Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 29 września 2010 r.
II OSK 1618/09
TEZA aktualna
Pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, w tym pojęcie "służby wojskowej", należy oceniać na podstawie przepisów polskich. Regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy jakiś rodzaj służby wojskowej lub tryb podjęcia tej służby nie jest znany prawu polskiemu. W takim wypadku należy uwzględnić przepisy regulujące służbę wojskową w państwie, w którym obywatel polski ją podjął.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Wiesław Kisiel.
Sędziowie NSA: Bożena Walentynowicz, del. Zofia Flasińska (spr.).
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu w dniu 29 września 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej R. D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 czerwca 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 620/09 w sprawie ze skargi R. D. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego;
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie faktyczne
Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2009 r. (sygn. akt IV SA/Wa 620/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę R. D. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2009 r., utrzymującą w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) grudnia 2008 r. o odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego.
Z ustaleń dokonanych przez organ administracji, przyjętych przez Sąd I instancji za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia wynika, iż skarżący urodził się (...) marca 1936 r. w T. A. jako R. W., syn D. W. (poprzednio D. W.) i L. zd. P. Z dniem (...) marca 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. W dniu (...) grudnia 1962 r. skarżący zmienił nazwisko "W." na " D.".
Ojciec skarżącego urodził się w Krakowie w dniu 11 października 1903 r. jako D. W., syn A. i B. zd. D. i jako mieszkaniec Krakowa nabył w dniu (...) stycznia 1920 r. obywatelstwo polskie na podstawie art. 2 pkt 1 ustawy z 1920 r. W 1933 r. wyjechał do Palestyny i z dniem (...) marca 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie. W dniu (...) marca 1935 r. D. W. zawarł w T. A. związek małżeński z L. P.
Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, iż organ odwoławczy prawidłowo przyjął, że dla stwierdzenia czy skarżący posiada obywatelstwo polskie konieczne było w pierwszej kolejności ustalenie czy nabył on to obywatelstwo z dniem urodzenia na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.). Skarżący był dzieckiem ślubnym, a więc zgodnie z art. 5 powołanej ustawy nabywał obywatelstwo ojca. Sąd podzielił ustalenia organów administracji, iż ojciec skarżącego posiadał obywatelstwo polskie w dacie narodzin syna R. tj. (...) marca 1936 r., w związku z czym Sąd stwierdził, że skarżący nabył przez urodzenie obywatelstwo polskie. Dla stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego konieczne było więc ustalenie czy nie utracił on tego obywatelstwa do dnia złożenia wniosku.
Sąd wskazał, iż w art. 11 ustawy z 1920 r. uregulowano dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obcego obywatelstwa, z tym zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 w zw. z art. 11 zd. 2 ustawy). Drugą przesłanką utraty obywatelstwa było przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej w tym drugim przypadku w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu (art. 11 pkt 2 ustawy).
Sąd uznał, iż organy administracji prawidłowo przyjęły, że ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r., ponieważ wstąpił do służby wojskowej w Izraelu. Sąd stwierdził, że z przedłożonych przez skarżącego zaświadczeń z dnia (...) stycznia 2007 r., z dnia (...) sierpnia 2008 r. oraz z dnia (...) grudnia 2008 r. wydanych przez Siły Obrony Izraela wynika, że ojciec skarżącego D. W. należał do sił rezerwowych w latach 1950 - 1952. We wszystkich tych zaświadczeniach zostało wyraźnie stwierdzone, że D. W. stawił się celem zapisu i rejestracji w siłach rezerwy w dniu 12 listopada 1950 r. i był zaliczany w poczet sił rezerwy do dnia 30 września 1952 r.
Sąd wskazał ponadto, iż w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego prezentowany jest pogląd, iż przepis art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby wojskowej, a w szczególności nie ogranicza pojęcia wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej. Każde wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, na które obywatel polski nie otrzymał zezwolenia, bez względu na rodzaj służby, rodzi konsekwencje w postaci utraty z mocy prawa obywatelstwa polskiego na mocy tego przepisu.
