Orzecznictwo

II OSK 1233/16, Postępowanie wyjaśniające w zakresie objętym wnioskiem o potwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego. - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego

LEX nr 2462771

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 22 lutego 2018 r.
II OSK 1233/16
Postępowanie wyjaśniające w zakresie objętym wnioskiem o potwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego.

Status:
orzeczenie prawomocne

TEZA aktualna

Artykuł 56 ust. 1 i 2 ustawy z 2009 r. o obywatelstwie polskim odnosi się do obowiązków wnioskodawcy i wskazuje, jakie informacje i dowody, oprócz wymienionych w art. 63 § 2 k.p.a., powinny być podane (i dołączone) do wniosku. Nie oznacza to natomiast, że organy administracji zwolnione są z prowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie objętym wnioskiem.

UZASADNIENIE

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Miron (spr.).

Sędziowie: NSA Andrzej Wawrzyniak, del. WSA Sławomir Wojciechowski.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 stycznia 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 3278/15 w sprawie ze skargi A. R. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) września 2015 r. nr (...) w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego

1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz A. R. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie faktyczne

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 21 stycznia 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 3278/15, po rozpoznaniu sprawy ze skargi A. R. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) września 2015 r. nr (...) w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, uchylił zaskarżoną decyzję i utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) stycznia 2015 r. nr (...) (pkt 1) oraz zasądził od Ministra Spraw Wewnętrznych na rzecz skarżącego A. R. kwotę 340 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego (pkt 2).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

Wojewoda Mazowiecki decyzją z dnia (...) stycznia 2015 r. (nr (...) odmówił stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez A. R. W ocenie organu cudzoziemiec nie wykazał, by którekolwiek z rodziców wnioskodawcy posiadało obywatelstwo polskie oraz że rodzice A. R. zawarli związek małżeński, przez co nie wypełnił obowiązku wynikającego z art. 56 ust. 2 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2012 r. poz. 161; dalej: ustawa o obywatelstwie polskim),

Po rozpatrzeniu odwołania cudzoziemca Minister Spraw Wewnętrznych decyzją z dnia (...) września 2015 r. nr (...), działając na podstawie art. 55 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim i art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.; dalej: k.p.a.), utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

Organ wyjaśnił, że dla ustalenia podstawy nabycia obywatelstwa polskiego przez A. R. zastosowanie znajdują przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późn. zm.; dalej: ustawa z 1920 r.).

Organ ustalił, że wnioskodawca urodził się (...) października 1946 r. w T. (obecnie S.) jako A. R., syn S. R. i F. R. z domu Z. Wnioskodawca mieszka w Izraelu i legitymuje się paszportem izraelskim na dane osobowe A. R.

Organ podkreślił, że zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy z 1920 r. obywatelstwo polskie nabywało się przez urodzenie. Natomiast przepis art. 5 ustawy wskazywał, że przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, a dzieci nieślubne obywatelstwo matki. Tym samym ustalenia w pierwszej kolejności wymagało, czy wnioskodawca urodził się jako dziecko ślubne, czy też jako dziecko nieślubne, albowiem na tej podstawie dopiero jest możliwe ustalenie, po którym z rodziców mógł nabyć obywatelstwo polskie przez urodzenie.

W piśmie z dnia 13 marca 2015 r. pełnomocnik strony oświadczył, że okoliczność ślubnego pochodzenia wnioskodawcy wynika z treści dokumentu urzędowego, tj. jego niemieckiego aktu urodzenia, w którym wskazani zostali rodzice oraz nazwisko rodowe matki. Na potwierdzenie faktu pochodzenia wnioskodawcy ze związku małżeńskiego pełnomocnik przedłożył także uwierzytelnioną kopię wraz z tłumaczeniem niemieckiego kwestionariusza do księgi urodzeń nr (...). Z jego treści wynika, że dziecko o imieniu A. urodziło się jako syn S. R., ur. (...) marca 1914 r. w W., (...), gdzie w pozycji obywatelstwo wpisano polskie, oraz F. R. z d. Z., zamężnej, gdzie w miejscu obywatelstwo wpisano również polskie, a w rubryce: rok, data i USC miejsce zawarcia małżeństwa rodziców, nr wpisu do księgi małżeństw widnieje zapis - (...) października 1935 r. W. Jednocześnie organ nie pozyskał aktu małżeństwa rodziców, gdyż w zaświadczeniu z dnia 25 listopada 2013 r. Wydział Archiwum USC m.st. Warszawy podał, że małżeństwa na nazwisko R. S. i F. / F. Z. zawartego ok. 1935 r. w Warszawie nie odnaleziono.

