Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 23 stycznia 2008 r.
IV SA/Wa 2417/07
TEZA aktualna
Dla ustalenia podstawy nabycia obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia WSA Alina Balicka (spr.).
Sędziowie WSA: Małgorzata Miron, Krystyna Napiórkowska.
Protokolant: Dominik Nowak.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 stycznia 2008 roku sprawy ze skargi Abrahama Y. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 25 października 2007 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego
oddala skargę.
Uzasadnienie faktyczne
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji zaskarżoną decyzją z dnia 25 października 2007 r. nr (...), wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa i art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz. U. z 2000 r., Nr 28, poz. 353 ze zm.) utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 28 lutego 2006 r. nr (...) odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Abrahama Y., urodzonego 12 grudnia 1910 r. w B., zamieszkałego w I..
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wskazał, iż na podstawie art. 20 ustawy z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 120, poz. 818) z dniem 20 lipca 2007 r. stał się organem właściwym do załatwienia przedmiotowej sprawy, prowadzonej dotychczas przez Prezesa do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ podniósł, iż w myśl art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Analiza przepisu art. 17 ust. 4 cyt. ustawy wskazuje, że chodzi w niej o cztery sytuacje faktyczne, w odniesieniu do których właściwy wojewoda po pierwsze: stwierdza posiadanie obywatelstwa polskiego, po drugie: stwierdza utratę obywatelstwa polskiego, po trzecie: odmawia stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego i po czwarte: odmawia stwierdzenia utraty obywatelstwa polskiego. Dla ustalenia podstawy nabycia i utraty obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie lub utrata obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu. W sprawie niniejszej właściwe są przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. Nr 7, poz. 44).
Organ wskazał, iż z oświadczenia pełnomocnika wnioskodawcy wynika, że Abraham Y., poprzednio J. urodził się w dniu 12 grudnia 1910 r. w m. B., jako syn Szymona i Cipory. Według oświadczenia pełnomocnika wnioskodawca zamieszkiwał w B. do 1924 r., do czasu wyjazdu na pobyt stały do Palestyny. W dniu 15 maja 1948 r. Abraham Y. nabył obywatelstwo izraelskie. Obecnie zamieszkuje w I.
Organ wskazał, że na Polskę jako miejsce urodzenia Abrahama Y. wskazują wyłącznie dokumenty izraelskie. W dacie urodzenia wnioskodawcy w 1910 r. nie istniało niepodległe Państwo Polskie a brak polskich dokumentów poddaje pod wątpliwość fakt, na jakiej podstawie Polska została wpisana jako miejsce jego urodzenia w dokumentach izraelskich. W toku postępowania administracyjnego nie odnaleziono żadnych dokumentów mogących potwierdzić zamieszkiwanie Abrahama Y. na terytorium Polski oraz posiadanie przez niego obywatelstwa polskiego. Urząd Stanu Cywilnego m. st. Warszawy, Wydział Ksiąg Zabużańskich nie posiada żadnych ksiąg metrykalnych z miejscowości B. Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie również nie posiada dokumentów dotyczących Abrahama Y. Ponadto nieznane są dokumenty na podstawie których Abraham Y. opuścił Polskę.
Organ powołując się na wyroki NSA w Warszawie sygn. akt III SA 2431/99 i III SA 2322/98 wskazał, że w postępowaniu administracyjnym obowiązuje zasada, że ciężar dowodu spoczywa na tym, kto z określonego faktu wyprowadza skutki prawne. Oznacza to, że obowiązek poszukiwania dowodów ciąży nie tylko na organie administracji zgodnie z art. 7 i 77 § 1 kpa, ale obarcza on także stronę, która w swym interesie powinna wykazywać dbałość o przedstawienie środków dowodowych w sprawie.
W przedmiotowej sprawie, w ocenie organu, brak jest dowodów na zaistnienie faktów skutkujących nabyciem przez Abrahama Y. obywatelstwa polskiego na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz późniejszej ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim i ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim.
