Orzecznictwo

LEX nr 2664520

Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 6 marca 2019 r.
II OSK 799/17
Przesłanki utraty obywatelstwa polskiego.

Status:

orzeczenie prawomocne

TEZA aktualna

W myśl art. 13 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego nadanie i utrata obywatelstwa polskiego, o ile inaczej nie zastrzeżono w akcie nadania lub w orzeczeniu o utracie obywatelstwa, rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie, tudzież na jego dzieci, w wieku do lat 18. Do utraty obywatelstwa przez "ślubne" małoletnie dziecko dochodziło z chwilą utraty obywatelstwa polskiego przez jego ojca na podstawie art. 13 ustawy. Natomiast tej samej zasady nie sposób odnieść do utraty obywatelstwa przez dziecko "nieślubne" w przypadku utraty obywatelstwa przez jego matkę, gdyż nie wynika to wprost z tego przepisu. Skoro obywatelstwo takiego dziecka nie było pochodną obywatelstwa ojca i jego utrata nie była powiązana z utratą obywatelstwa przez matkę, to przesłanki utraty obywatelstwa polskiego (art. 11 ustawy) należało odnosić do tego dziecka.

UZASADNIENIE

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia NSA Zofia Flasińska (spr.).

Sędziowie: NSA Zdzisław Kostka, del. WSA Kazimierz Bandarzewski.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2019 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej H. T. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 listopada 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 1957/16 w sprawie ze skargi H. T. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) czerwca 2016 r. nr (...) w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie faktyczne

Wyrokiem z dnia 22 listopada 2016 r., sygn. akt IV SA/Wa 1957/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę H. T. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) czerwca 2016 r. w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.

Wyrok ten został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

Decyzją z dnia (...) czerwca 2016 r., wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 55 ust. 1 oraz art. 2 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2012 r. poz. 161 z późn. zm.), Minister Spraw Wewnętrznych utrzymał w mocy decyzję Wojewody (...) z dnia (...) stycznia 2016 r. o odmowie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez H. T. zd. K., urodzoną w dniu (...) stycznia 1938 r. w T., córkę M. i T.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że w trakcie prowadzonego postępowania organy obu instancji ustaliły, iż wnioskodawczyni obecnie zamieszkuje w Izraelu i legitymuje się izraelskim paszportem wydanym na imię i nazwisko: H. T. Zmiana nazwiska nastąpiła w związku z zawarciem przez nią dwóch związków małżeńskich. Z uwagi na datę urodzenia wnioskodawczyni dla ustalenia jej obywatelstwa polskiego stosuje się przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późno zm.), która to ustawa obowiązywała w chwili zaistnienia zdarzeń mających znaczenie dla ustalenia statusu obywatelstwa polskiego przez zainteresowaną. Zgodnie z art. 4 pkt 1 tej ustawy obywatelstwo polskie nabywało się przez urodzenie. Natomiast przepis art. 5 cyt. ustawy wskazywał, iż przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, a dzieci nieślubne obywatelstwo matki. Ustalenia wymagało więc czy wnioskodawczyni urodziła się jako dziecko ślubne i mogła wywodzić obywatelstwo polskie po swoim ojcu. Organ I instancji ustalił, że ojciec strony - M. K. (w dokumentach polskich M. K.) nabył obywatelstwo polskie i posiadał w dacie narodzin H. T. (wówczas H. K.). Wnioskodawczyni wskazała, że jej rodzice pozostawali w związku małżeńskim, nie podała jednak daty i miejsca tego zdarzenia. Przedłożyła ostateczne orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. zatytułowane "Poświadczenie małżeństwa", w którym sąd izraelski potwierdził, że jej rodzice - M. K. i T. K. zawarli wyznaniowy związek małżeński zgodnie z religią Mojżesza i Izraela w Polsce w 1933 r. Na podstawie tego orzeczenia zostało sporządzone "Potwierdzenie Małżeństwa - Decyzja" wydane przez Państwo Izrael - Sądy Rabinackie, które strona złożyła do akt sprawy. Wnioskodawczyni złożyła następnie ostateczne orzeczenie "Poświadczenie małżeństwa" Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) marca 2016 r., w którym wskazano, że miejsce zawarcia wyznaniowego zgodnie z religią Mojżesza i Izraela związku małżeńskiego przez M. K. i T. K. w 1933 r. to C. w Polsce. Wśród archiwalnej dokumentacji organizacji żydowskiej dotyczącej emigracji ojca strony do Palestyny znajduje się podanie z dnia 19 lutego 1935 r. adresowane do Wydziału Emigracji i Pracy Agencji S. oddział Izrael, J. przez zamieszkałe w Palestynie osoby zapraszające, w którym zwrócono się o wydanie pozwolenia na emigrację dla M. K., żonatego wraz z żoną T. K. Wnioskodawczyni mimo, że była wielokrotnie wzywana przez organy nie przedłożyła w tym zakresie dodatkowych informacji i dowodów. Podjęte przez Wojewodę próby pozyskania odpisu aktu małżeństwa rodziców H. T. nie przyniosły rezultatu. Nie odnaleziono aktu małżeństwa jej rodziców, jak również jakichkolwiek innych poszlakowych dowodów wskazujących, że przed opuszczeniem Polski w 1935 r. rodzice strony zawarli związek małżeński w C. w 1933 r. skuteczny w świetle prawa polskiego i uznany przez władze polskie. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w C. - pismem z dnia 1 października 2015 r. - poinformował, że w księgach małżeństw z lat 1925-1930, 1932, 1934-1935 nie figuruje akt małżeństwa M. K. i T. Jednocześnie wydano zaświadczenie z dnia (...) października 2015 r. o braku księgi stanu cywilnego w USC w C. za lata 1931 i 1933. Organ podkreślił, że nie podważa wartości dowodowej przedłożonego orzeczenia Sądu Okręgowego Sądu Rabinackiego z dnia (...) kwietnia 2015 r. ani "Potwierdzenia Małżeństwa - Decyzja" wydanego przez Państwo Izrael - Sądy Rabinackie, jednakże dokumenty te dowodzą zawarcia przez rodziców strony wyłącznie religijnego związku małżeńskiego w 1933 r. w C. w Polsce. Nie dowodzi to jednak, że strona urodziła się jako dziecko ślubne w świetle prawa polskiego, a z uwagi na kraj zawarcia małżeństwa religijnego w Polsce, to prawo polskie należy stosować przy ocenie tej kwestii, a nie prawo religijne, którym kierował się izraelski sąd religijny, który wydał orzeczenie z dnia (...) kwietnia 2015 r.

