Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 2 listopada 2006 r.
IV SA/Wa 1602/06
TEZA aktualna
Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim nie określa przesłanek wydania decyzji o odmowie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. W tej sytuacji przesłanką taką może być zarówno ustalenie, iż określona osoba takiego obywatelstwa nie posiada, jak i obiektywnie uzasadnione stwierdzenie, iż okoliczność ta nie może być potwierdzona z uwagi na brak możliwości wyjaśnienia istotnych w sprawie okoliczności.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia WSA Łukasz Krzycki (spr.).
Sędziowie WSA: Małgorzata Miron, Asesor Tomasz Wykowski.
Protokolant: Marek Lubasiński.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 listopada 2006 r. sprawy ze skargi Mordechaya F. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 5 czerwca 2006 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego:
oddala skargę.
Uzasadnienie faktyczne
Zaskarżoną decyzją z dnia 5 czerwca 2006 r. Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, na zasadzie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymał w mocy decyzję Wojewody Lubelskiego z dnia 20 października 2005 r. o odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez p. Mordechaya F.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Prezes UdSRiC wyjaśnił, iż odmowa potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez wnioskującego o to p. Mordechaya F. wynika z następujących przyczyn:
-
brak dowodu, iż wnioskodawca w ogóle nabył obywatelstwo polskie w świetle art. 2 ust. 1 lit. a, mającej w niniejszej sprawie zastosowanie ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.),
-
brak dowodu potwierdzającego, iż p. Mordechay F. nie odbył służby wojskowej w armii państwa Izrael, co rodziłoby skutki wiążące się z podjęciem służby wojskowej w armii obcej bez wymaganego zezwolenia w rozumieniu art. 11 pkt 2 wskazanej ustawy (utrata obywatelstwa).
W sprawie ustalono, iż p. Mordechay F. urodził się w K. w dniu 11 lutego 1916 r. W 1924 r. wyjechał wraz z rodzicami do Palestyny, a 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo państwa Izrael. O ile w ogóle miał on obywatelstwo polskie, jako podlegający obowiązkowej służbie wojskowej w Polsce, nie utraciłby obywatelstwa z uwagi na treść art. 11 pkt 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z uwagi na treść art. 11 in fine tej ustawy. Jednak obywatelstwo straciłby mając na uwadze art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Można bowiem zasadnie przypuszczać, że odbył on służbę wojskową w armii izraelskiej. Taką konkluzję organ wywodzi z następujących uwarunkowań.
P. Mordechay F. zamieszkiwał na terytorium Palestyny w okresie wojny o utworzenie państwa Izrael, gdy wszyscy zdolni do walki mężczyźni byli powołani do wojska. Wnioskodawca, pomimo iż Prezes UdSRiC zwrócił się do niego o przedłożenie zaświadczenia wydawanego przez Wojsko Obrony Izraela o przebiegu całej jego służby wojskowej, nie dostarczył żądanego dokumentu. Wnioskodawca przedłożył wcześniej zaświadczenie o przebiegu służby w rezerwie. Dwukrotnie przedłużano, na wniosek zainteresowanego, termin przedłożenia zaświadczenia o przebiegu całej służby wojskowej. W końcu zainteresowany powiadomił organ, iż dotychczas przedłożony dokument jest jedynym, jaki może on dostarczyć, oraz wniósł o wydanie decyzji na podstawie dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego. Jednocześnie Prezes UdSRiC wskazał, iż z uwagi na izraelską ustawę o ochronie danych osobowych Prezes nie jest władny sam uzyskać od Wojsk Obrony Izraela zaświadczenia dotyczącego przebiegu służby zainteresowanego.
Organ wskazał również, iż pomimo poszukiwań nie odnaleziono dowodów potwierdzających fakt zamieszkiwania wnioskodawcy na terenie Polski w dniu wejścia w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. Nie można więc w ogóle ustalić, czy nabył on obywatelstwo w myśl tej ustawy. Zainteresowany poza własnym oświadczeniem nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających tę okoliczność.