Jednocześnie w toku postępowania odwoławczego pełnomocnik strony złożył uwierzytelnioną kopię decyzji Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia (...) lutego 2015 r. nr (...), poświadczającej brak utraty obywatelstwa polskiego przez S. R. (S. R.), urodzonego w 1914 r. w Warszawie, zmarłego (...) listopada 1986 r. w Izraelu, syna I. i C. w chwili śmierci. Minister potwierdził, że decyzja ta jest ostateczna i wiąże również organ odwoławczy w prowadzonym postępowaniu odwoławczym w sprawie A. R.

W ocenie organu faktu pochodzenia wnioskodawcy z małżeństwa nie można wywodzić z treści przedłożonego przez stronę niemieckiego aktu urodzenia, gdyż wpis o zawartym przez nich związku małżeńskim został sporządzony na podstawie złożonych przez nich oświadczeń. Zainteresowany nie przedłożył także dokumentów stanowiących podstawę sporządzenia tego aktu urodzenia, które zawierałyby dane w tym zakresie.

Zdaniem organu odwoławczego sam fakt urodzenia się dziecka z określonych rodziców nie dowodzi, iż byli oni wówczas małżeństwem, a w szczególności małżeństwem w rozumieniu prawa polskiego. Wobec powyższego strona nie wykazała wiarygodnymi dowodami, że rodzice wnioskodawcy w dacie jego urodzenia byli małżeństwem w rozumieniu prawa polskiego.

W ocenie organu nie można również uznać za dowód na zawarcie związku małżeńskiego figurowania matki wnioskodawcy w karcie rejestracyjnej z Wykazu Alfabetycznego Ocalałych Żydów w Polsce, pozyskanych z Archiwum ŻIH, pod nazwiskiem ojca wnioskodawcy.

Przywołując treść art. 56 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim organ wyjaśnił, że niewypełnienie przez strony obowiązku dołączenia dokumentów potwierdzających wymagane dane i informacje zawarte we wniosku (za wyjątkiem sytuacji, gdy uzyskanie tych dokumentów przez wnioskodawców napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody) obliguje organ do zakończenia postępowania decyzją negatywną.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł A. R.

Zarzucił organowi naruszenie:

• - art. 4 pkt 1 i 2 w zw. z art. 5 i art. 6 ustawy z 1920 r. przez przyjęcie, że skarżący nie nabył z chwilą urodzenia obywatelstwa polskiego po ojcu,
• - art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1741), art. 76 § 1 k.p.a. oraz art. 1138 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią niemieckiego aktu urodzenia w zakresie "ślubnego" pochodzenia skarżącego,
• - art. 7, art. 76 § 1, art. 77, art. 80 k.p.a. oraz art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 10 ust. 3 w zw. z art. 55 w zw. z art. 66 ustawy o obywatelstwie polskim poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego spowodowaną nieuwzględnieniem treści dokumentów urzędowych i innych dokumentów wskazujących bezpośrednio bądź pośrednio na "ślubne" pochodzenie skarżącego, co skutkowało utrzymaniem zaskarżonej decyzji w mocy, zamiast jej uchyleniem i potwierdzeniem posiadania obywatelstwa polskiego.

W oparciu o powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz utrzymanej nią w mocy decyzji Wojewody Mazowieckiego, a także o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przywołanym na wstępie wyrokiem skargę uwzględnił i uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji.