Organ wskazał, iż przed narodzinami H. T., a także w 1933 r., obywateli polskich, w tym pochodzenia żydowskiego, obowiązywało prawo właściwe dla miejsca zawarcia małżeństwa. W tym przypadku małżeństwo zawarto w C., położonym na obszarze byłego Królestwa Polskiego, wchodzącego w skład byłego zaboru rosyjskiego. Do dnia 1 stycznia 1946 r. na obszarze Polski obowiązywało prawo małżeńskie byłych państw zaborczych. Na terytorium byłego zaboru rosyjskiego obowiązywały dwa systemy prawa małżeńskiego: na terenie Królestwa Polskiego obowiązywało prawo małżeńskie z 1836 r., zaś na pozostałych terenach (ziemie Wschodnie) prawo małżeńskie zawarte w Zwodzie Prawa Cesarstwa Rosyjskiego z 1832 r. W Królestwie Polskim związki małżeńskie zawierane były wobec duchownych poszczególnych wyznań. Po dopełnieniu ceremonii zawarcia małżeństwa proboszcz parafii, w tym rabin, zobowiązany był następnie spełnić obowiązki urzędnika stanu cywilnego, to znaczy musiał sporządzić cywilny akt małżeństwa. Powyższe oznacza, że religijne małżeństwa dla swej skuteczności wg obwiązującego wówczas prawa winny być zarejestrowane i winien być sporządzony cywilny akt małżeństwa pod rygorem ich bezskuteczności w polskim prawie rodzinnym. Tym samym zawarcie związku o charakterze religijnym wg prawa mojżeszowego przez rodziców zainteresowanej w 1933 r. w C. nie wywołało skutków prawnych w świetle prawa polskiego, małżeństwa wyznaniowe, ograniczone do rytuału religijnego nie wywoływały skutku prawnego, a co za tym idzie nie były uznawane przez Państwo Polskie. Organ stwierdził, że z przyczyn wyżej wskazanych bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy pozostaje wzmianka w podaniu z dna 19 styczna 1935 r. Brak jest wyjaśnienia w tym dokumencie na jakiej podstawie, w szczególności w oparciu o polski akt odpis aktu małżeństwa osoby występujące z tym podaniem podały ich wspólne nazwisko i uważały M. K. i T. K. za małżonków.

Brak dowodów na pozostawanie przez rodziców strony w związku małżeńskim w dacie jej urodzenia prowadzi do uznania, że w rzeczywistości urodziła się ona jako dziecko nieślubne. Tym samym - zgodnie z art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. - mogła nabyć obywatelstwo polskie poprzez urodzenie wyłącznie wówczas, gdyby obywatelstwo to wówczas posiadała jej matka - T. (T.). Organ stwierdził, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie jest wystarczający do potwierdzenia, że T. (T.) urodzona w dniu (...) maja 1914 r. w B. jako T. S., córka I. S. i C. J. nabyła obywatelstwo polskie na podstawie art. 2 ust. 1 ustaw z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, jako osoba osiedlona w dniu wejścia w życie ww. ustawy (31 stycznia 1920 r.) na terytorium, które weszło w skład Państwa Polskiego. Matka strony, nabywając w dniu 15 maja 1948 r. obywatelstwo izraelskie, na postawie art. 11 pkt 1 ustawy z 1920 r., utraciła z tym dniem obywatelstwo polskie na skutek nabycia obywatelstwa obcego. Mając zatem na uwadze zasadę jednolitości obywatelstwa nieślubnego dziecka i jego matki, po której to dziecko nabyło obywatelstwo polskie przez urodzenie, organ stwierdził, iż z dniem 15 maja 1948 r. wraz z T. S. (T. K.) utraciła obywatelstwo polskie także jej nieślubna córka H. K. (obecnie H. T.).

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniosła H. T., zarzucając naruszenie:

1) art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez nieustalenie nabycia przez skarżącą obywatelstwa polskiego po ojcu,

2) art. 1145 k.p.c. w zw. z art. 1146 k.p.c. w zw. z 1147 k.p.c. w zw. z art. 7, 76 § 1, 77, 80 i 107 § 3 k.p.a. poprzez nie uznanie znaczenia i mocy dowodowej orzeczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. wraz z zaświadczeniem z Dyrekcji Sądów Rabinackich z dnia (...) kwietnia 2016 r. dla wykazania "ślubnego" pochodzenia skarżącej,

3) art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1741), art. 76 § 1 k.p.a. oraz art. 1138 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią izraelskiego aktu urodzenia w zakresie "ślubnego" pochodzenia skarżącej,

4) art. 13 ust. 1 i 2 oraz art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prawnych międzynarodowych poprzez niewłaściwe zastosowanie i ustalenie, iż rodzice skarżącej nie zawarli skutecznego w prawie polskim związku małżeńskiego,

5) art. 11 i 13 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż utrata obywatelstwa polskiego przez matkę skarżące będącej dzieckiem "nieślubnym" prowadzi jednocześnie do utraty także przez nią obywatelstwa polskiego,

6) art.

