąże się jednocześnie z uzyskaniem zezwolenia na zmianę obywatelstwa, przy czym nie miało znaczenia to, czy zgoda została wyrażona aktem indywidualnym, czy też generalnym. Ponadto uchwała nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. stanowiła generalny akt stosowania prawa, który stanowił zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego przez osoby, które opuszczały Polskę jako repatrianci, o ile wyraziły one chęć zmiany obywatelstwa.
W skardze kasacyjnej skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów art. 11 ust. 1 i 5 oraz art. 13 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Skarżąca wskazała, że zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego powinno stanowić akt indywidualny, jednostkowy, skierowany do określonego adresata, którego wniosek winien być rozpoznany z uwzględnieniem oceny sytuacji konkretnej osoby. Dodatkowo skarżąca podniosła, że zmiana obywatelstwa należy do sfery prawa publicznego, a tym samym nie mogą mieć decydującego znaczenia zamiary i motywy złożenia przez nią wniosku. Ponadto Rada Państwa nie była władna, w drodze uchwały, jako aktu niższego rzędu zmieniać bezwzględnie obowiązujących przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim określających tryb postępowania przy zmianie obywatelstwa na obce.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona.
W stanie faktycznym tej sprawy ustalonym przez organy administracji i przyjętym przez Sąd w zaskarżonym wyroku, przytoczona w skardze kasacyjnej podstawa kasacyjna i jej uzasadnienie sprowadza się do oceny, czy skarżąca uzyskała zezwolenie władzy polskiej na zmianę obywatelstwa w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż rozpoznając sprawę w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez określoną osobę, na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.), trzeba odnieść się do zdarzeń, których skutkiem jest nabycie i utrata obywatelstwa polskiego. Takim zdarzeniem, które w ocenie organów i Sądu spowodowało utratę obywatelstwa polskiego przez skarżącą było wystąpienie o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego w związku z wyjazdem do Izraela oraz uzyskanie obywatelstwa izraelskiego w 1957 r., a także uzyskanie takiego zezwolenia w drodze uchwały nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael. Tak więc w okolicznościach tej sprawy problem polega na tym, czy w czasie obowiązywania przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, powołana uchwała Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. mogła stanowić zezwolenie na zmianę obywatelstwa skarżącej, wywołując skutek w postaci utraty przez skarżącą obywatelstwa polskiego.
Ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim przewidywała możliwość utraty obywatelstwa polskiego na skutek nabycia obywatelstwa obcego jedynie po uzyskaniu zezwolenia władzy polskiej na zmianę obywatelstwa (art. 11). Orzekanie o utracie obywatelstwa, w tym o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa w związku z nabyciem obywatelstwa obcego, należało do Rady Państwa. Stosownie do przepisu art. 13 ust. 1, 2 i 3 tej ustawy, o utracie obywatelstwa polskiego orzeka Rada Państwa, orzeczenie o utracie obywatelstwa polskiego następuje na wniosek Prezesa Rady Ministrów, a ogłoszenie takiego orzeczenia w Monitorze Polskim zastępuje doręczenie orzeczenia. Z przepisów tych wynika, iż orzekanie o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa polskiego, ze skutkiem w postaci utraty obywatelstwa polskiego z chwilą nabycia obywatelstwa obcego, odnosiło się do określonej osoby - obywatela polskiego, który wystąpił o uzyskanie zezwolenia na zmianę obywatelstwa. Użycie określeń "orzeka", "orzeczenie" oraz że orzeczenie następuje na wniosek Prezesa Rady Ministrów, a ogłoszenie orzeczenia w Monitorze Polskim zastępuje doręczenie jednoznacznie wskazuje, iż ustawa o obywatelstwie polskim z 1951 r. traktowała zezwolenie na zmianę obywatelstwa jako akt stosowania prawa rozumiany w ten sposób, że określony w ustawie organ (Rada Państwa), z powołaniem się na określoną w ustawie podstawę prawną, orzeka w sprawie określonych osób o zezwolenie tym osobom na zmianę obywatelstwa polskiego.
Tak rozumiana ówczesna regulacja ustawowa, nie wskazywała jednak w jakiej formie i w jakim trybie postępowania jest załatwiana przez Radę Państwa sprawa o zezwolenie na zmianę obywatelstwa. Należy zgodzić się z poglądem, że nie jest to sprawa rozstrzygana w drodze decyzji administracyjnej w postępowaniu regulowanym przepisami rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. z 1928 r. Nr 36, poz. 341 ze zm.), a później Kodeksu postępowania administracyjnego (postanowienie NSA z dnia 18 kwietnia 1985 r., III SA 404/85, ONSA z 1985 r., z. 1, poz. 23). Oznacza to że ustawa o obywatelstwie polskim samodzielnie określała tryb wydawania przez Radę Państwa orzeczeń w przedmiocie zezwolenia na zmianę obywatelstwa.
Stanowisko, iż zezwolenie na zmianę obywatelstwa jest aktem stosowania prawa w sprawie dotyczącej określonej osoby jest przyjmowane zarówno w orzecznictwie sądowym, jak i w doktrynie. Przykładowo można wskazać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2001 r., III RN 56/01 (OSNAPiUS z 2002 r., Nr 13, poz. 299), w którym przyjęto stanowisko, iż zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego jako przesłanka utraty obywatelstwa polskiego musi mieć charakter indywidualnego i skierowanego do określonego adresata aktu Rady Państwa. Stanowisko takie zostało wyrażone również w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 października 2005 r., II OSK 267/05 i z dnia 27 października 2005 r., II OSK 1001/05. W doktrynie odnośnie udzielania zezwolenia na zmianę obywatelstwa również prezentowany jest pogląd, że zezwolenia dotyczące zmiany obywatelstwa mają indywidualny charakter (J. Jagielski, Obywatelstwo polskie, Warszawa 1998, str. 123; W. Ramus, Instytucje prawa o obywatelstwie polskim, Warszawa 1980, str. 248), z tym że W. Ramus dopuszcza możliwość udzielenia generalnego zezwolenia na zmianę obywatelstwa, gdy zmiana obywatelstwa dotyczy większej liczby osób. Stanowisko to uzasadnione jest tym, że zezwolenie dotyczące zmiany obywatelstwa wywoływało skutek prawny tylko wobec oznaczonej osoby i tylko w odniesieniu do nabycia obywatelstwa obcego konkretnie określonego w orzeczeniu Rady Państwa o zmianie.
