Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 sierpnia 2010 r. II OSK 1155/09
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 26 sierpnia 2010 r.
II OSK 1155/09
TEZA aktualna
Stosownie do art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, z chwilą ogłoszenia ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego obywatelstwo polskie służyło każdej osobie bez różnicy płci, wieku, wyznania i narodowości, która była osiedlona na obszarze Państwa Polskiego, o ile jej nie służy obywatelstwo innego państwa. Okoliczność urodzenia się na ówczesnym obszarze Państwa Polskiego, a następnie zamieszkiwania na tym terenie stanowi podstawową przesłankę do nabycia obywatelstwa polskiego.
UZASADNIENIE
Skład orzekający Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms (spr.). Sędziowie: NSA Jacek Chlebny, del. WSA Małgorzata Masternak-Kubiak.Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 marca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 56/09 w sprawie ze skargi Z.A. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) listopada 2008 r. nr (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji dotyczącej obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie faktyczne
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 marca 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu skargi Z.A., uchylił decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) listopada 2008 r. oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) października 2008 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody Łódzkiego z dnia (...) września 2007 r. stwierdzającej posiadanie obywatelstwa polskiego przez Z.G. (A.).
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia (...) listopada 2008 r. utrzymał w mocy decyzję własną z dnia (...) października 2008 r. stwierdzającą nieważność decyzji Wojewody Łódzkiego z dnia (...) września 2007 r., którą Wojewoda potwierdził posiadanie obywatelstwa polskiego przez skarżącą. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wskazał, że w aktach sprawy brak jest dowodu na okoliczność posiadania, w dacie urodzenia skarżącej, obywatelstwa polskiego przez jej ojca. Okoliczność, że ojciec skarżącej urodził się w dniu 27 września 1918 r. w P. nie jest wystarczająca do przyjęcia, iż nabył on obywatelstwo polskie, stosownie do art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44). Zatem nie zostało ustalone, czy skarżąca posiadała obywatelstwo polskie. Brak uzasadnienia prawnego i faktycznego decyzji Wojewody Łódzkiego uniemożliwia stwierdzenie, jakie fakty uznał organ za udowodnione w odniesieniu do nabycia i posiadania obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącej. Ponadto Wojewoda nie wystąpił do żadnych organów, aby zebrać dowody potwierdzające fakty istotne z punktu widzenia rozpatrzenia sprawy w zakresie stwierdzenie posiadania obywatelstwa przez skarżącą. Zdaniem Ministra Wojewoda Łódzki przeprowadził postępowanie wyjaśniające w sposób rażąco naruszający art. 7 i art. 77 k.p.a., bowiem nie podjął kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględniając skargę, stwierdził, że zaskarżona decyzja oraz decyzja utrzymana nią w mocy wydane zostały z naruszeniem art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. W ocenie Sądu pierwszej instancji organ nadzoru wadliwie uznał, iż kwestionowana decyzja Wojewody Łódzkiego została wydana z rażącym naruszeniem prawa. Przesłanką stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej w związku z rażącym naruszeniem prawa nie jest wystąpienie jakiegokolwiek uchybienia przy jej wydaniu, ale wystąpienie uchybienia, które można określić jako rażące naruszenie prawa. Zatem w rozpoznanej sprawie zasadnicze znaczenie miało ustalenie, czy doszło do rażącego naruszenia art. 7 i 77 k.p.a., a nie jakiegokolwiek naruszenia tych przepisów. Tylko naruszenie oczywiste, niedające się pogodzić z zasadą praworządności stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji. O takim naruszeniu może być mowa w sytuacji gdy organ nie dokonał ustaleń faktycznych i nie zebrał materiału dowodowego. Jakkolwiek w rozpoznawanej sprawie formułuj się zastrzeżenia co do kompletności materiału dowodowego, to co do zasady materiał ten obejmuje dowody dotyczące wszystkich okoliczności faktycznych mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Sam fakt wystąpienia pomiędzy organami różnicy w ocenie tego, jakie dowody były niezbędne do uznania danej okoliczności za udowodnioną (przy czym dowody na tę okoliczność zebrano), nie może prowadzić do uznania, iż rozstrzygnięcie wydane w postępowaniu zwyczajnym wydano z rażącym naruszeniem art. 7 i 77 k.p.a. Wadliwość stanowiska Wojewody Łódzkiego w tym zakresie może być wadliwością o charakterze niekwalifikowanym, która mogła być wzięta pod uwagę wyłącznie w postępowaniu odwoławczym w ramach postępowania zwyczajnego. W aktach sprawy znajduje się odpis zupełny aktu urodzenia ojca skarżącej z dnia 7 grudnia 1918 r. Z aktu tego wynika, iż ojciec skarżącej urodził się w dniu 27 września 1918 r. w P. (obecnie województwo mazowieckie). Dokument ten nie poświadcza wprost posiadania przez ojca skarżącej obywatelstwa polskiego. Jednakże uznanie przez Wojewodę Łódzkiego ojca skarżącej za obywatela polskiego nie było oczywiście wadliwe, bowiem wywiedzenie obywatelstwa polskiego jest możliwe również w oparciu o dowody pośrednie. Fakt osiedlenia, czy też urodzenia się na ówczesnym obszarze Państwa Polskiego stanowił podstawową przesłankę do nabycia obywatelstwa polskiego. Wojewoda przyjął, że skoro ojciec skarżącej urodził się na terenach, które po I wojnie światowej weszły w skład terytorium RP i zamieszkiwał na tym terytorium do 1945 r. to uprawdopodobnionym jest, że posiadał obywatelstwo polskie. Konsekwencją takiego stanowiska było niepodjęcie próby pozyskania dokumentów wprost poświadczających posiadanie przez ojca skarżącej obywatelstwa polskiego. Sformułowanie takiej oceny przez organ orzekający w przedmiocie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, w oparciu o tak zebrany materiał dowodowy, nie może być kwalifikowane jako rażące naruszenie art. 7 i 77 k.p.a.
