II OSK 2838/15 - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
LEX nr 2387431
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 7 lipca 2017 r.
II OSK 2838/15
Status:
orzeczenie prawomocne
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Zofia Flasińska (spr.).
Sędziowie: NSA Andrzej Gliniecki, del. WSA Piotr Broda.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2017 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J. F. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 sierpnia 2015 r. sygn. akt IV SA/Wa 1253/15 w sprawie ze skargi J. F. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) lutego 2015 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną
Uzasadnienie faktyczne
Wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 1253/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę J. F. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) lutego 2015 r. w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wyrok ten został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.
Decyzją z (...) sierpnia 2013 r. Wojewoda M. odmówił potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez J. F., a decyzją z (...) września 2013 r. Minister Spraw Wewnętrznych uchylił wymienioną decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji, celem uzupełnienia materiału dowodowego. Wyrokiem z 9 grudnia 2013 r., sygn. akt IV SA/Wa 2301/13, WSA w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję z 11 września 2013 r. Sąd wskazał, że informacje podane przez skarżącego przy wnoszeniu o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego były wystarczające do rozpoznania tego wniosku (nie przesądzając jednocześnie, że dane te były wystarczające do uwzględnienia wniosku).
Decyzją z (...) lutego 2015 r. Minister Spraw Wewnętrznych utrzymał w mocy decyzję Wojewody M. z (...) sierpnia 2013 r. Organ wskazał, że ze względu na datę wszczęcia postępowania w sprawie o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego przez J. F., do jej rozstrzygnięcia winny znajdować zastosowanie przepisy ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2012 r. poz. 161, z późn. zm.), która weszła w życie 15 sierpnia 2012 r.
Ponadto organ wskazał, że z materiału dowodowego zgromadzonego przez organ I instancji wynika, że wnioskodawca urodził się (...) lipca 1947 r. w T., jako J. F., syn A. i R. d. Z. W dniu (...) września 1962 r., wnioskodawca dokonał urzędowej zmiany nazwiska z F. na F. Z dniem urodzenia zainteresowany nabył obywatelstwo izraelskie. Rodzice wnioskodawcy zawarli związek małżeński (...) maja 1942 r., w T. Z uwagi na datę urodzenia wnioskodawcy dla ustalenia jego statusu obywatelstwa polskiego organ uznał, że właściwe w sprawie są przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P. Nr 7, poz. 44, z późn. zm.).
Organ ustalił, że ojciec skarżącego, urodzony (...) października 1913 r. w L. posiadał obywatelstwo polskie co najmniej do chwili wydania mu przez Starostę Powiatowego B. w dniu (...) października 1935 r., paszportu polskiego, ważnego na wyjazd do Palestyny. Minister wywodził, że należało ustalić, czy ojciec wnioskodawcy posiadał obywatelstwo polskie również w dacie urodzenia zainteresowanego, tj. w dniu (...) lipca 1947 r. Wojewoda M. w trakcie prowadzonego postępowania pozyskał z Archiwum Akt Nowych dokumenty przechowywane w materiałach archiwalnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Wydziale Spraw Cywilnych i Ruchu Ludności dotyczące A. F. Z przedmiotowych dokumentów wynika, iż w 1939 r., Konsul RP w T. przesłał do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych polski paszport A. F. z informacją, iż ww. nabył obywatelstwo palestyńskie. Jednocześnie Konsul poprosił o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego i jej nadesłanie.
Dalej organ podniósł, że do dnia 19 stycznia 1951 r. utratę obywatelstwa polskiego regulował art. 11 cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Zgodnie z przywołanym wyżej przepisem, utrata obywatelstwa polskiego następowała przez nabycie obywatelstwa obcego, a także przez przyjęcie urzędu publicznego lub poprzez wstąpienie do służby wojskowej w wojsku obcym bez zgody odpowiedniego organu. Regulujący przesłanki utraty obywatelstwa polskiego, art. 11 cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego zawierał jeden wyjątek, tzn. osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej, zgodnie z obowiązującymi przepisami polskiego prawa, mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nie przestawały być uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego). W ocenie organu kwestie, które osoby obowiązane były do czynnej służby wojskowej, należy oceniać według przepisów normujących wówczas sprawy powszechnego obowiązku wojskowego tzn. ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220, z późn. zm.), która obowiązywała w chwili nabycia obywatelstwa palestyńskiego przez A. F., obowiązek wojskowy ciążył na mężczyznach do ukończenia 60 roku życia. Natomiast zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, która weszła w życie z dniem 29 maja 1950 r. - obowiązkowi wojskowemu podlegały osoby od 18 do 50 roku życia włącznie. Obywatele polscy tracili obywatelstwo polskie na skutek nabycia obcego dopiero po zwolnieniu ich z obowiązku wojskowego. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt b ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r., o powszechnym obowiązku wojskowym od powszechnego obowiązku wojskowego wolne były osoby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami o obywatelstwie polskim udowodniły fakt posiadania lub uzyskania obcej przynależności państwowej, od chwili stwierdzenia tego faktu przez powiatową władzę administracji ogólnej lub - o ile chodzi o osoby zamieszkałe stale za granicą - przez urząd konsularny RP.
