II OSK 1412/17 - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
Zgodnie z treścią art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych do ważności małżeństwa, zawartego poza granicami Polski, niezbędne było zachowanie formy, przepisanej przez prawa ojczyste obojga małżonków. Tym samym małżeństwo religijne będzie nieważne dla obywateli polskich (dekret z dnia 25 września 1945 r. Prawo małżeńskie (Dz. U. Nr 48, poz. 270), który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1946 r. (art. 39)
II OSK 1412/17 - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
LEX nr 2481432
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 30 stycznia 2018 r.
II OSK 1412/17
Status:
orzeczenie prawomocne
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Paweł Miładowski.
Sędziowie: NSA Grzegorz Czerwiński (spr.), del. WSA Renata Detka.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 października 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 1320/16 w sprawie ze skargi A. G. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2016 r. nr (...) w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego
1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę,
2. zasądza od A. G. na rzecz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji kwotę 460 (czterysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Uzasadnienie faktyczne
Wyrokiem z dnia 25 października 2016 r., sygn. akt IV SA/Wa 1320/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu skargi A. G. uchylił decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2016 r. nr (...) oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) września 2014 r. nr (...) w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Powyższy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.
W dniu (...) kwietnia 2014 r. do Wojewody Mazowieckiego wpłynął - za pośrednictwem Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Tel Awiwie - wniosek A. G. o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego Wojewoda Mazowiecki wydał w dniu (...) września 2014 r. decyzję nr (...), mocą której odmówił potwierdzenia posiadania przez wnioskującą obywatelstwa polskiego.
W wyniku odwołania Minister Spraw wewnętrznych i Administracji, dalej "organ II instancji" nie znalazł podstaw do jego uwzględnienia. Minister wskazał, że zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy z 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2012 r. poz. 161), decyzję w sprawie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty wydaje właściwy wojewoda. Postępowanie we wskazanej wyżej sprawie może być wszczęte na wniosek strony lub z urzędu (art. 55 ust. 1 i 2 tej ustawy).
Postępowanie to kończy decyzja deklaratoryjna, która jest - w swej istocie - oświadczeniem właściwego organu, tj. wojewody, z którego wynika, że według jego oceny stanu faktycznego i prawnego sprawy, strona posiada obywatelstwo polskie lub jego nie posiada. Analiza przepisu art. 55 ust. 1 ww. ustawy wykazuje, że chodzi w niej o cztery sytuacje faktyczne, w odniesieniu do których właściwy wojewoda po pierwsze: potwierdza posiadanie obywatelstwa polskiego, po drugie: potwierdza utratę obywatelstwa polskiego, po trzecie: odmawia potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, i po czwarte: odmawia potwierdzenia utraty obywatelstwa polskiego.
Dla ustalenia podstawy nabycia i utraty obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie lub utrata obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim wystąpienie z wnioskiem o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego wiąże się z obowiązkiem wynikającym z treści przepisu art. 56 ust. 2 ww. ustawy, a w konsekwencji udokumentowania danych i informacji o istotnych okolicznościach niezbędnych do ustalenia stanu faktycznego i prawnego sprawy, gdyż nieudowodnienie określonych istotnych jej danych może prowadzić do wydania decyzji niekorzystnej dla strony.
Ponadto zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, wniosek o potwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego winien zawierać dane osoby, której potwierdzenie dotyczy i jej wstępnych do drugiego stopnia oraz informacje o istotnych okolicznościach niezbędnych do ustalenia stanu faktycznego i prawnego. Ciężar dowodowy wykazania tych danych i okoliczności obarcza wnioskodawcę, albowiem na mocy przepisu art. 56 list. 2 ww. ustawy, jest on obowiązany dołączyć dokumenty potwierdzające dane i informacje zawarte we wniosku. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy uzyskanie tych dokumentów przez wnioskodawców napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.
Z całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że wnioskodawczyni urodziła się w dniu (...) czerwca 1950 r. w H. jako A. P., córka S. i A. Z dniem urodzenia nabyła obywatelstwo izraelskie. Zainteresowana dokonała w Izraelu w dniu (...) sierpnia 1968 r. zmiany nazwiska z P. na G., następnie w dniu (...) kwietnia 1970 r. zmiany nazwiska z G. na G. Wnioskodawczyni legitymuje się aktualnie izraelskim paszportem na imię i nazwisko: A. G.
