Orzecznictwo w sprawach obywatelstwa polskiego

Poniżej orzeczenia sądów dotyczące spraw obywatelstwa:

Wyrok
z dnia 26 kwietnia 2006 r.
wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie
IV SA/Wa 129/2006

26.04.2006

1. Z wykładni celowościowej art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego wynika więc, iż jedynie dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do służby wojskowej w państwie obcym bez uzyskania zgody właściwych organów polskich powodowało skutek w postaci utraty przez niego obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu. Sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie.
2. Trudno jest uznać, że w sytuacjach przymusowego wcielenia obywateli polskich do służby wojskowej w państwach wrogich Polsce czy uzasadnionego szczególnymi okolicznościami wstępowania Polaków do służby wojskowej w państwach prowadzących wspólną walkę przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej następował z mocy ustawy skutek w postaci utraty przez te osoby obywatelstwa polskiego.
3. Z wykładni celowościowej art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego można wyprowadzić wniosek, iż utrata obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym" bez zgody właściwych organów polskich następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego przymusowej służby w obcym wojsku, będącego konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa.
LEX nr 383785
383785
Dz.U.1920.7.44: art. 11

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms.
Sędziowie NSA: Jacek Chlebny (spr.), Jacek Hyla.
Protokolant: Agnieszka Majewska.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu w dniu 12 września 2007 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Yaacova S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 sierpnia 2006 r., sygn. akt IV SA/Wa 825/06, w sprawie ze skargi Yaacova S. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 23 lutego 2006 r. w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.

Uzasadnienie faktyczne

Wyrokiem z dnia 1 sierpnia 2006 r. (sygn. akt IV SA/Wa 825/06) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Yaacova S. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 23 lutego 2006 r., którą utrzymano w mocy decyzję Wojewody Podlaskiego z dnia 4 sierpnia 2005 r. odmawiającą potwierdzenia posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego. W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy:
Yaacov S. wystąpił w dniu 7 października 2003 r. z wnioskiem do Wojewody Podlaskiego o stwierdzenie posiadania przez niego obywatelstwa polskiego. Organy administracji orzekające w sprawie ustaliły, iż skarżący urodził się jako Jankiel S., syn Eliachu i Fredy z domu K. w dniu 8 marca 1912 r. w B. W 1935 r. wyjechał na pobyt stały do Palestyny. Po powstaniu państwa Izrael w dniu 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. W okresie od 20 lipca 1948 r. do 12 października 1948 r. odbył zasadniczą służbę wojskową w Armii Izraela. W wojsku izraelskim służył również w okresie od 12 lipca 1949 r. do 18 lipca 1949 r.
W uzasadnieniach obu decyzji wydanych w tej sprawie organy wskazały, iż do stanu faktycznego niniejszej sprawy zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P. Nr 7, poz. 44 ze zm.). Zgodnie z art. 11 tej ustawy utrata obywatelstwa polskiego następowała:
1) przez nabycie obcego obywatelstwa;
2) przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej, w przypadkach zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu.
Przepis art. 11 zd. 2 tej ustawy stanowił natomiast, iż osoby, obowiązane do czynnej służby wojskowej, nabyć mogły obywatelstwo obce nie inaczej, jak po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie wobec Państwa Polskiego nie przestaną być uważane za obywateli polskich.
Zdaniem organów obu instancji do utraty obywatelstwa polskiego przez skarżącego nie doszło w wyniku nabycia przez niego obywatelstwa izraelskiego, gdyż nie uzyskał on przewidzianego w powołanym przepisie zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego w Polsce. Yaacov S. utracił jednak obywatelstwo polskie na skutek wstąpienia do służby wojskowej w państwie Izrael bez uzyskania zezwolenia właściwych organów polskich.
Badając legalność zaskarżonej decyzji, Sąd I instancji uznał, że zaskarżone orzeczenie nie narusza prawa. W ocenie Sądu organy administracji orzekające w sprawie dokonały prawidłowych ustaleń faktycznych odnośnie okresu odbywania przez skarżącego służby wojskowej. Ustalenia te zostały oparte o treść zaświadczenia wydanego przez Wojsko Obrony Izraela z dnia 22 marca 2005 r., z którego wynika, że skarżący odbywał służbę wojskową w wojsku izraelskim w okresach: od 20 lipca do 12 października 1948 r. i od 12 lipca do 18 lipca 1949 r., a w dniu 19 lipca 1949 r. został przeniesiony do rezerwy. Sąd wskazał, iż twierdzenie skarżącego, że w okresie od 22 października 1945 r. do 8 lipca 1949 r. był pracownikiem Irackiego Towarzystwa Naftowego SA, nie jest sprzeczne z tymi ustaleniami. Zdaniem Sądu powołanie do służby wojskowej nie musi automatycznie wiązać się z rozwiązaniem stosunku pracy, zwłaszcza w okresie nasilenia działań wojennych.
Sąd I instancji nie podzielił również stanowiska skarżącego wyrażonego w odwołaniu oraz skardze odnośnie wykładni przepisu art. 11 pkt 2 powołanej ustawy. W ocenie Sądu ani z wykładni literalnej, ani celowościowej tego przepisu nie wynika, aby jedynie dobrowolne i w pełni świadome rozpoczęcie służby w wojsku obcym skutkowało utratą obywatelstwa polskiego. W przepisie tym mowa jest tylko o wstąpieniu do służby wojskowej. Ustawodawca nie rozgraniczył zatem przypadków dobrowolnego i obowiązkowego odbywania tej służby, rozróżnił jedynie sytuacje służby w wojsku za zgodą lub bez zgody właściwego organu. Zdaniem Sądu, dobrowolne przyjęcie przez skarżącego obywatelstwa Palestyny w 1935 r., a następnie obywatelstwa państwa Izrael w 1948 r. pociągało za sobą określone obowiązki wobec tych państw, w tym również obowiązek służby wojskowej, zwłaszcza w okresie działań wojennych.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 sierpnia 2006 r. zaskarżył w całości Yaacov S., podnosząc w skardze kasacyjnej zarzuty:
1) naruszenia prawa materialnego, to jest art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P. Nr 7, poz. 44 z późn. zm.) poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, niezależnie od towarzyszących temu okoliczności, skutkowało utratą obywatelstwa polskiego, a także przez jego niewłaściwe zastosowanie poprzez uznanie, że skarżący w ustalonym stanie faktycznym sprawy utracił obywatelstwo polskie na podstawie tego przepisu,
2) naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), zwanej dalej w skrócie p.u.s.a., i art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., przez błędne uznanie, że skarżący dobrowolnie nabył obywatelstwo Palestyny oraz Izraela, co pociągało za sobą określone obowiązki wobec tych państw, w tym służby wojskowej, zwłaszcza w czasie działań wojennych.
Powołując się na powyższe podstawy kasacyjne, skarżący wniósł o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów postępowania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazał, iż z art. 11 pkt 2 powołanej ustawy wynika, że utrata obywatelstwa polskiego była uzależniona od tego, czy dana osoba miała świadomość wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, oraz od tego, czy uzyskała ona zezwolenie właściwych władz polskich na podjęcie służby w obcym wojsku. Zdaniem skarżącego jedynie świadome i dobrowolne wstąpienie do obcego wojska mogło powodować utratę polskiego obywatelstwa. W jego ocenie z art. 11 ust. 2 ustawy wynika, iż dana osoba powinna najpierw mieć zamiar wstąpienia do służby w obcym wojsku i uzyskać na to stosowne zezwolenie właściwego organu polskiego. Skoro utrata obywatelstwa następowała z mocy prawa, to niedopuszczalne było udzielenie takiego zezwolenia przez właściwy organ ex post. Skarżący powołał się ponadto na pogląd wyrażony w wyroku NSA z dnia 20 grudnia 1994 r., V SA 2237/93 (niepubl.) oraz wyroku WSA w Warszawie z dnia 10 sierpnia 2006 r., IV SA/Wa 969/06 (niepubl.), iż utrata obywatelstwa polskiego, pomimo wystąpienia przesłanek z art. 11 ust. 2 ustawy, uzależniona była dodatkowo od tego, czy dana osoba w momencie wystąpienia tych przesłanek podlegała w Polsce powszechnemu obowiązkowi wojskowemu. Skarżący wskazał, iż zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. R.P. Nr 25, poz. 220) w momencie zapisania go do służby wojskowej w armii izraelskiej podlegał on powszechnemu obowiązkowi wojskowemu w Polsce, nie mógł więc utracić polskiego obywatelstwa, ponieważ nie został z tego obowiązku zwolniony. Skarżący podkreślił, że będąc zatrudnionym w Irackim Towarzystwie Naftowym SA jako kreślarz nie miał żadnej możliwości wyrażenia swojej woli w kwestii nabycia obywatelstwa izraelskiego, w kwestii wcielenia go do służby wojskowej, a także możliwości zwrócenia się do polskich władz o zezwolenie na odbycie tej służby w wojsku obcym. Z twierdzeń skarżącego wynika ponadto, że jego służba w wojsku izraelskim nie mogła kolidować z ciążącymi na nim obowiązkami w stosunku do państwa polskiego, gdyż Polska nie prowadziła wówczas żadnych działań wojennych.

