II OSK 1988/09 - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
LEX nr 746867
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 13 października 2010 r.
II OSK 1988/09
TEZA aktualna
Wykładnia celowościowa i systemowa art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego w powiązaniu z ustawą z 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym uprawnia do wniosku, iż utrata obywatelstwa polskiego następowała również w przypadku odbycia przymusowej służby w obcym wojsku, będącego konsekwencją dobrowolnego nabycia obywatelstwa obcego państwa.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Paweł Miładowski.
Sędziowie: NSA Wiesław Kisiel, del., WSA Wanda Zielińska-Baran (spr.).
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu w dniu 13 października 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej J. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 681/09 w sprawie ze skargi J. B. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego; oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie faktyczne
Wyrokiem z dnia 4 września 2009 r., sygn. akt IV SA/Wa 681/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę J. B. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 marca 2009 r. nr (...) utrzymującą w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) stycznia 2009 r. o odmowie stwierdzenia posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego.
Wyrok ten został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy. J. B. urodził się (...) marca 1939 r. w T., jako syn S. i G. z domu G. Obecnie zamieszkuje on w Izraelu i legitymuje się paszportem izraelskim.
Ojciec skarżącego S. B. urodził się (...) marca 1909 r. w miejscowości N., jako nieślubne dziecko F. B. zamieszkałej w N. Na mocy art. 2 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego jako mieszkaniec N. nabył obywatelstwo polskie. W 1930 r. wyjechał na stałe do P., w dniu (...) maja 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. W dniu 9 października 1950 r. S. B. został powołany do służby rezerwowej w Silach Zbrojnych I. i służbę tą ukończył w dniu (...) października 1951 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, iż zaskarżona decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 marca 2009 r. nie narusza prawa.
Sąd wskazał, iż dla stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez J. B. niezbędne jest ustalenie czy nabył on obywatelstwo polskie i nie utracił go do dnia wydania zaskarżonej decyzji. Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w pierwszej kolejności niezbędne jest ustalenie, czy skarżący nabył przez urodzenie obywatelstwo polskie na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego obowiązującego w dniu (...) marca 1939 r. tj. w dniu urodzenia się. Skarżący był dzieckiem ślubnym, jego ojciec S. B. nabył obywatelstwo polskie na podstawie ustawy z 1920 r., należało zatem ustalić, czy nie utracił tego obywatelstwa do dnia urodzenia się syna i posiadał je nadal w tej dacie. Zdaniem Sądu ustalenia faktyczne i prawne organu w tym zakresie były prawidłowe. Zasadniczą kwestią dla rozstrzygnięcia sprawy było ustalenie czy ojciec skarżącego nie utracił obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z 1920 r., w myśl którego utrata obywatelstwa polskiego następowała z mocy prawa przez nabycie obywatelstwa obcego. Bezsporne jest, że ojciec skarżącego w dniu 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie, to jednak obywatelstwa polskiego nie utracił, gdyż nie posiadał zwolnienia z obowiązku wojskowego, któremu podlegał na podstawie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 ze zm.). Ustalenia te nie były kwestionowane przez wnioskodawcę kwestionowane. Natomiast spór powstał odnośnie ustaleń dotyczących utraty obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącego na podstawie pkt 2 art. 11 ustawy z dnia 1920 r.
W ocenie Sądu organ prawidłowo przyjął, iż utrata obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącego nastąpiła na skutek wstąpienia do służby wojskowej w państwie Izrael bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu m.st. Warszawy) wydawanej w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu, wymaganej w myśl art. 11 pkt 2 ww. ustawy w przypadkach zamiaru wstąpienia do obcej służby wojskowej. Z treści zaświadczenia z dnia 1 września 2008 r., wydanego przez Siły Zbrojne Izraela, wynika, iż ojciec skarżącego został zarejestrowany w siłach zbrojnych od dnia 9 października 1950 r. do dnia 21 października 1951 r. Sąd stwierdził, iż okoliczności wskazane w zaświadczeniu zaważyły na przyjęciu przez organ odwoławczy, że ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie przez wstąpienie do służby rezerwowej, czyli służby wojskowej w państwie Izrael. Sąd podkreślił, iż z przyjęciem obywatelstwa izraelskiego, wiązał się obowiązek służby wojskowej we armii izraelskiej, zaś podjęcie służby wojskowej w określonym państwie związane jest z obowiązkiem bezwzględnej lojalności wobec władz wojskowych tego państwa.
