II OSK 861/13 - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 30 października 2014 r.
II OSK 861/13
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Jacek Chlebny (spr.).
Sędziowie NSA: Grzegorz Czerwiński, Leszek Kamiński.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 30 października 2014 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Y. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 stycznia 2013 r. sygn. akt IV SA/Wa 2230/12 w sprawie ze skargi Y. W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) lipca 2012 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną
Uzasadnienie faktyczne
Zaskarżonym wyrokiem z 17 stycznia 2013 r. sygn. IV SA/Wa2230/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Y. W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z (...) lipca 2012 r. w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wyrok ten został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.
Wnioskiem z 7 października 2010 r. Y. W., posiadający obywatelstwo izraelskie, wystąpił do Wojewody Dolnośląskiego o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. W swoim wniosku wskazał, że urodził się w 1931 r. w (...) jako syn (...) i (...). Data urodzenia wskazana w paszporcie izraelskim ((...) listopada 1924 r.) wynika z błędu. Przed wyjazdem z Polski na pobyt stały do Izraela ze starszą siostrą M. Z., który miał miejsce w 1956 r., wnioskodawca zamieszkiwał w (...).
Wojewoda Dolnośląski decyzją z 19 czerwca 2012 r., działając na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 z późn. zm.), odmówił stwierdzenia posiadania przez wnioskodawcę obywatelstwa polskiego. W wyniku rozpoznania odwołania Y. W. Minister Spraw Wewnętrznych decyzją z (...) lipca 2012 r. utrzymał powyższe rozstrzygnięcie w mocy. Uzasadniając odmowne rozpatrzenie wniosku Y. W., organ wskazał, że analiza zebranych w sprawie dowodów nie pozwalała określić, czy wnioskodawca nabył obywatelstwo polskie na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 z późn. zm.). Organ zauważył, że wnioskodawca wielokrotnie zmieniał swoje oświadczenia podając różne dane dotyczące posiadanego imienia i nazwiska, daty urodzenia, jak też jego miejsca. W swoim wniosku wskazywał, że urodził się jako Y. W., wyjechał jednak z Polski posługując się dokumentami należącymi do innej osoby (J. G.), co skutkowało zmianą danych osobowych w Izraelu z nazwiska "(...)" na "(...)" (...) września 1964 r. W złożonym później wniosku sprostował następnie tę informację, oświadczając, że urodził się pod nazwiskiem J. G. Pomimo przeprowadzenia przez organ czynności dowodowych, nie odnaleziono żadnych dowodów potwierdzających, że Y. W. (poprzednio G.), urodzony (...) listopada 1924 r., syn (...) i (...), miał jakiekolwiek związki z Polską, a w szczególności, że nabył obywatelstwo polskie przez urodzenie, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w dacie jego narodzin lub że nabył je kiedykolwiek później. Ani bowiem we właściwym Urzędzie Stanu Cywilnego w (...), ani w Archiwum Państwowym w (...), czy też w Instytucie Pamięci Narodowej i w Żydowskim Instytucie Historycznym nie ujawniono, że taka osoba istniała. Żadnych dowodów, które potwierdzałyby nabycie przez Y. W. obywatelstwa polskiego nie przedłożył także sam zainteresowany. Wnioskodawca, mimo wezwań organu I instancji, nie przedstawił wiarygodnych dokumentów, które potwierdziłyby, że jest osobą tożsamą z J. G., urodzonym (...) listopada 1924 r. w Warszawie jako syn (...) i (...) z domu (...), zamieszkującym w 1949 r. w (...) lub też J. G., urodzony (...) listopada 1924 r. w (...), synem (...) i (...) z domu (...), zamieszkałym w (...) i zatrudnionym w okresie powojennym w (...), albo też, że jest osobą tożsamą z J. W., synem (...) i (...), urodzonym w 1927 r. w (...), zamieszkałym w 1946 r. w (...), których nabycie i posiadanie obywatelstwa polskiego we wczesnym okresie po II wojnie światowej nie budzi wątpliwości. Zainteresowany nie wykazał także związków z M. Z. - również ówcześnie obywatelką polską, co do której powołuje się, że był jej bratem, nie potwierdzając tego żadnym dowodem. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Y. W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z (...) lipca 2012 r., uznając ją za niezasadną.