Uzasadnienie prawne

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
W rozpoznawanej sprawie problem prawny dotyczy prawidłowości dokonanej przez Sąd I instancji wykładni art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P. Nr 7, poz. 44 ze zm.).
Przepis ten regulował dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obcego obywatelstwa, z tym zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 w zw. z art. 11 zd. 2 ustawy). Drugą przesłanką utarty obywatelstwa było przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu m.st. Warszawy), wyrażonej w tym drugim przypadku w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu (art. 11 pkt 2 ustawy). Już w orzecznictwie międzywojennym wskazywano na odrębność obu tytułów utraty obywatelstwa na podstawie powołanego przepisu. W wyroku z dnia 21 grudnia 1932 r. (l. rej. 5207/31, Zbiór wyroków NTA 1932, Nr 591 A, OPA 1934, tom I, poz. 551) Najwyższy Trybunał Administracyjny stwierdził: "Ustawodawca uznał bowiem w art. 11 ustawy z 20 stycznia 1920 r., obok przyjęcia urzędu publicznego względnie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcem, także nabycie obywatelstwa obcego za tytuł do utraty obywatelstwa polskiego. Ponieważ tytuły te są odrębne - od siebie niezależne - uznać należy, że ustawodawca, postanawiając, iż przez przyjęcie urzędu publicznego w państwie obcem traci się obywatelstwo polskie, ma właśnie na myśli przyjęcie urzędu w państwie obcem, niekoniecznie pociągające za sobą nabycie obywatelstwa obcego".
Sąd I instancji prawidłowo przyjął, iż w okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy zastosowanie ma jedynie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Skarżący nie utracił bowiem obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 1 w zw. z art. 11 zd. 2 ustawy w chwili nabycia obywatelstwa izraelskiego, gdyż nie posiadał przewidzianego w tym przepisie zwolnienia udzielonego mu przez właściwy organ polski.
W skardze kasacyjnej podniesiono zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego, tj. art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym powodowało utratę obywatelstwa, niezależnie od tego, czy było to wstąpienie dobrowolne, czy też przymusowe.
Odnosząc się do tego zarzutu, na wstępie wskazać należy, iż regulację zawartą w art. 11 ust. 2 ustawy wprowadzono w celu zapobieżenia pełnieniu przez obywateli polskich służby publicznej w państwach obcych. Podjęcie takiej służby pociągało za sobą bowiem poważne konsekwencje, polegające na utracie z mocy prawa obywatelstwa polskiego. W glosie do powołanego wyżej wyroku NTA z dnia 21 grudnia 1932 r. (OPA 1934, tom I, poz. 551) S. Rundstein trafnie wskazał: "gdy w myśl art. 89 Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r. pierwszym obowiązkiem obywatela jest wierność dla Rzeczypospolitej, służba państwowa cudzoziemska, ustalająca już z natury rzeczy stosunek zależności i posłuszeństwa dla władzy obcej, znalazłaby się w oczywistej kolizji z tym najistotniejszym «nastawieniem psychicznym», które jest zasadniczą przesłanką stosunku obywatela do własnego państwa". W ustawie z 1920 r. wprowadzono generalną zasadę, iż utrata obywatelstwa polskiego zależna jest wyłącznie od woli obywatela. Wola przyjęcia na siebie obowiązku wierności danemu państwu mogła być wyrażona bezpośrednio poprzez decyzję o nabyciu obywatelstwa tego państwa lub pośrednio poprzez przyjęcie urzędu lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym (z czym łączył się obowiązek posłuszeństwa dla tego państwa, potwierdzony najczęściej złożeniem przysięgi wojskowej lub służbowej). Uzależnienie utraty obywatelstwa od decyzji właściwego organu polskiego było wyjątkiem, który został przewidziany w sytuacji ubiegania się obywatela polskiego, obowiązanego do czynnej służby wojskowej, o nabycie obywatelstwa państwa obcego (art. 11 pkt 2 w zw. z art. 11 zd. 2 ustawy). W piśmiennictwie międzywojennym także wskazywano, dokonując wykładni przesłanki "przyjęcia urzędu w państwie obcym", że ustawodawca miał na myśli przyjęcie dobrowolne, zależne od własnej decyzji, dokonane nie pod wpływem przymusu (powołana glosa S. Rundsteina do wyroku NTA z dnia 21 grudnia 1932 r.). Uznać należy, iż ta sama zasada miarodajna jest również w przypadku utraty obywatelstwa z tytułu wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym.
Z wykładni celowościowej art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego wynika więc, iż jedynie dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do służby wojskowej w państwie obcym, bez uzyskania zgody właściwych organów polskich powodowało skutek w postaci utraty przez niego obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu. Sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. Podobne uregulowanie, dotyczące utraty polskiego obywatelstwa na skutek podjęcia służby w obcym wojsku zawarte było w ustawie z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. R.P. Nr 25, poz. 220), obowiązującej w okresie od dnia 1 września 1938 r. do dnia 28 maja 1950 r. Zgodnie z art. 115 ust. 1 tej ustawy obywatel polski, podlegający obowiązkowi wojskowemu z mocy niniejszej ustawy lub przepisu szczególnego, traci obywatelstwo polskie, jeżeli przyjmuje obowiązki w wojsku obcym lub obcej organizacji wojskowej bez zgody polskiej władzy. W tym przepisie ustawodawca posłużył się pojęciem "przyjęcia obowiązków" w wojsku obcym, które również wskazuje na konieczność wyrażenia przez obywatela woli pełnienia służby w wojsku danego państwa. Prezentowana wykładnia art. 11 pkt 2 ustawy jest również uzasadniona, jeżeli weźmie się pod uwagę szczególną sytuację polityczną, która miała miejsce w czasie obowiązywania ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (31 stycznia 1920 r. - 19 stycznia 1951 r.). Trudno jest uznać, że w sytuacjach przymusowego wcielenia obywateli polskich do służby wojskowej w państwach wrogich Polsce, czy uzasadnionego szczególnymi okolicznościami wstępowania Polaków do służby wojskowej w państwach prowadzących wspólną walkę przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej następował z mocy ustawy skutek w postaci utraty przez te osoby obywatelstwa polskiego. Należy zatem zgodzić się z poglądem prezentowanym przez W. Ramusa ("Instytucje prawa o obywatelstwie polskim", Warszawa 1980, s. 258), iż "w czasie ostatniej wojny należało uwzględnić wyjątkowość sytuacji, w której interes państwa polskiego nie tylko dopuszczał, ale przemawiał za wstąpieniem jego obywateli do służby cywilnej lub wojskowej w państwach sojuszniczych albo nawet w innym państwie obcym, nie związanym z Polską żadnym układem o sojuszu, przyjaźni lub pomocy, ale walczącym z Niemcami jako wspólnym wrogiem".
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z wykładni celowościowej art. 11 ust. 2 ustawy można wyprowadzić wniosek, iż utrata obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym" bez zgody właściwych organów polskich następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego przymusowej służby w obcym wojsku, będącego konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Odbycie zasadniczej służby wojskowej stanowi realizację przez obywatela obowiązków obrony ojczyzny i wierności danemu państwu. Służba ta jest więc z samego swojego charakteru przymusowa. Obowiązek ten ciąży jednak tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa. Nabycie obywatelstwa obcego, jako powodujące powstanie stosunku zależności i posłuszeństwa dla władzy innego państwa, było jedną z przesłanek utraty obywatelstwa państwa polskiego na podstawie art. 11 ustawy (z zastrzeżeniem przewidzianym w art. 11 zd. 2). Odbycie obowiązkowej służby wojskowej w obcym państwie przez obywatela polskiego, będące następstwem dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa tego państwa, należy zatem również uznać za naruszające obowiązek wierności państwu polskiemu i powodujące powstanie stosunku zależności wobec innego państwa. W związku z powyższym, stwierdzić trzeba, że zarówno dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do obcego wojska, jak również odbycie obowiązkowej służby wojskowej w obcym państwie, będące konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego jego obywatelstwa powodowało utratę obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy. Należy podkreślić, że skarżący w 1935 r. wyjechał dobrowolnie z Polski i zamieszkał na obszarze Palestyny. Po 13 latach zamieszkiwania w Palestynie, w związku z utworzeniem państwa Izrael, w dniu 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. Z zachowania skarżącego, polegającego na długotrwałym zamieszkiwaniu na terytorium Palestyny, zmianie brzmienia imienia i nazwiska, podjęciu tam stałego zatrudnienia wynikało, iż miał on wolę dalszego pozostawania w Izraelu.
Wiązało się z tym przyjęcie przez niego obywatelstwa izraelskiego i w konsekwencji konieczność wypełniania ciążących na nim obowiązków względem nowo powstałego państwa, w tym obowiązku odbycia obowiązkowej służby wojskowej. Jak wynika z ustalonego przez organy i przyjętego przez Sąd I instancji stanu faktycznego, w dniach od 20 lipca do 12 października 1948 r. skarżący odbył obowiązkową służbę wojskową w Armii Izraela, nie starając się o uzyskanie przewidzianego prawem polskim zezwolenia właściwych organów.
Służba ta, nawet jeżeli nie podjął on jej z własnej inicjatywy, była konsekwencją dokonanego przez niego wyboru miejsca stałego zamieszkania w Palestynie, a następnie przyjęcia obywatelstwa izraelskiego. Trudno jest zatem zgodzić się z podnoszonymi w skardze kasacyjnej argumentami, że skarżący został przymusowo obywatelem Izraela i przymusowo odbywał w tym państwie służbę wojskową. Nie ma też znaczenia podnoszona w uzasadnieniu skargi kasacyjnej okoliczność, że pełniona przez skarżącego służba wojskowa nie pozostawała w sprzeczności z interesem państwa polskiego, gdyż Polska nie prowadziła wówczas żadnych działań wojennych.
Niezrozumiały jest podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 1 p.u.s.a. i art. 3 p.p.s.a., przez błędne uznanie przez Sąd I instancji, że skarżący dobrowolnie nabył obywatelstwo Palestyny oraz Izraela, co pociągało za sobą określone obowiązki wobec tych państw, w tym obowiązek służby wojskowej. Powołane przepisy stanowią o kompetencji sądów administracyjnych do sprawowania kontroli działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem. Skarżący, podnosząc ten zarzut, nie powołał żadnych szczegółowych przepisów prawa, które jego zdaniem zostały naruszone poprzez dokonanie przez Sąd I instancji takiej oceny jego zachowania i uznanie, że nabył on dobrowolnie obywatelstwo Palestyny i Izraela. To, że Sąd I instancji dokonał w uzasadnieniu wyroku oceny określonych okoliczności faktycznych, która różni się od stanowiska prezentowanego przez skarżącego, nie oznacza jeszcze, że oceny tej dokonano sprzecznie z prawem.
Reasumując, uznać należy, iż Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że skarżący w dniu wstąpienia do służby w wojsku izraelskim (20 lipca 1948 r.) z mocy prawa, na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, utracił obywatelstwo polskie, a organy administracji, odmawiając mu potwierdzenia posiadania tego obywatelstwa, działały zgodnie z prawem.
Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzekł jak w sentencji.

Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 3 października 2007 r.
IV SA/Wa 1365/07

3.10.2007

1. Dla ustalenia podstawy nabycia obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu.
2. Wobec braku winy skarżącego w możliwości dowodzenia faktów, na które się powołuje poprzez dołączenie stosownych aktów stanu cywilnego, należy skorzystać z innych środków dowodowych i wykazywać nimi miejsce stałego zamieszkania ojca skarżącego, jak również miejsce urodzenia skarżącego.
3. W sytuacji, gdy brak jest całych roczników ksiąg stanu cywilnego z 1900 roku i z 1929 roku, to możliwości dowodowe potwierdzenia faktu urodzenia, miejsca urodzenia, muszą ulec poszerzeniu o inne środku dowodowe świadczące o tych zdarzeniach, aniżeli sam dokument wydany na podstawie ksiąg stanu cywilnego.
LEX nr 420697
420697
Dz.U.2000.98.1071: art. 75 § 1
Dz.U.2000.28.353: art. 1
Dz.U.1920.7.44: art. 2

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia WSA Alina Balicka (spr.).
Sędziowie: Asesor Marta Laskowska, Asesor Agnieszka Łąpieś-Rosińska.
Protokolant: Julia Dobrzańska.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 października 2007 r. sprawy ze skargi Moshe S. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 11 maja 2007 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego
1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji;
2. zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz skarżącego Moshe S. kwotę 340.00 (trzysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie faktyczne

Zaskarżoną decyzją z dnia 11 maja 2007 r. nr (...) Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, po rozpoznaniu odwołania Moshe S., utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 16 maja 2006 r. odmawiającą wydania poświadczenia stwierdzającego posiadanie obywatelstwa polskiego przez Moshe S.
Z uzasadnienia decyzji Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wynika, że Moshe S. wystąpił do Wojewody Mazowieckiego z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. W dniu 16 maja 2006 r. Wojewoda Mazowiecki wydał decyzję, którą odmówił wydania poświadczenia posiadania obywatelstwa polskiego. Wtoku postępowania Moshe S. oświadczył, że urodził w dniu 8 listopada 1929 r. w M. jako syn Jakoba i Chawy z domu S. Jego rodzice zawarli związek małżeński w dniu 2 grudnia 1925 r. w M. Tam też mieszkał do roku 1933, kiedy wraz z rodzicami wyjechał na stałe do Palestyny. Powyższych faktów nie udało się organowi potwierdzić, pomimo przeprowadzonych poszukiwań w Archiwum Państwowym m.st. Warszawy Oddział w O., w Archiwum Państwowym w S., w Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Izraelu, w Urzędzie Stanu Cywilnego w G., w Urzędzie Stanu Cywilnego w M. oraz w Żydowskim Instytucie Historycznym w W.
W dniu 15 maja 1948 r. skarżący nabył obywatelstwo izraelskie.
Skarżący w toku postępowania wyjaśniającego złożył do akt kopię wypisu aktu ślubu rodziców z roku 1925, odpis skrócony zapisu w rejestrze ludności dotyczący swojej osoby, wydany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Izraela, zaświadczenie z Biura Mobilizacji Hajfa, wskazujące, iż nie figuruje w komputerach Wojska Obrony Izraela, kopię poświadczenia posiadania obywatelstwa izraelskiego wydanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Izraela w dniu 22 września 2004 r. oraz dwa wypisy aktów urodzenia członków rodziny. Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wskazał, iż dla rozstrzygnięcia sprawy nabycia i utraty obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie lub utrata obywatelstwa z mocy prawa lub na podstawie decyzji właściwego organu. W sprawie niniejszej właściwe są przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP. Nr 7, poz. 44).
Nabycie obywatelstwa polskiego regulował art. 4 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Zgodnie z art. 4 pkt 1 w związku z art. 5 tej ustawy, obywatelstwo polskie nabywało się przez urodzenie. Dzieci ślubne nabywały obywatelstwo ojca, natomiast dzieci nieślubne obywatelstwo matki. W związku z powyższym do stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego, niezbędne było ustalenie czyjego ojciec legitymował się obywatelstwem polskim.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, organ stwierdził, iż w sprawie brak jest dowodów wskazujących na nabycie przez skarżącego obywatelstwa polskiego na podstawie wyżej powołanego przepisu, gdyż nie uzyskano potwierdzenia, iż skarżący urodził się w M., oraz że jego ojciec posiadał obywatelstwo polskie. Wskazał, iż w aktach sprawy znajduje się tylko kopia wypisu z aktu ślubu Jankiela -Manasza Z. z Chawy S. (rodziców skarżącego), która nie może być traktowana przez organ jako dowód w rozumieniu art. 75 k.p.a., gdyż dokumentami w sprawie mogą być jedynie oryginały lub urzędowo poświadczone za zgodność kserokopie. Wskazał, iż wypis aktu ślubu rodziców skarżącego, stanowiłby jedynie dowód na pochodzenie skarżącego ze związku małżeńskiego, nie stanowiłby natomiast dowodu posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego i jego ojca.
Skargę na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 11 maja 2007 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożył Moshe S. W skardze podniósł, iż przy rozpoznawaniu sprawy organ nie zebrał w sposób wyczerpujący materiału dowodowego istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy oraz pominął istniejące dowody.
Odpowiadając na skargę Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas prezentowane stanowisko.

Uzasadnienie prawne

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga jest zasadna.
Skarżący wystąpił do Wojewody Mazowieckiego z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego wskazując, iż urodził się w dniu 8 listopada 1929 r. w M., jako syn Jakoba (Jankiela M.) i Chawy z domu S.
Zgodzić się należy ze stanowiskiem organu zaprezentowanym w zaskarżonej decyzji, iż dla ustalenia podstawy nabycia obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu.
W dacie urodzenia skarżącego tj. 8 listopada 1929 r. obowiązywała ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.). Ustawa ta weszła w życie w dniu 31 stycznia 1920 r. (art. 14 ustawy). Zgodnie z art. 4 pkt 1 tej ustawy, obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie. Z kolei art. 5 ustawy stanowi, że przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca.
Skarżący przedstawił kopię wypisu z aktu ślubu wydanego na mocy ksiąg stanu cywilnego za rok 1925 Nr 2, z którego wynika, że Jankiel Manasza Z. i Chawa S. zawarli związek małżeński dnia 2 grudnia 1925 r. w M., powiat garwoliński, województwo lubelskie. Powyższe potwierdza, że skarżący pochodzi ze związku małżeńskiego, w związku z czym przez urodzenie nabył obywatelstwo ojca. Z informacji znajdujących się w aktach wynika, że ojciec skarżącego Jankiel Manasza Z. urodził się w 1900 r. w G. Z kopii wypisu z aktu ślubu wynika, iż Jankiel Manasza Z. w 1925 roku miał 25 lat, co potwierdza, że urodził się w 1900 roku.
Odwołując się do Traktatu Pokojowego między głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską podpisanego w Wersalu 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. R. P. z 1920 r. Nr 110, poz. 728) należy stwierdzić, że zgodnie z art. 3 Traktatu, Polska uznała za obywateli polskich, z samego prawa i bez żadnych formalności, tych obywateli niemieckich, austriackich, węgierskich lub rosyjskich, którzy w chwili uzyskania przez Traktat mocy obowiązującej, posiadali stałe zamieszkanie (domicilies) na terytorium uznanym lub które będzie uznane za część składową Polski,,...
Traktat Pokojowy podpisany w Wersalu 28 czerwca 1919 r. wszedł w życie 10 stycznia 1920 r., a więc jeszcze przed wejściem w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z dnia 20 stycznia 1920 r.
Z przepisu art. 3 Traktatu Pokojowego wynika, że obywatelstwo polskie nabywało się z mocy samego prawa, jeżeli w dniu 10 stycznia 1920 r. posiadało się stałe zamieszkanie (domiciliśs) na obszarze Państwa Polskiego.
Obszar Państwa Polskiego obejmował miasto Warszawę, województwa: warszawskie, łódzkie, kieleckie, lubelskie, białostockie, poznańskie i pomorskie, jak również b. Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, co potwierdza treść art. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. Nr 52, poz. 320).
Sposób nabycia obywatelstwa polskiego z mocy samego prawa przewidziany w art. 3 Traktatu Pokojowego znalazł potwierdzenie w art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, zgodnie z którym, z chwilą ogłoszenia tej ustawy prawo obywatelstwa polskiego przysługiwało każdej osobie, która:
1) była osiedlona na obszarze Państwa Polskiego, o ile jej nie służyło obywatelstwo innego państwa. Za osiedlonego w Państwie Polskim w znaczeniu tej ustawy był uważany kto:
a) był zapisany lub miał prawo być zapisanym do ksiąg stałej ludności b. Królestwa Polskiego;
b) miał prawo swojszczyzny w jednej z gmin na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Austriackiego lub Węgierskiego;
c) miał już przed 1-ym stycznia 1908 r. z tytułu obywatelstwa niemieckiego stałe miejsce zamieszkania na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Pruskiego;
d) był zapisany do gminy miejskiej lub wiejskiej, albo do jednej z organizacji stanowych na ziemiach b. Cesarstwa Rosyjskiego, jakie weszły w skład Państwa Polskiego;
2) urodziła się na obszarze Państwa Polskiego, o ile nie służyło jej obywatelstwo innego Państwa;
3) ponadto, której na mocy traktatów międzynarodowych obywatelstwo polskie przysługiwało.
Powyższe wskazuje sposób potwierdzenia stałego zamieszkania na obszarze Państwa Polskiego. W przypadku byłego zaboru rosyjskiego możemy mieć do czynienia z wpisem do ksiąg stałej ludności b. Królestwa Polskiego lub zapisem do gminy miejskiej lub wiejskiej, albo do jednej z organizacji stanowych na ziemiach b. Cesarstwa Rosyjskiego. Odnalezienie takich dokumentów może być znacznie utrudnione lub nawet obecnie niemożliwe, co nie wyklucza, że faktu stałego zamieszkiwania w dniu 10 stycznia 1920 r. na obszarze Państwa Polskiego nie można dowodzić innymi środkami dowodowymi, jak chociażby zeznaniami świadków, przesłuchaniem samej strony.
W ocenie Sądu nie można wykluczyć, iż ojciec skarżącego z mocy samego prawa nabył obywatelstwo polskie na podstawie Traktatu Pokojowego, poprzez fakt stałego zamieszkiwania na obszarze państwa Polskiego w dniu 10 stycznia 1920 r. Okoliczność ta w toku postępowania administracyjnego nie została przez organy w sposób wyczerpujący zbadana. Organy ograniczyły się do poszukiwań dokumentów, aktów stanu cywilnego. Nie odnaleziono ksiąg aktów stanu cywilnego za 1900 rok z Urzędu Stanu Cywilnego w G., w tym aktu urodzenia ojca skarżącego. Księgi ludności stałej gminy M. z lat 1929 - 1933 zostały zniszczone w czasie działań wojennych w latach 1939 - 1944, co uniemożliwia sprawdzenie czy w 1929 r. był sporządzony akt urodzenia skarżącego. W tej sytuacji, wobec braku winy skarżącego w możliwości dowodzenia faktów, na które się powołuje poprzez dołączenie stosownych aktów stanu cywilnego, należy skorzystać z innych środków dowodowych i wykazywać nimi miejsce stałego zamieszkania Jankiela Manasza Z., jak również miejsce urodzenia skarżącego.
Uznając, że sprawa nie została wystarczająco wyjaśniona, czym naruszono przepisy art. 7, 77 § 1, 75, 80, 86 k.p.a. i oceniając, że naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy zaskarżona decyzja i decyzja organu pierwszej instancji podlegały uchyleniu. Ponownie rozpatrując sprawę, organ rozszerzy zakres postępowania dowodowego o nowe środki dowodowe, w tym ewentualne zeznania świadków, przesłuchanie strony. Całokształt materiału dowodowego musi być oceniany poprzez fakt, że ojciec skarżącego w dniu 2 grudnia 1925 r. zawarł związek małżeński w M., co potwierdza kopia wypisu z aktu ślubu, potwierdzona za zgodność z oryginałem już po zamknięciu postępowania administracyjnego, poprzez treść dokumentów izraelskich, z których wynika, ze skarżący urodził się w 8 listopada 1929 r. w Polsce. Być może będzie możliwe złożenie do akt sprawy dokumentów izraelskich mówiących o miejscu urodzenia ojca skarżącego. W sytuacji, gdy brak jest całych roczników ksiąg stanu cywilnego z 1900 roku w G. i z 1929 roku w M., to możliwości dowodowe potwierdzenia faktu urodzenia, miejsca urodzenia, muszą ulec poszerzeniu o inne środku dowodowe świadczące o tych zdarzeniach, aniżeli sam dokument wydany na podstawie ksiąg stanu cywilnego.
Z tych wszystkich względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 200 ww. ustawy.

Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 18 grudnia 2007 r.
IV SA/Wa 2253/07

18.12.2007

Organy administracji nie mają, bowiem możliwości zwrócenia się do organów Państwa Izrael o wydanie zaświadczenia dokumentującego przebieg służby wojskowej skarżącego w izraelskiej armii, taki wniosek może być złożony tylko przez osobę zainteresowaną.
Jeśli zatem skarżący wystąpił do właściwego polskiego organu administracji z wnioskiem o potwierdzenie, że posiada obywatelstwo polskie spoczywa na nim obowiązek współpracy z tym organem ustalania niezbędnych w tym zakresie okoliczności.
LEX nr 445243
445243
Dz.U.2000.28.353: art. 17

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia WSA Jarosław Stopczyński.
Sędziowie WSA: Małgorzata Miron (spr.), Asesor Marian Wolanin.
Protokolant: Dominik Nowak.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2007 roku sprawy ze skargi Yehuda E. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 października 2007 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę.

Uzasadnienie faktyczne

Decyzją z dnia 15 października 2007 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 5 kwietnia 2007 r., którą odmówiono stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Yehuda E., urodzonego w dniu 17 lutego 1915 r.
Powyższa decyzja została wydana w następujących okolicznościach sprawy.
W dniu 22 maja 2006 r. Yehud E. zwrócił się do Wojewody Mazowieckiego z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. W wyniku jego rozpoznania Wojewoda odmówił stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez wnioskodawcę.
Od powyższej decyzji wnioskodawca wniósł odwołanie do Ministra Spraw Wewnętrznych Administracji.
Organ odwoławczy wskazał, iż w myśl art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49) posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Odmowa stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub stwierdzenie jego utraty następuje w drodze decyzji administracyjnej. Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy stosuje się przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 ze zm.), która to ustawa obowiązywała w dacie zaistnienia zdarzeń mających znaczenie dla nabycia oraz utraty obywatelstwa polskiego przez Yehudę E.
W trakcie postępowania pełnomocnik wnioskodawcy oświadczył, iż Yehuda E. urodził się jako Judei M. w W. Zamieszkiwał do 1935 r. w W przy ul. S. x. W 1935 r. Judei M. wyjechał na terytorium ówczesnej Palestyny i w dniu 10 grudnia 1937 r. nabył obywatelstwo Kraju Izraela (Palestyny). Po powstaniu Państwa Izrael wnioskodawca nabył obywatelstwo izraelskie w dniu 15 maja 1948 r. W dniu 22 czerwca 1949 r. Judei M. dokonał zmiany nazwiska na E. Obecnie wnioskodawca legitymuje się izraelskim paszportem nr (...) wydanym na nazwisko Yehuda E. Na podstawie powołanych okoliczności jak również zebranych w toku postępowania dokumentów organ ustalił, iż w latach 1915 - 1934 miejsce zamieszkania Judela M., obecnie Yehuda E., znajdowało się na terenach, które weszły w 1918 r. w skład Państwa Polskiego. Oznacza to, że wnioskodawca nabył obywatelstwo polskie na podstawie art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Dalej organ powołując się na art. 11 wskazanej wyżej ustawy podniósł, iż utrata obywatelstwa polskiego następuje przez nabycie obcego obywatelstwa. Jednakże osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej w Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami, mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie, nie przestawały być uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich. Yehuda E. w chwili nabycia obywatelstwa kraju Izrael (Palestyny) miał 22 lata. Podlegał, więc obowiązkowi służby wojskowej zgodnie z przepisami ustawy z 1938 r. oraz ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku służby wojskowej. W konsekwencji nabycie obywatelstwa kraju Izraela (Palestyny) w dniu 10 grudnia 1937 r. oraz izraelskiego w dniu 15 maja 1948 r. nie skutkowało utratą obywatelstwa polskiego przez zainteresowanego. Utrata obywatelstwa polskiego następowała z mocy prawa również przez przyjęcie urzędu publicznego lub wystąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej, w przypadkach zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu. W trakcie postępowania administracyjnego pełnomocnik strony przedłożył fotokopię dokumentu wraz z tłumaczeniem, z którego wynika, iż wnioskodawca nie figuruje w rejestrach Wojsk Obrony Izraela. Przedstawiona kopia została potwierdzona za zgodność z okazanym jako oryginał dokumentem, który nie został zalegalizowany zgodnie z art. 3 i 4 Konwencji z dnia 5 października 1961 r. w Hadze znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938). Konwencja ta weszła w życie w dniu 14 sierpnia 2005 r. Minister wskazał, iż organ I instancji odmówił wiarygodności i mocy dowodowej powyższemu dokumentowi. Brak opatrzenia wskazanego dokumentu klauzulą apostille stanowił, w ocenie Wojewody, przeszkodę do wydania decyzji stwierdzającej posiadanie przez wnioskodawcę obywatelstwa polskiego. Klauzula apostille opatrzone zostało samo tłumaczenie dokumentu, natomiast izraelski dokument wojskowy powinien być opatrzony klauzulą apostille przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Izraela.
Dążąc do pełnego wyjaśnienia sprawy organ odwoławczy pismem z dnia 24 lipca 2007 r. wezwał pełnomocnika strony do przedłożenia zaświadczenia dokumentującego cały przebieg służby Yehudy E. w izraelskiej armii, które to należy opatrzyć klauzulą apostille. Pismem z dnia 17 września 2007 r. pełnomocnik strony poinformował, że zaświadczenie przedłożone w toku postępowania jest jedynym dokumentem, jaki wnioskodawca może otrzymać od właściwych władz w Izraelu oraz że nie istnieje możliwość dokonania apostille na załączonym zaświadczeniu, gdyż dokument ten ma charakter archiwalny i izraelskie MSW odmawia dokonywania, apostille na tego typu dokumentach. W opinii Ministra dokumentem, którego legalizacji zgodnie z przepisami Konwencji z dnia 5 października 1961 r. sporządzonej w Hadze, należy zawsze żądać jest np. zaświadczenie wydawane przez Wojsko Obrony Izraela dotyczące przebiegu służby wojskowej w izraelskiej armii do 19 stycznia 1951 r., a to ze względu na różnorodność treści tych zaświadczeń oraz ich znaczenia dla ustalenia faktu posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego w przedmiotowych postępowaniach.
Minister podał, iż nie można się zgodzić z twierdzeniem pełnomocnika strony, iż przedmiotowe zaświadczenie wydane przez Wojsko Obrony Izraela zostało zalegalizowane w sposób zgodny z postanowieniami przedmiotowej Konwencji. Zgodnie z jej art. 4, apostille jest umieszczane na samym dokumencie lub jest do niego dołączona. Pełnomocnik strony błędnie wskazał, iż naklejona na drugiej stronie "Potwierdzenia Notarialnego Tłumaczenia Dokumentu" klauzula apostille dotyczy zaświadczenia wydanego przez Wojsko Obrony Izraela. Wprost z treści klauzuli wynika, że dotyczy ona jedynie notarialnego tłumaczenia zaświadczenia wydanego przez Wojsko Obrony Izraela, a nie jego samego.
Konkludując Minister stwierdził, iż Wojewoda prawidłowo ocenił zebrany materiał dowodowy, który nie jest wystarczający do stwierdzenia, iż Yehuda E. posiada obywatelstwo polskie.
Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł Yehuda E. reprezentowany przez pełnomocnika wnosząc o jej uchylenie oraz uchylenie decyzji organu I instancji. Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie art. 7 i art. 77 k.p.a. poprzez uznanie, że załączone do wniosku zaświadczenie z Wojska Obrony Izraela zostało zalegalizowane niezgodnie z postanowieniami Konwencji z 5 października 1961 r. i nie może stanowić dowodu w sprawie oraz naruszenie art. 3 i 4 przedmiotowej Konwencji.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, iż kwestionowanie przez organy obu instancji w trakcie postępowania organu właściwego w Izraelu do wydawania klauzuli apostille i sposobu jej dokonywania stoi w sprzeczności w postanowieniami prawa wewnętrznego Izraela i postanowieniami Konwencji Haskiej. Załączone zaświadczenie zostało zalegalizowane przez jeden z uprawnionych organów w Izraelu w sposób określony postanowieniami Konwencji. Nadto opinia Departamentu Konsularnego i Polonii Ministerstwa Spraw Zagranicznych, na która powołał się Minister, nie została przedstawiona stronie, stąd nie istniała możliwość zapoznania się z nią i ustosunkowania się do niej. Stanowi ona istotną okoliczność w sprawie a powoływania się na nią budzi zasadnicze wątpliwości, gdyż dotyczy ona wyłącznie sposobu opatrywania aktu stanu cywilnego i nie wymienia czy odnosi się do sposobu opatrywania dokumentów urzędowych w Izraelu. Załączone zaświadczenie przedstawia pełną informację, jaką Wojsko Obrony Izraela posiada na temat służby wojskowej skarżącego. Wydając zaświadczenia opierano się na pierwotnych danych zawartych w rejestrach. Wobec wskazanych okoliczności strona skarżąca wskazała, iż nie nastąpiły żadne okoliczności mogące mieć wpływ na utratę przez skarżącego obywatelstwa polskiego, brak, zatem było powodów dla odmowy stwierdzenia posiadania przez niego obywatelstwa polskiego.
W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumenty zawarte w zaskarżonej decyzji.