Przywołując treść przepisu art. 56 ust. 1 i 2 ustawy o obywatelstwie polskim Sąd wskazał, że przepisy te należy interpretować w ten sposób, że wniosek o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego musi spełniać warunki formalne podania wynikające z przepisów ogólnych Kodeksu postępowania administracyjnego, bez których postępowanie administracyjne nie może być wszczęte i podaniu nie może być nadany dalszy bieg. Natomiast pozostałe elementy wniosku o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego wskazane w art. 56 ust. 1 w zw. z art. 13 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim nie stanowią warunków formalnych wniosku w rozumieniu art. 64 § 2 k.p.a., lecz informacje niezbędne do ustalenia stanu faktycznego i prawnego sprawy o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego i wydania decyzji merytorycznej. Zaznaczył, że przepisy art. 56 ust. 1 i 2 ustawy o obywatelstwie polskim nakładają na wnioskodawcę obowiązek wskazania określonych danych i informacji oraz przedstawienia dokumentów potwierdzających te dane i informacje, ale nie znoszą jednocześnie nałożonego na organ obowiązku podejmowania wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz wyczerpującego zebrania materiału dowodowego. W przypadku, gdy wnioskodawca nie poda we wniosku wszystkich wymaganych danych i informacji, organ ma prawo wezwać go do uzupełnienia materiału dowodowego, chyba że wnioskodawca podał, że nie zna i - pomimo podjętych starań - nie jest w stanie ustalić tych danych. W takim wypadku organ powinien rozpatrzyć merytorycznie wniosek po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego we własnym zakresie i wydać decyzję.

Sąd podkreślił, że spór sprowadza się do ustalenia, czy rodzice skarżącego w dacie jego urodzenia pozostawali w związku małżeńskim, a także do zupełnie przemilczanej w decyzji organu drugiej instancji - czy matka skarżącego miała obywatelstwo polskie w chwili jego narodzin.

Odwołując się do brzmienia art. 5 ustawy z 1920 r. Sąd uznał za błędne stanowisko organu, że jedynym dowodem na zawarcie związku małżeńskiego przez rodziców skarżącego mógłby być odpis ich aktu małżeństwa, a takiego nie przedłożył skarżący, jak również nie udało się go pozyskać przez organy w ramach dokonywania samodzielnie ustaleń faktycznych i gromadzenia materiału dowodowego. Sąd podkreślił, że zaistnienie określonych zdarzeń nie musi być w każdym przypadku wykazane za pomocą dowodów wskazujących na te zdarzenia bezpośrednio, toteż dla udowodnienia tego faktu należy zastosować ogólne reguły dowodowe określone w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 75 i nast.). Stwierdził, że organ powinien uzupełnić postępowanie wyjaśniające poprzez zgromadzenie innych dowodów (poza aktem małżeństwa), które pośrednio będą wskazywały na fakt zawarcia związku małżeńskiego przez rodziców skarżącego. Jeśli zaś pomimo starań owo postępowanie nie zakończy się pozytywnym rezultatem, organ ponownie rozważy, czy materiał dowodowy, którym już dysponuje, nie jest wystarczający do przyznania faktu zawarcia małżeństwa przez rodziców A. R.

Dalej sąd wywiódł, że jeśli wynik tych ostatnich działań doprowadzi do negatywnej konkluzji, konieczne wówczas będzie rozważenie drugiego członu art. 5 ustawy z 1920 r. Sąd podniósł, że organ odwoławczy nie odniósł się do zagadnienia możliwości nabycia obywatelstwa po matce wnioskodawcy, czym naruszył zasadę dwuinstancyjności (art. 15 k.p.a. w zw. z art. 5 ustawy z 1920 r.). Organ odwoławczy przyjmując, że organ pierwszej instancji przesądził, iż matka skarżącego nie miała polskiego obywatelstwa, uznał, że nie ma konieczności ponownych ustaleń w przedmiocie obywatelstwa matki. W ocenie Sądu wykluczenie pochodzenia z małżeństwa nakładało bezwzględny obowiązek zbadania obywatelstwa matki, co nastąpić winno poprzez rozpoznanie tego zagadnienia przez organy dwóch instancji.

