II OSK 1417/13 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 16 stycznia 2015 r.
II OSK 1417/13
Utrata obywatelstwa polskiego poprzez wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym - zakres pojęcia.
TEZA aktualna
1. Interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym).
2. Gdyby uznać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowiło o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, to ustanowiony w ustawie o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Paweł Miładowski.
Sędziowie: NSA Zbigniew Ślusarczyk, del. WSA Teresa Zyglewska (spr.).
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej A. Y. T. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 lutego 2013 r. sygn. akt IV SA/Wa 2688/12 w sprawie ze skargi A. Y. T. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) września 2012 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie faktyczne
Wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę A. Y. T. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) września 2002 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wyrok został wydany w następujących okolicznościach sprawy.
Decyzją z dnia (...) września 2012 r. Minister Spraw Wewnętrznych utrzymał w mocy decyzję Wojewody (...) z dnia (...) lipca 2012 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez A. Y. T.
W uzasadnieniu decyzji podniesiono, że stosownie do przepisu art. 66 ustawy z 2009 r. o obywatelstwie polskim postępowania wszczęte na podstawie ustawy z 1962 r. i niezakończone przed dniem 15 sierpnia 2012 r. (wejście w życie ustawy z 2012 r.) toczą się według przepisów dotychczasowych. W konsekwencji, przedmiotową sprawę należało rozpatrywać w oparciu o dotychczas obowiązujące przepisy ustawy z 1962 r. o obywatelstwie polskim.
Minister wskazał, że dla stwierdzenia, czy wnioskodawca posiada obywatelstwo polskie - zgodnie z zasadą ciągłości obywatelstwa polskiego - niezbędne jest ustalenie, czy nabył on obywatelstwo polskie, a następnie czy nie utracił tego obywatelstwa do dnia wydania decyzji. Ze względu na datę urodzin zainteresowanego, tj. 29 marca 1957 r., dla rozstrzygnięcia jego statusu obywatelstwa decydujące znaczenie miały przepisy ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25 ze. zm.). W ocenie Ministra w świetle zapisów art. 8 i 9 tej ustawy koniecznym było ustalenie z punktu widzenia statusu obywatelstwa wnioskodawcy, czy w dacie jego urodzenia, przynajmniej jedno z rodziców posiadało obywatelstwo polskie.
Organ wywiódł, że matka wnioskodawcy nie posiadała obywatelstwa polskiego w dacie urodzenia syna - A. Y. T., ponieważ utraciła to obywatelstwo na skutek nabycia obywatelstwa izraelskiego w dniu 15 września 1948 r., zatem należało ustalić, czy wnioskodawca mógł nabyć obywatelstwo polskie po ojcu M. T.
W ocenie Ministra, Wojewoda (...) prawidłowo ocenił zebrany w przedmiotowej sprawie materiał dowodowy i na jego podstawie trafnie ustalił, że ojciec wnioskodawcy, ur. 20 maja 1918 r. w O. jako M. T., syn A. I. i F. z d. M., nabył obywatelstwo polskie na podstawie art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Zaznaczył, że w dalszej kolejności rozważyć należało, czy w stosunku do ojca wnioskodawcy miały miejsce zdarzenia, skutkujące zmianą w jego statusie obywatelstwa, tzn. czy nie utracił on obywatelstwa polskiego i posiadał je w dacie urodzin syna - p. A. Y. T., tj. w dniu 29 marca 1957 r.
Przepis art. 11 cyt. ustawy z 1920 r., który do dnia 19 stycznia 1951 r. regulował kwestię utraty obywatelstwa polskiego i zgodnie z którym utrata obywatelstwa polskiego następowała przez nabycie obywatelstwa obcego, zawierał jeden wyjątek, tzn. osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej w Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami, mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nie przestawały być uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego).