Zdaniem Ministra, w niniejszej sprawie decydujące znaczenie ma pismo Konsula RP w T. przesłane do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Zgodnie bowiem art. 10 ust. 1 pkt b ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym władzami dla spraw związanych z wykonaniem obowiązku wojskowego przez obywateli polskich zamieszkałych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, były właściwe dla ich miejsca pobytu urzędy konsularne. Ponadto organ powołał rozporządzenie Ministrów: Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej z 7 lutego 1939 r. wydane w porozumieniu z Ministrami Spraw Zagranicznych, Skarbu, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Rolnictwa i Reform Rolnych oraz Komunikacji w sprawie wykonania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 20, poz. 131). W § 12 tego rozporządzenia postanowiono, że sprawy związane z wykonaniem powszechnego obowiązku wojskowego przez obywateli polskich zamieszkałych stałe poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, należą do urzędów konsularnych Rzeczypospolitej, natomiast zgodnie z § 16 korespondencja między urzędami konsularnymi Rzeczypospolitej a władzami wojskowymi lub cywilnymi w kraju w sprawach wynikających z wykonania ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym odbywa się bezpośrednio. Tym samym to konsul był organem wyłącznie właściwym w sprawach związanych w wykonaniem obowiązku wojskowego. Jeżeli zatem Konsul RP w T. zawiadamia właściwe organy w Polsce, że A. F. nabył obywatelstwo palestyńskie oraz prosi o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego oraz jej nadesłanie, to w opinii Ministra mógł to uczynić tylko po wcześniejszym wydaniu decyzji o zwolnieniu ww. od powszechnego obowiązku wojskowego. Gdyby zaś tego nie uczynił, to ojciec wnioskodawcy nadal byłby obywatelem polskim. Organ argumentował, że skoro w piśmie z 10 lipca 1939 r., jak i w formularzu do utraty obywatelstwa polskiego, konsul wyraźnie stwierdził, iż A. F. legitymuje się nowym obywatelstwem palestyńskim, to w opinii organu odwoławczego oznacza, iż wszelkie przesłanki z art. 11 ustawy o obywatelstwie polskim z 1920 r., zostały spełnione. Minister podkreślił, iż Konsul RP w T. wnosząc do właściwych organów w Polsce o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego przez A. F. nie żądał wydania decyzji konstytutywnej, ale deklaratoryjnej, gdyż stwierdził, iż wszelkie przesłanki z art. 11 ustawy o obywatelstwie polskim z 1920 r., zostały spełnione.
W skardze na wskazaną decyzję J. F., zarzucił niewłaściwe zastosowanie art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44, z późn. zm.) polegające na przyjęciu, iż ojciec skarżącego A. F. utracił obywatelstwo polskie, niewłaściwe zastosowanie art. 4 pkt 1, w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez nieustalenie nabycia przez skarżącego obywatelstwa polskiego, niewłaściwe zastosowanie przepisów ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (w tym w szczególności art. 10 i 11 ustawy) oraz przepisów rozporządzenia z dnia 7 lutego 1939 r. Ministrów: Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej wydanego w porozumieniu z Ministrami Spraw Zagranicznych, Skarbu, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Rolnictwa i Reform Rolnych oraz Komunikacji w sprawie wykonywania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym poprzez uznanie, iż Konsul RP w T. wydał decyzję o zwolnieniu A. F. z powszechnego obowiązku wojskowego, naruszenie art. 7, 77 i 80 k.p.a. poprzez dokonanie z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów ustalenia, iż Konsul RP w T. wydał decyzję o zwolnieniu A. F. z powszechnego obowiązku wojskowego i że doszło do utraty przez niego obywatelstwa polskiego.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że skarga jest niezasadna.