7, 76, 77, 80, ar. 107 § 3 i art. 138 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a. w zw. z art. 10 ust. 3 i art. 55 w zw. z art. 66 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim poprzez błędne ustalenie "nieślubnego" pochodzenia skarżącej i utraty przez nią wraz z matką z dniem 15 maja 1948 r. obywatelstwa polskiego, co skutkowało utrzymaniem zaskarżonej decyzji w mocy zamiast jej uchylenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że skarga jest bezzasadna. Sąd wskazał, że kwestią sporną w tej sprawie jest to, czy skarżąca była dzieckiem "ślubnym" w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późn. zm.). W sprawie nie budziło wątpliwości, iż ojciec skarżącej M. K. w dacie jej narodzin posiadał obywatelstwo polskie i obywatelstwa tego nie utracił. W 1933 r. w C. w Polsce rodzice skarżącej M. K. i T. K. zawarli religijny związek małżeński. Fakt ich ślubu został potwierdzony przez wyrok Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. Dla uznania jednak, iż skarżąca urodziła się jako dziecko ślubne należało stwierdzić czy ślub ten wywołał skutek na gruncie polskiego prawa cywilnego. W dacie zawarcia tego ślubu religijnego w 1933 r. obowiązywała ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwem dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Dz. U. Nr 101, poz. 581 z późno zm.), której art. 18 ust. 1 stanowił, że o ślubnym pochodzeniu dziecka rozstrzyga prawo ojczyste męża matki z czasu urodzenia się dziecka. Zgodnie z art. 13 ust. 1 i 2 cyt. tej ustawy forma zawarcia małżeństwa podlegała prawu, obowiązującemu w miejscu zawarcia związku małżeńskiego. Miejscowość C. leżała na terenie b. Królestwa Polskiego, na którym obowiązywało prawo małżeńskie z dnia 16/28 marca 1832 r. (Dz. P.k.p.1836.18.64.57 z późn. zm.), którego art. 58 stanowił: "Po dopełnionym obrzędzie religiynem, proboszcz utrzymuiący xięgę aktów stanu cywilnego, spisze w przytomności dwóch świadków, akt cywilny, obeymuiący w sobie: 1. Imiona, nazwiska, powołanie, mieysce urodzenia, zamieszkanie i wiek małżonków. 2. Imiona, nazwiska, powołanie i zamieszkanie oyców ich i matek. 3. Pozwolenie rodziców, opieki i zwierzchności woyskowéy, w przypadkach, w których prawo tego wymaga. 4. Wymienienie dnia i mieysca, w których nastąpiły zapowiedzi, lub, ieżeliby nie było zapowiedzi, wymienienie zwierzchności, która uwolniła od ich ogłoszenia, tudzież datę dyspensy. 5. W przypadku zawierania małżeństwa przez osobę, która była w poprzednich związkach małżeńskich, wzmiankę o czasie, w którym pierwsze małżeństwo ustało, lub unieważnione zostało. 6. Oświadczenie małżonków, czy zawarli lub nie, umowę przedślubną; a w pierwszym przypadku, wymienienie daty i mieysca iéy zawarcia, oraz reienta, przed którym zawartą została. 7. Imiona, nazwiska, powołanie, wiek i zamieszkanie świadków, ieżeli są krewnemi lub powinowatemi małżonków; wymienienie z któréy strony i w iakim stopniu. 8. Oświadczenie duchownego i świadków, iż małżeństwo religiyne zawartem zostało".

Z treści tego przepisu wynika, że rabin obowiązany był sporządzić cywilny akt zawarcia związku małżeńskiego przez rodziców skarżącej. Tymczasem skarżąca nie przedstawiła takiego aktu stanu cywilnego stwierdzającego zawarcie przez jej rodziców małżeństwa skutecznego względem prawa rodzinnego obowiązującego w Polsce. Jak wskazał organ, poczynione z urzędu starania o pozyskanie aktu małżeństwa rodziców skarżącej nie przyniosły rezultatu, bowiem w USC w C. brak jest ksiąg stanu cywilnego za lata 1931 i 1933.

Zdaniem Sądu, organ prawidłowo uznał, że z odpisu izraelskiego aktu urodzenia skarżącej wynika tylko, że w dniu (...) stycznia 1938 r. urodziło się dziecko o imieniu H. jako córka M. K. i T. Natomiast brak w nim jakiejkolwiek wzmianki kiedy i gdzie jej rodzice zawarli związek małżeński, a także czy są oni małżeństwem. W konsekwencji słusznie orzekające w sprawie organy przyjęły, że w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie można uznać, aby skarżąca nabyła obywatelstwo polskie po ojcu z uwagi na niewykazanie, iż jest ślubnym dzieckiem. Sąd podzielił stanowisko organu, że matka skarżącej na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 1920 r. utraciła obywatelstwa polskie w związku z nabyciem w dniu 15 maja 1948 r. obywatelstwa izerskiego. Z chwilą utraty obywatelstwa polskiego przez matkę, także skarżąca utraciła obywatelstwo polskie, które jako dziecko nieślubne nabyła na podstawie art. 4 pkt 2 w zw. z art. 5 ustawy z 1920 r.

Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła H. T., zarzucając Sądowi I instancji:

1) niewłaściwe zastosowanie art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5, względnie art. 4 pkt 2 w zw. z art. 6 ustawy z dnia 20 lutego 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez przyjęcie, iż skarżąca nie nabyła z chwilą urodzenia obywatelstwa polskiego po ojcu,

2) niewłaściwe zastosowanie art. 1145 k.p.c. w zw. z art. 1146 k.p.c. w zw. z 1147 k.p.c. w zw. z art. 7, 76 § 1, 77, 80 i 107 § 3 k.p.a. poprzez uznanie, iż orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. nie wywołało skutków w prawie polskim dla wykazania "ślubnego" pochodzenia skarżącej,

3) błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 58 i 179 prawa małżeńskiego zawartego w Zwodzie Praw Cesarstwa Rosyjskiego z dnia 16/28 marca 1832 r. poprzez uznanie, iż dla skuteczności w prawie polskim zawartego małżeństwa w formie wyznaniowej (judaizmie) wymagane było sporządzenie przez rabina cywilnego aktu zawarcia małżeństwa,

4) niewłaściwe zastosowanie art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. 2014, poz. 1741), art. 76 § 1 k.p.a. oraz art. 1138 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią izraelskiego aktu urodzenia w zakresie "ślubnego" pochodzenia skarżącej,

5) niewłaściwe zastosowanie art. 11 i 13 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż utrata obywatelstwa polskiego przez matkę skarżącej prowadzi jednocześnie do utraty także przez nią obywatelstwa polskiego,

6) naruszenie art. 141 § 4, 134, 145 § 1 pkt 1 lit. c, art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) oraz art. 7, 16 § 1, 76 § 1, 77, 80 i 107 § 3 k.p.a. oraz art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 10 ust. 3 w zw. z art. 55 w zw. z art. 66 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim poprzez błędne ustalenie "nieślubnego" pochodzenia skarżącej i utraty przez nią wraz z matką z dniem 15 maja 1948 r. obywatelstwa polskiego, a także z powodu braku wyjaśnienia podstaw prawnych takiego stanowiska.

Naruszenia te miały istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, gdyż w ich wyniku doszło do oddalenia skargi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.

Wniesiono o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz zaskarżonej decyzji, a także o zasądzenie na rzecz skarżącej kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, iż skarżąca, nie dysponując z powodów obiektywnych, dokumentem źródłowym w postaci polskiego aktu małżeństwa rodziców, przedstawiła dowody wskazujące bezpośrednio bądź pośrednio na jej "ślubne" pochodzenie i nabycie tym samym obywatelstwa polskiego po ojcu. Skarżąca przedłożyła orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. potwierdzające zawarcie związku małżeńskiego przez jej rodziców w 1933 r. w C. oraz zaświadczenie z Dyrekcji Sądów Rabinackich z dnia (...) kwietnia 2016 r. potwierdzające, iż wymienione orzeczenie jest ostateczne i nie podlega zaskarżeniu. Zgodnie z art. 1145 k.p.c. orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych po 1 lipca 2009 r. podlegają uznaniu z mocy prawa. Warunkiem dla skutecznego uznania orzeczenia sądu zagranicznego jest zgodnie z art. 1147 § 1 k.p.c. przedłożenie przez stronę:

1) urzędowego odpisu orzeczenia;

2) dokumentu stwierdzającego, że orzeczenie jest prawomocne, chyba że prawomocność orzeczenia wynika z jego treści;

3) uwierzytelniony przekład na język polski dokumentów wymienionych w pkt 1 i 2 oraz brak okoliczności (przesłanek negatywnych) wymienionych w art. 1146 § 1 k.p.c. Spełnienie zaś warunków skuteczności orzeczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. wiązało organ stosujący prawo tj. organ naczelny, gdyż od tego momentu posiadało taką samą moc prawną jak orzeczenie sądu polskiego ze skutecznością ex tunc (zw. z art. 76 § 1 k.p.a. w zw. a art. 1138 k.p.c.). Zatem zdarzenie potwierdzone tym orzeczeniem - zawarcie związku małżeńskiego przez rodziców skarżącej w C. w 1933 r. - należało uznać za wiążące (skuteczne) w niniejszej sprawie.

Pełnomocnik skarżącej wskazał, że na terytorium byłego Królestwa Polskiego uznawano skuteczność zawieranych małżeństw w formie wyznaniowej. Związki wyznaniowe miały prawo regulowania spraw osobowych małżeńskich (przepisy Zwodu Praw Cesarstwa Rosyjskiego od 1825 r.; analogiczne przepisy wprowadzono w Królestwie Polskim prawem o małżeństwie z 1836 r.). Zgodnie z art. 179 Prawa o małżeństwie "małżeństwa osób, należących do różnych wyznań chrześcijańskich, poprzedniemi rozdziałami nie objętych, i małżeństwa osób, należących do różnych wyznań niechrześcijańskich, małżeństwa starozakonnych i mahometan podlegają, co do wszelkich szczegółów przepisom ich religii właściwej". Związki wyznaniowe, w tym żydowskie miały prawo regulowania spraw osobowych małżeńskich. Dopełnienie przez rabina obowiązku wynikającego art. 58 nie determinowało bowiem skuteczności zawartego uprzednio małżeństwa w formie religijnej. Przepisy prawa małżeńskiego nie przewidywały bezskuteczności zawartego małżeństwa, które nie zostało następnie wpisane do ksiąg metrykalnych. Fakt dopełnienia obowiązku przez rabina i wpisania małżeństwa do księgi metrykalnej miał w ówczesnym porządku prawnym wyłącznie znaczenie dowodowe. Orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. stanowiło samodzielny i wystarczający dowód na wykazanie "ślubnego" pochodzenia skarżącej i nabycie przez nią obywatelstwa polskiego po ojcu zgodnie z art. 4 w zw. z art. 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Odmowa uznania mocy dowodowej tego orzeczenia stanowiła naruszenie art. 1145 k.p.c. w zw. z art. 1146 k.p.c. w zw. z 1147 k.p.c. w zw. z art. 7, 76 § 1, 77, 80 i 107 § 3 k.p.a., co w okolicznościach sprawy miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia.