Wojewoda Tarnowski decyzją z dnia (...) lipca 1992 r., nr (...), poświadczył posiadanie obywatelstwa polskiego przez Pana S. P. - ojca Wnioskodawczyni (kopia poświadczenia obywatelstwa w aktach sprawy). Ojciec skarżącej w dniu (...) maja 1963 r. dokonał zmiany imienia z S. na S.
Z uwagi na datę urodzenia Wnioskodawczyni dla ustalenia jej statusu obywatelstwa polskiego stosuje się przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późn. zm.), dalej zwanej "ustawą z 1920 r.", która to ustawa obowiązywała w chwili zaistnienia zdarzeń mających znaczenie dla ustalenia statusu obywatelstwa polskiego przez A. G.
Zgodnie z art. 4 pkt 1 cyt. ustawy, obywatelstwo polskie nabywało się przez urodzenie. Natomiast art. 5 tej ustawy wskazywał, że "przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, a dzieci nieślubne obywatelstwo matki".
Wnioskodawczyni przed organem I instancji przedłożyła wyrok Okręgowego Sądu Rabinackiego w Haifie z dnia 9 października 2013 r., w którym potwierdzono, że Pani I. P. z d. M. poślubiła Pana S. P. wg religii mojżeszowej w mieście S. w roku 1946 r. Zainteresowana przed organem II instancji przedłożyła zaświadczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego w Hajfie z dnia 18 lutego 2016 r., że orzeczenie wydane przez Sąd Rabinacki w Hajfie z dnia 9 października 2013 r. jest ostateczne i nie podlega odwołaniu. Ponadto Wnioskodawczyni przedłożyła również przed organem II instancji kontrakt małżeński (ktuba) zawarty przez S. B. J. H. oraz H. L. B. w dniu (...) listopada 1946 r. w miejscowości S. (S.).
Odnosząc się do przedłożonego przez stronę orzeczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego, Minister podkreślił, iż - wbrew stanowisku strony - nie stanowi ono dowodu na zawarte skutecznie w świetle prawa polskiego małżeństwo rodziców Strony. Jednocześnie Minister nie neguje tego orzeczenia, jako dowodu na zawarcie przez rodziców Strony małżeństwa, jednakże w formie religijnej. Sądy Rabinackie orzekają jedynie o skutkach zawarcia związku małżeńskiego w świetle żydowskiego prawa religijnego, bowiem w izraelskim prawie małżeńskim nie funkcjonuje forma małżeństwa cywilnego (patrz. Przegląd Prawa Wyznaniowego, 4/2012, Izraelskie prawo małżeńskie. Wybrane zagadnienia. Mariusz Kałczewiak). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 kwietnia 2014 r. sygn. akt IV SA/Wa 2888/13, stwierdził, że "organ nie może polemizować z orzeczeniem wydanym przez sąd wyznaniowy i dokonywać ustaleń wbrew jego treści. Złożone bowiem orzeczenie sądu jest skuteczne na terytorium RP i ma moc obowiązującą na równi z orzeczeniami sądów krajowych. Jeżeli organ powziął wątpliwość, że nie zostały spełnione przesłanki do uznania tego orzeczenia to powinien poinformować o tym strony celem wszczęcia przez nią postępowania delibacyjnego przed sądem powszechnym. Niemniej odmawiając skuteczności na terytorium RP temu orzeczeniu organ powinien wskazać konkretną przesłankę wymienioną w art. 1146 § 1 k.p.c. W innym przypadku organ administracyjny nie jest władny kwestionować wydanego przez sąd rabinacki orzeczenia i zaprzeczać ustaleniom tego sądu, że rodzice skarżącej zawarli związek małżeński (...) maja 1947 r. Inną natomiast kwestia jest czy związek ten był skuteczny na gruncie przepisów państwowych obowiązujących w dniu zawarcia tego związku i w miejscu jego zawarcia. Podobne stanowisko przyjął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 19 listopada 2014 r., sygn. akt IV SA/Wa 1818/14.
