II OSK 2737/15 - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 9 czerwca 2016 r.
II OSK 2737/15
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Jacek Chlebny (spr.).
Sędziowie NSA: Zofia Flasińska, Barbara Adamiak.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2016 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej L. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 czerwca 2015 r. sygn. akt IV SA/Wa 1250/15 w sprawie ze skargi L. B. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrzych z dnia (...) lutego 2015 r. nr (...) w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną. Uzasadnienie faktyczne
Zaskarżonym wyrokiem z 26 czerwca 2015 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę L. B. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z (...) lutego 2015 r. w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wyrok ten został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.
L. B. w dniu 4 października 2013 r. złożyła do Wojewody (...) wniosek o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego po ojcu.
Decyzją z (...) listopada 2014 r. Wojewoda (...) odmówił potwierdzenia przez L. B. posiadania obywatelstwa polskiego. Wnioskodawczyni wniosła odwołanie od powyższej decyzji, po którego rozpoznaniu Minister Spraw Wewnętrznych decyzją z (...) grudnia 2014 r. uchylił decyzję organu I instancji i przekazał sprawę temu organowi do ponownego rozpoznania.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Wojewoda (...) decyzją z (...) stycznia 2015 r. odmówił potwierdzenia posiadania przez wnioskodawczynię obywatelstwa polskiego. Wnioskodawczyni wniosła odwołanie od tej decyzji, po którego rozpoznaniu Minister Spraw Wewnętrznych decyzją z (...) lutego 2015 r. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.
W sprawie znajduje zastosowanie ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44). Minister ustalił, że L. B. urodziła się w (...) w Izraelu 15 lipca 1949 r. jako dziecko ślubne M. K. i R. K. z domu A. Jej rodzice zawarli związek małżeński w Tel Awiw Jaffo w ówczesnej Palestynie w dniu 30 czerwca 1942 r. Jako dziecko ślubne mogła więc nabyć polskie obywatelstwo po ojcu.
Na podstawie informacji Archiwum Państwowego Obwodu (...) w (...) z 19 listopada 2012 r. ustalono, że M. K. nabył polskie obywatelstwo na podstawie ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, natomiast konieczne było wyjaśnienie, czy przed datą urodzin wnioskodawczyni jej ojciec nie utracił tego obywatelstwa w oparciu o art. 11 powołanej ustawy. W aktach sprawy znajduje się świadectwo, wydane 3 grudnia 1937 r., posiadania przez ojca wnioskodawczyni obywatelstwa palestyńskiego, które posiadał do czasu nabycia obywatelstwa izraelskiego w dniu 15 maja 1948 r. M. K. wydano paszport palestyński, w którym widnieje wiza pobytowa terminowa nr (...) wystawiona (...) marca 1938 r. przez Konsula RP w Tel Awiwie zezwalająca na pobyt czasowy w celu niezarobkowym (odwiedziny) z prawem wielokrotnego przekraczania granicy Polski na czas trzech miesięcy. W Starostwie Powiatowym w (...) przedłużono termin opuszczenia Polski przez M. K. do 22 sierpnia 1938 r. W ocenie Ministra powyższy dokument wskazuje, że w dacie wydania wizy ojciec wnioskodawczyni był traktowany jak cudzoziemiec, co oznacza, że wówczas nie posiadał obywatelstwa polskiego. Minister wskazał, że mógł on utracić obywatelstwo polskie w związku z nabyciem obywatelstwa palestyńskiego w 1937 r. tylko po uzyskaniu od właściwych władz polskich zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego. Z faktu wydania ojcu wnioskodawczyni w dniu (...) marca 1938 r. wizy pobytowej i przedłużenia terminu do 22 sierpnia 1938 r. organ wywiódł, że utracił on polskie obywatelstwo wskutek nabycia obywatelstwa palestyńskiego.