Sąd uznał, że podstawą rozstrzygnięcia w tej sprawie jest art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P. Nr 7, poz. 44), zgodnie z którym utrata obywatelstwa następowała przez nabycie obywatelstwa obcego, a także przez przyjęcie urzędu publicznego lub poprzez wstąpienie do służby wojskowej w wojsku obcym bez zgody odpowiedniego organu. Przy czym osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej, zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami polskiego prawa, mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nie przestawały być uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich. Z akt sprawy wynika, iż w 1939 r. Konsul RP w T. przesłał do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych polski paszport A. F. z informacją, iż ww. nabył obywatelstwo palestyńskie. Jednocześnie Konsul RP poprosił o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego i jej nadesłanie, a w formularzu jest wzmianka o nabyciu obywatelstwa palestyńskiego (karty od 34 do 42 tomu 3/3 akt administracyjnych sprawy). W ocenie Sądu, logiczna jest argumentacja przedstawiona przez organ, że skoro Konsul RP w T. zawiadomił właściwe organy w Polsce, że A. F. nabył obywatelstwo palestyńskie oraz prosi o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego oraz jej nadesłanie, to (jako organ właściwy w sprawach związanych z wykonaniem obowiązku wojskowego przez obywateli polskich zamieszkałych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt b wskazywanej wcześniej ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym oraz § 12 powoływanego wyżej rozporządzenia Ministrów: Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej z dnia 7 lutego 1939 r. w sprawie wykonania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym), to mógł to uczynić tylko po wcześniejszym wydaniu decyzji o zwolnieniu ww. od powszechnego obowiązku wojskowego. Gdyby bowiem tego nie uczynił, to ojciec wnioskodawcy nadal byłby obywatelem polskim. Skoro w piśmie z dnia 10 lipca 1939 r., jak i w formularzu do utraty obywatelstwa polskiego, Konsul RP wyraźnie stwierdził, iż A. F. legitymuje się nowym obywatelstwem, tj. palestyńskim, to jest to konsekwencja spełnienia przesłanek pozytywnych z art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych. Tylko bowiem taki stan rzeczy uprawniał Konsula RP do poinformowania, że doszło do nabycia obywatelstwa i taki powód mógł skutkować wystąpieniem o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego.
Zgodnie z § 35 powyższego rozporządzenia kierownik urzędu konsularnego RP udziela zwolnień od powszechnego obowiązku wojskowego osobom stale zamieszkałym za granicą we własnym zakresie działania. O decyzji swej zawiadamia, wydając poświadczenie o zwolnieniu od powszechnego obowiązku wojskowego z tytułu ubiegania się o obce obywatelstwo. Równocześnie zawiadamia o udzielonym zwolnieniu powiatową władzę administracji ogólnej, która po otrzymaniu zawiadomienia zarządza wpisanie zwolnienia w rejestrze lub w liście poborowych oraz w rejestrze poświadczeń, prowadzonym w myśl art. 15 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem skarżącego, że nie ujawniono dowodów wskazujących na uzyskanie przez A. F. zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego, co przesądzałoby o wadliwości zaskarżonej decyzji, bowiem dowód uzyskania przez A. F. zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego nie jest niezbędny, skoro Konsul RP w T. zawiadomił właściwe organy w Polsce, że A. F. nabył obywatelstwo palestyńskie oraz wniósł o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego oraz jej nadesłanie. Jak wyżej wskazano takie wystąpienie uwarunkowane być musiało zwolnieniem z powszechnego obowiązku wojskowego. Jednocześnie skarżący nie przedstawił powodów, dla których owo wystąpienie można byłoby uznać za błędne (z powodu jego niedokonania w warunkach, o których mówi art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego). Ponadto uznanie argumentacji skarżącego za zasługującą na uwzględnienie byłoby sprzeczne z regułami wnioskowania z tego powodu, że pomijałoby istnienie pisma Konsula RP i formularza, pozbawiając znaczenia tych dokumentów, jak również negując powody ich powstania. Logicznym jest zatem wnioskowanie organu, że Konsul RP wykonał § 39 (2) powyższego rozporządzenia, wymagający, by w przypadku stwierdzenia nabycia obcego obywatelstwa zarządzono skreślenie danej osoby z rejestru i listy poborowych oraz umieszczono odpowiedni wpisu w rejestrze mieszkańców gminy zamieszkania.