Organ I instancji w uzasadnieniu decyzji nr (...) z dnia (...) września 2014 r. słusznie wskazał, iż w 1946 r. w Austrii w zakresie zawierania małżeństw obowiązywały przepisy Kodeksu Cywilnego z 1811 r. (Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch - Powszechna Księga Ustaw Cywilnych). Kodeks ten włączył prawo małżeńskie do dziedziny prawa cywilnego i zastrzegał jurysdykcję w sprawach małżeńskich wyłącznie sądom państwowym. Do ważnego zawarcia małżeństwa w formie wyznaniowej wymagano oprócz złożenia przez nupturientów oświadczeń o zawarciu małżeństwa także wygłoszenia zapowiedzi. Jednocześnie Kodeks zawierał przepisy dotyczące właściwości duchownego, przed którym mogło być zawarte małżeństwo, oraz zobowiązywał tegoż duchownego do czynnego uczestniczenia w obrzędzie - zgodnie z normami prawa kanonicznego. Przepisy Kodeksu upaństwawiały normy prawa wewnętrznego uznanych w monarchii wyznań religijnych zarówno odnośnie do właściwości miejscowej duchownego, jak też co do zachowania pozostałych wymogów formy kanonicznej. Duchowny ponadto musiał posiadać rządowe upoważnienie do prowadzenia ksiąg stanu cywilnego.
Wnioskodawczyni, pomimo wezwania przez organ I i II instancji, nie przedłożyła odpisu aktu małżeństwa wydanego przez stosowne władze austriackie, co z kolei wyklucza uznanie, iż urodziła się ona jako dziecko "ślubne" w rozumieniu prawa polskiego. Brak jest bowiem dowodu, iż ślub religijny rodziców Wnioskodawczyni został zawarty zgodnie z prawem austriackim właściwym ze względu na miejsce zawarcia małżeństwa.
Wobec powyższego organ II instancji w trakcie trwania postępowania wyjaśniającego wezwał skarżącą m.in. do przedłożenia dokumentów potwierdzających posiadanie obywatelstwa polskiego przez matkę Wnioskodawczyni.
W odpowiedzi na powyższe wezwanie strona załączyła do akt kopię dokumentu pozyskanego z International Tracing w dniu (...) kwietnia 2015 r., wydanego na dane: I. P., urodzona w dniu (...) grudnia 1928 r. w P. Organ II instancji, w ramach weryfikacji danych zawartych w przedłożonym przez Stronę dokumencie, wystąpił do Urzędu Stanu Cywilnego w P. i pozyskał odpis zupełny aktu urodzenia wydany na dane: H. M., urodzona w dniu (...) grudnia 1925 r. w P., córka S. i B. Z uwagi na rozbieżności w danych pomiędzy dokumentem pozyskanym z ITS i odpisem aktu urodzenia pozyskanym z USC w P. nie można stwierdzić, że I. P. i I. M. to ta sama osoba. Należy podkreślić, iż nieuzupełnienie przez stronę akt sprawy o dokumenty jednoznacznie potwierdzające posiadanie obywatelstwa polskiego przez matkę wnioskodawczym uniemożliwiło organowi II instancji ustalenie czy zainteresowana mogła nabyć po niej obywatelstwo polskie.
Organ wskazał, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 kwietnia 2014 r., sygn. akt IV SA/Wa 396/14 podniósł, że "dla merytorycznego rozpoznania wniosku nie wystarcza samo domaganie się potwierdzenia posiadania obywatelstwa przez wskazany osobę, lecz wymagane jest także potwierdzenie deklarowanych przez te osobę danych stosownymi, wiarygodnymi dokumentami. Zatem to na wnioskodawcy spoczywa ciężar dowodu w znaczeniu materialnym do czasu gdy nie wykaże, że wnioskowanych okoliczności nie jest w stanie udowodnić, gdyż uzyskanie tych dokumentów napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. W sytuacji, gdy strona nie przedstawia dokumentów potwierdzających dane i informacje zawarte we wniosku, obowiązkiem organu jest zobligowanie jej do jego uzupełnienia w stosownym, wymaganym ustawą zakresie. (...) postępowania dotyczące potwierdzenia statusu obywatelstwa mają charakter szczególny. (...) Przyjęte w ustawie rozwiązanie, polegające na obciążeniu strony pierwotnym obowiązkiem dowodzenia posiadania obywatelstwa - jest zasadne w szczególności przy uwzględnieniu wieloletniego braku oficjalnego kontaktu wnioskodawcy z organami państwa. (...) Podmiot, który przez dziesiątki lat nie wykazuje jakiejkolwiek więzi z państwem winien przynajmniej w podstawowym zakresie dołożyć należytej staranności w wykazaniu, że z danym państwem łączy go więź zasługująca na ochronę prawną".
Biorąc ustalony powyżej stan faktyczny i prawny organ II instancji stwierdził, że skarżąca nie posiada obywatelstwa polskiego, zatem Wojewoda Mazowiecki zasadnie odmówił wydania decyzji potwierdzającej posiadanie obywatelstwa polskiego przez A. G.