W uzasadnieniu wyroku oddalającego skargę Sąd I instancji podzielił ocenę Ministra, że skarżąca nie nabyła obywatelstwa polskiego po ojcu na podstawie art. 4 pkt 1 i art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Ojciec skarżącej w dacie jej narodzin nie posiadał polskiego obywatelstwa, ponieważ utracił je na podstawie art. 11 pkt 1 powołanej ustawy. Sąd I instancji podkreśli, że w sprawie istotną kwestią jest to, czy ojciec skarżącej jako osoba objęta powszechnym obowiązkiem wojskowym uzyskał zwolnienie z tego obowiązku, co jest konieczne, aby zaistniał skutek przewidziany w art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Wszechstronna ocena sprawy daje podstawy do przyjęcia, że, mimo niezachowania się egzemplarza orzeczenia zwalniającego ojca skarżącej z powszechnego obowiązku obrony, fakt wydania takiego orzeczenia jest w najwyższym stopniu uprawdopodobniony. Fakt, że w 1938 r. ojciec skarżącej, zamieszkujący na stale na obszarze Mandatu Palestyńskiego, odbył podróż do Polski, dopełniając procedur przed właściwymi polskimi organami dotyczących wjazdu i pobytu na terytorium państw obcych dowodzi, że był on traktowany przez władze polskie jako cudzoziemiec. Oznacza to, że organy te dysponowały niezachowaną do dnia dzisiejszego dokumentacją, poświadczającą fakt nieposiadania (utraty) obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącej, w tym uzyskania przez niego zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku wniesionej przez L. B. zaskarżono wyrok w całości.
Na podstawie art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a. wnosząca skargę kasacyjną zarzuciła:
1) niewłaściwe zastosowanie art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego polegające na przyjęciu, że ojciec skarżącej M. K. utracił obywatelstwo polskie;
2) niewłaściwe zastosowanie art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez nieustalenie nabycia przez skarżącą obywatelstwa polskiego;
3) niewłaściwe zastosowanie przepisów ustawy z dnia 13 sierpnia 1926 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 83, poz. 465), ustawy z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. z 1933 r. Nr 60, poz. 455 z późn. zm.), rozporządzenia Ministrów Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1934 r. w sprawie wykonywania ustawy z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku służby wojskowej, zmienionej i uzupełnionej rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 stycznia 1928 r., z dnia 29 listopada 1930 r. i ustawą z dnia 17 marca 1933 r. (Dz. U. Nr 83, poz. 757) i uznanie, że w stosunku do M. K. została wydana decyzja o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego;
4) naruszenie art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit.c., art. 151 , a także art. 135 p.p.s.a. w zw. z art. 7 , 75 , 76 , 77 , 80 , 107 § 1 i 3 i art. 138 § 2 k.p.a. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na domniemaniu wydania w stosunku do ojca skarżącej orzeczenia o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego i niewyjaśnienie podstawy prawnej ustalenia utraty przez niego obywatelstwa polskiego.
W uzasadnieniu zarzutów skargi kasacyjnej skarżąca zakwestionowała ustalenie dotyczące utraty przez jej ojca obywatelstwa polskiego na podstawie przyjęcia domniemania wydania orzeczenia o zwolnieniu go z powszechnego obowiązku wojskowego. Okoliczność zwolnienia ojca skarżącej z powszechnego obowiązku wojskowego i utraty przez niego obywatelstwa polskiego wskutek nabycia obywatelstwa obcego powinna wynikać z treści dowodów pozwalających na ustalenie podstawy prawnej i chwili utraty obywatelstwa. W sprawie brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających chociażby pośrednio wydanie wobec M. K. decyzji o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego i decyzji o utracie polskiego obywatelstwa. W sprawie brak jest danych wskazujących na prowadzenie kiedykolwiek postępowania w przedmiocie zwolnienia ojca skarżącej z obowiązku służby wojskowej. Sąd I instancji nie wskazał podstawy prawnej (przepisu), na podstawie której miałaby nastąpić utrata obywatelstwa polskiego przez M. K. w związku ze zwolnieniem go z powszechnego obowiązku wojskowego, co uniemożliwia kontrolę zaskarżonego rozstrzygnięcia. Skarżąca podkreśliła, że nie każda osoba, która wyjechała z Polski na stałe do Palestyny i uzyskała obywatelstwo palestyńskie traciła polskie obywatelstwo. Posługiwanie się obcym paszportem na terytorium Polski samo przez się nie musiało oznaczać braku posiadania obywatelstwa polskiego. Ojciec skarżącej był traktowany w czasie krótkotrwałego pobytu w Polsce jako obywatel państwa obcego i uzyskał wizę krótkoterminową, nie dowodzi to jednak, że utracił on uprzednio obywatelstwo polskie w związku ze zwolnieniem go z obowiązku służby wojskowej. Z powołanych względów skarżąca wniosła o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz zaskarżonej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z (...) lutego 2015 r., a także o zasądzenie kosztów wg norm przepisanych.