Uzasadnienie prawne

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:
Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone przepisami m.in. art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) oraz art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., zwanej dalej P.p.s.a.) sprowadzają się do kontroli działalności organów administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego.
Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy P.p.s.a.).
Mając na względzie powyższe unormowanie Sąd uznał, że zaskarżona decyzja nie narusza prawa.
Organ orzekający w sprawie słusznie przyjął, iż dla oceny kwestii aktualnego posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego należy się odwołać do regulacji normujących tę materię w okresie zaistnienia zdarzeń mających znaczenie dla stwierdzenia utraty lub posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego. W sprawie niniejszej należało, więc rozważyć, czy posiadający wcześniej obywatelstwo polskie Yehuda E. utracił obywatelstwo w świetle brzmienia art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7 poz. 44 ze zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu utrata obywatelstwa polskiego następowała:
1) przez nabycie obcego obywatelstwa;
2) przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu m. st. Warszawy), wyrażonej, w przypadkach zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu.
Jednocześnie ustawodawca wskazał, że osoby, obowiązane do czynnej służby wojskowej, nabyć mogą obywatelstwo obce nie inaczej, jak po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie wobec Państwa Polskiego nie przestaną być uważane za obywateli polskich.
Okolicznością niesporną w niniejszej sprawę jest to, że skarżący nabył obywatelstwo państwa obcego. Jednocześnie wskazać należy, że brak jest w aktach sprawy jakiejkolwiek informacji ażeby uzyskał on zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego w państwie polskim. Co za tym idzie prawidłowe są ustalenia organu wskazujące, że skoro w chwili nabycia obywatelstwa kraju Izrael (Palestyny) miał 22 lata to podlegał obowiązkowi służby wojskowej zgodnie z przepisami ustawy z 1938 r. oraz ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku służby wojskowej a przez to nabycie obywatelstwa kraju Izraela (Palestyny) w dniu 10 grudnia 1937 r. oraz izraelskiego w dniu 15 maja 1948 r. nie skutkowało utratą obywatelstwa polskiego przez zainteresowanego.
Natomiast kwestią sporną w niniejszej sprawie jest to, czy nie zaistniała przesłanka wymieniona w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie skutkująca utratą przez skarżącego obywatelstwa.
Jedynym dokumentem odnoszącym się do tych okoliczności jest - dołączona do akt na etapie postępowania przed organem pierwszej instancji - fotokopia dokumentu wraz z tłumaczeniem, z którego wynika, iż Yehuda E. nie figuruje w rejestrach Wojsk Obrony Izraela. Brak jednak opatrzenia tego dokumentu klauzulą apostille, stanowiło w ocenie Wojewody, przeszkodę do wydania decyzji stwierdzającej posiadanie obywatelstwa przez skarżącego.
Kierując się potrzebą dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, organ drugiej instancji zwrócił się do pełnomocnika skarżącego o przedłożenie zaświadczenia dokumentującego cały przebieg służby Yehudy E. w izraelskiej armii, które to zaświadczenie należało opatrzyć klauzulą apostille. Tak, więc organ wywiązał się z obowiązku wynikającego z treści art. 9 k.p.a. Przepis ten nakłada na organy administracji publicznej obowiązek "należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego", jak również zobowiązuje je, by czuwały nad tym, żeby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu "nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek".
Jednakże pełnomocnik skarżącego nie przedłożył żądanego dokumentu informując, iż zaświadczenie przedłożone w toku postępowania jest jedynym dokumentem, jaki wnioskodawca może otrzymać od właściwych władz Izraela oraz, że nie istnieje możliwość dokonania apostille na załączonym zaświadczeniu. Jednocześnie pełnomocnik nie przedłożył organowi drugiej instancji choćby pisma, z którego wynikałoby, że skarżący zwracał się o informację do Wojsk Obrony Izraela, a wydania takiego zaświadczenia mu odmówiono.
Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę - co do zasady - nie podziela stanowiska, iż to na osobie, która ubiega się o określone uprawnienia spoczywa ciężar dowodu okoliczności uzasadniającej uzyskanie prawa. Zasada ta, wyrażona w art. 6 k.c., ma zastosowanie w postępowaniu cywilnym, które rządzi się zgoła innymi regułami. Jednakże w niniejszej sprawie inicjatywa dowodowa musi być w tym zakresie przejawiana nie tylko przez organ, ale przede wszystkim przez stronę postępowania. Polskie organy administracji nie mają, bowiem możliwości zwrócenia się do organów Państwa Izrael o wydanie zaświadczenia dokumentującego przebieg służby wojskowej skarżącego w izraelskiej armii, taki wniosek może być złożony tylko przez osobę zainteresowaną.
Jeśli zatem skarżący wystąpił do właściwego polskiego organu administracji z wnioskiem o potwierdzenie, że posiada obywatelstwo polskie spoczywa na nim obowiązek współpracy z tym organem ustalania niezbędnych w tym zakresie okoliczności. W niniejszej sprawie taką okolicznością jest wstąpienie do wojska w państwie obcym. Nie może przy tym ujść uwadze, że rok 1948 to rok nie tylko odzyskania niepodległości przez państwo Izrael, ale także okres działań wojennych w tym państwie. Konsekwencją powyższego było objęcie powszechnym obowiązkiem służby wojskowej wszystkich zdolnych do tej służby obywateli. Natomiast bez znaczenia w świetle art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie z 1920 r. jest to czy to "wcielenie do wojska" miało charakter dobrowolny czy przymusowy. Gdyby ustawodawca chciał ograniczyć działanie tego przepisu do przypadków świadomego działania zainteresowanego to z pewnością znalazłoby to wyraz w treści przepisu. Reasumując - wskazać należy, iż skarżący dobrowolnie w dniu 15 maja 1948 r. przyjął obywatelstwo izraelskie, z czym wiązał się obowiązek służby wojskowej w Armii Izraelskiej. Był on następstwem podjętej decyzji o przyjęciu obywatelstwa państwa obcego, z czym wiązały się równocześnie określone obowiązki. Podjęcie służby wojskowej w określonym państwie wiązało się z obowiązkiem bezwzględnej lojalności wobec władz wojskowych tego państwa. Ustawodawca uwzględniając sytuację, iż Polska może znaleźć się w stanie konfliktu zbrojnego z innymi państwami ograniczył, poprzez regulacje art. 11 ust. 2 ustawy przypadki, gdy obywatel polski zobowiązany do lojalności wobec państwa swego obywatelstwa, służy w siłach zbrojnych państwa będącego w konflikcie z Polską. Eliminowaniu takiej sytuacji mógł służyć mechanizm reglamentacji podejmowania służby wojskowej w państwach obcych. Naruszenie tego sytemu (podjęcie służby bez zezwolenia) powodowało utratę obywatelstwa polskiego, co generalnie eliminowało sytuację pozostawania osób, w razie ewentualnego konfliktu, w sytuacji sprzeczności pomiędzy lojalnością względem Polski oraz kraju, w którym podjęły służbę wojskową. W świetle powyższego jako zasadne należało uznać żądanie organu przedłożenia zaświadczenia, które jednoznacznie wskazywałoby czy zainteresowany odbywał służbę wojskową w państwie Izrael. Wprawdzie zgodnie z art. 75 k.p.a. jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem jednakże nie może ujść uwadze, że pismo złożone przez pełnomocnika skarżącego nie nosi waloru dokumentu. Zgodnie z art. 3 zd. 1 Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961 r. (Dz. U. z 2005 r. nr 112, poz. 938) jedyną czynnością, która może być wymagana w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument, jest dołączenie apostille określonej w artykule 4, wydanej przez właściwy organ Państwa, z którego dokument pochodzi.
"Dokument" złożony przez pełnomocnika skarżącego nie został zaopatrzony w takie apostille. W klauzulę apostille zaopatrzone zostało jedynie tłumaczenie tego "dokumentu" to ostatnie zaś nie zostało dokonane przez właściwą - w świetle prawa polskiego - osobę tj. przysięgłego tłumacza lub konsula polskiego. W konsekwencji, zatem prawidłowo organ wezwał pełnomocnika do złożenia dokumentu zaopatrzonego w klauzule apostille potwierdzającego okoliczności, od których uzależnione jest poświadczenie posiadania obywatelstwa polskiego. Należy przy tym podkreślić, iż w przypadku zagranicznych dokumentów urzędowych ich moc dowodowa nie została uregulowana, w k.p.a., w związku z tym należy przyjąć, że dokumenty te podlegają w pełni swobodnej ocenie dowodów dokonywanej przez organ orzekający, chyba, że inaczej stanowią przepisy szczególe lub umowy międzynarodowe (por. Kodeks postępowania administracyjnego, Komentarz prof. dr hab. Barbara Adamiak, prof. dr hab. Janusz Borkowski, Wydawnictwo C.H. BECK Warszawa 1996 r. s. 364).
Reasumując wobec braku żądanego przez organy administracji publicznej dokumentu o przebiegu służby wojskowej, nie można było wydać rozstrzygnięcia innego niż prezentowane w zaskarżonej decyzji.
Mając, zatem na uwadze, że zarzuty skargi nie znajdują oparcia w przepisach prawa oraz, że Sąd nie dostrzegł takich naruszeń przepisów prawa procesowego lub materialnego, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy - skargę należało oddalić.
Na marginesie dodać jednak należy, iż skarżący będąc w przyszłości w posiadaniu stosownego dokumentu, będzie mógł wystąpić z nowym wnioskiem, w którym przedstawi nowe okoliczności sprawy a tym samym udowodni, iż nie utracił obywatelstwa polskiego na podstawie wskazanych wyżej przepisów.
Mając powyższe na względzie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 151 ustawy P.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 21 grudnia 2007 r.
II OSK 1783/06