Skargę na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 25 października 2007 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożył Abraham Y. Skarżący przyznał, że faktycznie nie przedłożył polskich dokumentów wskazujących na fakt posiadania kiedykolwiek obywatelstwa polskiego, ale wynika to z tego, iż takich dokumentów nie posiada. Jednakże skarżący wskazuje na to, że do wniosku dołączył i przesłał w toku postępowania dokumenty, z których jednoznacznie wynika, że urodził się na terenach późniejszego Państwa Polskiego i w B. zamieszkiwał do 1924 roku, skąd wyjechał jako dziecko na stałe do Palestyny, uzyskując z dniem 20 lipca 1924 r. status nowego imigranta. W ocenie skarżącego, skoro organy nie dotarły do dokumentów potwierdzających jego polskie obywatelstwo, obowiązane były odnieść się do dowodów zaprezentowanych przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego oraz wyjaśnić, czy i dlaczego nie dały wiary skarżącemu, który konsekwentnie podawał, iż urodził się w B. w 1910 roku i zamieszkiwał tam do 1924 roku.
Odpowiadając na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas prezentowane stanowisko.
Uzasadnienie prawne
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z treścią art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle § 2 powołanego wyżej artykułu kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Legitymuje to sądy administracyjne do dokonywania kontroli aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej pod względem ich zgodności z prawem materialnym i przepisami procesowymi.
Biorąc pod uwagę powyższe kryterium należy uznać, że skarga nie jest zasadna.
Skarżący wystąpił do Wojewody Mazowieckiego z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego wskazując, iż urodził się w dniu 12 grudnia 1910 r. w miejscowości B., jako syn Szymona i Cipory. Ostatnio w Polsce zamieszkiwał w miejscowości B. (brak dokładnego adresu), skąd w 1924 roku wyjechał na pobyt stały do Palestyny, uzyskując z dniem 15 maja 1948 roku obywatelstwo państwa Izrael. Skarżący nie pamięta na podstawie jakich dokumentów opuścił Polskę.
Zgodzić się należy ze stanowiskiem organu zaprezentowanym w zaskarżonej decyzji, że dla ustalenia podstawy nabycia obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu.
We wniosku o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego skarżący podał, że urodził się 12 grudnia 1910 r. w miejscowości B.. B. zostały wpisane jako miejsce urodzenia skarżącego w jego izraelskim paszporcie.
Biorąc pod uwagę datę urodzenia skarżącego, w 1910 roku nie było niepodległego Państwa Polskiego. B. znajdowały się w zaborze rosyjskim w granicach Cesarstwa Rosyjskiego. Z faktu urodzenia się w B. w 1910 roku skarżący nie nabył obywatelstwa polskiego.
W dniu 28 czerwca 1919 r. w Wersalu między głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską został podpisany Traktat Pokojowy (Dz. U. R. P. z 1920 r. Nr 110, poz. 728). Zgodnie z art. 3 Traktatu, Polska uznała za obywateli polskich, z samego prawa i bez żadnych formalności, tych obywateli niemieckich, austriackich, węgierskich lub rosyjskich, którzy w chwili uzyskania przez Traktat mocy obowiązującej, posiadali stałe zamieszkanie (domicilies) na terytorium uznanym lub które będzie uznane za część składową Polski,,...
Traktat Pokojowy podpisany w Wersalu 28 czerwca 1919 r. wszedł w życie 10 stycznia 1920 r., a więc jeszcze przed wejściem w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z dnia 20 stycznia 1920 r.
Z przepisu art. 3 Traktatu Pokojowego wynika, że obywatelstwo polskie nabywało się z mocy samego prawa, jeżeli w dniu 10 stycznia 1920 r. posiadało się stałe zamieszkanie (domicilies) na obszarze Państwa Polskiego.
Obszar Państwa Polskiego obejmował miasto Warszawę, województwa: warszawskie, łódzkie, kieleckie, lubelskie, białostockie, poznańskie i pomorskie, jak również b. Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, co potwierdza treść art. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. Nr 52, poz. 320).