Na podstawie ustawy z 9 kwietnia 1938 r. obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 17 do 60 lat. Natomiast na podstawie cyt. ustawy obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 18 do 50 roku życia włącznie. Obywatele polscy podlegający obowiązkowi wojskowemu w zakresie unormowanym w powyższych ustawach tracili obywatelstwo polskie na skutek nabycia obcego dopiero po zwolnieniu ich z obowiązku wojskowego.
Minister ustalił, że ojciec wnioskodawcy nabył obywatelstwo izraelskie w dniu 15 września 1948 r., a zatem w chwili nabycia obywatelstwa izraelskiego miał 30 lat i podlegał obowiązkowi służby wojskowej zgodnie z przepisami ustawy z 1938 r. W konsekwencji nabycie przez niego obywatelstwa izraelskiego nie skutkowało utratą obywatelstwa polskiego. Zgodnie z art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, utrata obywatelstwa polskiego następowała z mocy prawa przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody wyrażonej, w przypadku zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu.
Minister zaznaczył, że w toku prowadzonego postępowania dowodowego przedłożone zostało przez pełnomocnika strony zaświadczenie oficjalne Wojska Obrony Izraela z dnia 6 czerwca 2010 r. o obowiązku służby w rezerwie, którego treść odzwierciedla całkowity przebieg służby wojskowej ojca wnioskodawcy w okresie od dnia powstania Państwa Izrael do dnia 19 stycznia 1951 r. Dokument ten dowodzi, że zgodnie z postanowieniami prawa, każdy obywatel Izraela oraz stały mieszkaniec, który nie został powołany do służby regularnej, zostaje powołany do sił w rezerwie. Ojciec skarżącego stawił się w celu rejestracji i przyjęcia w ośrodku rezerwy w dniu 13 stycznia 1949 r. i został zaliczony do sił rezerwowych od tego dnia do dnia 10 listopada 1950 r.
Dokonując zatem interpretacji utraty obywatelstwa polskiego poprzez wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym należało, zdaniem Ministra, uwzględnić przepisy ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, obowiązującej w Państwie Polskim w dacie przeniesienia skarżącego do służby w rezerwie w wojsku izraelskim. Wynika z nich, że w ówczesnej Polsce obowiązek odbycia służby wojskowej obejmował nie tylko zasadniczą służbą wojskową, ale także służbę wojskową w rezerwie (art. 7 ust. 1 lit. b ostatnio powołanej ustawy).
Dodatkowo podkreślono, że art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby wojskowej. W szczególności, przepis art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie ogranicza pojęcia wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej. Należało zatem, zdaniem Ministra przyjąć, że każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, bez względu na rodzaj tej służby, rodzi skutek w postaci utraty z mocy prawa obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Treść przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego uzupełnia przepis art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220), który stanowił, że obywatel polski podlegający obowiązkowi wojskowemu z mocy tej ustawy lub przepisu szczególnego, traci obywatelstwo polskie, jeżeli przyjmuje obowiązki w wojsku obcym lub obcej organizacji wojskowej bez zgody polskiej władzy. W konsekwencji wykładnia art. 11 pkt 2 powołanej ustawy, dokonana przez organ odwoławczy sprowadzająca się do utożsamienia służby wojskowej wyłącznie z czynną służbą wojskową nie jest, w ocenie organu odwoławczego, prawidłowa. Należy przyjąć, że każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, bez wzglądu na rodzaj tej służby, rodzi skutek w postaci utraty z mocy prawa obywatelstwa polskiego posiadania obywatelstwa Państwa Izrael, a w tym obowiązek służby wojskowej.
Mając na uwadze powyższe okoliczności Minister stwierdził, że M. T. z dniem wstąpienia do służby rezerwowej w Wojsku Obrony Izraela - tj. z dniem 13 stycznia 1949 r. utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 cyt. ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Zatem, w dacie urodzenia wnioskodawcy żadne z jego rodziców nie posiadało obywatelstwa polskiego, a wobec tego nie mógł on nabyć obywatelstwa polskiego z mocy prawa - przez urodzenie. W aktach sprawy brak jest dowodów na zaistnienie faktów skutkujących nabyciem przez p. A. Y. T. obywatelstwa polskiego na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. oraz późniejszej ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 28, poz. 353 z późn. zm.).