Sąd podkreślił, że Naczelny Sąd Administracyjny niejednokrotnie również wskazywał, że wzorzec oceny, czy podjęcie określonych obowiązków wobec państwa obcego należy kwalifikować jako służbę wojskową na rzecz tego państwa stanowią przepisy prawa polskiego (wyrok NSA z dnia 12 września 2007 r., II OSK 1693/06, wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06, wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r., II OSK 322/07). W dacie zarejestrowania i zaliczenia skarżącego w poczet sił rezerwy w wojsku izraelskim obowiązywały przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 ze zm.). Z treści art. 10 tej ustawy wynika że, że w ówczesnej Polsce obowiązek odbycia służby wojskowej obejmował obowiązki: zgłaszania się do rejestracji, stawiania się do poboru, obywania służby wojskowej oraz meldunkowy. Stosownie do art. 36 ust. 1 tej ustawy w wykonaniu powszechnego obowiązku wojskowego obywało się zasadniczą służbę wojskową i służbę wojskową w rezerwie. Według art. 37 ust. 2 ustawy obowiązkowi służby wojskowej w rezerwie podlegały osoby zaliczone do rezerwy:
1) po odbyciu zasadniczej służby wojskowej,
2) bez odbycia tej służby. Sąd wskazał, że z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że obowiązek wojskowy obejmował między innymi obowiązek zgłaszania się do rejestracji, co uczynił ojciec skarżącego, jako że w dniu 12 listopada 1950 r. zarejestrował się w siłach rezerwy.
Reasumując, Sąd I instancji stwierdził, że skoro ojciec skarżącego D. W. wstąpił jako obywatel Izraela do obowiązkowej służby rezerwowej w izraelskiej armii, to utracił on obywatelstwo polskie z dniem wstąpienia do wojska izraelskiego. W konsekwencji, na podstawie art. 13 ustawy z 1920 r., obywatelstwo polskie utracił także skarżący. Przepis ten stanowił bowiem, że nadanie i utrata obywatelstwa polskiego, o ile inaczej nie zastrzeżono w akcie nadania lub w orzeczeniu o utracie obywatelstwa, rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie, tudzież na jego dzieci, w wieku do lat 18.
Sąd uznał za niezasadny zarzut skargi naruszenia przez organy administracji art. 7 i art. 77 k.p.a. Zdaniem Sądu I instancji, zasadą jest, że to na organie administracji publicznej ciąży obowiązek zebrania całego materiału dowodowego. Niemniej jednak w niniejszym postępowaniu inicjatywa w zakresie zgromadzenia dowodów należała też do strony postępowania, ponieważ polskie organy administracji nie mają żadnej możliwości skutecznego zwrócenia się do organów Izraela o wydanie zaświadczenia dokumentującego przebieg służby wojskowej w izraelskiej armii. Sąd stwierdził, że w związku z tym, że dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miarodajne są przepisy prawa polskiego, organy administracji publicznej prowadzące postępowanie zebrały materiał dowodowy wystarczający do jej załatwienia.
W ocenie Sądu I instancji, nie można również czynić organom zarzutu braku poinformowania o zmianie wykładni obowiązujących przepisów. Żaden przepis prawa nie nakłada bowiem na organy administracji obowiązku informowania stron o obowiązującej wykładni, jak również o zmianie w interpretacji określonych przepisów, zwłaszcza w przypadku, kiedy strona na etapie postępowania administracyjnego reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika i, z racji wykonywanego zawodu, do niego należy śledzenie aktualnej linii orzeczniczej sądów.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł R. D., podnosząc zarzuty naruszenia:
1)art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) przez to, że Sąd I instancji zaniechał dokonania kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7 , 77 , 81 i 138 § 2 k.p.a.,
2)art. 3 § 1 i 2 , art. 141 § 4 , art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c , art. 151 , art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., ponieważ Sąd I instancji nie odniósł się do podniesionych w skardze zarzutów naruszenia wskazanych przepisów k.p.a. i oddalił skargę na decyzję organu odwoławczego, zamiast uchylić tą decyzję oraz decyzję organu I instancji,
3)art. 106 § 3 p.p.s.a. poprzez uznanie za zbędne przeprowadzenia wnioskowanego przez stronę skarżącą dowodu zmierzającego do ustalenia treści Prawa o służbie obronnej Izraela wg stanu prawnego na dzień 12 listopada 1950 r. oraz wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego, w sytuacji, gdy dowód ten był niezbędny do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,
4)art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.) oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 z późn. zm.), przez błędną wykładnię tych przepisów i niewłaściwe ich zastosowanie polegające na tym, że Sąd I instancji utożsamił zapisanie do sił rezerwy w Izraelu z wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym, pomimo tego, że brak było podstaw do przyjęcia, że ojciec skarżącej przyjął określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
Strona skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu I instancji, a także o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej pełnomocnik skarżącego podniósł, że Sąd I instancji nie ocenił treści przedłożonego przez skarżącego zaświadczenia o służbie wojskowej jego ojca, co było powodem przyjęcia błędnych ustaleń faktycznych w sprawie.
