Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 25 czerwca 2008 r.
II OSK 689/07
TEZA aktualna
W artykule 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego uregulowano dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obywatelstwa obcego, z tym zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli. Drugą przesłanką było zaś przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody. Czym innym zatem jest zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego ustanowione jako warunek utraty obywatelstwa polskiego w związku z nabyciem obywatelstwa obcego (art. 11 pkt 1), a czym innym zgoda na wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Stahl (spr.).
Sędziowie NSA: Zofia Flasińska, Ludwik Żukowski.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2008 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej M. H. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 listopada 2006 r. sygn. akt IV SA/Wa 1632/06 w sprawie ze skargi M. H. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia (...) czerwca 2006 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną
Uzasadnienie faktyczne
Wyrokiem z dnia 30 listopada 2006 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę M. H. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia (...) czerwca 2006 r., zn. (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. Z uzasadnienia wyroku wynika, że Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców utrzymał w mocy decyzję Wojewody Ś. z dnia (...) października 2005 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez M. H., który podjął służbę wojskową w Armii Izraelskiej bez wymaganego zezwolenia. Organ ustalił, że urodzony w S., w powiecie (...), w dniu (...) kwietnia 1923 r. M. H. w dniu (...) września 1947 r. w Ambasadzie Polskiej w P. otrzymał paszport emigracyjny i wyjechał do Izraela, którego obywatelstwo otrzymał w dniu (...) stycznia 1949 r. Następnie został powołany do czynnej służby wojskowej w Armii Izraelskiej, w której służył do 1950 r. Ponieważ M. H. nie uzyskał wymaganego zezwolenia na podjęcie służby w armii obcej, zachodziły przesłanki utraty obywatelstwa polskiego, wskazane w art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 z późn. zm.). Wprawdzie skarżący posiadał paszport, który potwierdzał posiadanie obywatelstwa polskiego, jednakże w dacie wstąpienia do obcego wojska, bez odpowiedniego zezwolenia, utracił obywatelstwo polskie z mocy powołanego wyżej przepisu. W skardze do sądu administracyjnego M. H. wniósł o uchylenie decyzji organów obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, podnosząc, że ważność paszportu została przedłużona w 1948 r. do dnia (...) września1949 r., zatem posiadając ważny paszport, posiadał on w 1949 r. obywatelstwo polskie. Zdaniem skarżącego organ nie rozpoznał w całości odwołania, naruszając art. 107, 136 i 138 k.p.a. W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumenty zawarte w zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalając skargę stwierdził, że organ słusznie przyjął, iż z uwagi na podleganie skarżącego czynnej służbie wojskowej w Polsce nie utracił on obywatelstwa polskiego na skutek uzyskania obywatelstwa izraelskiego, natomiast utrata obywatelstwa spowodowana była wstąpieniem skarżącego do służby wojskowej w obcym państwie bez zgody właściwego wojewody, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Sąd podkreślił, że skarżący dobrowolnie w dniu (...) stycznia 1949 r. przyjął obywatelstwo izraelskie, z czym wiązał się obowiązek służby wojskowej w Armii Izraelskiej, jako jeden z obowiązków obywatelskich. Skarżący nie występował także o zezwolenie na podjęcie służby w obcym państwie. Sąd podzielił także stanowisko organu, iż wydanie skarżącemu paszportu potwierdzało posiadanie obywatelstwa w dniu wydania paszportu oraz następnie w dniu przedłużenia jego ważności, jednak wstąpienie do służby w wojsku izraelskim w 1949 r. bez wymaganej zgody organu spowodowało utratę obywatelstwa polskiego z mocy przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku skarżący zarzucił naruszenie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) przez jego błędne zastosowanie, art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) ponieważ Sąd nie dokonał pełnej i obiektywnej kontroli decyzji administracyjnych oraz art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego przez przyjęcie, że skarżący utracił obywatelstwo polskie. W związku z tym wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że paszport, mimo że uznawany jest za dokument podróży, w obrocie międzynarodowym stanowi dowód posiadania obywatelstwa kraju, który go wydał. Skarżący stwierdził także, że o zezwolenie na służbę w obcym wojsku występował w czasie składania wniosku o przedłużenie paszportu i otrzymał ustną zgodę pracownika ambasady