Uzasadnienie prawne

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem zaskarżone orzeczenie, pomimo częściowo błędnego uzasadnienia, odpowieda prawu.

Zgodnie z art. 5 zdanie pierwsze ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późno zm.) przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, dzieci nieślubne - obywatelstwo matki. Kwestią sporną w tej sprawie jest przede wszystkim to, czy skarżąca była dzieckiem "ślubnym", co miało istotne znaczenie dla nabycia przez nią obywatelstwa polskiego po ojcu. Skarżąca urodziła się (...) stycznia 1938 r., ustalenia wymagało więc czy przed tą datą jej rodzice zawarli związek małżeński skuteczny w świetle prawa cywilnego obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej.

W okresie międzywojennym obowiązywały w Polsce różne systemy prawa małżeńskiego na terenach byłych państw zaborczych. Dopiero z dniem 1 stycznia 1946 r. zaczęło obowiązywać zunifikowane polskie prawo małżeńskie (dekret z dnia 25 września 1945 r. - Prawo małżeńskie - Dz. U. z 1945 r. Nr 48, poz. 270). Z twierdzeń strony wynika, że jej rodzice zawarli związek małżeński w 1933 r. w C. Miejscowość ta leżała w granicach b. Królestwa Polskiego, gdzie obowiązywał dekret (ukaz) cara Mikołaja I z 16/28 marca 1836 r. o małżeństwie (Dz. P.k.p. z 1836 r. Nr 18, poz. 64. str. 57 z późn. zm.). Prawo małżeńskie z 1836 r. miało charakter ściśle wyznaniowy, nie przewidywało ślubów cywilnych. Małżeństwo zawierane było zgodnie z postanowieniami prawa wewnętrznego uznanego związku wyznaniowego, do którego należeli nupturienci, i z dopełnieniem odpowiednich obrzędów religijnych. Przepisy wyznaniowe rozstrzygały ponadto o możliwości rozwiązania małżeństwa (J. Bardach (w:) J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1996, s. 559). Zgodnie z art. 179 prawa małżeńskiego z 1836 r. małżeństwa m.in. starozakonnych podlegają, co do wszelkich szczegółów, przepisom ich religii właściwej. W art. 58 dekretu wprowadzono obowiązek sporządzenia przez proboszcza w obecności dwóch świadków aktu cywilnego, który powinien zawierać szczegółowe dane wymienione w art. 58 pkt 1-8. W myśl art. 186 (dotyczącym małżeństw osób należących do innych wyznań) po dopełnionym obrzędzie, spisanym być winien akt cywilny, art. 58 wymagany. Przepis art. 187 dekretu stanowił natomiast, że rabin powinien udać się ze świadkami i narzeczonymi do urzędnika utrzymującego akta stanu cywilnego i ten, podług udzielonych mu objaśnień, sporządzi akt małżeństwa, w sposobie art. 58 opisanym. Akty małżeństwa, o których mowa w powołanych przepisach miały charakter deklaratoryjny. Skutek prawny zawarcia małżeństwa w świetle prawa cywilnego następował z chwilą złożenia oświadczenia woli w sposób przewidziany w przepisach prawa wewnętrznego danego związku wyznaniowego, a nie z chwilą sporządzenia aktu małżeństwa. Akt małżeństwa miał znaczenie jedynie dowodowe (por. wyrok NSA z 7 kwietnia 2016 r., II OSK 1927/14, publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, orzeczenia.nsa.gov.pl). Oznacza to, że akt taki powinien być sporządzony, lecz jego brak nie przesądzał o ważności małżeństwa. W tym zakresie zasadny jest zarzut dokonania przez Sąd I instancji błędnej wykładni art. 58 i 179 prawa małżeńskiego z 1836 r. poprzez uznanie, iż dla skuteczności w prawie polskim małżeństwa zawartego przed rabinem wymagane było sporządzenie przez rabina cywilnego aktu zawarcia małżeństwa.

Reasumując, Sąd I instancji błędnie uznał, że zawarcie małżeństwa w formie religijnej na terenie b. Królestwa Polskiego w 1933 r. nie wywierało skutków cywilnych. Zgodnie z art. 179 prawa małżeńskiego z 1836 r. małżeństwo m.in. starozakonnych podlegały przepisom religijnym. Oznacza to, że do dnia 1 stycznia 1946 r. zawarcie małżeństwa przez osoby wyznania mojżeszowego na tym terenie w formie religijnej było skuteczne również w świetle prawa cywilnego. Kwalifikowanym dowodem zawarcia takiego małżeństwa powinien być akt małżeństwa sporządzony przez urzędnika utrzymującego akta stanu cywilnego (na wniosek rabina) zgodnie z art. 186-187 w zw. z art. 58 dekretu z 1836 r. W przypadku braku takiego aktu stanu cywilnego, dopuszczalne jest dowodzenie faktu zawarcia małżeństwa innymi dokumentami urzędowymi, z których w sposób pośredni wynikałoby, że rodzice strony zawarli związek małżeński i w że nastąpiło to przed jej urodzeniem.