Sąd podkreślił, iż utrata obywatelstwa polskiego w trybie art. 11 ustawy następowała z mocy prawa i nie było wymagane wydanie w stosunku do zainteresowanych orzeczenia o utracie obywatelstwa polskiego, jako aktu o charakterze prawnokształtującym. Słusznie organ wywodził, że Konsul RP w T., wnosząc do właściwych organów w Polsce o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego przez A. F. nie żądał wydania decyzji konstytutywnej, ale deklaratoryjnej, gdyż stwierdził, iż wszelkie przesłanki z art. 11 ustawy z 1920 r., zostały spełnione. Skutek utraty obywatelstwa nastąpił ex lege.
Sąd stwierdził, że nie zasługuje na aprobatę zarzut niewłaściwego zastosowania przepisów ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym oraz przepisów rozporządzenia z dnia 7 lutego 1939 r. o powszechnym obowiązku wojskowym poprzez uznanie, iż Konsul RP w T. wydał decyzję o zwolnieniu A. F. z powszechnego obowiązku wojskowego. Brak jest bowiem jakichkolwiek okoliczności, które wskazywałyby na możliwość przyjęcia, że do wydania takiej decyzji nie doszło. Wobec prowadzenia postępowania dowodowego przez organy administracji, polegającego pozyskiwaniu dokumentów z archiwów oraz poparcia rozstrzygnięcia logicznym wywodem nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 7, 77 i 80 k.p.a. Nie jest naruszeniem art. 7 i 77 niezebranie wszystkich dowodów bezpośrednich, bowiem o stanie faktycznym danej sprawy mogą przesądzać dowody pośrednie, z uwagi na to, że k.p.a. nie przewiduje zamkniętego katalogu środków dowodowych i nie ogranicza organu co do dowodowych podstaw wnioskowania (statuując w art. 80 k.p.a. zasadę swobodnej oceny dowodów). Nie jest również uprawnione wnioskowanie z samego faktu braku danego dokumentu, biorąc pod uwagę upływ znacznego okresu czasu (ponad 70 lat), że ten dokument nie istniał. Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł J. F., zarzucając Sądowi I instancji:
1) niewłaściwe zastosowanie art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późn. zm.) i art. 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonywania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego w brzmieniu ustalonym rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 lutego 1938 r. o zmianie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych w przedmiocie wykonywania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P., Nr 16, poz. 14) polegające na przyjęciu, iż ojciec skarżącego A. F. utracił obywatelstwo polskie,
2) niewłaściwe zastosowanie art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez nieustalenie nabycia przez skarżącego obywatelstwa polskiego,
3) niewłaściwe zastosowanie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (w tym w szczególności art. 10 i 11 ustawy) oraz przepisów rozporządzenia z dnia 7 lutego 1939 r. Ministrów: Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej wydanego w porozumieniu z Ministrami Spraw Zagranicznych, Skarbu, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Rolnictwa i Reform Rolnych oraz Komunikacji w sprawie wykonywania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym i uznanie, iż w stosunku do A. F.została wydana decyzja o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego.
4) naruszenie art. 3 § 1 i 2 , art. 141 § 4 , art. 145 § 1 pkt 1 lit. c , art. 151 , a także art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) w zw. z art. 7 , 75 , 76 , 77 , 80 , 107 § 1 i 3 i 138 § 2 k.p.a. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na domniemaniu wydania w stosunku do ojca skarżącego orzeczenia o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego.
Skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz zaskarżonej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych, a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej pełnomocnik skarżącego podniósł, iż podstawę faktyczną ustalenia przez Sąd I instancji utraty przez A. F. obywatelstwa polskiego stanowiło wyłącznie domniemanie oparte na wysłaniu w 1939 r. przez Konsula RP w T. do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych polskiego paszportu oraz prośby o wydanie decyzji o utracie przez niego obywatelstwa polskiego. Skarżący kwestionuje możliwość ustalenia utraty obywatelstwa polskiego na podstawie przyjęcia uprawdopodobnienia (domniemania) wydania orzeczenia o zwolnieniu od powszechnego obowiązku wojskowego. W zebranym w sprawie materiale dowodowym brak było jakichkolwiek dokumentów potwierdzających bezpośrednio bądź pośrednio wydanie w stosunku do A. F. decyzji o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego i decyzji o utracie obywatelstwa polskiego. Zatem ustalenie, iż doszło do wydania decyzji o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego wykraczało poza zakres swobodnej oceny dowodów. Ponadto stwierdzenie, iż "brak jest bowiem jakichkolwiek okoliczności, które wskazywałyby na możliwość przyjęcia, że do wydania takiej decyzji nie doszło" ewidentnie narusza reguły rozkładu dowodzenia w postępowaniu o potwierdzenie obywatelstwa polskiego wynikające z art. 55 i 56 ustawy o obywatelstwie polskim.