Reasumując powyższe Sąd, ze względu na naruszenie przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy (art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 oraz art. 107 § 3 k.p.a.), działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c i art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (obecnie: Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 z późn. zm.; dalej: p.p.s.a.), uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję organu pierwszej instancji.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Wyrok zaskarżył w całości i zarzucił Sądowi pierwszej instancji:

I. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy:

1. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c oraz art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 7 , art. 75 § 1 , art. 76 § 1 , 2 i 3 , art. 77 § 1 , art. 78 § 1 i 2 i art. 80 k.p.a. w zw. z art. 56 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim poprzez: - przyjęcie przez Sąd, że organ nie prowadził postępowania wyjaśniającego we własnym zakresie, podczas gdy organu oby instancji wnikliwie zbadały sprawę i mimo obciążenia wnioskodawcy ciężarem dowodowym dodatkowo prowadziły postępowanie wyjaśniające, - przyjęcie przez Sąd, że organ nie stosował ogólnych reguł dowodowych, nie dopuścił innych poza aktem małżeństwa rodziców wnioskodawcy dowodów, w tym pośrednich na okoliczność "ślubnego pochodzenia wnioskodawcy", podczas gdy organ wzywał stronę do uzupełnienia materiału dowodowego, a także sam podejmował działania w celu uzupełnienia materiału dowodowego, a następnie ocenił całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego łącznie z dowodami pośrednimi, - niewłaściwą ocenę mocy dowodowej zebranych w sprawie dokumentów i pominięcie, że całokształt ustalonych w sprawie okoliczności przy uwzględnieniu zasad logicznego myślenia i doświadczenia życiowego nie potwierdza ślubnego pochodzenia wnioskodawcy a także posiadania obywatelstwa polskiego przez matkę wnioskodawcy;
2. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c oraz art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 15 , art. 7 , art. 77 § 1 , art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. w zw. z art. 56 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim w powiązaniu z art. 5 ustawy z 1920 r. poprzez przyjęcie, że organ nie rozważył kwestii nabycia obywatelstwa po matce, nie wyjaśniał powyższych kwestii i nie odniósł się do tego w uzasadnieniu decyzji, podczas gdy: - z uzasadnienia bezsprzecznie wynika, że organy badały kwestię obywatelstwa matki i nie została naruszona zasada dwuinstancyjności, - organ wyraźnie informował pełnomocnika wnioskodawcy, że w jego ocenie materiał dowodowy nie potwierdza, że wnioskodawca urodził się jako dziecko ślubne oraz wezwał pełnomocnika do uzupełnienia materiału dowodowego wskazując na obowiązki strony i możliwie negatywne konsekwencji nieuzupełnienia materiału dowodowego (np. pismo z dnia 9 marca 2015 r.), - profesjonalny pełnomocnik reprezentujący stronę wyraźnie wskazywał na nabycie obywatelstwa po ojcu i nie udowodnił obywatelstwa polskiego matki wnioskodawcy zgodnie z wymogami wynikającymi z art. 56 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim, wprost wskazując na wezwanie organu, iż nie ma innych dokumentów, tym samym profesjonalny pełnomocnik nie uzupełnił, zgodnie z ciążącym na nim ciężarem dowodowym, dowodów potwierdzających posiadanie obywatelstwa i nie utracenie go przez matkę wnioskodawcy, w związku z czym w postępowaniu nie zostało udowodnione obywatelstwo polskie matki, - uzasadnienie decyzji organu odnosi się do kwestii obywatelstwa matki, zawiera ocenę dowodów w tym zakresie i spełnia wymogi z k.p.a.;
3. art. 3 § 1 i art. 141 § 4 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. poprzez błędne ustalenie przez Sąd, że organ powinien uzupełnić postępowanie dowodowe, a dodatkowo przez zawarcie ogólnikowych wskazań co dalszego postępowania bez wskazania, jakie ewentualnie dowody miałyby być przez organ przeprowadzone, w sytuacji, gdy materiał dowodowy jest kompletny i ocena jego całokształtu zebranego w sprawie, dokonana zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, pozwala na stwierdzenie, że wnioskodawca nie był dzieckiem ślubnym oraz że nie zostało wykazane posiadanie obywatelstwa przez matkę, a tym samym, że wnioskodawca nie nabył obywatelstwa polskiego;