Zdaniem pełnomocnika skarżącego, przynależność do służby rezerwowej w Izraelu można rozumieć w dwojaki sposób tj. jako formalne zarejestrowanie (zaewidencjonowanie) bądź też faktyczne (czynne) wykonywanie w ramach tej służby określonych obowiązków wojskowych. W jego ocenie, Sąd I instancji utożsamia powołanie (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną rejestracją wojskową. Pełnomocnik skarżącego przywołał fragment uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 grudnia 2007 r., w którym stwierdzono, że z wykładni literalnej i logicznej art. 11 pkt 2 ustawy wynika, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi tu bowiem o samo podleganie obowiązkowi służby wojskowej w państwie obcym), wiążące się z przyjęciem określonych obowiązków w tym wojsku i podleganiem obcym władzom wojskowym. Dopiero moment formalnego przyjęcia do struktur obcego wojska, potwierdzony przysięgą służbową (wojskową), kreuje stosunek zależności i posłuszeństwa dla obcej władzy, a w konsekwencji decyduje o kolizji z interesem Polski, wiąże się bowiem z uchybieniem obowiązkowi wierności wobec Rzeczypospolitej.
Uzasadniając zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 106 § 3 p.p.s.a., pełnomocnik skarżącego powołał się na pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 grudnia 2007 r., że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych. Przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. Ustalenie przesłanki utraty obywatelstwa polskiego związanej ze wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym następuje wprawdzie na podstawie prawa polskiego, ale może wymagać uwzględnienia przepisów prawa obcego, regulujących rodzaje służby wojskowej i zasady jej odbycia w państwie, w którym obywatel taką służbę podjął. Pełnomocnik strony skarżącej podniósł, że w trakcie postępowania nie przeprowadzono żadnych czynności zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego, regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie.
Strona skarżąca wskazała również na pogląd wyrażony w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 września 2007 r., II OSK 1693/06 i z dnia 31 stycznia 2008 r., II OSK 1920/06, iż sama literalna wykładnia wyrażenia "wstąpienie do służby wojskowej" wskazuje na dobrowolność w podjęciu obowiązków związanych ze służbą wojskową w danym państwie. Zdaniem pełnomocnika skarżącego, organy administracji, ani Sąd I instancji nie ustaliły czy rejestracja wojskowa w Izraelu odbywała się zgodnie z wolą osoby rejestrowanej, czy też miała wyłącznie charakter formalny, ewidencyjny, na co może wskazywać przedłożone w toku postępowania sądowoadministracyjnego zaświadczenie wojskowe.
Pełnomocnik strony skarżącej podkreślił również, że osoby podlegające różnym porządkom prawnym z racji posiadania kilku obywatelstw muszą wykonywać szereg czasem sprzecznych ze sobą obowiązków m.in. podlegają obowiązkowi wojskowemu w każdym z państw. Podleganie temu obowiązkowi przez ojca skarżącego w Izraelu nie oznaczało jednak pozostawania w kolizji z interesami Polski, gdyż Izrael był wówczas krajem neutralnym w stosunku do Polski. Zdaniem pełnomocnika skarżącego, przeciwna wykładnia art. 11 pkt 2 ustawy prowadziłaby do wniosku, że już sam fakt nabycia obywatelstwa państwa obcego naruszał obowiązek wierności Państwu Polskiemu.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Kwestią sporną w tej sprawie jest to, czy odbywanie rezerwowej służby wojskowej w państwie obcym oznaczało spełnienie przesłanki "wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym" skutkującej utratą obywatelstwa polskiego na mocy art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44, ze zm.). Kwestii tej dotyczy podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego poprzez dokonanie błędnej wykładni i zastosowania tego przepisu.