Sąd pierwszej instancji uznał, iż stanowisko organu przedstawione w zaskarżonej decyzji jest zgodne z utrwalonym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, w którym ukształtował się pogląd, iż art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby wojskowej. W szczególności, przepis ten nie ogranicza pojęcia wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej (wyrok NSA z 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06; z 1 kwietnia 2008 r., II OSK 322/07).
Sąd Wojewódzki wskazał, iż w dacie powołania ojca skarżącego do służby rezerwowej w wojsku izraelskim obowiązywała ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.). Z treści art. 10 tej ustawy wynika, że powszechny obowiązek wojskowy obejmował obowiązki: zgłaszania się do rejestracji, stawania do poboru, odbywania służby wojskowej i obowiązek meldunkowy. W wykonaniu powszechnego obowiązku wojskowego odbywało się zasadniczą służbę wojskowa i służbę wojskową w rezerwie (art. 36 ust. 1). Według art. 37 ust. 2 tej ustawy obowiązkowi odbywania służby wojskowej w rezerwie podlegały osoby zaliczane do rezerwy:
1) po odbyciu zasadniczej służby wojskowej,
2) bez odbycia tej służby. Z przepisów tych wynika, iż obowiązek wojskowy obejmował m.in. obowiązek zgłaszania się do rejestracji, co uczynił ojciec skarżącego rejestrując się w siłach rezerwy.
Sąd pierwszej instancji wskazując, iż art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby woskowej, w szczególności do czynnej służby wojskowej, uznał, iż każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zezwolenia bez względu na rodzaj służby, rodzi konsekwencje w postaci utraty z mocy prawa obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ww. ustawy.
W ocenie Sądu organ słusznie wywiódł, iż skoro ojciec skarżącego, S. B. wstąpił jako obywatel Izraela do obowiązkowej służby rezerwowej w izraelskiej armii, to utracił on obywatelstwo polskie z dniem wstąpienia do wojska izraelskiego, konsekwencją czego była utrata na podstawie art. 13 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. obywatelstwa polskiego przez małoletniego wówczas J. B.
Sąd stwierdził, że organowi nie można skutecznie zarzucić naruszenia art. 7 i 77 § 1 k.p.a., bowiem organy prowadzące postępowanie w sposób wyczerpujący zebrały materiał dowodowy i słusznie uznały, iż do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miarodajne są przepisy prawa polskiego.
Odnośnie zgłoszonego wniosku o przeprowadzenie dowodów na podstawie art. 106 § 3p.p.s.a Sąd pierwszej instancji uznał, ich przeprowadzenie za zbędne, a zarazem przedłużające postępowanie w sprawie.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł J. B. zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie:
1)art. 184 Konstytucji RP oraz art. 185 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) przez to, że Sąd zaniechał dokonania kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7 ,77 , 81 , 107 i 138 § 2 k.p.a.,
2)art. 3 § 1 i2 , art. 141 § 4 , art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c . art. 151 , a także art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) ponieważ Sąd nie odniósł się do podniesionych w skardze zarzutów naruszenia wskazanych przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego i oddalił skargę na decyzję organu odwoławczego zamiast uchylić tę decyzję oraz utrzymaną nią wadliwą decyzję organu I instancji,
3)art. 106 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) poprzez nie ustosunkowanie się i nie uwzględnienie złożonego w trakcie postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego wniosku dowodowego zmierzającego do ustalenia Prawa o służbie obrony Izraela według stanu prawnego na dzień 9 października 1950 r. oraz wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego, w sytuacji gdy ten dowód był niezbędny do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,
4)art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym przez błędną wykładnię tych przepisów i niewłaściwe zastosowanie polegające na tym, że Sąd utożsamił zapisanie do sił rezerwy w Izraelu z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, pomimo tego, że brak było podstaw do przyjęcia, że ojciec skarżącego przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
Naruszenia te miały istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, gdyż w wyniku doszło do oddalenia skargi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.