W uzasadnieniu wskazano także, iż organ I instancji błędnie uznał, jakoby służba w rezerwie była jedną z form odbycia służby wojskowej.
W skardze na decyzję Prezesa UdSRiC p. Mordechay F. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji. Zarzucono w niej naruszenie art. 77 k.p.a.
Zakwestionowano odmówienie mocy dowodowej zaświadczeniu przedłożonemu przez Zainteresowanego odnośnie do służby rezerwowej, twierdząc, iż był to jedyny dokument, jaki mógł on otrzymać. Zaświadczenie przedstawia pełną informację, jaką Wojsko Obrony Izraela posiada na temat danej osoby w swoich rejestrach. Powstałe w okresie wojny (1948 rok) rejestry nie są pełne, a czasem nie zachowały się. Brak informacji o służbie czynnej oznacza, iż taka informacja nie zachowała się.
Odnośnie do twierdzenia organu, iż brak jest wystarczających dowodów dla uznania, jakoby wnioskodawca w ogóle zamieszkiwał na terenie Polski w okresie wejścia w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, wskazano, iż organ nie wykorzystał pełnego wachlarza środków dowodowych. Skoro organ uznał za niewystarczające oświadczenie Skarżącego, możliwe było np. jego przesłuchanie za pośrednictwem urzędu konsularnego.
W odpowiedzi na skargę Prezes UdSRiC wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.
Uzasadnienie prawne
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Sąd oddalił skargę, gdyż nie zasługuje ona na uwzględnienie, albowiem zaskarżone rozstrzygnięcie nie narusza prawa w stopniu uzasadniającym jego uchylenie.
Organ orzekający w sprawie, na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) w aktualnym brzmieniu, słusznie przyjął, iż dla oceny kwestii aktualnego posiadania obywatelstwa polskiego przez Skarżącego należy się odwołać do regulacji normujących materię obywatelstwa w okresie, gdy występowały zdarzenia mogące mieć wpływ na ustalenie statusu obywatelstwa (z którymi odnośne przepisy wiązały określone skutki w postaci nabycia lub utraty obywatelstwa), a więc do ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r.
W ocenie Sądu, organ administracji trafnie uznał, iż brak jest możliwości ustalenia, czy Skarżący posiada obywatelstwo polskie, co musiało prowadzić do odmowy potwierdzenia jego posiadania. Nawet przyjmując, iż nabył on obywatelstwo polskie w myśl ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, nie można pominąć ewentualnej jego utraty w związku ze znacznym prawdopodobieństwem wstąpienia przez Skarżącego do służby wojskowej państwa obcego (państwa Izrael) bez wymaganego zezwolenia (art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego).
Do konkluzji takiej prowadzi trafna ocena istotnych okoliczności w sprawie oraz zgromadzonego materiału dowodowego.
Okolicznością nie kwestionowaną w sprawie jest prowadzenie przez państwo Izrael od chwili jego proklamowania wojny w obronie proklamowanej niepodległości. W dniu 29 listopada 1947 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła rezolucję nr 181 o przyszłym zarządzie Palestyny, w której zadeklarowano potrzebę utworzenia państwa dla osób narodowości żydowskiej. Z dniem 14 maja 1948 r. proklamowano państwo Izrael na terytorium Erec Izrael. Państwo Izrael powstało na terenie etnicznie zamieszkiwanym przez ludność narodowości żydowskiej i arabskiej, co spowodowało, iż początkowy okres istnienia Państwa Izraelskiego upływał pod znakiem walki tych społeczności na terytorium proklamowanego państwa.