Sposób nabycia obywatelstwa polskiego z mocy samego prawa przewidziany w art. 3 Traktatu Pokojowego podpisanego w Wersalu 28 czerwca 1919 r. znalazł potwierdzenie w art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, zgodnie z którym, z chwilą ogłoszenia tej ustawy prawo obywatelstwa polskiego przysługiwało każdej osobie, która:
1)
była osiedlona na obszarze Państwa Polskiego, o ile jej nie służyło obywatelstwo innego państwa. Za osiedlonego w Państwie Polskim w znaczeniu tej ustawy był uważany kto:
a)
był zapisany lub ma prawo być zapisanym do ksiąg stałej ludności b. Królestwa Polskiego;
b)
miał prawo swojszczyzny w jednej z gmin na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Austriackiego lub Węgierskiego;
c)
miał już przed 1-ym stycznia 1908 r. z tytułu obywatelstwa niemieckiego stałe miejsce zamieszkania na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Pruskiego;
d)
był zapisany do gminy miejskiej lub wiejskiej, albo do jednej z organizacji stanowych na ziemiach b. Cesarstwa Rosyjskiego, jakie weszły w skład Państwa Polskiego;
2)
urodziła się na obszarze Państwa Polskiego, o ile nie służy jej obywatelstwo innego Państwa;
3)
ponadto, której na mocy traktatów międzynarodowych obywatelstwo polskie przysługiwało.
Powyższe wskazuje sposób potwierdzenia stałego zamieszkania na obszarze Państwa Polskiego. W przypadku byłego zaboru rosyjskiego możemy mieć do czynienia z wpisem do ksiąg stałej ludności b. Królestwa Polskiego lub z wpisem do gminy miejskiej lub wiejskiej, albo do jednej z organizacji stanowych na ziemiach b. Cesarstwa Rosyjskiego, jakie weszły w skład Państwa Polskiego.
Miasto B. znajdowało się na terenach, które zostały przyłączone do Polski dopiero na mocy Traktatu Pokojowego podpisanego w Rydze w dniu 18 marca 1921 r. między Polską a Rosją i Ukrainą. Traktat ten został ratyfikowany przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawą z dnia 15 kwietnia 1921 r. Ustawa ta została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym RP Nr 49, poz. 299 w dniu 18 czerwca 1921 r.
Zgodnie z art. VI ust. 1 Traktatu Pokojowego podpisanego w Rydze w dniu 18 marca 1921 r. między Polską a Rosją i Ukrainą wszystkie osoby, które ukończyły lat 18 w chwili ratyfikacji Traktatu niniejszego znajdują się na obszarze Polski, a w dniu 1 sierpnia 1914 roku posiadały obywatelstwo byłego Imperium Rosyjskiego i są zapisane, lub mają prawo być zapisanymi do ksiąg ludności stałej byłego Królestwa Polskiego, lub były zapisane do gminy miejskiej lub wiejskiej albo do jednej z organizacji stanowych na ziemiach byłego Imperium Rosyjskiego, jakie wchodzą w skład Polski, mają prawo zgłosić życzenie w przedmiocie opcji obywatelstwa rosyjskiego lub ukraińskiego. Od byłych obywateli Imperium Rosyjskiego innych kategorii, znajdujących się w chwili ratyfikacji Traktatu niniejszego na terytorium Polski, takie zgłoszenie nie jest wymagane.
Z kolei zgodnie z art. VI ust. 4 Traktatu wybór męża rozciąga się na żonę i dzieci do lat 18, o ile pomiędzy małżonkami nie nastąpi w tym przedmiocie porozumienie odmienne. Jeśli małżonkowie nie mogą się porozumieć, żona ma prawo samodzielnego wyboru obywatelstwa: w tym wypadku wybór żony rozciąga się na dzieci przez nią wychowywane.
Zakładając, że skarżący urodził się 12 grudnia 1910 r. w B. i zamieszkiwał tam do 1924 roku, to z chwilą, kiedy w 1921 roku miasto B. prawnie znalazło się w granicach Polski, mógł nabyć obywatelstwo polskie na podstawie obowiązującej ustawy z dnia 20 stycznia 1920 roku o obywatelstwie Państwa Polskiego z samego faktu osiedlenia na obszarze Państwa Polskiego. Jednakże ojciec, małoletniego wówczas skarżącego, mógł w oparciu o art. VI ust. 1 Traktatu Pokojowego podpisanego w Rydze w dniu 18 marca 1921 r. między Polską a Rosją i Ukrainą dokonać wyboru obywatelstwa rosyjskiego lub ukraińskiego, który to wybór rozciągałby się na małoletniego skarżącego.