W tej sprawie strona skarżąca przedstawiła orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. zatytułowane "Poświadczenie małżeństwa", w którym sąd "na podstawie oświadczenia powoda oraz dokumentów i dowodów znajdujących się w aktach sprawy" orzekł, że zmarli rodzice powódki H. T. - M. K. i T. K. zawarli związek małżeński zgodnie z religią Mojżesza i Izraela w 1933 r. W orzeczeniu tym nie podano miejsca zawarcia małżeństwa. Razem z tym orzeczeniem przedstawiono zaświadczenie zatytułowane "Państwo Izrael - Sądy Rabinackie - Potwierdzenie Małżeństwa - Decyzja" z dnia (...) kwietnia 2015 r., z którego wynika, iż M. K., ur. (...) lipca 1906 r. i T. K., ur. (...) grudnia 1914 r. zgodnie z orzeczeniem Okręgowego Sądu Rabinackiego T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. zawarli małżeństwo w 1933 r. Pismem z dnia 11 grudnia 2015 r. organ I instancji wezwał pełnomocnika skarżącej m.in. do wskazania miejscowości, w jakiej jej rodzice zawarli związek małżeński. Pełnomocnik skarżącej nie odpowiedział na to wezwanie. Dopiero w postępowaniu odwoławczym przedłożył dokument zatytułowany "Poświadczenie małżeństwa" wydany przez Okręgowy Sąd Rabinacki w T. z dnia (...) marca 2016 r., w który wskazano, że zmarli rodzice powódki M. K. i T. K. zawarli związek małżeński zgodnie z religią Mojżesza i Izraela w 1933 r. w mieście C. w Polsce. Na orzeczeniu tym widnieje adnotacja, że "niniejsze orzeczenie służy w zastępstwie aktu ślubu w każdej sytuacji, łącznie z rejestracją powodów jako małżeństwa w Urzędzie Stanu Cywilnego".

Rozważania więc wymagało czy przedstawione przez stronę orzeczenia sądu izraelskiego podlegają uznaniu w Polsce zgodnie z art. 1145 k.p.c., który stanowi, iż orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych podlegają uznaniu z mocy prawa, chyba że istnieją przeszkody określone w art. 1146. W myśl art. 1146 § 1 k.p.c. orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli:

1) nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane;

2) zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich;

3) pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie;

4) strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony;

5) sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego;

6) jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami;

7) uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

Klauzula porządku publicznego, wymieniona w art. 1146 § 1 pkt 7 k.p.c., ma istotne znaczenie w zakresie międzynarodowego obrotu prawnego, albowiem gwarantuje ochronę krajowego porządku prawnego przed przypadkami jego naruszenia przez nadanie skuteczności (uznanie) orzeczeniu nieodpowiadającemu fundamentalnym zasadom porządku prawnego. Przepis art. 1146 § 1 pkt 6 k.p.c. w wersji obowiązującej do dnia 1 lipca 2009 r. stanowił, iż orzeczenie podlega uznaniu pod warunkiem wzajemności, jeżeli przy wydaniu orzeczenia w sprawie, w której należało zastosować prawo polskie, prawo to zostało zastosowane, chyba, że zastosowane w sprawie obce prawo nie różni się w sposób istotny od prawa polskiego. Jak wskazuje się w literaturze, brzmienie art. 1146 § 1 pkt 6 k.p.c. zostało zmienione przez ustawę z dnia 5 grudnia 2008 r. w ten sposób, że przepis kładzie nacisk na sprzeczność z polskim porządkiem prawnym uznania orzeczenia zagranicznego, a nie samego orzeczenia mającego podlegać uznaniu. Przedmiotem badania w ramach przesłanki porządku publicznego są wyłącznie potencjalne skutki (następstwa) uznania konkretnego orzeczenia. Nie jest natomiast celem stosowania przesłanki porządku publicznego bezpośrednia ocena zasadności orzeczenia i zgodności norm prawnych będących podstawą jego wydania z prawem polskim. (...) W doktrynie przyjmuje się, że przez podstawowe zasady porządku prawnego należy rozumieć nie tylko fundamentalne zasady ustroju społeczno-politycznego, a więc zasady konstytucyjne, lecz również naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa: cywilnego, rodzinnego, pracy, a także prawa procesowego (T. Ereciński (...) T. Ereciński (red.), J. Ciszewski, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), Tom VI, Wyd. 5, str. 698-699 i powołana tam literatura). Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 października 2016 r., II OSK 3263/14 (publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, orzeczenia,nsa.gov.pl) ocena, czy orzeczenie zagraniczne staje się skuteczne dokonywana jest ad hoc przez polski organ państwowy, przed którym toczy się postępowanie, dla którego wyniku znaczenie ma zagraniczne orzeczenie. Każdy organ państwowy samodzielnie ocenia, czy dane orzeczenie spełnia przesłanki uznania. Ocena orzeczenia sądu zagranicznego w zakresie skutków prawnych, jakie ono wywołuje wiąże się z koniecznością ustalenia, o jakich kwestiach rozstrzyga to orzeczenie. Dodatkowo wskazać należy, iż możliwe jest również wystąpienie z odrębnym wnioskiem do sądu powszechnego przez każdego, kto ma w tym interes prawny o ustalenie, że orzeczenia sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu (art. 1148 § 1 k.p.c.). W tej sprawie brak jest orzeczenia sądu polskiego ustalającego, że orzeczenia sądu rabinackiego przedstawione przez stronę skarżącą podlegają uznaniu. Zatem to, czy spełniają one przesłanki do uznania określone w art. 1146 k.p.c. powinien ocenić organ prowadzący postępowanie administracyjne w sprawie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oraz sąd administracyjny kontrolujący decyzję organu.