Mając na uwadze powyższe okoliczności, organ administracji w celu należytego wyjaśnienia sprawy (art. 7 k.p.a.) wezwał Skarżącego do przedłożenia określonego dokumentu, pozwalającego na ustalenie istotnych w sprawie okoliczności (pismo z dnia 20 grudnia 2005 r.). Dokumentem tym miało być zaświadczenie o pełnym przebiegu służby wojskowej lub zaświadczenie o służbie w rezerwie z adnotacją o nieodbyciu służby czynnej, co stronie wyczerpująco wyjaśniono w myśl art. 9 k.p.a. Trzeba przy tym mieć na uwadze, jako istotną okoliczność, wskazywany przez organ, nie kwestionowany przez Skarżącego, brak możliwości bezpośredniego uzyskania takiego dokumentu przez organ administracji z uwagi na izraelskie przepisy o ochronie danych osobowych. W tej sytuacji żądanie przedłożenia zaświadczenia przez stronę nie narusza treści art. 12 § 1 k.p.a. (zastosowanie najprostszego środka służącego załatwieniu sprawy). Zainteresowany, po upływie kolejno wyznaczanych przez organ terminów, nie przedłożył wskazanego dokumentu, żądając wydania decyzji na podstawie zebranego dotąd materiału dowodowego (pismo z dnia 6 kwietnia 2006 r.). Oświadczył jednocześnie, iż przedstawione wcześniej zaświadczenie jest jedynym, jakie może przedłożyć.
Jak trzeba wnosić z treści tytułu, przedłożony dokument z dnia 15 lutego 2005 r. jest "Zaświadczeniem o obowiązku służby rezerwowej". Wynika stąd, iż z założenia nie obejmuje przebiegu całej służby wojskowej. Oceniając tytuł zaświadczenia nie można z niego domniemywać, aby wnioskodawca zwracał się o zaświadczenie dotyczące całego przebiegu służby. Twierdzenie, iż nie jest możliwe w konkretnym przypadku uzyskanie, a co za tym idzie przedłożenie, zaświadczania co do całego przebiegu służby wojskowej, nie zostało praktycznie uprawdopodobnione odnośną korespondencją z kompetentnym organem w państwie Izrael; nota bene także na etapie składania skargi. Nieprzekonywujące są wywody skargi, iż wobec skąpych zasobów archiwalnych zaświadczenia obejmują jedynie wyrywkowe kwestie dotyczące przebiegu służby, natomiast nie jest możliwe uzyskanie choćby zaświadczenia o braku innych informacji co do przebiegu służby.
W tej sytuacji, uwzględniając zasadę swobodnej oceny materiału dowodowego (art. 80 k.p.a.), uprawnione było uznanie przez organ administracji, iż nieprzedłożenie przez zainteresowanego wskazywanego konkretnie zaświadczenia uniemożliwia wykluczenie podjęcia służby wojskowej przez Skarżącego, co jest uprawdopodobnione wskazanymi wyżej, niekwestionowanymi także w skardze okolicznościami (powszechnego poboru mężczyzn narodowości żydowskiej do wojska w czasie konfliktów w okresie powstawania państwa Izrael). Konkluzja taka zgodna jest z logicznymi zasadami rozumowania.
Przyjęcie odmiennych założeń, co do możliwości procedowania i oceny materiału dowodowego w rozpoznawanej sprawie, prowadziłoby do wniosku, iż nie jest możliwe wiarygodne ustalenie istotnej w sprawie kwestii ewentualnego podjęcia służby wojskowej, o ile strona nie przedłoży dokumentu, który może powodować niepożądane skutki dla zainteresowanego uzyskaniem określonego rozstrzygnięcia, gdy uzyskanie dokumentu w inny sposób, niż za pośrednictwem strony, nie jest możliwe (jak w sprawie niniejszej). Miałoby to prowadzić do wydania rozstrzygnięcia zgodnie z wnioskiem strony, pomimo uzasadnionych wątpliwości co do stanu faktycznego w kwestii istotnej w sprawie. Sytuacja taka, w ocenie Sądu, byłaby nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) i naruszałaby fundamentalną zasadę swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego w sytuacji, gdy strona domaga się potwierdzenia określonego stanu prawnego. Trzeba podkreślić przy tym, iż pogląd, co do możliwości powstania dla strony wnioskującej o wydanie określonego orzeczenia negatywnych skutków procesowych wobec faktu nieprzedłożenia określonych dowodów, jest prezentowany w orzecznictwie sądowoadministracyjnym (patrz m.in. przywołane w zaskarżonej decyzji wyroki: sygn. akt III SA 2431/99, sygn. akt III SA 2322/99 i sygn. akt I SA/Gd 860/97).