Na powyższą decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji skargę wniosła A. G. podnosząc zarzuty naruszenia:
1. art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 względnie art. 4 pkt 2 w zw. z art. 6 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez nieustalenie nabycia przez skarżącą obywatelstwa polskiego,
2.art. 1145 k.p.c. w zw. z art. 1146 k.p.c. w zw. z 1147 k.p.c. w zw. z art. 7 , 76 § 1 , art. 77 i art. 80 k.p.a. poprzez nieuznanie mocy dowodowej orzeczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego w Hajfie z dnia 9 października 2013 r. wraz z zaświadczeniem z Dyrekcji Sądów Rabinackich z dnia (...) lutego 2016 r. dla wykazania "ślubnego" pochodzenia skarżącej i nabycia przez nią z chwilą urodzenia obywatelstwa polskiego po ojcu,
3.art. 4 w zw. z art. 73ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 z późn. zm.) w zw. z art. 76 § 1 k.p.a. w zw. z art. 1138 k.p.c. przez pominięcie wartości dowodowej aktu urodzenia skarżącej na okoliczność wykazania jej "ślubnego" pochodzenia,
4. art. 13 ust. 1 i 2 oraz 18 ust. 1 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prawnych międzynarodowych poprzez jego niezastosowanie i uznanie, iż miarodajne dla ustalenia "ślubnego" pochodzenia skarżącego jest wyłącznie prawo polskie i austriackie,
5.art. 7 , 76 , 77 , 80 i art. 138 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a. w zw. z art. 10 ust. 3 i art. 55 w zw. z art. 66 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim poprzez nieustalenie nabycia i posiadania przez skarżącą obywatelstwa polskiego i utrzymanie zaskarżonej decyzji w mocy zamiast jej uchylenia i potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
W uzasadnieniu skargi skarżąca stwierdziła, że dokonana przez Ministra ocena materiału dowodowego w zakresie ustalenia "ślubnego" pochodzenia skarżącej jest błędna. Minister oparł się bowiem wyłącznie na braku w aktach sprawy polskiego lub austriackiego aktu małżeństwa rodziców skarżącej kwestia skuteczności orzeczenia Sądu Rabinackiego potwierdzającego okoliczność zawarcia małżeństwa przez rodziców skarżącej pomijając bądź odmawiając znaczenia i mocy dowodowej załączonym dokumentom na okoliczność wykazania "ślubnego" pochodzenia skarżącej i nabycia przez nią z chwilą urodzenia obywatelstwa polskiego po ojcu.
W trakcie postępowania skarżąca przedłożyła orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w Hajfie z dnia 9 października 2013 r. potwierdzające zawarcie związku małżeńskiego przez rodziców skarżącej w 1946 r. w Austrii oraz zaświadczenie z Dyrekcji Sądów Rabinackich z dnia (...) lutego 2016 r., iż wymienione orzeczenie jest ostateczne i nie podlega zaskarżeniu.
Zdaniem skarżącej, Minister błędnie uznał, iż nie wywołało ono skutków prawnych w sferze polskiego prawa rodzinnego, gdyż nie dochowano formy zawarcia małżeństwa zgodnie z przepisami austriackiego Kodeksu Cywilnego z 1811 r.
Zgodnie z art. 1145 k.p.c. orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych po 1 lipca 2009 r. podlegają uznaniu z mocy prawa.