Skargę kasacyjną od wyroku wniósł Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, zarzucając naruszenie: art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), dalej "p.p.s.a." w związku z art. 7, 77 i 156 § 1 pkt 2 k.p.a.
Organ podniósł, że jako rażące naruszenie prawa kwalifikowane jest nie tylko naruszenie prawa materialnego, lecz także przepisów procesowych. Każde postępowanie w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego wymaga przeprowadzenia drobiazgowego postępowania dowodowego, aby w konsekwencji decyzja mogła zostać wydana w oparciu o pełny materiał dowodowy. Nie można się zgodzić ze stwierdzeniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, iż w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z "jakimkolwiek naruszeniem przepisów" art. 7 i 77 k.p.a. Zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną, Wojewoda Łódzki wydał decyzję w oparciu o niepełny materiał dowodowy, który nie powinien stanowić podstawy do wydania rozstrzygnięcia. Brak było bowiem jakiekolwiek przeszkody aby podjąć czynności mające na celu potwierdzenie informacji dotyczących miejsca zamieszkania ojca skarżącej oraz wyjaśnienie, czy skarżąca jest ślubnym dzieckiem swoich rodziców. Uprawdopodobnienie jest natomiast środkiem zastępczym dowodu i przepisy prawa ograniczają możliwość stosowania uprawdopodobnienia tylko odnośnie do faktów, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii wpadkowej, a nie dla rozstrzygnięcia istoty sprawy, w której toczy się postępowanie. Tym samym oparcie decyzji Wojewody Łódzkiego na uprawdopodobnieniach dotyczących miejsca zamieszkania ojca skarżącej oraz urodzenia się jej jako ślubnego dziecka, a co za tym idzie brak przeprowadzenia postępowania dowodowego w tym zakresie stanowi rażące naruszenie art. 7 i 77 k.p.a. Powołując się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 września
1997 r., sygn. akt I SA/Wr 700/97 organ podkreślił, że zaniechanie przez organ administracji podjęcia czynności procesowych zmierzających do zebrania pełnego materiału dowodowego jest uchybieniem przepisom postępowania administracyjnego skutkującym wadliwością decyzji.
Przytaczając takie podstawy kasacyjne organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie oraz o zasądzenie kosztów postępowania.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu, ponieważ podnoszone w podstawach kasacyjnych zarzuty nie są zasadne.
Naczelny Sąd Administracyjny, stosownie do art. 183 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej. Związanie Naczelnego Sądu Administracyjnego granicami skargi kasacyjnej oznacza, że Sąd może odnieść się do tych zarzutów, które przytoczone są w podstawach kasacyjnych jako zarzuty naruszenia wskazanych przepisów prawnych. W okolicznościach tej sprawy przytoczone podstawy kasacyjne sprowadzają się do zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 145 § 1 pkt 1 lit. c Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 7, 77 i 156 § 1 pkt 2 k.p.a., ponieważ zdaniem organu Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że w toku postępowania przed Wojewodą Łódzkim w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa przez skarżącą nie doszło do rażącego naruszenia art. 7 i 77 k.p.a. Wbrew zarzutom podnoszonym przez organ nadzoru wyrażona w zaskarżonym wyroku ocena, iż organ ten naruszył art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., bowiem nie można przyjąć, że kwestionowana decyzja Wojewody Łódzkiego została wydana z rażącym naruszeniem art. 7 i 77 k.p.a., jest prawidłowa i nie narusza wskazanych w podstawach kasacyjnych przepisów.
W rozpoznawanej sprawie przedmiotem zaskarżenia do Sądu jest decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) listopada 2008 r. wydana w postępowaniu nieważnościowym, po rozpoznaniu wniosku skarżącej o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymująca w mocy decyzję Ministra z dnia (...) października
2008 r. stwierdzającą nieważność ostatecznej decyzji Wojewody Łódzkiego z dnia (...) września 2007 r. w przedmiocie potwierdzenia posiadania obywatelstwa przez Z.G. (A.). W ramach postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji, gdy podstawą stwierdzenia nieważności decyzji jest przepis art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., dokonywana jest ocena kwestionowanej decyzji pod kątem kwalifikowanej niezgodności z prawem, a zatem, w tej sprawie, orzekając w granicach podstaw kasacyjnych, pod kątem oceny, czy decyzja wydana została z rażącym naruszeniem art. 7 i 77 k.p.a. W rozpoznawanej sprawie chodzi o dokonanie oceny, czy wydanie decyzji nastąpiło z naruszeniem prawa i czy to naruszenie prawa jest rażące. Należy bowiem mieć na uwadze, że nie każde naruszenie art. 7 i 77 k.p.a. stanowi podstawę stwierdzenie nieważności decyzji.