21.12.2007

1. Aczkolwiek postępowanie dowodowe na gruncie k.p.a. oparte jest na zasadzie oficjalności i rola organu nie jest ograniczona do oceny faktów, które przedstawił wnioskodawca, to strona nie jest zupełnie zwolniona od współudziału w wyjaśnianiu okoliczności sprawy, skoro nie udowodnienie określonej okoliczności faktycznej może prowadzić do wydania decyzji dla niej niekorzystnej.
2. Utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego mogła nastąpić na skutek wystąpienia dwóch różnych stanów faktycznych, pierwszy z nich wiązał się z nabyciem obywatelstwa państwa obcego (pkt 1), drugi - z faktem przyjęcia urzędu publicznego lub odbycia służby wojskowej w państwie obcym (pkt 2) - bez względu na to, czy wcześniej doszło do nabycia obywatelstwa obcego. Skoro zaś przy przesłance z art. 11 pkt 2 nabycie obywatelstwa obcego nie ma żadnego znaczenia, to należało uznać, że zdanie drugie omawianego artykułu może odnosić się wyłącznie do punktu pierwszego.
3. Każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, bez względu na rodzaj tej służby, rodzi skutek w postaci utraty z mocy prawa obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
4. Ustalenie przesłanki utraty obywatelstwa polskiego związanej ze wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym następuje wprawdzie na podstawie przepisów prawa polskiego, ale może wymagać uwzględnienia przepisów prawa obcego, regulujących rodzaje służby wojskowej i zasady jej odbycia w państwie, w którym obywatel polski taką służbę podjął. Z oczywistych względów ustawodawca polski nie może zaś na gruncie prawa polskiego oceniać skuteczności wstąpienia (przyjęcia) do służby wojskowej w obcym państwie. Dopiero moment formalnego przyjęcia do struktur obcego wojska, potwierdzony przysięgą służbową (wojskową), kreuje stosunek zależności i posłuszeństwa dla obcej władzy, a w konsekwencji decyduje o kolizji z interesem Polski, wiąże się, bowiem z uchybieniem obowiązkowi wierności wobec Rzeczypospolitej.
LEX nr 560167
560167
Dz.U.2000.98.1071: art. 7; art. 77 § 1
Dz.U.1920.7.44: art. 11

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms.
Sędziowie NSA: Jacek Chlebny (spr.), Teresa Kobylecka.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2007 r., na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej I. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 czerwca 2006 r. sygn. akt IV SA/Wa 2361/05 w sprawie ze skargi I. G. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 26 października 2005 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego:
oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie faktyczne

Zaskarżonym wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę I. G. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 26 października 2005 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
Pismem z dnia 29 marca 2005 r. skarżący wystąpił z wnioskiem do Wojewody Lubelskiego o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. W toku rozpoznawania sprawy wojewoda ustalił, że skarżący urodził się w dniu 9 lutego 1925 r. w B., jako I. G., syn I. L. i E. R., z domu E. W 1936 r. skarżący wyjechał wraz z rodzicami do Palestyny, zaś z dniem 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo Izraela. Z uwagi na to, że w okresie od 1 lipca 1949 r. do 31 sierpnia 1975 r. skarżący był żołnierzem sił rezerwowych Wojsk Obrony Izraela, decyzją z dnia 10 czerwca 2005 r. Wojewoda Lubelski odmówił stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego i stwierdził, że od dnia 1 lipca 1949 r. nie posiada on obywatelstwa polskiego. Utratę obywatelstwa organ I instancji powiązał z przesłanką z art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późn. zm.), dalej jako: ustawa lub: ustawa o obywatelstwie Państwa Polskiego. Zgodnie z powołanym przepisem, utrata obywatelstwa polskiego następowała przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej, w przypadkach zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu. Utrzymując w mocy decyzję Wojewody Lubelskiego Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców zgodził się z organem I instancji, że skarżący utracił obywatelstwo polskie z mocy prawa na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, przez wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym. Organ odwoławczy stwierdził jednak, że wbrew stanowisku wyrażonemu w decyzji organu I instancji nie można uznać, że służba w rezerwie może być uznana za czynną służbę wojskową, polegającą na przyjęciu obowiązków w obcym wojsku (art. 7 pkt 1 lit. b ustawy z 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku obrony, Dz. U. Nr 25, poz. 220 ze zm.). Wobec powyższego za nieuprawnione uznał stanowisko Wojewody Lubelskiego, zgodnie, z którym z dniem przeniesienia skarżącego do rezerwy utracił on obywatelstwo polskie na skutek wstąpienia do służby w obcym wojsku. Jednocześnie, kierując się potrzebą dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, a więc ustalenia, czy skarżący został powołany do odbycia czynnej służby wojskowej w obcym wojsku, organ drugiej instancji zwrócił się do pełnomocnika skarżącego o przesłanie zaświadczenia potwierdzającego przebieg całej służby wojskowej skarżącego. Odpowiadając na wezwanie strona wskazała, że jedynym dokumentem, który może przedstawić jest przesłane już w toku postępowania pierwszej instancji, zaświadczenie z dnia 20 lutego 2005 r. o odbyciu obowiązkowej służby rezerwowej. W tych okolicznościach organ odwoławczy uznał, że wiek skarżącego w dacie przeniesienia do rezerwy oraz fakt zamieszkiwania w Palestynie w okresie walk o powstanie państwa Izrael pozwala przyjąć, iż przed dniem przeniesienia do rezerwy skarżący odbył czynną służbę wojskową w wojsku Izraela. Biorąc natomiast pod uwagę odmowę przesłania przez wnioskodawcę żądanego zaświadczenia o służbie wojskowej, bądź pisemnego potwierdzenia przez Wojsko Obrony Izraela odmowy wydania wyżej wymienionego dokumentu, organ drugiej instancji nie znalazł podstaw do zmiany decyzji wojewody.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zgodził się z organami orzekającymi w sprawie, że dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie ma ustalenie, czy skarżący pełnił czynną służbę wojskową w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody. Sąd uznał, iż z uwagi na to, że to na osobie, która ubiega się o określone uprawnienia spoczywa ciężar dowodu na okoliczności uzasadniające uzyskanie prawa - w sytuacji, kiedy strona odmówiła przesłania żądanego przez organ dokumentu i jednocześnie nie przedłożyła pisma, z którego wynikałoby, że skarżący zwracał się o informację do Wojsk Obrony Izraela, a wydania takiego zaświadczenia mu odmówiono, to należało uznać, że odmowa stwierdzenia posiadania polskiego była zasadna.
W skardze kasacyjnej skarżący podniósł zarzut naruszenia, art. 11 ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz art. 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP z 1920 r. Nr 52, poz. 320). Powołując się na wyrok NSA z dnia 29 grudnia 1994 r., sygn. akt V SA 2237/93, strona wskazała, że przepis art. 11 ustawy z 20 stycznia 1920 r. i art. 6 powołanego rozporządzenia wykonawczego należy rozumieć, w ten sposób, że w razie nabycia przez obywatela polskiego obywatelstwa obcego w czasie, gdy obywatel ten podległ powszechnemu obowiązkowi wojskowemu, z którego nie został zwolniony, skutek w postaci utraty obywatelstwa polskiego z mocy prawa następuje z dniem zwolnienia takiego obywatela od powszechnego obowiązku wojskowego. Zdaniem strony, nie było również podstaw do odmowy wydania decyzji stwierdzającej posiadanie przed skarżącego obywatelstwa polskiego bez odniesienia się do kwestii podlegania przez niego obowiązkowej służbie wojskowej w Polsce, jako okoliczności wyłączającej utratę obywatelstwa polskiego "w odniesieniu do wszystkich zdarzeń wskazanych tak w ust. 1, jak i w ust. 2 art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego". Z powołanych względów strona wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz decyzji organów administracji obu instancji, a także zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Uzasadnienie prawne