W tej sprawie rozważenia wymagało, jakie skutki prawne wywrze uznanie orzeczeń Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. przedstawionych przez skarżącą i czy skutki te są do pogodzenia z podstawowymi zasadami prawa cywilnego dotyczącymi stanu cywilnego osoby. Z orzeczeń tych wynika, że "służą w zastępstwie aktu ślubu w każdej sytuacji, łącznie z rejestracją powodów jako małżeństwa w Urzędzie Stanu Cywilnego". Ich treść powinna więc zawierać podstawowe dane, które powinien zawierać polski akt małżeństwa. Zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 1792 z późn. zm.) forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane. Przepis ten stanowi dokładne powtórzenie formułowania zamieszczonego w art. 15 § 1 Prawa prywatnego międzynarodowego z 1965 r. oraz w zasadzie nie różni się od art. 13 ust. 1 Prawa prywatnego międzynarodowego z 1926 r. Wprawdzie akt małżeństwa nie miał pod rządami prawa małżeńskiego z 1836 r. znaczenia konstytutywnego dla zawarcia małżeństwa, lecz jego sporządzenie było obligatoryjne i jego forma powinna być zgodna z przepisami prawa obowiązującymi w Polsce. Wymagane przez prawo elementy aktu małżeństwa regulował art. 58 prawa o małżeństwie z 1836 r., zgodnie z którym wymagane było wpisanie m.in.: imion, nazwisk, powołania, miejsca urodzenia, zamieszkania i wieku małżonków, imion, nazwisk, powołania i zamieszkania ojców ich i matek, imiona, nazwiska, powołanie, wiek i zamieszkanie świadków. Akt małżeństwa powinien też był zawierać datę i miejsce jego zawarcia, co jest szczególnie istotne z uwagi na konieczność ustalenia prawa małżeńskiego obowiązującego w określonym czasie i miejscu. Orzeczenie sądu zagranicznego zastępujące polski akt małżeństwa powinno więc zawierać przynamniej podstawowe dane (nazwiska i imiona osób, które zawarły małżeństwo, nazwiska rodowe, stan cywilny oraz daty i miejsca urodzenia, miejsce i datę zawarcia małżeństwa; nazwiska i imiona rodziców osób, które zawarły małżeństwo) jakie były wymagane dla aktu małżeństwa przez prawo obowiązujące w Polsce w dacie jego zawarcia.

Stan cywilny osoby to suma cech charakteryzujących jej sytuację w rodzinie i jej sytuację osobistą (płeć, wiek, imię i nazwisko). Stan cywilny osoby określa jej sytuację prawną nie tylko na gruncie prawa prywatnego (rodzinnego), lecz również prawa publicznego (obywatelstwo, prawo wyborcze). Jego znaczenie jest na tyle istotne, że jego rejestracja następowała zawsze w ściśle określonej formie aktów stanu cywilnego, które od 1 stycznia 1946 r. są w Polsce jedyną formą rejestracji stanu cywilnego. Akty stanu cywilnego stanowią ponadto wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych, a ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym (obecnie stanowi o tym art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego - Dz. U. 2018, poz. 2224 z późn. zm.).

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, orzeczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. i z dnia (...) marca 2016 r. nie podlegają w tej sprawie uznaniu, gdyż uznanie to byłoby sprzeczne (art. 1146 § 1 pkt 7 k.p.c.) z podstawowymi zasadami polskiego prawa cywilnego i rodzinnego dotyczącymi stanu cywilnego osoby. Orzeczenie sądu obcego państwa zastępujące polski akt małżeństwa powinno zawierać chociaż podstawowe dane indywidualizujące osoby zawierające małżeństwo oraz datę i miejsce jego zawarcia. Dane te powinny być zgodne z danymi wynikających z polskich aktów stanu cywilnego dotyczących danych osób, jeżeli takie akty istnieją. Orzeczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. nie zawierają danych, które pozwalałyby uznać je za dokumenty zastępujące akt małżeństwa rodziców skarżącej. Zawarte w nich dane są niepełne, gdyż w orzeczeniach tych wskazano jedynie imiona i nazwiska, izraelskie numery tożsamości rodziców skarżącej oraz rok zawarcia małżeństwa. W pierwszym z orzeczeń z (...) kwietnia 2015 r. nie wskazano miejsca zawarcia małżeństwa, co uniemożliwiało ustalenie na podstawie jakich regulacji małżeństwo to zostało zawarte. Dopiero w drugim orzeczeniu z (...) marca 2016 r. - przedstawionym przez stronę skarżącą na wezwanie polskiego organu - Okręgowy Sąd Rabinacki wskazał uzupełniająco miejsce zawarcia związku małżeńskiego przez rodziców skarżącej (C.). Orzeczenia te zostały wydane w stosunku do nieżyjących rodziców skarżącej, "na podstawie oświadczenia powoda (H. T.) oraz dokumentów i dowodów znajdujących się w aktach sprawy". Strona skarżąca nie wskazała, czy jakieś inne dokumenty, oprócz zgromadzonych w tym postępowaniu administracyjnym, były podstawą wydania tego orzeczenia. Ponadto w dołączonym do pierwszego orzeczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. zaświadczeniu z dnia (...) kwietnia 2015 r. podano, iż M. K., urodził się (...) lipca 1906 r. a T. K. - (...) grudnia 1914 r. Dane te są sprzeczne z danymi widniejącymi w polskich aktach urodzenia tych osób, zgodnie z którymi M. K. urodził się (...) stycznia 1909 r., a T. S. - (...) maja 1914 r. Skutkiem uznania w Polsce wskazanych orzeczeń Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. i z dnia (...) marca 2016 r., byłoby to, że tak istotna kwestia jak stan cywilny rodziców skarżącej zostałby ustalony ze skutkiem w prawie polskim w sposób niezgodny z podstawowymi zasadami polskiego prawa o aktach stanu cywilnego, na podstawie szczątkowych danych dotyczących zawartego związku małżeńskiego, pozostających dodatkowo w sprzeczności z danymi wynikającymi z polskich aktów stanu cywilnego. Przedstawione przez stronę skarżącą orzeczenia nie mogą stanowić dowodu zawarcia małżeństwa przez jej rodziców mającego decydujące znaczenie dla potwierdzenia posiadania przez nią obywatelstwa polskiego.