Warunkiem dla skutecznego uznania orzeczenia sądu zagranicznego jest zgodnie z art. 1147 § 1 k.p.c. przedłożenie przez stronę: 1) urzędowego odpisu orzeczenia; 2) dokumentu stwierdzającego, że orzeczenie jest prawomocne, chyba że prawomocność orzeczenia wynika z jego treści; 3) uwierzytelniony przekład na język polski dokumentów wymienionych w pkt 1 i 2 oraz brak okoliczności (przesłanek negatywnych) wymienionych w art. 1146 § 1 k.p.c. Spełnienie warunków skuteczności orzeczenia Okręgowego Sądu Rabinackiego w Hajfie z dnia 9 października 2013 r. wiązało organ naczelny, gdyż od tego momentu posiadało taką samą moc prawną jak orzeczenie sądu polskiego ze skutecznością ex tunc (art. 76 § 1 k.p.a. w zw. a art. 1138 k.p.c.). Zatem zdarzenie potwierdzone tym orzeczeniem - zawarcie związku małżeńskiego przez rodziców skarżącej - należało uznać za wiążące (skuteczne) w niniejszej sprawie. Uznanie powoduje rozciągnięcie skutków orzeczenia, jakie ma ono w państwie jego pochodzenia (Izrael) na państwo, w którym uznanie nastąpiło (Polska), przy czym skutki orzeczenia sądu zagranicznego w państwie uznającym następują w tym samym momencie, w którym skutki tego orzeczenia występują w państwie pochodzenia orzeczenia. Zarazem zakres skutków uznanego orzeczenia należy oceniać według prawa państwa pochodzenia, a nie prawa państwa uznającego. Tym samym rozważania Ministra dotyczące skuteczności zawierania w Austrii małżeństw w formie religijnej nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdy nie na tym polega istotna automatycznego uznania orzeczeń sądów zagranicznych, a ponadto istotą sprawy nie była analiza skuteczności zawartego w Austrii małżeństwa, lecz organ stosujący prawo tj. Minister Spraw Wewnętrznych był jedynie uprawniony do badania aspektów formalnych orzeczenia. W żadnym razie nie było możliwe kwestionowanie podstawy prawnej jego wydania, kwestii merytorycznych z niego wynikających i jego znaczenia.
Zgodnie z ustawą o jurysdykcji sądów rabinackich wszystkie sprawy związane z pochodzeniem, zawarciem małżeństwa i rozwodów Żydów w Izraelu, którzy są obywatelami lub jego mieszkańcami należą do wyłącznej jurysdykcji sądów rabinackich. Oznacza to, iż Sąd ten był wyłącznie właściwy do ustalenia czy doszło do skutecznego zawarcia małżeństwa przez rodziców skarżącej. Skoro zaś skarżąca urodziła się na terytorium Izraela właściwym dla ustalenia jej "ślubnego" pochodzenia było również prawo izraelskie. Orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w Hajfie z dnia 9 października 2013 r. stanowiło samodzielny i wystarczający dowód na wykazanie "ślubnego" pochodzenia skarżącej i nabycie przez nią obywatelstwa polskiego po ojcu zgodnie z art. 4 w zw. z art. 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego.
Minister nie rozważył i nie zastosował do stanu faktycznego przepisów ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Dz. U. z 1926 r. Nr 101, poz. 581). Zgodnie z art. 18 ust. 1 tej ustawy "o ślubnym pochodzeniu dziecka rozstrzyga prawo ojczyste męża matki z czasu urodzenia dziecka". Prawo ojczyste (łac. lex patriae) osoby fizycznej w prawie prywatnym międzynarodowym to prawo państwa, którego jest ona obywatelem. Przyjmuje się, że w przypadku osoby posiadającej więcej niż jedno obywatelstwo za prawo ojczyste uważa się prawo właściwe dla miejsca zamieszkania bądź też prawo państwa z którym osoba jest najsilniej związana. Skarżąca urodziła się w Izraelu i z chwilą urodzenia nabyła obywatelstwo izraelskie. Jej rodzice w chwili jej urodzenia zamieszkiwali na terytorium Izraela z zamiarem stałego pobytu w tym kraju i posiadali uprzednio nabyte obywatelstwo izraelskie. Niezastosowanie właściwej normy prawnej i pominięcie wskazanych okoliczności doprowadziło Ministra do błędnego wniosku, iż zastosowanie w sprawie mają wyłącznie przepisy ówczesnego prawa polskiego i austriackiego o zawieraniu małżeństw i "ślubnym" pochodzeniu dziecka. Zatem forma zawarcia małżeństwa (jego ważność i skuteczność) i "ślubne" pochodzenie A. G. urodzonej w Izraelu z rodziców zamieszkałych na stałe w tym kraju i będących jego obywatelami powinno być oceniane również na podstawie prawa izraelskiego, a prawo to uznawało skarżącą jako dziecko pochodzące z małżeństwa.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w ogóle nie ocenił wartości dowodowej izraelskiego aktu urodzenia skarżącej. Z aktu urodzenia wynikało, iż A. G. urodziła się w dniu (...) czerwca 1950 r. w Izraelu jako córka S. i A. Zgodnie z zasadami sporządzania aktów urodzenia w Izraelu dokument ten już samodzielnie świadczył o "ślubnym" pochodzeniu skarżącej bądź o jej uznaniu przez ojca (ustaleniu ojca). Przesądza o tym wymienienie w akcie danych osobowych ojca i przyjęcie przez dziecko nazwiska ojca. Podobnie jak w Polsce w odniesieniu do dziecka nieślubnego i nieznanego nie wpisuje się do aktu urodzenia danych dotyczących ojca, a dziecko zapisuje się pod nazwiskiem matki.