Dokonując oceny, czy Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji miał podstawy do przyjęcia, iż decyzja Wojewody Łódzkiego stwierdzająca posiadanie obywatelstwa polskiego przez skarżącą rażąco narusza art. 7 i 77 k.p.a., Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, iż brak jest przesłanek wskazujących na to, że postępowanie wyjaśniające zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem powołanych przez organ nadzoru przepisów. Jakkolwiek, należy zgodzić się z wnoszącym skargę kasacyjną, że Wojewoda nie zebrał materiału w sposób wyczerpujący, to jednak nie można zakwalifikować tego naruszenia jako rażącego naruszenia art. 7 i 77 k.p.a. Należy bowiem mieć na uwadze, iż organ przeprowadził postępowanie wyjaśniające i ustalił okoliczności mające znaczenie dla oceny, czy skarżąca nabyła obywatelstwo polskie. Wojewoda Łódzki w toku postępowania w przedmiocie stwierdzenie posiadania obywatelstwa przez skarżącą ustalił, że ojciec skarżącej N.H.G. urodził się dnia 27 września 1918 r. w P. (obecnie województwo mazowieckie) i zamieszkiwał na terytorium Polski co najmniej do roku 1945 r. Skarżąca urodziła się w dniu 21 października 1945 r. Stosownie do art. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, z chwilą ogłoszenia ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego obywatelstwo polskie służyło każdej osobie bez różnicy płci, wieku, wyznania i narodowości, która była osiedlona na obszarze Państwa Polskiego, o ile jej nie służy obywatelstwo innego państwa. Okoliczność urodzenia się na ówczesnym obszarze Państwa Polskiego, a następnie zamieszkiwania na tym terenie stanowi podstawową przesłankę do nabycia obywatelstwa polskiego. Słusznie zatem Sąd pierwszej instancji stwierdził, że uznanie przez Wojewodę Łódzkiego ojca skarżącej za obywatela polskiego nie było oczywiście wadliwe. Zgodnie zaś z art. 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca. W okolicznościach tej sprawy nie ma podstaw do podważania stanowiska Wojewody że skarżąca nabyła przez urodzenie obywatelstwo ojca. Wojewoda, dysponując zgromadzonymi w aktach sprawy zaświadczeniami wystawionymi przez organy państwa Izrael, miał podstawy do przyjęcia, że skarżąca Z.A. z domu G. była ślubnym dzieckiem N.H.G. i H.
Mając powyższe na uwadze nie można przyjąć, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego i ustalonych okoliczności faktycznych przyjęcie przez Wojewodę, iż skarżąca nabyła obywatelstwo polskie przez urodzenie jest całkowicie bezpodstawne. Tym samym prawidłowe jest stanowisko Sądu pierwszej instancji, że decyzja potwierdzająca posiadanie obywatelstwa polskiego przez skarżącą, z uwagi na to, że nabyła obywatelstwo polskie nie została wydana z rażącym naruszeniem art. 7 i 77 k.p.a., a tylko ten aspekt sprawy był badany i oceniany przez organ nadzoru.
W piśmie z dnia 19 lipca 2010 r. wnoszący skargę kasacyjną powołał się na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 kwietnia
2009 r., sygn. akt IV SA/Wa 233/09, twierdząc że w podobnym stanie faktycznym i prawnym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podzielił zasadność stwierdzenia nieważności decyzji potwierdzającej posiadanie obywatelstwa innej osoby. Odnosząc się do tych zarzutów należy wskazać, że z uzasadnienia powołanego wyroku wynika, że zasadniczą przyczyną oddalenia skargi na decyzję stwierdzającą nieważność decyzji potwierdzającej posiadanie obywatelstwa było to, że osoba ubiegająca się o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego utraciła obywatelstwo polskie, stosownie do art. 11 ust. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, ponieważ wstąpiła do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody. Natomiast w tej sprawie Minister w ogóle nie odnosił się do kwestii, czy skarżąca wobec nabycia obywatelstwa obcego utraciła obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, ani nie oceniał, czy zostały spełnione przesłanki w tym zakresie. Wnoszący skargę kasacyjną organ w ogóle nie powołuje się na te okoliczności w zaskarżonej decyzji, jak i w podstawach kasacyjnych, co oznacza, że w tym aspekcie sprawa w postępowaniu nieważnościowym w ogóle nie była rozpoznawana.
W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji.
Tekst orzeczenia pochodzi ze zbiorów sądów administracyjnych.