Na podstawie art. 176p.p.s.a. skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz zaskarżonej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 marca 2009 r. oraz utrzymaną nią mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) stycznia 2009 r., a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, iż skarżący (błędnie podano skarżąca) nie miał możliwości przedłożenia w trakcie postępowania administracyjnego szczegółowego zaświadczenia o służbie wojskowej ojca z uwagi na długotrwałe oczekiwanie na wydanie tego dokumentu. Natomiast później załączył nowe zaświadczenie, którego Sąd Wojewódzki, jak wynika z uzasadnienia wyroku, nie ocenił, co przyczyniło się do błędnych ustaleń faktycznych. Dalej kasator wskazał, że z treści zaświadczenia wynika, że S. B. stawił się celem zapisu i rejestracji w siłach rezerwy dnia (...) października 1950 r. i był zaliczony w poczet sił rezerwy od tej daty do dnia (...) października 1951 r. Jednocześnie nie odbywał czynnej służby rezerwowej ani innych rodzajów służby.
W ocenie skarżącego, Sąd Wojewódzki i orzekające w sprawie organy administracyjne błędnie utożsamiały " powołanie" (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną "rejestracją" wojskową. W trakcie postępowania nie przeprowadzono żadnych czynności zmierzających do ustalenia przepisów prawa Izraela regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej, zasady powoływania do nich i ich odbycia, wykładni i praktyki Izraela w zakresie wydawania zaświadczeń z Wojsk Obrony Izraela i zakresu pojęciowego, a w konsekwencji do ustalenia, czy zapisanie do służby rezerwowej w Wojsku Izraela S. B. łączyło się z przyjęciem określonych obowiązków wojskowych powodujących z mocy art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, a także czy rejestracja odbywała się w sposób dobrowolny, zgodny z wolą osoby podlegającej rejestracji, czy też miała charakter formalny, ewidencyjny na co może wskazywać przedłożone w toku postępowania sądowo - administracyjnego zaświadczenie wojskowe.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 ze zm.) regulował dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obcego obywatelstwa, z zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 w zw. z art. 11 zdanie drugie ustawy). Drugą przesłanką utarty obywatelstwa było przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu m. st. Warszawy), wyrażonej tym drugim przypadku w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu (art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego).
Wskazać należy, iż przesłanki utraty obywatelstwa polskiego określone w art. 11 pkt 1 oraz w art. 11 pkt 2 ustawy są odrębnymi i niezależnymi przesłankami od siebie. Na ich odrębność wskazał już Najwyższy Trybunał Administracyjny w wyroku z dnia 21 grudnia 1932 r. (l. rej. 5207/31, Zbiór wyroków NTA 1932, Nr 591 A, OPA 1934, tom I, poz. 551), którym stwierdził: "Ustawodawca uznał, bowiem w art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r., obok przyjęcia urzędu publicznego względnie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, także nabycie obywatelstwa obcego za tytuł do utraty obywatelstwa polskiego. Ponieważ tytuły te są odrębne - od siebie niezależne - uznać należy, że ustawodawca, postanawiając, iż przez przyjęcie urzędu publicznego w państwie obcym traci się obywatelstwo polskie, ma właśnie na myśli przyjęcie urzędu w państwie obcym, niekoniecznie pociągające za sobą nabycie obywatelstwa obcego". Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że w okolicznościach faktycznych przedmiotowych sprawy ma zastosowanie przesłanka z art. 11 pkt 2 ustawy.
Wskazać należy, że ojciec skarżącego dobrowolnie w dniu 15 maja 1948 r. przyjął izraelskie obywatelstwo, z czym wiązał się obowiązek służby wojskowej w Armii Izraelskiej. Naczelny Sąd Administracyjny niejednokrotnie podkreślał, iż podjęcie takiej służby pociągało za sobą poważne konsekwencje, polegające na utracie z mocy prawa obywatelstwa polskiego. W glosie do powołanego wyroku NTA z dnia 21 grudnia 1932 r. S. Rundstein trafnie wskazał: "gdy w myśl art. 89 Konstytucji z dnia 1(...) marca 1921 r. pierwszym obowiązkiem obywatela jest wierność dla Rzeczypospolitej, służba państwowa cudzoziemska, ustalająca już z natury rzeczy stosunek zależności i posłuszeństwa dla władzy obcej, znalazłaby się w oczywistej kolizji z tym najistotniejszym " nastawieniem psychicznym ", które jest zasadniczą przesłanką stosunku obywatela do własnego państwa". W ustawie z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego wprowadzono generalną zasadę, iż utrata obywatelstwa polskiego zależna jest wyłącznie od woli obywatela.