Na wskazaną decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł A. Y. T., reprezentowany przez radcę prawnego. Zaskarżonej decyzji zarzucił:
- naruszenie przepisów art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że rejestracja w wojsku w państwie obcym powoduje utratę obywatelstwa polskiego;
- naruszenie art. 7 i 77 k.p.a. poprzez nieustalenie przepisów prawa Izraela regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej, zasady powoływania do nich i ich odbycia, wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie wydawania zaświadczeń, a w konsekwencji nieustalenie czy zapisanie do służby rezerwowej w wojsku Izraela łączyło się z przyjęciem określonych obowiązków wojskowych.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że ojciec skarżącego nie podjął służby w siłach rezerwowych ani żadnych innych rodzajach sił zbrojnych Izraela. Został jedynie zarejestrowany i w ten sposób zaliczony do sił rezerwowych.
Podkreślono także, że zmiana wykładni prawa w odniesieniu do służby rezerwowej nie powinna powodować negatywnych konsekwencji dla obywateli polskich.
W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumentację zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 r. oddalił skargę.
Wojewódzki Sąd Administracyjny wywiódł, że A. Y. T. urodził się 29 marca 1957 r. w Izraelu, jako syn M. i S., wobec tego jego status obywatelstwa regulowała ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25 z późn. zm.). Zgodnie z art. 6 tej ustawy dziecko nabywało obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice byli obywatelami polskimi (pkt 1) albo jedno z rodziców było obywatelem polskim, a drugie było nieznane lub nieokreślone było jego obywatelstwo (pkt 2). Stosownie natomiast do treści art. 8 ust. 1 w zw. z art. 9 tej samej ustawy dziecko urodzone za granicą z rodziców, z których jedno było obywatelem polskim, a drugie obywatelem innego państwa, jeżeli prawo tego państwa stosowało te same zasady do obywatelstwa dzieci urodzonych w Polsce z rodziców różnego obywatelstwa, nabywało obywatelstwo polskie, chyba że oboje rodzice w oświadczeniu, złożonym zgodnie przed właściwą władzą w ciągu miesiąca od dnia urodzenia się dziecka, wybrali dla niego obywatelstwo tego państwa obcego, którego obywatelem było drugie z rodziców, jeśli prawo tego państwa zezwalało na nabycie jego obywatelstwa w ten sposób.
W ocenie Sądu I instancji znajdujące się w aktach sprawy dokumenty świadczą o tym, że skarżący nie mógł nabyć obywatelstwa polskiego po matce. Nie posiadała ona bowiem obywatelstwa polskiego, co potwierdził prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2011 r., sygn. akt IV SA/Wa 1404/11, którym oddalono skargę na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 12 lipca 2011 r. - odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez matkę wnioskodawcy - S. T.
Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skoro skarżący nie mógł nabyć obywatelstwa po matce, do rozważania pozostaje kwestia, czy obywatelstwo mógł nabyć po drugim rodzicu - ojcu M. T.
Za niesporne uznano, że ojciec skarżącego urodził się 20 maja 1918 r. w O. jako syn A. i F. a obywatelstwo polskie nabył na podstawie art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44).
Zgodnie z art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, obywatel polski tracił obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego. Jednak przywołany przepis zawierał wyjątek, tzn. osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej w Polsce, mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nie przestawały być uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 cyt. ustawy).
Drugą przesłanką utraty obywatelstwa polskiego było przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej w tym drugim przypadku w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu (art. 11 pkt 2).