Naczelny Sąd Administracyjny podziela prezentowane przez Sąd I instancji stanowisko, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. Jest to jednolity pogląd prezentowany w orzecznictwie sądów administracyjnych (wyrok NSA z dnia 15 czerwca 2010 r., II OSK 786/09, niepubl., wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r., II OSK 393/09, niepubl., wyrok NSA z dnia 18 lutego 2009 r., II OSK 246/08, niepubl., wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r., II OSK 322/07, niepubl., wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06, LEX nr 560167). Przepis art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza bowiem pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej. Ponadto, jak przyjmuje się w najnowszym orzecznictwie (por. wskazane wyżej wyroki NSA), interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy, obowiązujących w dacie wstąpienia przez daną osobę do służby wojskowej w państwie obcym. Regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje więc o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa. Skoro w kontrolowanym postępowaniu administracyjnym organy rozważają kwestię posiadania przez wnioskodawcę obywatelstwa państwa polskiego, to przesłanki ewentualnej utraty tego obywatelstwa powinny być również wykładane w świetle prawa polskiego. Podobny pogląd wyrażany był już w piśmiennictwie międzywojennym (S. Rundstein, glosa do wyroku NTA z dnia 21 grudnia 1932 r., OPA 1934 tom I, poz. 551).
Strona skarżącą przytoczyła na poparcie swoich twierdzeń odnośnie konieczności uwzględnienia w niniejszej sprawie prawa izraelskiego regulującego służbę wojskową w latach pięćdziesiątych XX w. fragment uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 grudnia 2007 r., II OSK 1783/06 (LEX nr 560167), w którym stwierdzono, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych. Przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. Fragment ten został przez stronę skarżącą wyrwany z kontekstu całego uzasadnienia i błędnie zrozumiany. W powołanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził kategorycznie, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich. Regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy jakiś rodzaj służby wojskowej lub tryb podjęcia tej służby nie jest znany prawu polskiemu. W takim wypadku należy uwzględnić przepisy regulujące służbę wojskową w państwie, w którym obywatel polski ją podjął.
Mając na uwadze powyższe rozważania stwierdzić należy, iż Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. W świetle prawa polskiego (art. 36 ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46, ze zm.)) służba w rezerwie była jednym z rodzajów służby wojskowej, a więc wstąpienie ojca skarżącego do tego rodzaju służby w państwie izraelskim powodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego. Dodatkowo należy wskazać, że z przedłożonych przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela wynika, że służba rezerwowa jest również jednym z rodzajów służby wojskowej w tym państwie. W zaświadczeniu z dnia 8 grudnia 2008 r. stwierdzono, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym każdy obywatel lub osoba posiadająca prawo pobytu w Izraelu, która nie zostanie powołana do odbycia zasadniczej służby wojskowej jest zaliczana w poczet sił rezerwy (pkt 1). Niestawiennictwo do służby rezerwowej jest karane sądownie (pkt 2 zaświadczenia z dnia 7 sierpnia 2008 r. oraz pkt 2 zaświadczenia z dnia 8 stycznia 2007 r.).
Strona skarżąca zarzuciła ponadto Sądowi I instancji, że utożsamia wstąpienie do służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela z formalną rejestracją (zaewidencjonowaniem) w siłach rezerwy. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzut ten jest nieuzasadniony. Podleganie obowiązkowi służby wojskowej przez ojca skarżącej było konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa izraelskiego. Natomiast jego zarejestrowanie jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, że podlegał on obcym władzom wojskowym i gdyby został przez nie powołany do odbycia tej służby (np. ćwiczeń wojskowych) byłby zobowiązany stawić się do niej pod groźbą kary. Taki wniosek wynika z treści przedłożonych przez skarżącego zaświadczeń o obowiązkowej służbie rezerwowej jego ojca wydanych przez Siły Obrony Izraela. Rejestracja w rezerwie Sił Obrony Izraela oznaczała więc pozostawanie w gotowości do odbycia czynnej służby rezerwowej, czyli ćwiczeń wojskowych (odbywanych cyklicznie zwykle przez jeden miesiąc w ciągu roku kalendarzowego) na wezwanie właściwego organu, jak również obowiązek odbycia służby wojskowej w przypadku mobilizacji. W rozpoznawanej sprawie, jak wynika z zaświadczenia Sił Obrony Izraela z dnia (...) grudnia 2008 r. ojciec skarżącego wprawdzie nie odbywał czynnej służby rezerwowej, lecz stawił się celem zapisu i rejestracji w siłach rezerwy w dniu 12 listopada 1950 r. i był zaliczany w poczet sił rezerwy od tej daty do dnia 30 września 1952 r., a więc był żołnierzem służby rezerwowej Sił Obrony Izraela.