Z izraelskiej ustawy o Rejestrze Ludności wynika, iż informacja o narodzinach, które miały miejsce w Izraelu musi zostać przekazana urzędnikowi rejestrującemu w terminie 10 dni. Zawiadomienie jest przekazywane przez osobę odpowiedzialną z ramienia placówki medycznej, w której nastąpiły narodziny (z aktu urodzenia skarżącego wynika, iż narodziny nastąpiły w szpitalu) albo przez rodziców noworodka, lekarza, położnej odbierających powód, o ile nastąpiły w innym miejscu. Imię i nazwisko ojca dziecka, które zostało urodzone przez kobietę nie pozostającą w związku małżeńskim zostaną zarejestrowane według zawiadomienia ojca i matki bądź na podstawie wyroku sądu lub sądu rabinackiego. Oznacza to, że w Izraelu nie sporządza się odrębnie dokumentu odpowiadającemu "aktowi uznania dziecka przez ojca" sporządzonemu w Polsce przed urzędnikiem stanu cywilnego. W przypadku, jeżeli matka dziecka w chwili urodzenia nie pozostaje w związku małżeńskim, to dane biologicznego ojca dziecka podlegają rejestracji w rejestrze ludności pod warunkiem, że ojciec wraz z matką podpisał w szpitalu zawiadomienie o danych noworodka i nadanym mu imieniu, które przekazywane są do Wydziału Rejestracji Ludności w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i następnie rejestrowane w Rejestrze Ludności, na podstawie którego sporządzany jest akt urodzenia. Zgodnie z art. 21 ustawy o Rejestrze Ludności z 1965 r. obowiązującej w Izraelu imię i nazwisko ojca dziecka urodzonego przez kobietę nie pozostającą w związku małżeńskim wpisuje się na zgodne zawiadomienie złożone jednocześnie przez kobietę i mężczyznę bądź na podstawie postanowienia sądu. To zawiadomienie jest odpowiednikiem aktu uznania dziecka przez ojca i składane jest ono za pośrednictwem placówki służby zdrowia, w której nastąpił poród. Brak danych ojca (jego Imienia) w akcie oznacza, iż nie zostało ustalone jego pochodzenie.
Pełnomocnik skarżącej wniósł o dopuszczenie w trybie art. 106 p.p.s.a. dowodu z załączonego izraelskiego aktu urodzenia.
Skarżąca wskazała przy tym, iż Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 maja 2015 r., sygn. akt II OSK 2407/13 w tożsamej sprawie uznał za celowe i przeprowadził analizę prawa obcego (niemieckiego) odnośnie do znaczenia (treści wpisów) do niemieckiego aktu urodzenia. W konsekwencji uznał, iż wpisanie danych ojca do aktu urodzenia oznacza ustalenie (uznanie) ojca; prawo niemieckie nie przewiduje możliwości wpisania danych kryjących.
Minister Spraw Wewnętrznych takich rozważań nie poczynił w odniesieniu do danych zawartych w izraelskim akcie urodzenia pomimo ich istotności dla ustalenia prawidłowego stanu prawnego w sprawie.
Zgodnie z art. 17 dekretu z dnia 22 stycznia 1946 r. Prawo rodzinne "dzieci małżeńskie noszą nazwisko ojca", zaś zgodnie z art. 52 dekretu "dziecko pozamałżeńskie nosi nazwisko rodowe matki". Zasada ta obowiązywała od zawsze w prawie polskim i funkcjonowała w ustawodawstwach innych państw. Uszło uwagi MSW, iż w przedmiotowej sprawie istotnym było ustalenie uznania skarżącej przez ojca bądź pozostawania przez jej rodziców w chwili jej urodzenia w związku małżeńskim. Oba te zdarzenia powodowały, iż dziecko było traktowane jako "ślubne". Zgodnie bowiem z art. 68 Dekretu Prawo rodzinne z dnia 22 stycznia 1946 r. "dziecko uznane przez ojca ma stanowisko prawne dziecka z małżeństwa". Zatem rozważania dotyczące skuteczności zawarcia związku małżeńskiego przed rodziców skarżącej przed jej urodzeniem nie miały wyłącznego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy wobec jednoznacznej treści aktu urodzenia. Izraelski akt urodzenia, jako dokument urzędowy podlegający umiejscowieniu w polskich księgach stanu cywilnego korzysta ze szczególnej mocy dowodowej i stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych (art. 76 § 1 w zw. z art. 1138 k.p.c.). Dokument ten stanowił dowód "ślubnego" pochodzenia skarżącej. Nie jest natomiast dowodem wystarczającym do wykazania zawarcia związku małżeńskiego przez rodziców skarżącej. Skoro izraelski akt urodzenia podlega umiejscowieniu w polskich księgach stanu cywilnego nie jest również możliwa zmiana charakteru wpisu i zapisu dziecka jako "nieślubnego".
