V SA/Wa 2218/10 - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
Opublikowano: LEX nr 1399731
wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie V SA/Wa 2218/10
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia WSA Krystyna Madalińska-Urbaniak.
Sędziowie WSA:-Piotr Kraczowski (spr.),-Jarosław Stopczyński.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 marca 2011 r. sprawy ze skargi A. T. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia (...) lipca 2010 r. nr (...) w przedmiocie odmowy przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego;
1. uchyla zaskarżoną decyzję;
2. zasądza od Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na rzecz A. T. kwotę 100 (sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Uzasadnienie faktyczne
Skarżąca - A.T. - wniosła skargę na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z (...) lipca 2010 r. nr (...), którą po ponownym rozpatrzeniu sprawy, organ ten utrzymał w mocy swoją decyzję z (...) kwietnia 2010 r. nr (...) o odmowie przyznania skarżącej uprawnienia do świadczenia pieniężnego przewidzianego w ustawie z 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. Nr 87, poz. 395 z późn. zm.; zwanej dalej: ustawą o świadczeniu pieniężnym).
Jak wynika z akt administracyjnych skarżąca wnioskiem złożonym (...) lutego 2010 r. domagała się przyznania tego świadczenia twierdząc, że w marcu 1940 została deportowana na okres 5 lat do pracy przymusowej do III Rzeszy. W tym okresie od marca 1940 do marca 1941 pracowała jako (...) u (...) w G., następnie od kwietnia 1941 do marca 1943 jako (...) została skierowana do pracy w S. w domu niemieckiego (...), a następnie do lutego 1945 r. została skierowana do (...) na terenie (...) w K. Do wniosku załączyła oświadczenia świadków, list z oflagu oraz dokumentację z Archiwum N. Uzasadniając decyzję o odmowie przyznania świadczenia Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych stwierdził, że zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym - świadczenie przewidziane (...), przysługuje osobom, które w okresie podlegania represjom były obywatelami polskimi i są nimi obecnie (...). Z materiału dowodowego sprawy nie wynika, że skarżąca spełnia warunki tego przepisu, ponieważ nie posiadała w chwili represji obywatelstwa polskiego.
We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy skarżąca stwierdziła, że posiada obywatelstwo polskie i nigdy innego nie miała. Skarżąca wskazała także, że w znajdującym się w aktach sprawy "Ausweis der DeutschenVolksliste" (dowodzie osobistym listy narodowościowej) brak jest jej podpisu i zdjęcia, co świadczy o tym, że jej wpis na tą listę był fikcją. Natomiast wpisanie do jej akt personalnych (...) narodowości niemieckiej było szykaną powszechnie stosowaną wobec Polaków z terenów wcielonych do Rzeszy. Ponadto zwróciła uwagę, że umieszczenie na niemieckiej liście narodowościowej (tzw. Eindeutschung), czyli wymuszone najczęściej zaliczanie Polaków do III grupy (Volkslistegrun) z adnotacją "aufWiederrauf" (tzn. do odwołania) miało na cel przymusowe wcielenie polskiej męskiej młodzieży z P. i Ś. do Armii Niemieckiej. Skarżąca podkreśliła, że na podstawie tych samych dokumentów Fundacja "Polsko - Niemieckiej Pojednanie" przyznała jej świadczenie z tytułu prześladowań zaliczonych do kategorii IV obejmującej pracowników przymusowych, deportowanych na teren III Rzeszy.
Uzasadniając zaskarżoną decyzję z (...) lipca 2010 r. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych powtórzył swoją dotychczasową argumentację. Dodatkowo stwierdził, że nie daje wiary twierdzeniom skarżącej o "fikcyjnych" wpisach w dokumentach niemieckich dotyczących przyjęcia Niemieckiej Listy Narodowościowej. Skarżąca nie wyjaśniła bowiem w wiarygodny sposób w jakim celu okupant miałby umieszczać przedmiotowe wpisy w dokumentach i po co fałszowałby dane znajdujące się w aktach osobowych pracownika (...). Nie zgodził się także ze stwierdzeniem skarżącej, że przetłumaczona ankieta osobowa (...) nie jest dokumentem urzędowym. Podkreślił, że skarżąca mimo prośby nie przetłumaczyła pozostałych dokumentów niemieckich. Zwrócił także uwagę, że "Fundacja "Polsko - Niemieckie Pojednanie" jest instytucją samodzielną i przy wypłacaniu odszkodowań kieruje się własnymi, wewnętrznymi przepisami, a nie przepisami ustawy o świadczeniu pieniężnym.
W skardze 19 sierpnia 2010 r. skarżąca powtórzyła dotychczasową argumentację.
W odpowiedzi na skargę Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wniósł o jej oddalenie podtrzymując dotychczasową argumentację.