Wola przyjęcia na siebie obowiązku wierności danemu państwu mogła być wyrażona bezpośrednio poprzez decyzję o nabyciu obywatelstwa tego państwa lub pośrednio poprzez przyjęcie urzędu lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, (z czym łączył się obowiązek posłuszeństwa dla tego państwa, potwierdzony najczęściej złożeniem przysięgi wojskowej lub służbowej). Uzależnienie utraty obywatelstwa od decyzji właściwego organu polskiego było wyjątkiem, który został przewidziany w sytuacji ubiegania się obywatela polskiego, obowiązanego do czynnej służby wojskowej, o nabycie obywatelstwa państwa obcego (art. 11 pkt 2 w zw. z art. 11zd. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego). W piśmiennictwie międzywojennym także wskazywano, iż dokonując wykładni przesłanki "przyjęcia urzędu w państwie obcym" ustawodawca miał na myśli przyjęcie dobrowolne, zależne od własnej decyzji, dokonane nie pod wpływem przymusu (powołana glosa S. Rundsteina do wyroku NTA z dnia 21 grudnia 1932 r.). Uznać należy, iż ta sama zasada miarodajna jest również w przypadku utraty obywatelstwa z tytułu wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym (np. wyrok NSA z dnia 31 stycznia 2008 r. II OSK 1920/06; z dnia 18 lutego 2009 r., II OSK 246/08).
Z wykładni celowościowej art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego wynika, więc, iż jedynie dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do służby wojskowej w państwie obcym, bez uzyskania zgody właściwych organów polskich powodowało skutek w postaci utraty przez niego obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu. Sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. Podobne uregulowanie, dotyczące utraty polskiego obywatelstwa na skutek podjęcia służby w obcym wojsku zawarte było w ustawie z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. RP Nr 25, poz. 220), obowiązującej w okresie od dnia 1 września 1938 r. do dnia 28 maja 1950 r. Zgodnie z art. 115 ust. 1 tej ustawy obywatel polski, podlegający obowiązkowi wojskowemu z mocy ustawy niniejszej lub przepisu szczególnego, traci obywatelstwo polskie, jeżeli przyjmuje obowiązki w wojsku obcym lub obcej organizacji wojskowej bez zgody polskiej władzy. W tym przepisie ustawodawca posłużył się pojęciem "przyjęcia obowiązków" w wojsku obcym, które również wskazuje na konieczność wyrażenia przez obywatela woli pełnienia służby w wojsku danego państwa. Prezentowana wykładnia art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego jest również uzasadniona, jeżeli weźmie się pod uwagę szczególną sytuację polityczną, która miała miejsce w czasie obowiązywania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (31 stycznia 1920 r. - 19 stycznia 1951 r.).
Trudno jest uznać, że w sytuacjach przymusowego wcielenia obywateli polskich do służby wojskowej w państwach wrogich Polsce, czy uzasadnionego szczególnymi okolicznościami wstępowania Polaków do służby wojskowej w państwach prowadzących wspólną walkę przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej następował z mocy ustawy skutek w postaci utraty przez te osoby obywatelstwa polskiego. Należy, zatem zgodzić się z poglądem prezentowanym przez W. Ramusa ("Instytucje prawa o obywatelstwie polskim", Warszawa 1980, s. 258), iż "w czasie ostatniej wojny należało uwzględnić wyjątkowość sytuacji, w której interes państwa polskiego nie tylko dopuszczał, ale przemawiał za wstąpieniem jego obywateli do służby cywilnej lub wojskowej w państwach sojuszniczych albo nawet w innym państwie obcym, niezwiązanym z Polską żadnym układem o sojuszu, przyjaźni lub pomocy, ale walczącym z Niemcami, jako wspólnym wrogiem".