II. naruszenie prawa materialnego:

1. art. 56 ust. 2 w zw. z art. 56 ust. 1 i art. 10 ust. 3 ustawy o obywatelstwie polskim, poprzez: - jego błędną wykładnię i przyjęcie, że to na organie ciąży obowiązek dowodowy, - nieuwzględnienie, że jest to przepis lex specialis w stosunku do k.p.a. i w pierwszej kolejności to on ma zastosowanie a przepisy ogólne powinny być interpretowane z jego uwzględnieniem, - przyjęcie wykładni, że art. 56 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim nie dotyczy takich zagadnień (które stanowią treść wniosku o potwierdzenie obywatelstwa), jak kwestia ślubnego pochodzenia wnioskodawcy oraz kwestia posiadania obywatelstwa przez matkę wnioskodawcy.

Wskazując na powyższe skarżący kasacyjne organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, jak również o zasądzenie od skarżącego na rzecz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Nadto skarżący kasacyjnie zrzekł się przeprowadzenia rozprawy. W odpowiedzi na skargę kasacyjną A. R. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od strony przeciwnej zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych.

Uzasadnienie prawne

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 182 § 2 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, gdy strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a pozostałe strony, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy. Ponieważ w rozpoznawanej sprawie strona skarżąca kasacyjnie złożyła stosowny wniosek, któremu pozostałe strony nie sprzeciwiły się, Sąd rozpoznał kasację poza rozprawą.

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę jedynie nieważność postępowania. Jeżeli w sprawie nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania wymienione w art. 183 § 2 powołanej ustawy, a taka sytuacja ma miejsce w przedmiotowej sprawie, to Sąd rozpoznający sprawę związany jest granicami kasacji.

Rozpatrując skargę kasacyjną w ww. granicach należało uznać, że nie zawiera ona usprawiedliwionych podstaw.

Autor skargi kasacyjnej zarzucił Sądowi pierwszej instancji naruszenie zarówno przepisów postępowania, jak i prawa materialnego, co oznacza, że w pierwszej kolejności Sąd zobligowany jest do odniesienia się do pierwszych ze wskazanych przepisów. Dopiero bowiem ustalenie, że stan faktyczny został prawidłowo wyjaśniony, pozwala Sądowi na odniesienie się do kwestii, czy organy administracji i Sąd pierwszej instancji słusznie zastosowały przepisy prawa materialnego.

Nie ma racji skarżący kasacyjnie, iż Sąd pierwszej instancji wadliwie uznał, że organy administracji nie dopełniły obowiązku należytego wyjaśnienia okoliczności sprawy, to jest wydały rozstrzygnięcie z naruszeniem wskazanych w pkt I.1 i I.2 przepisów postępowania. Słusznie Sąd pierwszej instancji wskazał, że w okolicznościach niniejszej sprawy obowiązkiem organu było ustalenie, czy rodzice skarżącego zawarli związek małżeński przed jego urodzeniem, a zatem czy należało go traktować jako dziecko ślubne (co w okolicznościach niniejszej sprawy oznaczałoby, iż posiada obywatelstwo polskie), czy też jako nieślubne, co oznaczałoby, że mógłby nabyć obywatelstwo polskie, gdyby takowe posiadała jego matka. Nie jest przy tym kwestionowane, że ojciec skarżącego - S. R. (S. R.) nie utracił obywatelstwa polskiego, za czym przemawia Poświadczenie braku utraty obywatelstwa polskiego wydane przez Wojewodę Zachodniopomorskiego dnia (...) lutego 2015 r. (k. 17 akt administracyjnych). Godzi się w tym miejscu podkreślić, co z jednej strony zauważa organ administracji, a z drugiej nie znajduje to odzwierciedlenia w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji jak i rozważaniach odnoszących się do oceny zgromadzonych dowodów, że - jak podkreśla się w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego - ustawa z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego nie wymagała, aby fakt zawarcia małżeństwa miał być udowodniony jedynie aktem stanu cywilnego. Dla udowodnienia tego faktu można zatem stosować ogólne reguły dowodowe określone w Kodeksie postępowania administracyjnego, to jest m.in. w art. 75 § 1 tej ustawy (tak m.in. NSA w wyroku z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. akt II OSK 2528/12, Lex nr 1361631).