W ówcześnie obowiązującym porządku prawnym nie było podstaw do wydania przez Radę Państwa aktu normatywnego określającego zasady i tryb orzekania w sprawach o zezwolenie na zmianę obywatelstwa. Ustawa o obywatelstwie polskim z 1951 r. nie zawierała bowiem przepisu upoważniającego Radę Państwa do wydania aktu normatywnego wykonawczego. W systemie źródeł prawa PRL przyjmowano, że w dziedzinach objętych wyłącznością ustawy oraz w sferze ustawowo uregulowanej Rada Państwa może podejmować uchwały o charakterze normatywnym jako akty normatywne o charakterze wykonawczym tylko na podstawie upoważnienia ustawowego. W tych dziedzinach nie mogły być więc podejmowane uchwały samoistne Rady Państwa (S. Rozmaryn: Ustawa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, PWN 1964, s. 282). Oznacza to, że zasady i tryb załatwiania spraw o zezwolenie na zmianę obywatelstwa określała wyłącznie ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, a później ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim.
Odnosząc przedstawione wyżej rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy zasadniczy problem sprowadza się do oceny, czy uchwała nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego osobom wyjeżdżającym na stały pobyt do państwa Izrael może być uznana za zezwolenie na zmianę obywatelstwa skarżącej ze skutkiem utraty obywatelstwa polskiego. W uchwale tej, wskazując jako podstawę prawną art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, Rada Państwa postanawia: "Zezwala się na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo państwa Izrael osobom, które opuściły bądź opuszczą obszar Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, udając się na stały pobyt do państwa Izrael i złożyły bądź złożą prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego". Organy administracji oraz Sąd pierwszej instancji powołując się na tę uchwałę przyjęły, że był to generalny akt stosowania prawa, podjęty na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim, który wiązał organy administracji i stanowił zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego na obywatelstwo państwa Izrael zarówno w stosunku do osób, które złożyły prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego i opuściły Polskę, jak i w stosunku do osób, które złożą prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego i opuszczą Polskę (uchwała z dnia 23 stycznia 1958 r. została uchylona uchwałą nr 26/28 Rady Państwa z dnia 8 marca 1984 r.). W rozpoznawanej sprawie zostało ustalone, że rodzice skarżącej w dniu 8 marca 1957 r. złożyli podanie do Rady Państwa z prośbą o zezwolenie na zmianę obywatelstwa w związku z wyjazdem na stałe do Izraela, która to prośba obejmowała także skarżącą, a następnie po wyjeździe do Izraela uzyskali w maju 1957 r. obywatelstwo izraelskie.
O ile należy w pełni podzielić pogląd wyrażony w wyroku NSA z dnia 14 października 2005 r. II OSK 267/05, iż uchwała nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. nie mogła stanowić zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego w stosunku do osób, które do daty jej podjęcia nie występowały o zezwolenie na zmianę obywatelstwa, gdyż nie sposób mówić o udzieleniu zezwolenia osobie, która o takie zezwolenie nie występowała, to stanowiska takiego nie można wprost odnieść do sytuacji, gdy podanie do Rady Państwa o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego, tak jak w rozpoznawanej sprawie, zostało złożone w 1957 r., a więc przed podjęciem uchwały z dnia 23 stycznia 1958 r. W takim przypadku konieczne jest rozważenie, czy uchwała ta nie stanowiła prawnie skutecznego zezwolenia na zmianę obywatelstwa polskiego w stosunku do osób, które o takie zezwolenie wystąpiły. Należy bowiem zwrócić uwagę, iż uchwała odnosi się wprost do osób, które złożyły już prośbę o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego i opuściły Polskę udając się na stały pobyt do Izraela. To, że w tekście samej uchwały nie wymienia się z imienia i nazwiska tych osób nie przesądza o tym, że uchwała w tym zakresie nie ma charakteru indywidualnego i konkretnego, jeżeli okazałoby się, że krąg tych osób był jednoznacznie określony wnioskiem (wnioskami) Prezesa Rady Ministrów, o którym mowa, w art. 13 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim z 1951 r. Czy podania osób, dotyczyły zezwolenia na zmianę obywatelstwa były objęte wnioskiem Prezesa Rady Ministrów, czy zostały przekazane Radzie Państwa przed podjęciem uchwały z dnia 23 stycznia 1958 r., czy wreszcie podań tych osób dotyczyła ta uchwała w części zezwalającej na zmianę obywatelstwa polskiego osobom, które złożyły prośbę o takie zezwolenie i opuściły Polskę, a następnie uzyskały obywatelstwo izraelskie. Te okoliczności oraz ich znaczenie prawie w ogóle nie było przez Sąd rozważane.
Nie można z góry przyjąć takiego założenia, że uchwała nr 5/58 Rady Państwa z dnia 23 stycznia 1958 r. stanowiła orzeczenie Rady Państwa o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa polskiego. Ustawa nie określiła co prawda szczególnych wymagań co do formy orzeczeń Rady Państwa w tych sprawach, ale nie można zgodzić się ze stanowiskiem sądu I instancji, że nie ma znaczenia, czy zezwolenie na zmianę obywatelstwa zostało wyrażone aktem indywidualnym, czy też generalnym. Orzeczenie Rady Państwa o zezwoleniu na zmianę obywatelstwa w formie uchwały mogło dotyczyć większej liczby osób pod warunkiem wszakże, iż odnosiło się do oznaczonych osób, których podania były w toku rozpoznania przez Radę Państwa przed podjęciem uchwały z dnia 23 stycznia 1958 r. To że w uchwale tej nie wymieniono tych osób, samo przez się nie oznacza, że adresatem uchwały w tej części nie były oznaczone osoby. Nie można bez wyjaśnienia i rozważenia tych okoliczności stwierdzić, iż skarżąca utraciła obywatelstwa polskiego, a wobec tego decyzje w tej sprawie zostały wydane z naruszeniem art. 11 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Oznacza to, że skarga kasacyjna została oparta na usprawiedliwionych podstawach kasacyjnych, choć ich uzasadnienia przytoczonego w skardze kasacyjnej nie można w pełni podzielić.
W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 188 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), miał podstawy do uchylenia zarówno wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie jak i decyzji organów administracyjnych obu instancji. W toku ponownego rozpoznania sprawy konieczne jest wyjaśnienie tych wszystkich okoliczności, które mogą stanowić podstawę ustalenia, czy podanie dotyczące zezwolenia na zmianę obywatelstwa skarżącej zostało przedstawione Radzie Państwa i Rada Państwa podejmując uchwałę w sprawie zezwolenia na zmianę obywatelstwa, zezwoleniem tym objęła także skarżącą.
O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 203 pkt 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Orzecznictwo