Podsumowując skarżąca stwierdziła, że nie ulega wątpliwości, iż zgodnie z obowiązującymi ówcześnie i współcześnie przepisami prawa izraelskiego skarżąca była traktowana od urodzenia jako "ślubne" dziecko w związku z zawarciem przez jej rodziców przed jej urodzeniem związku małżeńskiego i uznaniem jej przez ojca (ustaleniem ojcostwa). Tym samym z mocy art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 względnie art. 4 pkt 2 w zw. z art. 6 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. nabyła obywatelstwo polskie po ojcu.
Poprzednio obowiązująca ustawa o obywatelstwie polskim podobnie jak i obecna nie określa dokumentów, które należy złożyć wraz z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. Z zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 k.p.a. wynika dla organu administracji obowiązek określenia z urzędu, jakie dowody są niezbędne dla ustalenia stanu faktycznego sprawy (wyrok NSA w Warszawie z dnia 25 czerwca 1999 r. - sygn. akt I SA 1551/98). Natomiast art. 77 § 1 k.p.a. nakłada na organy administracji publicznej obowiązek zgromadzenia całego materiału dowodowego koniecznego do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy (wyrok NSA w Warszawie - sygn. akt I SA 1110/01).
Wobec braku przepisów szczególnych, do gromadzenia i oceny dowodów załączanych w trakcie postępowania w przedmiocie posiadania obywatelstwa polskiego winny znaleźć zastosowanie ogólne przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 75 § 1 k.p.a. jako dowód w postępowaniu administracyjnym należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Z kolei zgodnie z art. 80 k.p.a. organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona.
W wyroku z dnia 12 marca 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (sygn. akt IV SA/Wa 56/09) stwierdził, że "obecnie obowiązująca ustawa o obywatelstwie polskim nie przewiduje - dla potrzeb postępowania w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego - zamkniętego katalogu dowodów tj. nie przewiduje aby obywatelstwo przodka można było udowodnić tylko ściśle określonym dokumentem". Pogląd ten stanowił kontynuację stanowiska NSA. Między innymi w wyroku z dnia 25 kwietnia 2008 r. NSA wyraźnie wskazał na konieczność poddawania ocenie zgromadzonych dowodów na podstawie zasad ogólnych w sytuacji, gdy ustalana okoliczność nie wynika z dokumentów źródłowych. (por. wyrok NSA z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt II OSK 633/10, wyrok z 10 listopada 2011 r., sygn. akt II OSK 2286/10, wyrok z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. akt II OSK 2528/12, wyrok z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. akt II OSK 2528/12, z 10 listopada 2011 r., II OSK 2289/10, z dnia 10 kwietnia 2012 r., II OSK 804/11, wyrok NSA z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt II OSK 633/10, z dnia 18 czerwca 2009 r., sygn. akt II OSK 820/09), wyrok z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. akt II OSK 2528/12). Dla udowodnienia faktu zawarcia małżeństwa należy stosować ogólne reguły dowodowe określone w przepisach kodeksu administracyjnego (art. 75 i nast). Z tych powodów organ powinien uzupełnić postępowanie wyjaśniające poprzez zgromadzenie innych dowodów (poza aktem małżeństwa), które pośrednio będą wskazywały na fakt zawarcia związku małżeńskiego przez rodziców skarżącego. Skarżąca podała także, że w analogicznym stanie faktycznym Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 kwietnia 2016 r. sygn. akt II OSK 1927/14 podzielił stanowisko strony uchylając wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2014 r. (sygn. akt IV SA/Wa 299/14). Zatem błędne jest stanowisko Ministra Spraw Wewnętrznych uzależniające ustalenie "ślubnego" pochodzenia skarżącej wyłącznie od istnienia austriackiego aktu małżeństwa potwierdzającego zawarcie małżeństwa.