Sąd I instancji zgodził się ze stanowiskiem organu odwoławczego co do tego, że z przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego wynika, iż stwierdzone rozbieżności w treści zgromadzonych dokumentów nie pozwalają na postawienie tezy, że dotyczą one jednej i tej samej osoby i jest nią wnioskodawca. Wykazane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nieścisłości w danych, które pozyskane zostały w tej sprawie zarówno przez organ, jak i przedłożone przez stronę postępowania nie mogły stanowić podstawy do ustalenia okoliczności wskazujących, że skarżący posiadał w przeszłości obywatelstwo polskie, a następnie nie utracił go. Sąd I instancji podkreślił, że materiał dowodowy, który stanowi podstawę ustaleń faktycznych w sprawach o stwierdzenie obywatelstwa, cechować musi spójność i jednoznaczność, dająca pewność identyfikacji osoby co do której toczy się to postępowanie. W oparciu bowiem o te dokumenty rozstrzygana jest sfera praw osobistych określonej osoby, które w istotny sposób rzutują na zakres praw i obowiązków zarówno o charakterze publicznym, jak i prywatnym. Nie może być zatem mowy, aby dokumenty zawierały rozbieżne dane, począwszy od daty urodzenia, miejsca urodzenia, danych rodziców, nazwiska ubiegającego się o stwierdzenie posiadania obywatelstwa, nie pozwalające na bezsporne zidentyfikowanie osoby. Sąd zwrócił uwagę - w świetle składanych przez skarżącego wyjaśnień-na samą niewiarygodność przyjętej w dokumentach, którymi strona posługuje się w Izraelu, daty urodzenia skarżącego. Nie mógł on się bowiem urodzić (...) listopada 1924 r., jeżeli przyjąć, jak podaje skarżący, że jest bratem M. W., po mężu (...), która urodziła się (...) grudnia 1924 r., co wynika przynajmniej z dwóch dokumentów. Podobnie należało ocenić możliwość przypisania skarżącemu tożsamości J. G., który w świetle odnalezionych na jego temat dokumentów urodził się w innej dacie niż wskazuje na to skarżący, jak też w innym miejscu ((...)). Organ pierwszej instancji wielokrotnie zwracał się do pełnomocnika wnioskodawcy o przedłożenie stosownych dokumentów oraz podanie informacji, które umożliwiłyby ustalenie stanu faktycznego. Kolejne pisma przedkładane przez pełnomocnika strony wprowadzały jednak nowe informacje oraz dane, które zaprzeczały poprzednim, następnie na powrót korygowały poprzednio przekazane dane pozwalające na zindywidualizowanie osoby ubiegającej się o stwierdzenie obywatelstwa.
Skargę kasacyjną na powyższy wyrok złożył Y. W., zaskarżając powyższe orzeczenie w całości i wnosząc o jego uchylenie, a także uchylenie obu decyzji wydanych w sprawie. Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił naruszenie:
- art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że skarżący nie nabył obywatelstwa polskiego, - art. 17 ust. 4 ustawy o obywatelstwie polskim poprzez odmowę stwierdzenia posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego,
- art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. c, art. 151, a także art. 135 p.p.s.a. w związku z art. 7, art. 10, art. 75, art. 77, art. 80 i art. 138 § 2 k.p.a. poprzez błędne ustalenie stanu faktycznego w sprawie wynikające z nieuwzględnienia podnoszonych w skardze zarzutów naruszenia przez organ przepisów postępowania związanych z brakiem zapewnienia stronie możliwości zapoznania się i wypowiedzenia odnośnie do materiału dowodowego przed wydaniem decyzji oraz brakiem wszechstronnej, pełnej jego oceny w kontekście również podnoszonych przez stronę twierdzeń, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia skargi.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie posiada usprawiedliwionych podstaw.
Wbrew stanowisku skarżącego, zaskarżony wyrok Sądu I instancji został wydany bez naruszenia wskazanych w skardze kasacyjnej przepisów postępowania.