Częściowo zasadny jest zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 1145 k.p.c. w zw. z art. 1146 k.p.c. w zw. z 1147 k.p.c. Sąd uznał, iż orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w T. z dnia (...) kwietnia 2015 r. nie wywołało skutków w prawie polskim, gdyż stwierdził, że potwierdza ono jedynie fakt zawarcia związku religijnego, nie oceniając skutków tego orzeczenia na gruncie prawa cywilnego. Jednak uchybienie to nie miało wpływu na wynik sprawy, gdyż przedstawione przez stronę skarżącą orzeczenia i tak nie podlegały uznaniu z uwagi na przesłankę wyłączającą określoną w art. 1146 § 1 pkt 7 k.p.c.

W konsekwencji niezasadny jest zarzut niewłaściwego zastosowania przez Sąd I instancji art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5, względnie art. 4 pkt 2 w zw. z art. 6 ustawy z dnia 20 lutego 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez przyjęcie, iż skarżąca nie nabyła z chwilą urodzenia obywatelstwa polskiego po ojcu. Nawet jeżeli - jak twierdzi skarżąca - jej rodzice zawarli związek małżeński w 1933 r. w C., to brak jest polskiego aktu małżeństwa potwierdzającego ten fakt oraz jakichkolwiek innych dokumentów, z których w sposób jednoznaczny wynikałoby zawarcie małżeństwa przez jej rodziców.

Nietrafny jest również zarzut niewłaściwego zastosowania art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. 2014, poz. 1741), art. 76 § 1 k.p.a. oraz art. 1138 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią izraelskiego aktu urodzenia w zakresie "ślubnego" pochodzenia skarżącej. Sąd I instancji prawidłowo uznał, że z odpisu izraelskiego aktu urodzenia skarżącej wynika tylko tyle, że w dniu (...) stycznia 1938 r. urodziło się dziecko o imieniu H. jako córka M. K. i T. Natomiast brak w nim jakiejkolwiek wzmianki o tym czy jej rodzice są małżeństwem. Przedstawione w uzasadnieniu skargi kasacyjnej rozważania dotyczące warunków sporządzania aktów urodzenia na gruncie prawa izraelskiego nie mają znaczenia w tej sprawie, gdyż treść tego aktu jest jednoznaczna.

Trafny jest zarzut niewłaściwego zastosowania art. 11 i 13 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez uznanie, iż utrata obywatelstwa polskiego przez matkę skarżącej, będącej "nieślubnym" dzieckiem, prowadzi jednocześnie do utraty także przez córkę obywatelstwa polskiego. W myśl art. 13 ustawy nadanie i utrata obywatelstwa polskiego, o ile inaczej nie zastrzeżono w akcie nadania lub w orzeczeniu o utracie obywatelstwa, rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie, tudzież na jego dzieci, w wieku do lat 18. Do utraty obywatelstwa przez "ślubne" małoletnie dziecko dochodziło z chwilą utraty obywatelstwa polskiego przez jego ojca na podstawie art. 13 ustawy. Natomiast tej samej zasady nie sposób odnieść do utraty obywatelstwa przez dziecko "nieślubne" w przypadku utraty obywatelstwa przez jego matkę, gdyż nie wynika to wprost z tego przepisu. Skoro obywatelstwo takiego dziecka nie było pochodną obywatelstwa ojca i jego utrata nie była powiązana z utratą obywatelstwa przez matkę, to przesłanki utraty obywatelstwa polskiego (art. 11 ustawy) należało odnosić do tego dziecka (por. wyrok NSA z dnia 19 września 2017 r., II OSK 37/16, publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, orzeczenia,nsa.gov.pl). Trudno bowiem przyjąć, że w takiej sytuacji prawnej małoletni obywatel polski w ogóle nie mógłby utracić obywatelstwa polskiego, nawet jeżeli spełniałby przesłankę z art. 11 pkt 1 ustawy, tj. nabycie obywatelstwa państwa obcego (spełnienie przez małoletniego przesłanki z art. 11 pkt 2 ustawy z uwagi na wiek nie było możliwe). W tej sprawie ustalono, że rodzice skarżącej nabyli obywatelstwo izraelskie 15 maja 1948 r. Tym samym zarówno matka skarżącej, jak i skarżąca (jako kobiety niepodlegające obowiązkowi służby wojskowej) utraciły obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy (przy założeniu, że w ogóle je posiadały). Sąd błędnie więc wskazał, że w tej sprawie utrata obywatelstwa polskiego przez skarżącą była pochodna od utraty obywatelstwa przez jej matkę. Jednak konkluzja Sądu jest prawidłowa, iż nawet jeżeli matka skarżącej i skarżąca posiadały obywatelstwo polskie, to i tak je utraciły na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z 1920 r. z dniem nabycia obywatelstwa izraelskiego.

Tym samym niezasadne są również zarzuty naruszenia przez Sąd I instancji art. 141 § 4, 134, 145 § 1 pkt 1 lit. c, art. 151 p.p.s.a. oraz art. 7, 16 § 1, 76 § 1, 77, 80 i 107 § 3 k.p.a. oraz art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 10 ust. 3 w zw. z art. 55 w zw. z art. 66 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim. Organy aktywnie i wnikliwie prowadziły postępowanie dowodowe w tej sprawie. Fakt, iż z uwagi na znaczny upływ czasu nie udało się zgromadzić pełnego materiału dowodowego w sprawie nie stanowi o naruszeniu przez organy administracji przepisów postępowania.

Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zaskarżone orzeczenie, pomimo częściowo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu i na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.