w P. Ustalenia Sądu w tym zakresie są zatem niepełne. W skardze kasacyjnej podniesiono więc, że w sprawie zachodzi stan uzyskania zgody w sposób dorozumiany, albo stan braku możliwości uzyskania zgody właściwego organu, jako przesłanki wyłączającej utratę polskiego obywatelstwa - w Izraelu nie było polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego w 1949 r. (brak stosunków dyplomatycznych). Hipotetyczne przyjęcie, że podjęcie służby w obcym wojsku wiąże się z obowiązkiem lojalności wobec tego państwa, nie może zdaniem skarżącego być argumentem, tym bardziej, że konflikt polsko-izraelski nie jest możliwy chociażby z geograficznego punktu widzenia. Ponadto podniesiono, że literalne brzmienie art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego wskazuje, że skarżący mógł utracić obywatelstwo polskie dopiero po ukończeniu 60 roku życia, co jednak nie zostało ani stwierdzone, ani objęte analizą formalną.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie posiada usprawiedliwionych podstaw, ponieważ zaskarżony wyrok nie narusza prawa. Na wstępie należy podkreślić, że Naczelny Sąd Administracyjny podziela stanowisko Sądu I instancji w zakresie ustaleń dotyczących nabycia przez skarżącego obywatelstwa państwa Izrael w dniu (...) stycznia 1949 r. Z dniem 14 maja 1948 r. proklamowano bowiem powstanie państwa Izrael (Deklaracja Niepodległości o ustanowieniu Państwa Izrael) i państwo to zostało uznane w 1948 r. przez społeczność międzynarodową. Tym samym osoby, które zamieszkały w tym państwie z zamiarem stałego osiedlenia się, przyjmując przynależność do tego państwa, stawały się jego obywatelami, a ustawa z 1952 r. o obywatelstwie izraelskim jedynie ten fakt potwierdzała.
Odnosząc się do zarzutów skargi kasacyjnej dotyczących naruszenia przepisów postępowania - art. 1 Prawa o ustroju sądów administracyjnych wskazać trzeba, że dotyczy on kompetencji sądów administracyjnych do sprawowania kontroli działalności organów administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. To, że Sąd dokonał innej oceny niż oczekiwana przez skarżącego, nie oznacza, że oceny tej dokonano sprzecznie z prawem.
Oceniając zasadność zarzutu dotyczącego naruszenia art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego wskazać trzeba, że w artykule 11 uregulowano dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obywatelstwa obcego, z tym zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli. Drugą przesłanką było zaś przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody. Czym innym zatem jest zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego ustanowione jako warunek utraty obywatelstwa polskiego w związku z nabyciem obywatelstwa obcego (art. 11 pkt 1), a czym innym zgoda na wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy. Skoro organy ustaliły zatem, że skarżący utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, rozpatrywanie czy skarżący został zwolniony z obowiązku odbycia służby wojskowej w Polsce nie znajduje uzasadnienia. Podstawą ustalenia, że w stosunku do skarżącego zaszła przesłanka, o której mowa w art. 11 pkt 2 powoływanej ustawy stanowił fakt wstąpienia przez skarżącego do obcej służby wojskowej - Armii Izraela. Wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, rodzi skutek w postaci utraty obywatelstwa polskiego z mocy prawa.
Nie można tym samym zgodzić się z twierdzeniem skargi kasacyjnej, że ze względu na małe prawdopodobieństwo konfliktu polsko-izraelskiego wstąpienie do Armii Izraela nie powodowało utraty obywatelstwa polskiego. Wstąpienie do służby wojskowej w obcym państwie bez wątpienia powoduje kolizję z interesem Polski, kreując stosunek posłuszeństwa i zależności od obcego państwa, powoduje uchybienie wierności wobec Rzeczypospolitej. W skardze kasacyjnej nie zakwestionowano ustaleń organu dotyczących odbycia przez skarżącego służby wojskowej w Armii Izraelskiej.
Odnosząc się do zarzutu niedokonania pełnych ustaleń, co do okoliczności faktycznych należy podkreślić, że jakkolwiek postępowanie dowodowe na gruncie k.p.a. oparte jest na zasadzie oficjalności, to strona nie jest zupełnie zwolniona z obowiązku współudziału w wyjaśnianiu okoliczności sprawy, szczególnie, że nieudowodnienie określonej okoliczności faktycznej może prowadzić do wydania decyzji dla niej niekorzystnej. Dlatego zarzut skargi kasacyjnej dotyczący niewystarczającego wyjaśnienia sprawy, podczas, gdy ze zgromadzonych akt nie wynika, aby skarżący uzyskał zgodę na wstąpienie do obcego wojska nie może być skuteczny. W tym stanie rzeczy, skoro została spełniona przesłanka, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, skargę kasacyjną należało oddalić.
Z powyższych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł, jak w sentencji.
Tekst orzeczenia pochodzi ze zbiorów sądów administracyjnych.