Sąd I instancji stwierdził, że kwestię, które osoby obowiązane były do czynnej służby wojskowej, należy oceniać według przepisów normujących wówczas sprawy powszechnego obowiązku wojskowego - tzn. ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 z późn. zm.), która obowiązywała w chwili nabycia obywatelstwa izraelskiego przez M. T., co nastąpiło 15 września 1948 r.
Na podstawie tej ustawy obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 17 lat do końca roku kalendarzowego, w którym kończyli 60 lat. Ojciec wnioskodawcy w dacie nabycia obywatelstwa izraelskiego podlegał zatem obowiązkowi wojskowemu. Temu obowiązkowi podlegał również na podstawie przepisów późniejszej ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym. W związku z tym mógł utracić obywatelstwo polskie dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego. Brak jest jednak dowodów na uzyskanie takiego zwolnienia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że kluczowym zagadnieniem prawnym wymagającym rozstrzygnięcia w tej sprawie była kwestia utraty obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącego na podstawie drugiej ze wskazanych uprzednio przesłanek.
Zdaniem Sądu I instancji, organy administracji rozpatrujące niniejszą sprawę słusznie uznały, iż M. T. wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody wyrażonej w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu, wobec czego utracił obywatelstwo polskie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny podkreślił, że w aktach sprawy znajduje się zaświadczenie urzędowe o powołaniu do rezerwy żołnierza M. T. z dnia 27 lutego 2008 r. oraz zaświadczenie oficjalne Wojska Obrony Izraela o obowiązkowej służbie rezerwowej w izraelskim wojsku, wydane w dniu 6 czerwca 2010 r. Z powyższych zaświadczeń wynika, że M. T. należał do sił rezerwowych od 13 stycznia 1949 r. do 10 grudnia 1950 r. Nie odbywał czynnej służby w Siłach Obrony Izraela.
Oba zaświadczenia potwierdzają, iż ojciec wnioskodawcy był objęty obowiązkiem wojskowym w armii izraelskiej, który w stosunku do niego był realizowany przez służbę w rezerwie. Jednocześnie Sąd stoi na stanowisku, iż pod pojęciem służby wojskowej należy rozumieć wszystkie kategorie służb w obcym wojsku czy innych formacjach militarnych, a więc zarówno służbę czynną (zasadniczą) czy też służbę rezerwową.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zauważył, że z wykładni celowościowej art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. wynika, iż jedynie dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do służby wojskowej w państwie obcym, bez uzyskania zgody właściwych organów polskich powodowało skutek w postaci utraty przez niego obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu. Wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. Wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwych organów polskich następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego przymusowej służby w obcym wojsku, będącego konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. W niniejszej sprawie ojciec skarżącego, będąc pełnoletni, dobrowolnie przyjął obywatelstwo izraelskie, z czym wiązał się obowiązek służby wojskowej w wojsku izraelskim. Podjęcie służby wojskowej w określonym państwie powiązane było z obowiązkiem bezwzględnej lojalności wobec władz wojskowych tego państwa. Eliminowaniu takiej sytuacji w stosunku do obywateli polskich mogła służyć sankcja utraty obywatelstwa, jaką wprowadziła ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
W ocenie Sądu instancji ustalenia organów administracji publicznej orzekających w tej sprawie są prawidłowe. Sąd argumentował, że nie można podzielić zarzutu skarżącego dotyczącego naruszenia przez organy art. 7, 77 czy innych przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, poprzez nieustalenie przepisów prawa Izraela regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej, zasady powoływania do nich i ich odbycia oraz nieustalenie czy zapisanie do służby rezerwowej w wojsku Izraela łączyło się z przyjęciem określonych obowiązków wojskowych. Zaświadczenia, na podstawie których możliwe byłoby ustalenie, czy ojciec skarżącego wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym, są wydawane wyłącznie przez właściwe instytucje wojskowe państwa obcego (Izraela) na wniosek obywateli tego państwa.