Uzasadnienie prawne
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, zważył co następuje: skarga jest zasadna.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym - świadczenie pieniężne (...), przysługuje osobom, które w okresie podlegania represjom określonym w ustawie były obywatelami polskimi i są nimi obecnie oraz posiadają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych stwierdził, że skarżąca nie wypełniła przesłanek z cytowanego artykułu, ponieważ w czasie II wojny światowej nie była obywatelką Polski lecz Niemiec. Zdaniem Sądu to kategoryczne ustalenie organu jest przedwczesne i jako takie wymaga głębszego zbadania. Wskazać bowiem należy, że w czasie II wojny światowej polityka germanizacyjna na ziemiach wcielonych znalazła wyraz w dekrecie inkorporacyjnym z 8 października 1939 r., który przewidywał, że osoby pochodzenia niemieckiego staną się obywatelami niemieckimi. Szczegółowe uregulowanie tej kwestii nastąpiło w rozporządzeniu z 4 marca 1941 r. o niemieckiej liście narodowej i niemieckiej przynależności państwowej na ziemiach włączonych. Wprowadzało ono podział mieszkańców tych obszarów na szereg grup, co miało decydujący wpływ na ich położenie prawne. Pierwszą grupę (dzielącą się jeszcze na dwie podgrupy - I i II) tworzyli obywatele polscy i gdańscy narodowości niemieckiej, aktywnie do tej narodowości się przyznający. Uzyskiwali oni niemiecką przynależność państwową i obywatelstwo Rzeszy oraz wszystkie prawa i obowiązki obywateli niemieckich. Drugą grupę (również dzielącą się na dwie podgrupy - III i IV) stanowili obywatele polscy pochodzenia niemieckiego mający powiązania z polskością, osoby z małżeństw mieszanych, Mazurzy, Kaszubi, Ślązacy oraz osoby nadające się do zniemczenia pod względem rasowym (tzw. Volksdeutsche). Nabywali oni niemiecką przynależność państwową z możliwością jej odwołania, niejako na próbę. Trzecią grupę tworzyli obywatele polscy i gdańscy narodowości polskiej, których traktowano jako poddanych Rzeszy. (por. "Historia ustroju i prawa polskiego", J. Bardach, B. Leśniodorski, M. Pietrzak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993, str. 590). Ponadto wskazać należy, że osoby wpisane na niemiecką listę narodową posługiwały się dokumentem Ausweis. Były trzy rodzaje dokumentów Ausweis różnego koloru, osoby z grupy I i II posługiwały się szaroniebieskim dokumentem Ausweis (blau); z grupy III zielonym (grun), a z grupy IV czerwonym (red).
W orzecznictwie sądowo-administracyjnym (v. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego oz. w Gdańsku z 9 lutego 2000 r. sygn. akt I SA/Gd 1352/98, pub. http://orzeczenia.nsa.gov.pl/cbo/query) wyrażono tezę, że dla ustalenia, iż skarżąca nabyła obywatelstwo niemieckie poprzez wpis na niemiecką listę narodowościową konieczne jest ustalenie do której grupy tej listy została wpisana. Zgodnie z zacytowanym poglądem wpisanie do trzeciej i czwartej grupy niemieckiej listy narodowej nie było równoważne z przyjęciem obywatelstwa niemieckiego. W innym zaś wyroku z 8 grudnia 2008 r. sygn. akt II OSK 1328/07 Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił uwagę, że przepisy art. 11 pkt 2 ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44) i art. 115 ust. 1 ustawy z 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220) w stosunku do obywateli polskich zamieszkałych na obszarach Polski wcielonych przemocą przez okupanta do Rzeszy Niemieckiej, którzy zgłosili przynależność do narodowości niemieckiej, nie mogą być stosowane z pominięciem przepisów ustaw i dekretów wydanych w latach 1944-1946, które w stosunku do osób, pomimo zgłoszenia przez nie w czasie wojny przynależności do narodowości niemieckiej, czego konsekwencją mogła być przynależność do niemieckich organizacji wojskowych, dopuszczały możliwość wykazania, że zostały wbrew swojej woli lub pod przymusem wpisane na niemiecką listę narodową.
Mając na uwadze powyższe w przedmiotowej sprawie koniecznym jest aby organ przeprowadził postępowanie wyjaśniające dotyczące okoliczności wpisania skarżącej na niemiecką listę narodową. Zważywszy, że ze znajdujących się w aktach sprawy kserokopii dokumentu "Ausweis der DeutschenVolksliste" (koloru zielonego (grun)), niepodpisanego przez skarżącą, wynika, że (...) listopada 1942 r. została wpisana do trzeciej grupy niemieckiej listy narodowej, to biorąc pod uwagę wyżej cytowane poglądy orzecznicze nie było równoważne z przyjęciem obywatelstwa niemieckiego. Zbadać też należy, czy skarżąca kiedykolwiek dysponowała oryginałem powyższego dokumentu, zanim otrzymała jego kserokopię z archiwum (...). Ponadto wyjaśnić trzeba, czy skarżąca po wojnie składała deklarację o jakiej mowa w art. 2 ustawy z 6 maja 1945 r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego wrogich elementów (Dz. U. Nr 17, poz. 96 z późn. zm.). Dopiero uwzględnienie tych wszystkich okoliczności, pozwoli organowi na ustalenie czy skarżąca w czasie II wojny światowej była obywatelką Polski czy nie, a tam samym czy wypełnia podstawową przesłankę o jakiej mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym.
Reasumując Sąd uznał, że podnoszona w skardze argumentacja jest zasadna, a podejmując zaskarżoną decyzję organ administracyjny nie wyjaśnił wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności, czym naruszył art. 7 i 77 § 1 k.p.a., a także art. 107 § 3 k.p.a. poprzez brak odniesienia się do podnoszonych przez skarżąca we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy zarzutów. Wymienione naruszenia mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W konsekwencji stwierdzić należy, że zaskarżona decyzja na mocy art. 145 § 1 lit. c ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) podlega uchyleniu. O zasądzeniu kosztów postępowania orzeczono na podstawie art. 200 cytowanej ustawy.