Poniżej orzeczenia sądów dotyczące spraw obywatelstwa:

orzeczenia od 2005r do 2006

Wyrok
z dnia 14 października 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 267/2005

Wyrok
z dnia 27 października 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1016/2005

Wyrok
z dnia 14 grudnia 2005 r.
wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie
IV SA/Wa 542/2005

Wyrok
z dnia 14 grudnia 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1085/2005

Wyrok
z dnia 23 lutego 2006 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1279/2005

Wyrok
z dnia 23 marca 2006 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1361/2005

Przepisy prawne

Poradniki prawne

pomoc prawnika

szukaj u nas

Pomoc online

Poniżej orzeczenia sądów dotyczące spraw obywatelstwa:

orzeczenia od 2005r do 2006

Wyrok z dnia 14 października 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 267/2005

Wyrok z dnia 27 października 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1016/2005

Wyrok z dnia 14 grudnia 2005 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 542/2005

Wyrok z dnia 14 grudnia 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1085/2005

Wyrok z dnia 23 lutego 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1279/2005

Wyrok z dnia 23 marca 2006 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie II OSK 1361/2005

Przepisy prawne

Poradniki prawne

pomoc prawnika

szukaj u nas

Pomoc online

Wyrok
z dnia 14 października 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 267/2005

Wyrok
z dnia 27 października 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1016/2005

Wyrok
z dnia 14 grudnia 2005 r.
wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie
IV SA/Wa 542/2005

Wyrok
z dnia 14 grudnia 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1085/2005

Wyrok
z dnia 23 lutego 2006 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1279/2005

Wyrok
z dnia 23 marca 2006 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
II OSK 1361/2005