W skardze kasacyjnej podniesiono zarzut naruszenia art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz art. 115 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na tym, że Sąd pierwszej instancji zapisanie do sił rezerwy Izraela z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, pomimo że brak było podstaw do przyjęcia, że ojciec skarżącego przyjął określone obowiązki w obcym państwie a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
Odnosząc się do tego zarzutu wskazać należy, iż wykładnia celowościowa i systemowa art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego w powiązaniu z ustawą z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym uprawnia do wniosku, iż utrata obywatelstwa polskiego następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego przymusowej służby w obcym wojsku, będącego konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Odbycie zasadniczej służby wojskowej stanowi realizację przez obywatela obowiązków obrony ojczyzny i wierności danemu państwu. Służba ta jest, więc z samego swojego charakteru przymusowa. Obowiązek ten ciąży jednak tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa. Nabycie obywatelstwa obcego, jako powodujące powstanie stosunku zależności i posłuszeństwa dla władzy innego państwa, było jedną z przesłanek utraty obywatelstwa państwa polskiego na podstawie art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (z zastrzeżeniem przewidzianym w art. 11zd. 2). Odbycie obowiązkowej służby wojskowej w obcym państwie przez obywatela polskiego, będące następstwem dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa tego państwa, należy, zatem również uznać za naruszające obowiązek wierności państwu polskiemu i powodujące powstanie stosunku zależności wobec innego państwa. W związku z powyższym, stwierdzić trzeba, że zarówno dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do obcego wojska, jak również odbycie obowiązkowej służby wojskowej w obcym państwie, będące konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego jego obywatelstwa powodowało utratę obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Należy podkreślić, że ojciec skarżącego w 1930 r. jako osoba pełnoletnia wyjechał dobrowolnie z Polski i zamieszkał na terenie Palestyny, tam skoncentrował swoje życie osobiste i zawodowe. W związku z utworzeniem państwa Izrael, w dniu 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. Przyjęcie przez niego obywatelstwa państwa obcego, zamieszkiwanie na jego terytorium, pozwala przyjąć, iż miał on wolę pozostania w Izraelu, z tym zaś wiązała się konieczność wypełniania ciążących na nim obowiązków względem nowopowstałego państwa, w tym obowiązku odbycia obowiązkowej służby wojskowej. Jak wynika z ustalonego przez organy i przyjętego przez Sąd I instancji stanu faktycznego, ojciec skarżącego był zarejestrowany w siłach rezerwy Wojsk Obrony Izraela w okresie od dnia (...) października 1950 r. do dnia (...) października 1951 r. i nie starał się o uzyskanie przewidzianego prawem polskim zezwolenia właściwych organów.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono zarzut, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny i orzekające w sprawie organy administracji błędnie utożsamiły " powołanie" (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną "rejestracją" wojskową. W trakcie postępowania nie przeprowadzono żadnych czynności zmierzających do ustalenia przepisów prawa Izraela regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej (...), w konsekwencji do ustalenia, czy zapisanie do służby rezerwowej w Wojsku Izraela łączyło się z przyjęciem określonych obowiązków wojskowych powodujących z mocy art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. utratę obywatelstwa Polskiego.
Odnosząc się do tego zarzutu podnieść należy, że w kwestii jakie przepisy: polskie czy państwa obcego w kontekście art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. stanowią wzorzec oceny, czy podjęcie określonych obowiązków wobec państwa obcego należy kwalifikować jako służbę wojskową na rzecz tego państwa, niejednokrotnie wypowiadał się Naczelny Sąd Administracyjny (np. wyrok z dnia 31 stycznia 2008 r., II OSK 1920/06; wyrok z dnia 18 lutego 2009 r., II OSK 246/2008). Sąd ten wskazał, iż wątpliwości tych nie ma na gruncie art. 4 pkt 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w kontekście wykładni pojęcia " przyjęcia do służby wojskowej w Państwie Polskim", jako przesłanki uzasadniającej nabycie obywatelstwa polskiego. W orzecznictwie (por. wyrok NTA z dnia 22 kwietnia 1928 r., L.Rej. 3771/25, OSP VII 502) podnoszono, że wykładnia tej normy prawnej uwzględniać musi regulacje obowiązujących wówczas polskich aktów prawnych dotyczących służby wojskowej w Polsce, przykładowo obowiązującej w czasie wydawania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r., ustawy z 27 października 1918 r. (Dz. pr. k. r. Pol. Nr 28) o powszechnym obowiązku służby wojskowej. Na gruncie przepisów regulujących przesłanki utraty obywatelstwa polskiego wątpliwości, czy pojęcia