Na dowód tego, iż skarżący jest dzieckiem ślubnym w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, która to ustawa ma zastosowanie w niniejszej, sprawie wnioskodawca złożył odpis własnego aktu urodzenia, w którym widnieje wpis dotyczący stanu cywilnego jego matki: "zamężna". Organ poczynił pewne ustalenia co do okoliczności umieszczenia tego wpisu (został dokonany jedynie na podstawie oświadczenia rodziców wnioskodawcy) i na tej podstawie uznał, że nie jest on wystarczający do stwierdzenia zaistnienia omawianej okoliczności (zawarcia związku małżeńskiego). Słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji, iż powyższej oceny dokonano co najmniej przedwcześnie. Skoro bowiem, zdaniem organu, wnioskodawca nie przedstawił bezpośredniego dowodu (aktu małżeństwa rodziców), z którego wynikałby fakt zawarcia małżeństwa, to jego obowiązkiem było zebranie również innych dowodów oraz ich ocena, przy czym ich moc dowodowa musi być oceniana szczególnie wnikliwie, w oparciu o pozostałe dowody. Temu obowiązkowi organy administracji nie sprostały w niniejszej sprawie, co jak trafnie zauważył Sąd pierwszej instancji uczyniło rozstrzygnięcie co najmniej przedwczesnym. Należy zwrócić uwagę na następujące okoliczności.

Po pierwsze, przedwcześnie organ administracji stwierdził, że nie istnieje akt małżeństwa rodziców wnioskodawcy. Jak bowiem wynika z zaświadczenia Urzędu Stanu Cywilnego m.st. Warszawy Wydział Archiwum w posiadanych rejestrach nie odnaleziono aktu małżeństwa S. i F. R. "zawartego około roku 1933". Tymczasem z odpisu aktu urodzenia wnioskodawcy wynika, że jego rodzice zawarli związek małżeński (...) października 1935 r. w Warszawie Obowiązkiem organu było zatem ustalenie, czy istnieje dokument potwierdzający ten fakt w 1935 a nie w 1933 r.

Po drugie, organ nie wyczerpał również innych środków dowodowych, które mogłyby doprowadzić do wyjaśnienia tej kluczowej w niniejszej sprawie okoliczności. Pomocnym w wyjaśnieniu powyższego mógłby być akt zgonu ojca wnioskodawcy, z którego mogłoby wynikać, jaki był jego stan cywilny w dacie śmierci i ewentualnie dane dotyczące współmałżonka. Uszło również uwadze organów administracji, że wnioskodawca posiadał co najmniej troje rodzeństwa (A. R. ur. (...).02.1941 r., M. R. ur. (...).02.1944 r. i C. R. ur. (...).01.1934 r.). Odnalezienie dokumentów, w tym przede wszystkim aktów stanu cywilnego tych osób, mogłoby również przyczynić się do wyjaśnienia okoliczności sprawy.

Tym samym nie ma racji wnoszący skargę kasacyjną organ administracyjny, że Sąd pierwszej instancji błędnie uznał, że nie zostały wypełnione obowiązki określone w art. 7, art. 77 § 1, art. 76 § 1, 2 i 3 oraz art. 78 § 1 i 2 i art. 80 k.p.a. W świetle powyższego należało przyznać rację Sądowi wojewódzkiemu co do tego, że stan faktyczny w zakresie ślubnego lub nieślubnego pochodzenia dziecka nie został należycie wyjaśniony, a zebrane ewentualnie dowody nie zostały wnikliwie ocenione. Podkreślenia przy tym raz jeszcze wymaga, iż o ile nie można odmówić słuszności twierdzeniom organu, że sam wpis w akcie urodzenia wnioskodawcy, iż jego rodzice zawarli związek małżeński, nie jest wystarczający do potwierdzenia faktu zawarcia przez nich związku małżeńskiego, o tyle nie można pominąć, że wnioskodawca przedłożył również inne dokumenty, które pośrednio tę okoliczność potwierdzają. Fakt ten wynika m.in. z karty rejestracyjnej, albowiem zawiera ona wpis, że S. R. jest "żonaty". Taka okoliczność wynika także pośrednio z pisma Żydowskiego Instytutu Historycznego skierowanego do organu dnia 13 lutego 2015 r., w którym wskazuje się matkę wnioskodawcy jako F. R. z domu C.