Tym samym cały ciężar dowodowy w tym zakresie dotyczy strony. Ponadto, co podniesiono w zaskarżonej decyzji, organy w 2008 r. zwróciły się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych o wystąpienie - za pośrednictwem Ambasady RP w Tel Awiwie - do właściwych organów państwa Izrael o wyjaśnienie kwestii powoływania i odbycia służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela od uzyskania niepodległości do dnia 19 stycznia 1951 r. oraz wydawania zaświadczeń o przebiegu służby wojskowej w armii Izraela. Nie przyniosło to oczekiwanych rezultatów. Minister wyjaśnił przy tym, że wszelkie możliwości działania polskich organów zmierzające do wyjaśnienia przedmiotowej kwestii, przy udziale organów izraelskich, zostały wyczerpane.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł A. Y. T. zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:
- naruszenie prawa materialnego, to jest art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu że stricte administracyjna rejestracja na listę sił rezerwy przy jednoczesnym niepodjęciu faktycznej służby w siłach zbrojnych państwa obcego powoduje utratę obywatelstwa polskiego,
- naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w zw. z art. 151p.p.s.a. poprzez jego niezastosowanie, to jest oddalenie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie skargi na decyzję administracyjną w sytuacji rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego art. 11 ust. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 20 stycznia 1920 r.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący kasacyjnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wywodzono, że ojciec skarżącego kasacyjnie nie podjął służby w siłach rezerwowych ani w żadnych innych rodzajach sił zbrojnych Państwa Izrael, a jednie został zarejestrowany i w ten sposób zaliczony do sił rezerwowych Wojsk Obrony Izraela, co wynika wprost z zaświadczenia. Autor skargi kasacyjnej stwierdził, że ojciec skarżącego kasacyjnie nie wstąpił do służby wojskowej w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.) - dalej: p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują przesłanki nieważności z art. 183 § 2p.p.s.a., zatem Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.
Skarga kasacyjna nie zawiera uzasadnionych podstaw.
Zasadniczy zarzut skargi kasacyjnej sprowadza się do odmiennej od Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oceny skutków prawnych jakie dla ciągłości posiadania przez ojca skarżącego kasacyjnie obywatelstwa polskiego wywarł fakt odbywania przez niego służby rezerwowej w Siłach Obrony Izraela.
Przystępując do powyższych rozważań zauważyć należy, że ojciec skarżącego kasacyjnie dobrowolnie w dniu 15 maja 1948 r. przyjął obywatelstwo izraelskie, z czym wiązał się obowiązek służby wojskowej w Armii Izraelskiej. Był on następstwem podjętej decyzji o przyjęciu obywatelstwa państwa obcego, z czym wiązały się równocześnie określone obowiązki. Podjęcie służby wojskowej w określonym państwie wiązało się z obowiązkiem bezwzględnej lojalności wobec władz wojskowych tego państwa i powodowało utratę obywatelstwa polskiego, co generalnie eliminowało sytuację pozostawania osób, w razie ewentualnego konfliktu, w sytuacji sprzeczności pomiędzy lojalnością względem Polski oraz kraju, w którym podjęły służbę wojskową.
Podkreślić należy, że oceniając legalność decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 września 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny skoncentrował się na treści zaświadczenia z dnia 27 lutego 2008 r. o powołaniu do rezerwy żołnierza M. T. i zaświadczenia z dnia 6 czerwca 2010 r. wydanego przez Wojska Obrony Izraela o obowiązkowej służbie rezerwowej w wojsku izraelskim. Z powyższych zaświadczeń wynika, co podkreślił Sąd I instancji, że ojciec skarżącego kasacyjnie należał do sił rezerwowych od 13 stycznia 1949 r. do 10 grudnia 1950 r. Nie odbywał czynnej służby w Siłach Obrony Izraela.