Należy przypomnieć, że realizując zasadę prawdy obiektywnej, na podstawie art. 7 i 77 § 1 k.p.a., organ jest wprawdzie zobowiązany do wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego, jednakże strona nie jest zwolniona od lojalnego współdziałania w wyjaśnianiu okoliczności faktycznych poprzez obowiązek przedstawienia znajdujących się w jej posiadaniu informacji i dowodów potwierdzających okoliczności wskazane w uzasadnieniu wniosku wszczynającego postępowanie. Obowiązek ten w żaden sposób nie wyłącza wymogu dążenia przez organ administracji do wyjaśnienia prawdy materialnej (art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a.), niemniej jednak oznacza, że składający wniosek powinien aktywnie współdziałać z organem w celu ustalenia wszystkich okoliczności sprawy. To na nim spoczywa bowiem ciężar dowodu w znaczeniu obiektywnym (materialnym), sprowadzający się do obciążenia wnioskodawcy skutkami prawnymi nieudowodnienia okoliczności, których stwierdzenie jest podstawą wydania decyzji zgodnie ze zgłoszonym żądaniem. Strona powinna być świadoma obowiązywania tejże zasady, jak też faktu, iż ustalenia poczynione przez organ w dotychczasowym postępowaniu nie pozwalają wydać decyzji dla niej korzystnej. Przyjąć w związku z tym należy, że w sprawach, w których strona nie przedstawiła, jak też organ nie znalazł z urzędu dowodów potwierdzających fakty i zdarzenia, z których strona wywodzi dla siebie określone (z reguły korzystne) skutki prawne, przed wydaniem decyzji negatywnej organ administracji powinien wezwać stronę do uzupełnienia materiału dowodowego poprzez przedstawienie przez nią brakujących dowodów, czy też sprecyzowania dotychczasowych niejasnych, czy tez ogólnikowych wyjaśnień. Tak formułowane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego stanowisko interpretacyjne (por. wyrok NSA z 27 lipca 2011 r. sygn. II OSK 1560/10) odnoszące się do zasady czynnego udziału strony w postępowaniu należy w pełni podzielić. W rozpoznawanej sprawie skarżący zarzucił Sądowi i instancji niedostrzeżenie tego, że w postępowaniu dotyczącym stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego organy uniemożliwiły mu zapoznanie się z zebranym materiałem dowodowym i wypowiedzenie się na jego temat. Tak formułowany zarzut mógłby jednakże odnieść skutek tylko wówczas, gdyby stawiająca go strona wykazała, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło jej dokonanie konkretnych czynności procesowych. W skardze kasacyjnej brak jest takiego odniesienia.
Być go zresztą nie może, co jest pochodną tego, iż w toku prowadzonego postępowania w odpowiedzi na wielokrotne wezwania organu do przedstawienia dokumentów potwierdzających składane przez skarżącego wyjaśnienia, które nie korespondowały ze zgromadzonym materiałem dowodowym, skarżący, wzywając organ do niezwłocznego wydania merytorycznej decyzji, wskazywał, że organ dysponuje od dawna "kompletem niezbędnych informacji i dokumentów pozwalających na zakończenie postępowania" (pismo skarżącego z 17 grudnia 2011 r.). Twierdzeniu, że strona na żadnym etapie postępowania nie mogła ustosunkować się do różnic zachodzących w zebranych dokumentach przeczy to, iż organ I instancji wielokrotnie zwracał się do pełnomocnika skarżącego o udzielenie informacji, które pozwalałyby zweryfikować składane przez niego wyjaśnienia. O właściwym podejściu organu do wskazanego obowiązku świadczy to, że kolejne modyfikowane oświadczenia skarżącego odnoszące się do tak podstawowych danych określających tożsamość, jak imię i nazwisko skarżącego, którymi posługiwał się on przed wyjazdem z Polski, były podstawą kierowania nowych wystąpień do instytucji mogących posiadać w swoim archiwach istotne o stronie informacje. Skarżący zresztą nie wyjaśnia, na czym miałoby polegać jego ustosunkowanie się do zachodzących w materiale dowodowym różnic, jeżeli się uwzględni akcentowaną przez Sąd I instancji postawę skarżącego, który we wniosku wszczynającym postępowanie oświadczył, że urodził się jako J. W., w piśmie z 16 grudnia 2010 r. podał, że prawdziwe noszone przez niego od urodzenia nazwisko to (...), a następnie, wracając do wcześniejszego twierdzenia, ponownie przedstawiał się nazwiskiem (...) (pismo z 22 marca 2011 r.). Podania sprzecznych informacji o posiadanym przed wyjazdem do Izraela imieniu i nazwisku nie można tłumaczyć młodym wiekiem strony, skoro w czasie wyjazdu z Polski był on już osobą pełnoletnią. Zawarte w skardze kasacyjnej zapatrywanie, które posługiwanie się przez skarżącego fikcyjnymi danymi osobowymi uzasadnia "nieustalonymi do końca przyczynami" nie może stanowić wystarczającej podstawy do uznania, że skarżący w sposób właściwy współdziałał z organem w wyjaśnieniu okoliczności faktycznych istotnych z punktu widzenia potwierdzenia posiadania przez wnioskodawcę obywatelstwa polskiego.