Skarżący podniósł ponadto, że ani organy administracji, ani Sąd I instancji nie ustaliły czy rejestracja wojskowa jego ojca odbyła się zgodnie z jego wolą, czy też miała charakter przymusowy. W odniesieniu do tego zarzutu należy podzielić pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 września 2007 r., II OSK 1693/06 (publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych), iż utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 ze zm.) w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym" bez zgody właściwych organów polskich następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie obowiązku obrony tego państwa.
Zdaniem strony skarżącej, prezentowana przez Sąd I instancji wykładnia art. 11 pkt 2 ustawy prowadzi do wniosku, że już sam fakt nabycia obywatelstwa państwa obcego naruszał obowiązek wierności Państwu Polskiemu, ponieważ osoby posiadające obywatelstwa dwóch państw musiały wykonywać szereg czasem sprzecznych ze sobą obowiązków m.in. podlegały obowiązkowi wojskowemu w każdym z państw. Wniosek ten jest trafny, gdyż - co do zasady - samo nabycie obywatelstwa państwa obcego traktowane było jako naruszenie obowiązku wierności państwu polskiemu, ponieważ stanowiło przesłankę utraty obywatelstwa polskiego określoną w art. 11 pkt 1 ustawy. W zdaniu drugim art. 11 przewidziano jednak wyjątek od tej zasady dotyczący obywateli polskich obowiązanych do czynnej służby wojskowej. W przypadku, gdy nabywali oni obywatelstwo innego państwa, państwo polskie nie przestało uważać ich za swoich obywateli. W ten sposób starano się zapobiec możliwości uchylania się przez obywateli polskich od służby wojskowej poprzez nabywanie obcych obywatelstw (por. wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r., niepubl., wyrok NSA z dnia 20 grudnia 1994 r., V SA 2237/93, publ. Status obywatela i cudzoziemca w orzecznictwie pod red. J. Jagielskiego, Warszawa 2001, s. 60-63). Jeżeli natomiast obywatel polski obowiązany do służby wojskowej w Polsce nabył obywatelstwo innego państwa i następnie wstąpił do służby wojskowej w tym państwie, to z jednej strony dwukrotnie naruszył polskie prawo i obowiązek wierności państwu polskiemu, a z drugiej - stawał się nieprzydatny dla państwa polskiego z punktu widzenia powszechnego obowiązku wojskowego, gdyż nie mógł równocześnie pełnić służby wojskowej w dwóch państwach. W związku z tym prawo polskie przewidywało utratę obywatelstwa polskiego przez taką osobę na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy.
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. jest błędny również z tego powodu, że został powiązany z art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46 z późn. zm.). Ten drugi przepis nie miał bowiem w tej sprawie zastosowania, ponieważ w dacie zarejestrowania ojca skarżącego w wojsku izraelskim (12 listopada 1950 r.) w Polsce obowiązywały już przepisy ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46, ze zm.), które weszły w życie 29 maja 1950 r.
Bezzasadne są również zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące naruszenia przepisów postępowania. Sąd I instancji, nie przeprowadzając dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie nie naruszył art. 106 § 3 p.p.s.a. Jak już wskazano powyżej dla oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy w dacie wstąpienia przez daną osobę do służby wojskowej w państwie obcym. Prawo obce powinno być uwzględnione jedynie w przypadku, gdy dany rodzaj służby wojskowej nie był znany prawu polskiemu.
Nietrafnie również strona skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji przyjęcie błędnych ustaleń faktycznych odnośnie odbywania przez ojca skarżącej C. L. służby wojskowej w Izraelu. Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące tą sprawę oparły się na treści przedstawionych przez skarżącą zaświadczeń wydanych przez Siły Obrony Izraela, z których wynika, że ojciec skarżącej był zarejestrowany w siłach rezerwy od 12 listopada 1950 r. do 30 września 1952 r. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej strona skarżąca również podziela te ustalenia, co czyni zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art. 7, 77, 81 i 138 § 2 k.p.a. niezrozumiałym.
Nie znajdując usprawiedliwionych podstaw do uwzględnienia skargi kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.