W rozpoznawanej sprawie, wobec twierdzenia Skarżącego, iż nie odbywał on służby wojskowej, poza sporem jest okoliczność, czy uzyskał on zezwolenie na odbycie służby wojskowej w obcej armii w rozumieniu ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego.
W tej sytuacji trafnie orzeczono o odmowie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Skarżącego. Nawet bowiem o ile je nabył, należy podzielić pogląd, iż prawdopodobnym jest fakt jego utraty w wyniku przyjęcia służby w państwie obcym bez zgody właściwego organu. Weryfikacja tej okoliczności nie jest możliwa wobec nieprzedłożenia przez Skarżącego, pomimo wezwania przez organ, określonego dokumentu pozwalającego na wiarygodną weryfikację tej okoliczności.
Należy zauważyć, iż ustawa o obywatelstwie polskim nie określa przesłanek wydania decyzji o odmowie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. W tej sytuacji przesłanką taką może być zarówno ustalenie, iż określona osoba takiego obywatelstwa nie posiada, jak i obiektywnie uzasadnione stwierdzenie, iż okoliczność ta nie może być potwierdzona z uwagi na brak możliwości wyjaśnienia istotnych w sprawie okoliczności.
Trafnie natomiast w skardze zarzucono naruszenie art. 77 k.p.a. odnośnie do ustalania, czy Skarżący nabył obywatelstwo polskie. Sam fakt braku dokumentacji archiwalnej, dotyczącej faktu przebywania Skarżącego na terytorium Polski w okresie wejścia w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r., nie może przesądzać o odmowie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy, wobec niespornego faktu urodzenia Skarżącego w K. w 1916 r., a więc na obszarze byłego Królestwa Polskiego, organ administracji nie przytoczył przekonywujących podstaw dla przyjęcia, zgodnie z logicznymi zasadami rozumowania, iż prawdopodobnie opuścił on terytorium Polski do roku 1920. W tej sytuacji w szczególności nie można uznać za uzasadnione żądanie od strony przedłożenia dowodów zamieszkiwania w Polsce po wejściu w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Należy też podkreślić, iż w danym przypadku organ administracji nie wskazał (przeciwnie niż w kwestii służby wojskowej), jakie konkretnie dowody byłyby wymagane dla ustalenia istotnych w sprawie okoliczności, co stanowi naruszenie art. 9 k.p.a.
Wskazane wyżej uwarunkowania stanowią, iż w sprawie naruszono przepisy postępowania w zakresie właściwego prowadzenia postępowania dowodowego (art. 77 k.p.a.). Jednak wskazane uchybienie przepisom postępowania nie mogło mieć w konkretnym przypadku wpływu na wynik sprawy, skoro trafnie uznano, iż nawet w przypadku wcześniejszego posiadania obywatelstwa polskiego przez Skarżącego prawdopodobna jest jego utrata wobec podjęcia służby w obcej armii bez wymaganego zezwolenia. W rozpoznawanej sprawie wskazane okoliczności miałyby istotne znaczenie w przypadku prowadzenia postępowania w przedmiocie utraty obywatelstwa polskiego w myśl ww. art. 17 ust. 4 ustawy o obywatelstwie polskim z 1962 r. W takim przypadku sam fakt jego wcześniejszego posiadania miałby podstawowe znaczenie. Stwierdzenie przez Sąd naruszenia przepisów postępowania, które nie mogło mieć wpływu na wynik sprawy, nie może prowadzić do uchylenia zaskarżonej decyzji, co wynika a contrario z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).
Z przytoczonych wyżej przyczyn Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji.