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Wyrażona w zaskarżonym wyroku przez Sąd I instancji ocena, że skarżąca nie nabyła obywatelstwa polskiego na podstawie art. 4 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego wskutek tego, że ojciec skarżącej utracił polskie obywatelstwo na podstawie art. 11 ust. 1 tej ustawy jest prawidłowa i nie narusza przepisów powołanej ustawy ani przepisów postępowania. Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Za prawidłowe należy uznać stanowisko Sądu I instancji, jak również organów, że przynajmniej od 1938 r. ojciec skarżącej M. K. nie podlegał już obowiązkowi służby wojskowej w Polsce, a zatem najpóźniej w tej dacie utracił obywatelstwo polskie w związku z posiadaniem nabytego wcześniej obywatelstwa obcego (palestyńskiego). Od tej chwili nie dotyczył go wyjątek określony w art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Jak wynika z akt sprawy ojciec skarżącej M. K. nabył obywatelstwo Palestyńskie 3 grudnia 1937 r., a po powstaniu państwa Izrael uzyskał obywatelstwo izraelskie w dniu 15 maja 1948 r. Jak słusznie wskazała skarżąca sam fakt nabycia obywatelstwa obcego państwa nie oznaczał, że następowała utrata polskiego obywatelstwa. W odniesieniu do osób podlegających powszechnemu obowiązkowi wojskowemu nabycie obywatelstwa obcego państwa mogło nastąpić po uzyskaniu zwolnienia z tego obowiązku. Zgodnie z art. 89 ustęp 3 ustawy z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku wojskowym osoby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami o obywatelstwie polskim udowodnią fakt posiadania lub uzyskania obcej przynależności państwowej, nie podlegają od chwili stwierdzenia tego faktu żadnemu z obowiązków wymienionych w art. 3 (powszechny obowiązek wojskowy). W myśl natomiast art. 90 ustęp 1 powołanej ustawy zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego może nastąpić w razie ubiegania się osoby, temu obowiązkowi podlegającej, o uzyskanie obcego obywatelstwa. Tryb postępowania we wskazanych przypadkach został szczegółowo uregulowany w rozporządzeniu Ministrów Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1934 r. w sprawie wykonywania ustawy z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku służby wojskowej, zmienionej i uzupełnionej rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 stycznia 1928 r., z dnia 29 listopada 1930 r. i ustawą z dnia 17 marca 1933 r. Powyższe regulacje, jak słusznie wywiodła skarżąca, jednoznacznie wskazują, że zarówno dla stwierdzenia faktu posiadania obcej przynależności państwowej, jak i zwolnienia jej o powszechnego obowiązku wojskowego przewidziana była określona procedura, która powinna zakończyć się wydaniem stosownego dokumentu przez właściwy organ.
W aktach sprawy brak jest dokumentów wskazujących na zwolnienie od obowiązku wojskowego w związku z ubieganiem się przez ojca skarżącej o obywatelstwo państwa obcego, bądź też już po uzyskaniu palestyńskiej przynależności państwowej. Należy wskazać, że organ w piśmie z 16 grudnia 2014 r. wzywał pełnomocnika skarżącej m.in. do przedstawienia pełnej dokumentacji związanej z ubieganiem się o nabycie obywatelstwa Palestyny przez jej ojca, a wcześniej zobowiązał do przedstawienia dokumentów potwierdzających posiadanie obywatelstwa polskiego przez M. K. w postaci np. wpisów o przynależności państwowej, dokumentów wojskowych, spisu poborowych, polskich paszportów. Mimo wezwań żadne dodatkowe dokumenty nie zostały przedstawione, przy czym pełnomocnik skarżącej wskazał, że wszelkie istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności wynikają z treści wniosku i dołączonych do sprawy dokumentów. Poszukiwania dokumentów dotyczących zwolnienia ojca skarżącej z powszechnego obowiązku wojskowego lub innych wskazujących na utratę przez niego polskiego obywatelstwa w Żydowskim Instytucie Historycznym i Archiwum Akt Nowych nie przyniosły rezultatu. Niemniej jednak brak dokumentów potwierdzających zwolnienie ojca skarżącej z obowiązku wojskowego nie oznacza, jak słusznie