Za prawidłowe należy traktować stanowisko Sądu I instancji, który wskazał na brak podstaw pozwalających przyjąć, że zgromadzone w wyniku dokonanych kwerend archiwalnych dokumenty odnoszą się do tej samej osoby co wnioskodawca.
Wyłączną podstawę rozstrzygnięcia stwierdzającego posiadanie obywatelstwa polskiego powinny stanowić dowody pozwalające na bezsporne zidentyfikowanie osoby wnioskującej o wydanie decyzji. W sprzeczności z tą zasadą stoi zaś zapatrywanie, które pozwala, by sfera praw publicznych danej osoby została określona w oparciu o rozbieżne dane, począwszy od daty jej urodzenia, miejsca, w którym to nastąpiło, danych osobowych rodziców, czy wreszcie rzeczywistego nazwiska osoby zainteresowanej. Należy zauważyć, że w świetle dokumentów wystawionych przez władze państwa obywatelstwa skarżącego urodził się on w Polsce (...) listopada 1924 r., jako syn (...). Data ta wynika z należącego do skarżącego paszportu, certyfikatu obywatelstwa oraz izraelskich aktów stanu cywilnego (akt małżeństwa, akt zmiany nazwiska). Uwzględniając, że żadne dokumenty włączone do akt sprawy nie wskazują na to, by nazwisko, które na wniosek skarżącego uległo urzędowej zmianie w 1964 r., było jego wtórnym nazwiskiem, przyjąć należało, że skarżący przed wyjazdem do Izraela posługiwał się danymi osobowymi J.G. Niespornym jednocześnie w sprawie pozostawało, że według podtrzymanego oświadczenia skarżącego, miał się on urodzić w 1931 r. w (...), jako J. W., syn (...) i (...). W oparciu o posiadane przez organy orzekające w sprawie informacje, powyższe oświadczenie skarżącego nie mogło zostać pozytywnie zweryfikowane. Jak trafnie wskazano w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, oświadczeniu złożonemu przez skarżącego nie towarzyszyły bowiem ustalenia pozwalające określić, iż osoba o takich danych została zidentyfikowana jako posiadająca obywatelstwo polskie. Wątpliwości dotyczące tożsamości skarżącego nie mogły zostać wytłumaczone samymi nieścisłościami, skoro ich podstawą było stwierdzenie, że wskazywane przez skarżącego dane osobowe nie pozwalają na przyporządkowanie ich do żadnej z osób, które w wyniku kwerend archiwalnych zostały w sprawie zidentyfikowane. Odnosiło się to zarówno do osób noszących imię i nazwisko wskazywane przez skarżącego (J. W. urodzony w 1927 r., ujęty na liście mieszkańców (...) z lat 1946-1947), jak też osób posługujących się danymi osobowymi zbieżnymi z danymi, którymi posługiwał się skarżący przed urzędową zmianą nazwiska w Izraelu (J. G. urodzony w (...) (...) listopada 1924 r.). Skarżący nie podważył jednocześnie twierdzenia wskazującego na brak dokumentów potwierdzających, że M. W. jest jego siostrą. Przedstawienie wraz z wnioskiem dokumentu podróży wystawionego na tę osobę nie dowodzi bowiem automatycznie istniejącego w tym względzie pokrewieństwa. Trafnie Sąd I instancji zwrócił również uwagę na to, że przy niepodważonej dacie urodzenia skarżącego (17 listopada 1924 r.) wynikającej z dokumentów, którymi się on posługuje w Izraelu, osoba urodzona, jak wynika z przedstawionych informacji w dniu (...) grudnia 1924 r., z przyczyn znajdujących potwierdzenie w faktach notoryjnych nie może być uważana za rodzoną siostrę skarżącego.
Z powołanych względów nie budzi zastrzeżeń ocena Sądu I instancji sprowadzająca się do stwierdzenia, że ustalenia poczynione w sprawie nie pozwalały na stwierdzenie, iż skarżący nabył obywatelstwo polskie przez urodzenie na podstawie art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, czego konsekwencją był brak podstaw do uwzględnienia wniosku skarżącego złożonego na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim. Mając na uwadze ustalony stan faktyczny sprawy oraz to, że zarzuty naruszenia powyżej wskazanych przepisów prawa materialnego skarżący połączył w skardze kasacyjnej z ich niewłaściwym zastosowaniem, zarzuty naruszenia wskazanych przez stronę przepisów cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz ustawy o obywatelstwie polskim należało oddalić.
W tych warunkach, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.