W aktach administracyjnych brak jest dokumentów sprzed 1921 roku, jak również dokumentów polskich, potwierdzających bezpośrednio lub świadczących pośrednio o nabyciu przez skarżącego obywatelstwa polskiego na podstawie ustawy z dnia 20 stycznia 1920 roku o obywatelstwie Państwa Polskiego. Organ prowadząc postępowanie dowodowe do takich dokumentów nie dotarł. Również sam skarżący przyznał, że nie posiada dokumentów, wskazujących na fakt posiadania przez niego kiedykolwiek obywatelstwa polskiego. W tej sytuacji faktycznej, w ocenie Sądu, zasadnie organ administracyjny przyjął, iż wpisanie w dokumentach izraelskich Polski jako miejsca urodzenia skarżącego nie jest wystarczające do stwierdzenia, że posiada on obywatelstwo polskie. Skarżący nie udowodnił, co było podstawą wpisania Polski jako miejsca jego urodzenia w dokumentach izraelskich.
Trudno zgodzić się ze skarżącym, że jedynie zapisy dokonane w dokumentach izraelskich są wystarczającą podstawą do stwierdzenia posiadania przez niego obywatelstwa polskiego. Fakt posiadania obywatelstwa polskiego musi wynikać bezpośrednio lub pośrednio z dokumentów. Dokumenty powinny pochodzić z okresu nabycia obywatelstwa lub z okresu wcześniejszego. Jak również powinny pochodzić od polskich organów. Inne dokumenty, czy też inne dowody, jak na przykład zeznania strony mogą jedynie być uzupełnieniem materiału dowodowego. Z pewnością potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego nie można dokonać jedynie w oparciu o oświadczenie strony, czy też zeznanie strony. Złożone przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego kopie dokumentów izraelskich pochodzą z różnych okresów. Paszport został wystawiony w 1962 roku. Poświadczenie obywatelstwa izraelskiego dotyczy zdarzenia z dnia 15 maja 1948 r., kiedy skarżący nabył obywatelstwo izraelskie. Z kolei odpis skrócony zapisu w rejestrze ludności został wydany w oparciu o Ustawę o Spisie Ludności z 1965 roku i odzwierciedla jedynie dane zawarte w Rejestrze Ludności. Żaden z tych dokumentów, w zakresie danych o miejscu urodzenia skarżącego nie jest dokumentem źródłowym. Skarżący nie udowodnił, co było podstawą wpisania w tych dokumentach Polski i miasta B. jako miejsca jego urodzenia. W tej sytuacji sama treść dokumentów izraelskich nie może być podstawą stwierdzenia posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego. Z odpisu skróconego zapisu w rejestrze ludności wynika, że skarżący w dniu 20 lipca 1924 r. został wpisany jako nowy imigrant/osiadły na stałe. Nie można natomiast zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, iż z przedłożonych przez niego kopii dokumentów izraelskich wynika, że do 1924 roku zamieszkiwał w miejscowości B., skąd w 1924 roku wyjechał do Palestyny. Z dokumentów tych wynika jedynie, że w 1924 roku został wpisany jako nowy imigrant, ale nie wynika z nich skąd przybył jako imigrant. Natomiast jak już wyżej wskazano samo oświadczenie strony nie może być podstawą stwierdzenia posiadania przez nią obywatelstwa polskiego.
W świetle zebranego w toku postępowania administracyjnego materiału dowodowego, zasadnie organ uznał, iż brak jest przesłanek do uznania, iż skarżący nabył obywatelstwo polskie. Jak również słusznie organ uznał, iż przedłożone do akt sprawy kopie dokumentów izraelskich nie są wystarczającym dowodem posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego, skoro budzi wątpliwości fakt, na jakiej podstawie Polska została w nich wpisana jako miejsce urodzenia skarżącego.
Z tych wszystkich względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku.
Tekst orzeczenia pochodzi ze zbiorów sądów administracyjnych.