zauważył Sąd I instancji, uznając za prawidłowe stanowisko organów, że fakt zwolnienia z tego obowiązku nie miał miejsca. W aktach sprawy znajduje się uwierzytelniona kopia palestyńskiego paszportu wystawionego na M. K., w którym widnieje wiza pobytowa terminowa wystawiona (...) marca 1938 r. przez Konsula Rzeczypospolitej Polskiej w Tel Awiwie zezwalająca na niezarobkowy czasowy pobyt w Polsce na okres 3 miesięcy. Z paszportu wynika również, że termin opuszczenia granic Polski został przedłużony w Starostwie Powiatowym w (...) do 22 sierpnia 1938 r. Wiza i przedłużenie wizy zostały wydane zgodnie z obowiązującymi wówczas rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 sierpnia 1926 r. o cudzoziemcach i rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 8 listopada 1929 r. o ruchu cudzoziemców (Dz. U. Nr 76, poz. 575). Trafne jest zatem stanowisko Sądu I instancji uznające za prawidłowy wniosek organów, że powyższe okoliczności świadczą o tym, że ojciec skarżącej utracił polskie obywatelstwo. M. K. dopełnił procedur prawnych regulujących wjazd i pobyt na terenie Polski dotyczących obywateli państw obcych, co oznacza, że przez władze polskie był traktowany jako cudzoziemiec. Władze te musiały zatem dysponować wiedzą wynikającą z właściwych dokumentów, które nie zostały odnalezione w ramach czynności podejmowanych przez organy, że ojciec skarżącej utracił obywatelstwo polskie, a dla wystąpienia tego skutku - został zwolniony z powszechnego obowiązku wojskowego. W rozpoznawanej sprawie zastosowano zatem domniemanie faktyczne polegające na uznaniu określonego faktu (istotnego dla rozstrzygnięcia danej sprawy) za ustalony, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z zasad logiki i doświadczenia z innych, ustalonych już faktów (por. orzeczenie SN z 12 kwietnia 2001 r., II CKN 410/00, niepubl.; wyrok SN z dnia 3 grudnia 2003 r., I CK 297/03, Monitor Prawniczy z 2006, nr 3, s. 147; uzasadnienie wyroku SN z 28 września 2005 r., I CK 114/05, LEX nr 187000; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 kwietnia 2013 r., VI ACa 1364/12, LEX nr 1344296; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 30 grudnia 2013 r., I ACa 832/13, LEX nr 1416141). Brak bezpośrednich dowodów uprawniał organy do oparcia wnioskowania o domniemanie faktyczne i wyprowadzenia z niego okoliczności utraty polskiego obywatelstwa przez ojca skarżącej. Rozumowanie organów nie zostało przez skarżącą wzruszone poprzez wykazanie jego nieprawidłowości. Skarżąca nie wykazała, że fakt przyjęty za podstawę wnioskowania o innym fakcie nie został ustalony, ani że fakty składające się na podstawę domniemania faktycznego nie uzasadniają, w świetle wiedzy i doświadczenia życiowego, wyprowadzonego z niej wniosku. Należy podzielić pogląd Sądu I instancji, że tak przeprowadzone przez organy rozumowanie jest prawidłowe, w świetle okoliczności sprawy dopuszczalne i zgodne z zasadą swobodnej oceny dowodów. Z tych względów nie jest trafny zarzut naruszenia art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, jak również niewłaściwego zastosowania przepisów ustawy z dnia 13 sierpnia 1926 r. o cudzoziemcach, ustawy z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku wojskowym i rozporządzenia Ministrów Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1934 r. w sprawie wykonania ustawy z dnia 23 maja 1924 r. W konsekwencji za usprawiedliwione należy uznać stanowisko Sądu I instancji uznające prawidłowość ustaleń organów, że ojciec skarżącej utracił polskie obywatelstwo najpóźniej w 1938 r., jak również brak jest dowodów na to, że nabył je w późniejszym czasie, zatem nie miał tego obywatelstwa w chwili narodzin skarżącej. To wszystko prowadzi do wniosku, że L. B. nie nabyła polskiego obywatelstwa po ojcu M. K. na podstawie art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, dlatego przepisy te nie zostały naruszone.
W tym stanie rzeczy nie są trafne zarzuty naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, czyli art. 7, 75, 76, 77, 80, 107 § 1 i 3 i art. 138 § 2 k.p.a., jak też przepisów postępowania sądowoadministracyjnego, ponieważ Sąd pierwszej instancji miał podstawy do oddalenia skargi (art. 151 p.p.s.a. nie został naruszony), a więc nie było podstaw do uchylenia zaskarżonej decyzji (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. nie mógł być zastosowany), natomiast zarzut naruszenia art. 3 § 1 i 2, art. 135 i art. 141 § 4 p.p.s.a. nie ma uzasadnienia.
W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., oddalił skargę kasacyjną.