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera uzasadnionych podstaw. Zaskarżony wyrok, mimo częściowo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu. 1. Na wstępie należy zauważyć, że podstawy kasacyjne, które na mocy art. 183 § 1 zd. pierwsze ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej: p.p.s.a., wiążą Naczelny Sąd Administracyjny, dotyczyły wyłącznie naruszenia prawa materialnego (przesłanka z art. 174 pkt 1 p.p.s.a.). W ich ramach, poprzez wskazanie stosownych przepisów prawa procesowego (zob. art. 174 pkt 2 p.p.s.a.), nie zakwestionowano ustaleń faktycznych dokonanych przez Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, które legły u podstaw decyzji odmawiającej stwierdzenia posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego i stanowiły podstawy orzekania przez Sąd I instancji. Z tego względu ustalenia te wiążą również Naczelny Sąd Administracyjny.
Należy więc przypomnieć, że w zaskarżonej decyzji stwierdzono, iż lata 1948-1949 charakteryzowały się wzmożoną mobilizacją w Izraelu, co miało związek z toczącą się wojną. Z tego względu okoliczność, iż od 1 lipca 1949 r. skarżący został przeniesiony do obowiązkowej służby w rezerwie Wojsk Obrony Izraela, powiązana z odmową przesłania przez niego zaświadczenia o przebiegu całej służby wojskowej w Izraelu bądź pisemnego potwierdzenia przez Wojsko Obrony Izraela odmowy wydania takiego dokumentu uzasadniała przyjęcie, że skarżący wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym, tj. odbył czynną służbę wojskową w Izraelu. W skardze kasacyjnej ustaleń tych nie zakwestionowano, strona nie wykazała bowiem, by pełniona w przeszłości służba miała w rzeczywistości inny charakter. Należy podkreślić, że aczkolwiek postępowanie dowodowe na gruncie k.p.a. oparte jest na zasadzie oficjalności i rola organu nie jest ograniczona do oceny faktów, które przedstawił wnioskodawca, to w orzecznictwie sformułowano również pogląd, że strona nie jest zupełnie zwolniona od współudziału w wyjaśnianiu okoliczności sprawy, skoro nie udowodnienie określonej okoliczności faktycznej może prowadzić do wydania decyzji dla niej niekorzystnej (zob. wyrok NSA z 26 listopada 1984 r., II SA 1205/84, publ. ONSA Nr 2/1984, poz. 98). Nałożenie zatem na organy prowadzące postępowanie administracyjne obowiązku wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego (art. 7 i art. 77 k.p.a.) nie zwalnia strony postępowania od współudziału w realizacji tego obowiązku. W sprawach wszczynanych na wniosek osoby zainteresowanej potwierdzeniem posiadania obywatelstwa polskiego, tj. prowadzonych na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 z późn. zm.), wnioskodawca zobowiązany jest do współdziałania z organem przy podejmowanych przez ten organ czynnościach procesowych, w celu wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy. Niezasadne będzie narzucenie organowi obowiązku poszukiwania środków dowodowych służących poparciu twierdzeń strony w sytuacji, gdy ta ostatnia - mimo wezwania - środków takich nie przedstawia lub organ stwierdzi, że odmowa przedstawienia takich środków nie jest obiektywnie uzasadniona.
Wobec powyższego należało uznać, że w rozpoznawanej sprawie organy oraz Sąd I instancji zasadnie skutkiem nie udowodnienia okoliczności faktycznej związanej z pełnym przebiegiem służby wojskowej strony obciążyły wnioskodawcę.
2. W tych okolicznościach ocenę zasadności podniesionego przez stronę zarzutu naruszenia art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego i przepisów rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy, należy poprzedzić uwagami dotyczącymi wykładni dwóch odrębnych norm prawnych zawartych w art. 11 powołanej ustawy i ich zastosowania w sprawach dotyczących stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. Należy bowiem zauważyć, że w powołanym artykule uregulowano dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obcego obywatelstwa, z tym zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 w zw. z art. 11 zd. 2 ustawy). Drugą przesłanką utraty obywatelstwa było przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu m. st. Warszawy), wyrażonej tym drugim przypadku w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu (art. 11 pkt 2 ustawy).
Już w orzecznictwie międzywojennym wskazywano na odrębność obu tytułów utraty obywatelstwa na podstawie powołanego przepisu. W wyroku z dnia 21 grudnia 1932 r. (l. rej. 5207/31, Zbiór wyroków NTA 1932, Nr 591 A, OPA 1934 tom I, poz. 551) Najwyższy Trybunał Administracyjny stwierdził: "Ustawodawca uznał bowiem w art. 11 ustawy z 20 stycznia 1920 r., obok przyjęcia urzędu publicznego względnie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, także nabycie obywatelstwa obcego za tytuł do utraty obywatelstwa polskiego. Ponieważ tytuły te są odrębne - od siebie niezależne - uznać należy, że ustawodawca, postanawiając, iż przez przyjęcie urzędu publicznego w państwie obym traci się obywatelstwo polskie, ma właśnie na myśli przyjęcie urzędu w państwie obcym, niekoniecznie pociągające za sobą nabycie obywatelstwa obcego".
Zdanie drugie art. 11 ustawy obywatelstwie Państwa Polskiego, stanowi, iż nabycie obywatelstwa obcego przez obywatela polskiego podlegającego służbie wojskowej możliwe jest o tyle, o ile właściwa polska władza wojskowa zwolni obywatela od obowiązku wojskowego. Brak takiej zgody oznacza, że zainteresowany, pomimo nabycia obywatelstwa obcego, wobec Państwa Polskiego uważany był w dalszym ciągu za obywatela polskiego. Nie może jednak budzić wątpliwości, że warunek zwolnienia z obowiązku wojskowego, sformułowany w zdaniu drugim art. 11, pozostaje w związku z regulacją zawartą w art. 11 pkt 1 ustawy z 1920 r., a zatem treść zdania drugiego art. 11 należy odczytywać wyłącznie w związku z treścią art. 11 pkt 1 ustawy. W zdaniu drugim art. 11 ustawodawca wskazał bowiem, że zwolnienie od służby wojskowej jest warunkiem skutecznego nabycia obywatelstwa państwa obcego, nie jest zaś warunkiem utraty obywatelstwa polskiego (gdyby tak było, dopiero wówczas przesłanki utraty obywatelstwa - zarówno tą, wskazaną w punkcie pierwszym, jak i w punkcie drugim - należałoby powiązać z treścią zdania drugiego art. 11).
Wobec powyższego za nieprawidłowy należało uznać pogląd wyrażony w skardze kasacyjnej, zgodnie z którym zwolnienie zainteresowanego z powszechnego obowiązku wojskowego w Polsce, jako okoliczność wyłączająca utratę obywatelstwa polskiego, podlega badaniu w odniesieniu do zdarzeń wskazanych tak w pkt 1 jak i pkt 2 art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Strona skarżąca niezasadnie utożsamia odrębne instytucje. Czym innym jest bowiem zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego, ustanowione jako warunek utraty obywatelstwa polskiego w związku z nabyciem obywatelstwa obcego (art. 11 pkt 1), a czym innym zgoda wojewody, podjęta w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu, na wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, o której jest mowa w art. 11 pkt 2 ustawy. Wyrażenie zgody na wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym nie sprawia, że w stosunku do osoby, które takie zwolnienie uzyskała, automatycznie wyłączony zostaje powszechny obowiązek wojskowy w Polsce.
Reasumując, utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego mogła nastąpić na skutek wystąpienia dwóch różnych stanów faktycznych, pierwszy z nich wiązał się z nabyciem obywatelstwa państwa obcego (pkt 1), drugi - z faktem przyjęcia urzędu publicznego lub odbycia służby wojskowej w państwie obcym (pkt 2) - bez względu na to, czy wcześniej doszło do nabycia obywatelstwa obcego. Skoro zaś przy przesłance z art. 11 pkt 2 nabycie obywatelstwa obcego nie ma żadnego znaczenia, to należało uznać, że zdanie drugie omawianego artykułu może odnosić się wyłącznie do punktu pierwszego.
3. Przez pryzmat powyższych rozważań należało też ocenić zarzut naruszenia art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w zw. z art. 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ww. ustawy, w brzmieniu nadanym przepisowi tego rozporządzenia na mocy przepisu § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 lutego 1938 r. o zmianie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP z 1938 r., Nr 16, poz. 114). Przepis ten stanowił:
"Obywatelstwo polskie traci, kto:
1) nabył obywatelstwo państwa innego
lub
2) przyjął urząd publiczny albo wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu na m.st. Warszawę), wyrażonej w przypadkach zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu.
Osoby, podlegające powszechnemu obowiązkowi wojskowemu, tracą obywatelstwo polskie wskutek nabycia obywatelstwa państwa innego po zwolnieniu ich od tego obowiązku".
Zdaniem strony, powołującej się na pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku NSA z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie o sygn. akt V SA 2237/93 (niepubl.), regulacja zawarta w rozporządzeniu była trafniejsza, bowiem precyzyjniej regulowała zasadę wyłączności obywatelstwa polskiego. W konsekwencji w powołanym wyroku przyjęto, że omawiane przepisy należy rozumieć w ten sposób, że "w razie nabycia przez obywatela polskiego obywatelstwa obcego w czasie, gdy obywatel ten podlegał powszechnemu obowiązkowi wojskowemu, od którego nie został zwolniony, skutek w postaci utraty obywatelstwa polskiego, z mocy prawa, następuje zatem z dniem zwolnienia takiego obywatela od powszechnego obowiązku wojskowego (...)". Należy jednak zauważyć, że przytaczany pogląd sformułowany został na gruncie przepisu art. 11 pkt 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, zaś w rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji zaaprobował stanowisko organów, które przyjęły, że skarżący utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 tej ustawy. Organy wykluczyły zarazem utratę obywatelstwa polskiego przez skarżącego na podstawie art. 11 pkt 1. Okoliczność, że skarżący, pomimo nabycia obywatelstwa obcego, nie utracił obywatelstwa polskiego z uwagi na podleganie obowiązkowi wojskowemu w Polsce, od którego nie został zwolniony, nie jest zatem przedmiotem sporu w sprawie.
Wątpliwości przy interpretacji art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w kontekście treści przepisów wykonawczych do tej ustawy mogły się pojawić w związku w pierwotną treścią art. 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych w przedmiocie wykonania ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP z 1920 r., Nr 52, poz. 320). Przepis rozporządzenia, przed zmianą dokonaną, jak wskazano powyżej, na mocy § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 lutego 1938 r. o zmianie rozporządzenia z 7 czerwca 1920 r. stanowił:
"Obywatelstwo polskie traci, kto:
1) zgodnie z wolą swoja nabył obywatelstwo państwa innego
lub
2) bez zezwolenia Rady Ministrów Państwa polskiego przyjął urząd publiczny alb wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym. Postanowienia te nie mają jednak zastosowania do osób obowiązanych do czynnej służby wojskowej w Państwie Polskim tylko wówczas, jeśli uzyskały od Ministra Spraw Wojskowych zezwolenie do nabycia obywatelstwa obcego lub do przyjęcia urzędu publicznego albo do wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym".
Należy jednak zauważyć, że w takim brzmieniu przepis art. 6 rozporządzenia wykonawczego już nie obowiązywał w dacie zdarzeń, które miały wpływ na utratę obywatelstwa polskiego przez skarżącego (tj. wstąpienie do służby wojskowej w obcym państwie w 1949 r.). Niezależnie od powyższego - odnosząc się do stanowiska strony, która przy interpretacji przepisu art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego pierwszorzędne znaczenie chciałaby nadać regulacji zawartej w rozporządzeniu - należy zauważyć, że ustalenie znaczenia normy prawnej stanowiącej podstawę do stwierdzenia utraty przez skarżącego obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 powołanej ustawy powinno uwzględniać wnioski wypływające z dyrektyw wykładni systemowej. Te zaś nakazują, aby treść przepisów wykonawczych była badana z punktu widzenia zgodności z przepisami rangi ustawowej, nie zaś odwrotnie. W orzecznictwie przyjmuje się, że treść przepisu rozporządzenia nie może stanowić podstawy do wyjaśniania treści ustawy, a zatem nie może być istotnym (decydującym) argumentem za takim lub innym rozumieniem przepisu ustawowego (por. uchwała 7 sędziów NSA z 2 lipca 2001 r., FPS 3/01, ONSA 2002/1/3).
4. Przechodząc do meritum przypomnieć należy, że w rozpoznawanej sprawie, po wyłączeniu przesłanki z art. 11 pkt 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, podstawę ustalenia, że w stosunku do skarżącego zaszła przesłanka z art. 11 pkt 2 - wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody - stanowiło przyjęcie, że przeniesienie skarżącego z dniem 1 lipca 1949 r. do rezerwy poprzedzać musiała czynna służba wojskowa w wojsku izraelskim.
Ocenę prawidłowego zastosowania w sprawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzedzić należy uwagami dotyczącymi jego wykładni. Wymaga to ustalenia, jakie przepisy - polskie czy państwa obcego - stanowią wzorzec oceny, czy podjęcie określonych obowiązków wobec państwa obcego należy kwalifikować jako służbę wojskową na rzecz tego państwa.
Wątpliwości takich nie ma na gruncie art. 4 pkt 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w kontekście wykładni pojęcia "przyjęcia do służby wojskowej w Państwie Polskim" jako przesłanki uzasadniającej nabycie obywatelstwa polskiego. W orzecznictwie (por. wyrok NTA z 22 kwietnia 1928 r., L. Rej. 3771/25, OSP VII 502) podnosi się, że wykładnia tej normy prawnej uwzględniać musi regulacje obowiązujących wówczas polskich aktów prawnych dotyczących służby wojskowej w Polsce - przykładowo obowiązującej w czasie wydawania ustawy z 20 stycznia 1920 r. ustawy z 27 października 1918 r. (Dz. Pr. k.r. Pol. Nr 28) o powszechnym obowiązku służby wojskowej.
Na gruncie przepisów regulujących przesłanki utraty obywatelstwa polskiego wątpliwości, czy pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy należy oceniać na podstawie przepisów polskich czy obcych, dostrzeżono już w piśmiennictwie międzywojennym. Szymon Rundstein, w glosie do powołanego na wstępnie wyroku NTA z 21 grudnia 1932 r., l. rej. 5207/31, zauważył, że Trybunał, interpretując pojęcie "przyjęcie urzędu publicznego w państwie obcym" nie wyjaśnił, czy ta kwalifikacja odpowiada przepisom prawa polskiego, czy też zgodna jest z właściwymi przepisami państwa obcego. W sytuacji, "gdy chodzi o uznanie istnienia względnie nieistnienia przynależności państwowej polskiej", autor glosy za rozstrzygającą przyjął jednakże kwalifikację prawa polskiego. Jego zdaniem, nawet gdyby "według przepisów cudzoziemskich dany rodzaj służby dla państwa nie dał się podciągnąć pod pojęcie służby państwowej - władze polskie takim sprawdzianem nie byłby związane. Rozstrzyga tedy w sprawach o obywatelstwo kwalifikacja legis fori, co zresztą jest zgodne z poglądem doktryny i praktyki francuskiej, która niejednokrotnie kwestie utraty przynależności państwowej wskutek przyjęcia urzędu publicznego w tym duchu rozstrzygała". Z poglądem powyższym należy się zgodzić, uzupełniając go uwagą, że te same zasady powinny być miarodajne w odniesieniu do interpretacji przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym.
Dokonując zatem interpretacji przesłanki utraty obywatelstwa polskiego poprzez wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym przy zastosowaniu wykładni legis fori należało uwzględnić przepisy ustawy z 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220), obowiązującej w Państwie Polskim w dacie przeniesienia skarżącego do służby w rezerwie w wojsku izraelskim. Wynika z nich, że w ówczesnej Polsce obowiązek odbycia służby wojskowej obejmował nie tylko zasadniczą służbę wojskową, ale także służbę wojskową w rezerwie (art. 7 ust. 1 lit. b ostatnio powołanej ustawy). Ustawa określała też inne rodzaje służby wojskowej (służba wojskowa w pospolitym ruszeniu, pomocnicza służba wojskowa, uzupełniająca służba wojskowa), które wchodziły w zakres powszechnego obowiązku wojskowego Odrębne akty regulowały zasady zawodowej służby wojskowej (dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 12 marca 1937 r. o służbie wojskowej oficerów).
Dodatkowo należy zauważyć, że art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby wojskowej. W szczególności, przepis art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie ogranicza pojęcia wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej. Należało zatem przyjąć, że każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, bez względu na rodzaj tej służby, rodzi skutek w postaci utraty z mocy prawa obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Trzeba również mieć na uwadze, że treść przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego uzupełnia przepis art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220), który stanowił, że obywatel polski podlegający obowiązkowi wojskowemu z mocy tej ustawy lub przepisu szczególnego, traci obywatelstwo polskie, jeżeli przyjmuje obowiązki w wojsku obcym lub obcej organizacji wojskowej bez zgody polskiej władzy. W konsekwencji wykładnia art. 11 pkt 2 powołanej ustawy, dokonana przez organ odwoławczy i zaakceptowana w zaskarżonym orzeczeniu, sprowadzająca się do utożsamienia służby wojskowej wyłącznie z czynną służby wojskowej, nie jest prawidłowa. Pomimo błędu w wykładni, rozstrzygnięcie Sądu I instancji, na mocy którego skarga strony została oddalona, było jednak zasadne, albowiem w okolicznościach rozpoznawanej sprawy przepis art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego miał zastosowanie wobec niekwestionowanych ustaleń, że skarżący odbył obowiązkową służbę rezerwową w wojsku izraelskim.
Powyższe rozważania należy też uzupełnić uwagą, że w niektórych przypadkach, przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych. Przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. A zatem należy przyjąć, że ustalenie przesłanki utraty obywatelstwa polskiego związanej ze wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym następuje wprawdzie na podstawie przepisów prawa polskiego, ale może wymagać uwzględnienia przepisów prawa obcego, regulujących rodzaje służby wojskowej i zasady jej odbycia w państwie, w którym obywatel polski taką służbę podjął. Z wykładni literalnej i logicznej omawianego przepisu wynika bowiem, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi tu bowiem o samo podleganie obowiązkowi służby wojskowej w państwie obcym), wiążące się z przyjęciem określonych obowiązków w tym wojsku i podleganiem obcym władzom wojskowym. Z oczywistych względów ustawodawca polski nie może zaś na gruncie prawa polskiego oceniać skuteczności wstąpienia (przyjęcia) do służby wojskowej w obcym państwie. Dopiero moment formalnego przyjęcia do struktur obcego wojska, potwierdzony przysięgą służbową (wojskową), kreuje stosunek zależności i posłuszeństwa dla obcej władzy, a w konsekwencji decyduje o kolizji z interesem Polski, wiąże się bowiem z uchybieniem obowiązkowi wierności wobec Rzeczypospolitej.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.