Stanowisko Sądu I instancji mówiące o tym, że ojciec skarżącego odbywał służbę wojskową, albowiem powołanie do służby rezerwowej było jednym z rodzajów służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela, należy zatem uznać za w pełni uzasadnione, skoro bezsprzecznie wynika to z treści przedłożonego organowi administracji przez stronę urzędowego zaświadczenia. Sąd prawidłowo również, w odniesieniu do hipotezy art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego uznał, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. Nie można podzielić poglądu strony skarżącej kasacyjnie, że Sąd przyjął błędną wykładnię art. 11 pkt 2 ustawy, odnosząc go do ojca skarżącego, zaliczanego w poczet sił rezerwy. Stanowisko, zgodnie z którym art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej jest jednolicie przyjmowane w dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA z 16 czerwca 2011 r. sygn. II OSK 1245/10; wyrok NSA z 11 października 2012 r. sygn. II OSK 1778/11; wyrok NSA z 4 lipca 2012 r. sygn. II OSK 1385/11, wyrok NSA z 30 listopada 2010 r. sygn. II OSK 1846/09; wyrok NSA z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06).
Jak to podkreślono w wyroku NSA z dnia 28 października 2010 r. sygn. II OSK 1700/09 regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem, należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa, w związku z czym - wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego - nie można przyjąć, by o tym, czy dana osoba wstąpiła do służby wojskowej w innym kraju, przesądzać mogła jedynie treść lub wykładnia przepisów prawa państwa trzeciego. Wniosek tego rodzaju prowadziłby do konsekwencji nie do pogodzenia z celem analizowanej regulacji. Gdyby bowiem uznać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowiło o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, to ustanowiony w ustawie o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania.
Zasadnie więc Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym).
Mając na uwadze powyższe, za w pełni prawidłowe uznać należy stwierdzenie Sądu I instancji, że wstąpienie ojca skarżącego do służby rezerwowej w państwie izraelskim spowodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego, skoro tego rodzaju służbę przepisy prawa polskiego zaliczały do służby wojskowej. W myśl art. 36 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, wykonywanie powszechnego obowiązku wojskowego polegało bowiem na odbywaniu albo zasadniczej służby wojskowej, albo służby wojskowej w rezerwie. W świetle przepisów cytowanej ustawy, traktowanie służby rezerwowej jako służby o charakterze wojskowym nie mogło budzić jakichkolwiek wątpliwości z uwagi na stricte wojskowe obowiązki nałożone na osoby pozostające w rezerwie, w tym przede wszystkim zobowiązanie do (czynnej) służby wojskowej zarządzonej w interesie obrony Państwa, w razie mobilizacji lub w czasie wojny (art. 51 ust. 1 pkt 3 i 4 cyt. ustawy). Należy także zauważyć, że z przedłożonego przez skarżącego kasacyjnie w toku postępowania administracyjnego zaświadczenia wydanego przez Wojska Obrony Izraela również wynika, że służba rezerwowa - podobnie jak w prawie polskim - była rodzajem służby wojskowej w tym państwie.
Za niezasadne uznać należy również rozróżnianie faktu wstąpienia do służby rezerwowej i formalnej rejestracji (zaewidencjonowania) w siłach rezerwy. Rozróżnienie takie jest nieusprawiedliwione z tego powodu, że zarejestrowanie ojca skarżącego kasacyjnie jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, iż zaczął on podlegać w pełnym zakresie obcym władzom wojskowym i ustanowionym przez nie zasadom. To, czy zostały na niego nałożone określone obowiązki wojskowe w trakcie służby nie miało więc znaczenia o tyle, że powinność zastosowania się do nich, na wezwanie władz wojskowych, z uwagi na status osoby należącej do Wojsk Obrony Izraela, nie może budzić wątpliwości, co wynika z treści przytoczonego wyżej zaświadczenia.
Powyższe rozważania przesądzają również o niezasadności zarzutu dotyczącego naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w zw. z art. 151p.p.s.a. poprzez jego niezastosowanie, to jest oddalenie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie skargi na decyzję administracyjną w sytuacji rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego art. 11 ust. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 20 stycznia 1920 r.
W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 ustawy p.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku.