Konkludując, nie można odmówić słuszności twierdzeniom skarżącego kasacyjnie, iż organy przeprowadziły postępowanie wyjaśniające poza dowodami przedłożonymi przez wnioskodawcę, jednakże postępowanie to należy uzupełnić o dalsze ww. dowody, a po ich ewentualnym uzyskaniu będą musiały one podlegać ocenie organów.

Rację ma także Sąd pierwej instancji, iż wyjaśnienia w zakresie posiadania przez matkę wnioskodawcy obywatelstwa polskiego nie zostały przeprowadzone z zachowaniem ww. reguł postępowania. Uzasadnienie zaskarżonego rozstrzygnięcia zawiera w tym zakresie głównie zacytowanie stanowiska zawartego w innym rozstrzygnięciu sądu wojewódzkiego w analogicznej zdaniem organu sprawie, a odnoszącym się do zakresu prowadzenia postępowania wyjaśniającego przez organ administracji w świetle art. 56 ust. 1 i 2 ustawy o obywatelstwie polskim. Trudno doszukać się w pisemnych motywach rozstrzygnięcia wyjaśnienia przyczyn, dla których organy administracji nie uznały F. R. (R.) za obywatelkę polską oprócz stwierdzenia, że nie została wymieniona w imiennym wykazie repatriantów z 25 maja 1946 r. Okoliczności te, jak słusznie podkreślił Sąd wojewódzki, winny zostać wyjaśnione przez organ administracji.

Nie ma także racji skarżący kasacyjnie, że zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane z naruszeniem art. 141 § 4 p.p.s.a. W orzecznictwie Naczelnego Sadu administracyjnego przyjmuje się, że omawiany przepis można naruszyć wtedy, gdy uzasadnienie orzeczenia nie pozwala jednoznacznie ustalić przesłanek, jakimi kierował się wojewódzki sąd administracyjny, podejmując zaskarżone orzeczenie, a wada ta wyklucza kontrolę kasacyjną orzeczenia lub brak jest uzasadnienia któregokolwiek z rozstrzygnięć sądu, albo gdy uzasadnienie obejmuje rozstrzygnięcie, którego nie ma w sentencji orzeczenia. Sama okoliczność, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie odniesiono się szczegółowo do wszystkich argumentów strony, stanowi istotne naruszenie art. 141 § 4 p.p.s.a. tylko w sytuacji, gdy taka wadliwość mogła mieć istotny wpływ na wynik sprawy, czyli na treść podjętego rozstrzygnięcia. Zarzuty w tym zakresie nie są jednak skuteczne, gdy mimo nieprawidłowego nawet uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiada prawu (art. 184 p.p.s.a.). Ponadto przyjmuje się, że jeżeli uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia wskazuje, jaki stan faktyczny sprawy został przyjęty, wówczas powołany przepis nie może stanowić wystarczającej podstawy kasacyjnej. Błędnej nawet oceny okoliczności faktycznych, czy też wadliwości argumentacji dotyczącej wykładni lub zastosowania prawa materialnego, nie można utożsamiać z brakami uzasadnienia wyroku pierwszoinstancyjnego. W związku z powyższym, przepis art. 141 § 4 p.p.s.a. nie może stanowić właściwej płaszczyzny do skutecznego zakwestionowania stanowiska sądu co do wykładni bądź zastosowania prawa materialnego. Poprzez zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. nie można również skutecznie zwalczać prawidłowości przyjętego przez sąd stanu faktycznego. Powołany przepis dotyczy składników, zakresu i kompletności uzasadnienia, nie zaś oceny stanu faktycznego oraz prawnego ustalonego w postępowaniu administracyjnym i przyjętego przez sąd administracyjny. Analiza zarzutu naruszenia przywołanego przepisu w okolicznościach niniejszej sprawy wskazuje, że intencją jego autora jest zakwestionowanie przyjętej przez Sąd oceny prawnej co do naruszenia przepisów postępowania oraz prawa materialnego. Wobec powyższego, w świetle ww. oceny co do naruszenia przepisów postępowania, zarzut ten nie mógł odnieść spodziewanego skutku.