Orzecznictwo

Poniżej orzeczenia sądów dotyczące spraw obywatelstwa:

orzeczenia z 2006r i 2007r

Wyrok
z dnia 26 kwietnia 2006 r.
wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie
IV SA/Wa 129/2006

Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 3 października 2007 r.
IV SA/Wa 1365/07

Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 18 grudnia 2007 r.
IV SA/Wa 2253/07

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 21 grudnia 2007 r.
II OSK 1783/06

Przepisy prawne

Poradniki prawne

pomoc prawnika

szukaj u nas

Pomoc online

Poniżej orzeczenia sądów dotyczące spraw obywatelstwa:

orzeczenia z 2006r i 2007r

Wyrok z dnia 26 kwietnia 2006 r. wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie IV SA/Wa 129/2006

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 października 2007 r. IV SA/Wa 1365/07

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2007 r. IV SA/Wa 2253/07

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2007 r. II OSK 1783/06

Przepisy prawne

Poradniki prawne

pomoc prawnika

szukaj u nas

Pomoc online

Wyrok
z dnia 26 kwietnia 2006 r.
wojewódzki sąd administracyjny w Warszawie
IV SA/Wa 129/2006

Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 3 października 2007 r.
IV SA/Wa 1365/07

Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 18 grudnia 2007 r.
IV SA/Wa 2253/07

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 21 grudnia 2007 r.
II OSK 1783/06