sformułowane w art. 11 pkt 2 ustawy należy oceniać na podstawie przepisów polskich czy obcych, dostrzeżono także w piśmiennictwie międzywojennym. W glosie do wyroku NTA z 21 grudnia 1932 r., I rej. 5207/31, S. Rundstein zauważył, że Trybunał, interpretując pojęcie " przejęcie urzędu publicznego w państwie obcym" nie wyjaśnił, czy ta kwalifikacja odpowiada przepisom prawa polskiego, czy też zgodna jest z właściwymi przepisami państwa obcego. W sytuacji, "gdy chodzi o uznanie istnienia względnie nieistnienia przynależności państwowej polskiej", autor glosy za rozstrzygającą przyjął kwalifikację prawa polskiego. Jego zdaniem, nawet gdyby " według przepisów cudzoziemskich dany rodzaj służby dla państwa nie dał się podciągnąć pod pojęcie służby państwowej władze polskie takim sprawdzianem nie były związane. Rozstrzyga tedy w sprawach o obywatelstwo kwalifikacja legis fori, co zresztą jest zgodne z poglądem doktryny i praktyki francuskiej, która niejednokrotnie kwestie utraty przynależności państwowej wskutek przyjęcia urzędu publicznego w tym duchu rozstrzygała". Powyższy pogląd należy podzielić, uzupełniając go, że te samy zasady powinny być miarodajne w odniesieniu do interpretacji przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym. Taki pogląd wyraził Naczelny Sąd Administracyjny również w orzeczeniach: z dnia 21 grudnia 2007 r., sygn. akt II OSK 1783/06; z dnia 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt II OSK 322/07; z dnia 15 czerwca 2010 r., sygn. akt II OSK 786/09.dn
Dokonując zatem wykładni przesłanki utraty obywatelstwa polskiego poprzez wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym przy zastosowaniu wykładni legi fori należało, uwzględnić przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.), obowiązującej w Polsce w dacie zarejestrowania ojca skarżącego do służby w rezerwie w wojsku izraelskim. Z przepisów tej ustawy wynika, że w ówczesnej Polsce powszechny obowiązek wojskowy obejmował obowiązek: zgłaszania się do rejestracji, stawania do poboru, odbywania służby wojskowej oraz obowiązek meldunkowy (art. 10 pkt 1-4).
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia i niewłaściwego zastosowania przez Sąd pierwszej instancji art. 115 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym należy uznać za nieuprawniony, bowiem w przedmiotowej sprawie, o czym była mowa powyżej, zastosowanie miały przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, która weszła w życie w dniu 29 maja 1950 r., która obowiązywała w dniu 9 października 1950 r. - w dacie rejestracji S. B. w służbie rezerwowej w Siłach Zbrojnych Izraela.
Podkreślenia wymaga, że art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia określonego rodzaju służby wojskowej. W szczególności powołany przepis nie ogranicza pojęcia wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej. Przyjąć zatem należało, że każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które polski obywatel nie otrzymał zgody właściwego organu, bez względu na rodzaj tej służby, rodzi skutek w postaci utraty obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Z dokumentów przedłożonych przez skarżącego wynika, że jego ojciec S. B. został zaliczony w poczet sił rezerwowych w Siłach Zbrojnych Izraela od (...) października 1950 r. do dnia (...) października 1951 r. Wskazana okoliczność jest wystarczająca dla uznania, iż ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Konsekwencją tego w świetle art. 13 tej ustawy była utrata obywatelstwa polskiego przez jego małoletniego wówczas syna J. B.
Za niezasadne należy uznać podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym wyroku ocenił cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i dokonał oceny stanu faktycznego, wnikliwie uzasadniając swoje stanowisko z przytoczeniem stanowiska orzecznictwa. Sąd odniósł się również do podnoszonych w skardze zarzutów naruszenia prawa materialnego i procesowego. Odnosząc się do zarzutów skarżącego naruszenia art. 7 i art. 77 k.p.a. Sąd pierwszej instancji uznał je za nieskuteczne, bowiem organy zebrały materiał dowody w sposób wyczerpujący i słusznie przyjęły, że do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wystarczające i miarodajne są przepisy prawa polskiego.
Naczelny Sąd Administracyjny nie dopatrzył się ponadto sugerowanego w skardze kasacyjnej naruszenia art. 106 § 3p.p.s.a, z którego wynika, iż sąd może z urzędu lub na wniosek przeprowadzić dowody. Jednakże muszą one mieć charakter dowodów uzupełniających i w dodatku mogą być nim jedynie dokumenty. Przepis ten wymaga również by przeprowadzenie ich było niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości, a ponadto nie spowodowało nadmiernego przedłużenia postępowania. Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, iż z uwagi na motywy rozstrzygnięcia, zbędne jest przeprowadzenie wnioskowanych dowodów, a zarazem nadmiernie przedłużające postępowanie sprawie. Mając powyższe na względzie Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 ustawy p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji wyroku.