Nie ma także racji skarżący kasacyjnie, że Sąd pierwszej instancji dokonał błędnej wykładni art. 56 ust. 1 i art. 10 ust. 3 ustawy o obywatelstwie polskim. Rację ma wprawdzie autor skargi kasacyjnej wskazując, że pierwszy z przywołanych przepisów stanowi lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, jednakże przepis ten nie wyłącza prowadzenia przez organ postępowania wyjaśniającego na zasadach ogólnych. Wykładnia zarówno gramatyczna, jak i celowościowa tego przepisu wskazuje, że ustawodawca określił w nim obowiązki wnioskodawcy w zakresie wniosku. Nie wystarczy bowiem, iż spełnia on wymogi określone w art. 63 § 2 k.p.a., ale dodatkowo powinien zawierać informacje wymienione w art. 56 ust. 1 i 2 ustawy o obywatelstwie polskim. Powyższe nie oznacza, że organy administracji zwolnione są z prowadzenia postępowania wyjaśniającego co do trafności wniosku. Jedynie na marginesie wskazać należy, że gdyby uznać za prawidłową wykładnię tego przepisu zaproponowaną przez organ administracji, to należałoby konsekwentnie stwierdzić, że organ administracji zwolniony byłby również z prowadzenia postępowania mającego na celu weryfikację złożonych przez wnioskodawców dowodów, co oznaczałoby, że każda decyzja w przedmiocie potwierdzenia obywatelstwa polskiego zależna byłaby li tylko od tego, jakie dokumenty dołączy wnioskodawca, a ten dołączyłby z pewnością jedynie takie dowody, które potwierdzają zasadność jego wniosku. Oczywiście takie działanie byłoby sprzeczne z wyrażoną w art. 6 k.p.a. zasadą praworządności, jak i zasadą swobodnej oceny dowodów określoną w art. 80 k.p.a. Tym samym, podzielając dodatkowo stanowisko prezentowane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę stwierdził, że art. 56 ust. 1 i 2 ustawy o obywatelstwie polskim odnosi się do obowiązków wnioskodawcy i wskazuje, jakie informacje i dowody, oprócz wymienionych w art. 63 § 2 k.p.a., powinny być podane (i dołączone) do wniosku. Nie oznacza to natomiast, że organy administracji zwolnione są z prowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie objętym wnioskiem.

Konkludując, nie ma racji skarżący kasacyjnie, że Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że zaskarżona do tego Sądu decyzja jak i poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji dotknięte są wadami wynikającymi z obowiązków określonych w art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a.

Rozpoznając ponownie sprawę organy administracji wezmą pod uwagę przedstawioną wyżej ocenę prawną oraz wskazania co do uzupełnienia postępowania dowodowego o dokumenty dotyczące rodzeństwa A. R., aktu zgonu S. R. oraz ewentualnie dokumenty, które mogłyby być dowodem (pośrednim lub bezpośrednim) na posiadanie obywatelstwa polskiego przez F. R. Tak uzupełnione postępowanie wyjaśniające winno następnie podlegać ocenie z uwzględnieniem zasad określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Organ oceni także, czy prawo niemieckie (na terenie tego kraju urodził się wnioskodawca) pozwalało w dacie jego urodzin na wpisanie danych odnoszących się do rodziców dziecka, jeżeli budziłyby one wątpliwości co do ich autentyczności. Ocena powyższych okoliczności winna znaleźć odzwierciedlanie w motywach rozstrzygnięcia sporządzonych według zasad określonych w art. 107 § 3 k.p.a.

Wobec stwierdzenia, że zarzuty skargi kasacyjnej nie zasługują na uwzględnienie, skargę kasacyjną należało oddalić Mając powyższe na uwadze, działając w oparciu o art. 184 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w pkt 1 sentencji. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 204 pkt 2 i art. 205 § 2 p.p.s.a.