Tryb zwalniania z powszechnego obowiązku wojskowego wynikał z przepisów ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (w tym w szczególności art. 10 i 11 ustawy) oraz przepisów rozporządzenia z dnia 7 lutego 1939 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny słusznie przywołał wymogi wynikające z § 35 i 39 rozporządzenia zgodnie z którymi kierownik urzędu konsularnego RP udzielając zwolnień z powszechnego obowiązku wojskowego osobom stale zamieszkałym za granicą miał obowiązek zawiadomić o tym fakcie powiatową władzę administracji ogólnej, która po otrzymaniu zawiadomienia winna zarządzić wpisanie zwolnienia w rejestrze lub liście poborowych oraz rejestrze poświadczeń, a także stosowna adnotacja winna zostać odnotowana w rejestrze mieszkańców. W trakcie prowadzonego postępowania nie ujawniono jakiegokolwiek dowodu (np. w postaci stosownej decyzji, zapisów we właściwych rejestrach, czy też wykreśleń w ewidencji wojskowej bądź rejestrze mieszkańców), że Konsul polski w T. stwierdził obcą przynależność państwową A. F., bądź też, iż w stosunku do ojca skarżącego wydane zostało zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego we wskazanym wyżej trybie, nawet gdyby przyjąć, że Konsul RP w T., działając na podstawie art. 11 (1) ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, zainicjował z urzędu stosowne postępowanie w tym przedmiocie po uzyskaniu informacji o nabyciu obywatelstwa palestyńskiego, wreszcie, iż właściwy organ w Polsce tj. Minister Spraw Wewnętrznych wydał decyzję o utracie przez niego obywatelstwa polskiego. Wydanie w stosunku do ojca skarżącego decyzji o utracie obywatelstwa polskiego należało także wykluczyć ze względu na datę pisma Konsula RP w T.., które zbiegało się z rozpoczęciem II wojny światowej, a więc ustaniem działania właściwych władz w Polsce. Zatem ustalenia Sądu I instancji, iż Konsul RP w T. wydał w stosunku do A. F. decyzję o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego stwierdzając zarazem, iż spełnione zostały przesłanki utraty przez niego obywatelstwa polskiego wykraczały poza zakres swobodnej oceny dowodów. W konsekwencji brak było także podstaw prawnych do zakwestionowania nabycia przez skarżącego obywatelstwa polskiego po ojcu z mocy art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego i potwierdzenia posiadania przez niego obywatelstwa polskiego.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Na wstępie odnieść należy się do zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, tj. art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. c, art. 151, a także art. 135 p.p.s.a. w zw. z art. 7, 75, 76, 77, 80, 107 § 1 i 3 i 138 § 2 k.p.a. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na domniemaniu wydania w stosunku do ojca skarżącego orzeczenia o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego. Kluczowym dowodem, który organy uzyskały w tej sprawie jest pismo Konsula RP z dnia 10 lipca 1939 r. adresowane do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie, w którym organ ten stwierdza, że A. F. nabył obywatelstwo palestyńskie i prosi o wydanie decyzji o utracie obywatelstwa polskiego oraz o jej nadesłanie. Jednocześnie Konsul przesłał Ministrowi jako załącznik polski paszport A. F. W oparciu o ten dowód organ odwoławczy oraz Sąd I instancji przyjął, że ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie, ponieważ Konsul RP w T.- jako organ właściwy w sprawach związanych z wykonaniem obowiązku wojskowego przez obywateli polskich zamieszkałych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt b ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym oraz § 12 rozporządzenia Ministrów: Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej z dnia 7 lutego 1939 r. w sprawie wykonania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym - mógł to uczynić tylko po wcześniejszym wydaniu decyzji o zwolnieniu ww. od powszechnego obowiązku wojskowego. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, to rozumowanie organu jest prawidłowe. Skoro uprawniony organ stwierdza, że ojciec wnioskodawcy legitymuje się nowym obywatelstwem, tj. palestyńskim, to jest to konsekwencja spełnienia przesłanek pozytywnych z art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych. Organ ten równocześnie wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych o wydanie decyzji (deklaratoryjnej) o utracie obywatelstwa polskiego przez A. F., przesyłając oddany przez niego polski paszport. Trudno, aby ten istotny dowód w tej sprawie został zignorowany przez organy administracji rozpatrujące wniosek o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego przez J. F. tylko dlatego, że nie odnaleziono decyzji zwalniającej ojca skarżącego od powszechnego obowiązku wojskowego w Polsce. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 25 kwietnia 2013 r., II OSK 2296/11 (publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, orzeczenia.nsa.gov.pl), jeżeli zatem Konsul Generalny RP w J. zawiadamia właściwe organy w Polsce o osobach byłych obywatelach polskich, będących obywatelami palestyńskimi, to mógł to uczynić tylko po wcześniejszym stwierdzeniu zwolnienia ich od powszechnego obowiązku wojskowego, gdyby tego nie uczynił osoby te nie byłyby byłymi obywatelami polskimi, ale nadal obywatelami polskimi. Również w tej sprawie Konsul RP w T. musiał zatem dysponować wiedzą wynikającą z właściwych dokumentów, które nie zostały odnalezione w ramach czynności wyjaśniających podejmowanych przez organy, że ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie, a dla wystąpienia tego skutku - został zwolniony z powszechnego obowiązku wojskowego. Zgodnie bowiem art. 10 ust. 1 pkt b ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym władzami dla spraw związanych z wykonaniem obowiązku wojskowego przez obywateli polskich zamieszkałych poza granicami R. P., były właściwe dla ich miejsca pobytu urzędy konsularne. W myśl § 35 rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy z dnia 7 lutego 1939 r. kierownik urzędu konsularnego RP udziela zwolnień od powszechnego obowiązku wojskowego osobom stale zamieszkałym za granicą we własnym zakresie działania. O decyzji swej zawiadamia, wydając poświadczenie o zwolnieniu od powszechnego obowiązku wojskowego z tytułu ubiegania się o obce obywatelstwo. Równocześnie zawiadamia o udzielonym zwolnieniu powiatową władzę administracji ogólnej, która po otrzymaniu zawiadomienia zarządza wpisanie zwolnienia w rejestrze lub w liście poborowych oraz w rejestrze poświadczeń (...). Nietrafny jest zarzut niewłaściwego zastosowania przez Sąd I instancji przepisów art. 10 ust. 1 pkt b ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku oraz przepisów § 35 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1939 r. Wprawdzie nie odnaleziono dokumentów potwierdzających wydanie przez Konsula decyzji zwalniającej ojca skarżącego z powszechnego obowiązku wojskowego, lecz skoro uprawniony organ stwierdził, że ojciec wnioskodawcy legitymuje się nowym obywatelstwem, tj. palestyńskim i wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych o wydanie decyzji (deklaratoryjnej) o utracie obywatelstwa polskiego przez A. F., przesyłając oddany przez niego polski paszport, to musiało to zostać poprzedzone zwolnieniem tej osoby z obowiązku wojskowego w Polsce.
Brak bezpośrednich dowodów dotyczących zwolnienia ojca skarżącego z powszechnego obowiązku wojskowego, przy jednoczesnym istnieniu pisma Konsula RP z dnia 10 lipca 1939 r. uprawniał organy i Sąd I instancji do przyjęcia wniosku o utracie przez niego polskiego obywatelstwa na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku z nabyciem obywatelstwa palestyńskiego. Należy podzielić pogląd Sądu I instancji, że tak przeprowadzone przez organy rozumowanie jest prawidłowe, w świetle okoliczności sprawy dopuszczalne i zgodne z zasadą swobodnej oceny dowodów.
W związku z powyższym Sąd I instancji słusznie przyjął, że ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie przed dniem 10 lipca 1939 r. na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku z nabyciem obywatelstwa palestyńskiego. Utrata obywatelstwa na podstawie tego przepisu następowała z mocy prawa. Ponieważ w dacie urodzenia skarżącego, tj. (...) lipca 1947 r. ojciec skarżącego obywatelstwa polskiego już nie posiadał, zatem skarżący nie mógł nabyć obywatelstwa po ojcu na podstawie art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Niezasadne są zatem zarzuty niewłaściwego zastosowania przez Sąd tych przepisów prawa materialnego.
Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.