W związku z powyższym, zdaniem skarżącej, zebrany w sprawie materiał dowodowy, wbrew ocenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, dawał wystarczającą podstawę do ustalenia nabycia przez A. G. z chwilą urodzenia obywatelstwa polskiego po ojcu na podstawie art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 względnie z mocy art. 4 pkt 2 w zw. z art. 6 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. Wykluczone zostały przy tym przesłanki utraty przez nią obywatelstwa polskiego w okresie późniejszym.
W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumenty zawarte zaskarżonej decyzji.
Wyrokiem z dnia 25 października 2016 r., sygn. akt IV SA/Wa 1320/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca 2016 r. oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 3 września 2014 w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
W uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że skarga jest częściowo zasadna. W ocenie Sądu organ dokonał niepełnej oceny zebranych w sprawie dowodów, nie ustalił istotnych okoliczności w sprawie a co za tym idzie naruszył art. 7, 77 § 1, 80 i 107 § 3 k.p.a., częściowo art. 76 § 1 k.p.a. i w konsekwencji art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawie. Zdaniem Sądu. należy zgodzić się z wnioskami organu, że dla oceny czy skarżąca nabyła obywatelstwo polskie decydujące znaczenie ma to czy jej rodzice zawarli skuteczny prawnie związek małżeński.
Skarżąca urodziła się (...) czerwca 1950 r. w H. jako A. P., córka S. i A. Z dniem urodzenia, co jest niesporne, nabyła obywatelstwo izraelskie. Obecnie domaga się potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. W dacie jej urodzenia obowiązywała ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Z art. 5 tej ustawy wynikało, że przez urodzenie dzieci ślubne nabywały obywatelstwo ojca a dzieci nieślubne obywatelstwo matki. Skarżąca powołuje się na obywatelstwo ojca. Przedstawiła dokument z 31 lipca 1992 r. poświadczający posiadanie przez jej ojca obywatelstwa polskiego, na podstawie art. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49). Przepis ten potwierdzał posiadanie obywatelstwa polskiego przez osoby, które w dniu wejścia w życie tej ustawy tj. 22 sierpnia 1962 r. posiadały obywatelstwo polskie na podstawie dotychczasowych przepisów czyli wyżej powołanej ustawy z 1920 r. Ponieważ dokument ten został wydany w 1992 r. pozwala to na stwierdzenie, że do tej daty ojciec skarżącej posiadał na pewno obywatelstwo polskie.
W dniu urodzenia się skarżącej cała rodzina zamieszkiwała na terenie Izraela. Rodzice posiadali obywatelstwo izraelskie, które również nabyła skarżąca (okoliczności niesporne). W związku z tym konieczne jest sięgnięcie do norm prawa prywatnego międzynarodowego, które jest zespołem norm, których zadaniem jest wskazanie systemu prawnego (własnego lub obcego państwa) właściwego dla dokonania oceny prawnej konkretnej sytuacji z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i prawa pracy. Normy te rozstrzygają konflikty na tle powiązań stanu faktycznego z systemami prawnymi różnych państw (normy kolizyjne). Przepisy prawa prywatnego międzynarodowego w większości są przepisami bezwzględnie wiążącymi (iuris cogentis).
W dacie urodzenia się skarżącej na terenie Polski obowiązywała ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Dz. U. z 1926 r. Nr 101. Poz. 581). Z art. 18 tej ustawy wynikało, że o ślubnym pochodzeniu dziecka rozstrzyga prawo ojczyste męża matki z czasu urodzenia dziecka. Z art. 14 wynikało natomiast, że stosunki osobiste i majątkowe małżonków reguluje prawo ojczyste męża matki z czasu zawarcia ślubu. W obu tych przypadkach to prawo ojczyste męża matki było właściwe dla oceny ważności związku małżeńskiego i pochodzenia dziecka. Jednocześnie dla ważności zawarcia małżeństwa zawartego poza granicami Polski wystarczyło zachowanie formy przepisanej przez prawo ojczyste małżonków (art. 13 ust. 2). Inaczej mówiąc, jeżeli małżeństwo zostało zawarte poza granicami Polski to dla oceny jego ważności wystarczyło aby zostało ono zawarte w formie przepisanej przez prawo ojczyste małżonków. Prawo ojczyste, jak trafnie wskazuje skarga to prawo państwa którego osoba jest obywatelem a gdy posiada więcej niż jedno obywatelstwo to z którym dana osoba jest najsilniej związana.
W ocenie Sądu organy w ogóle nie oceniły skuteczności zawarcia związku małżeńskiego wg wyżej wskazanych kryteriów przyjmując, że decydującym będzie prawo miejsca zawarcia związku małżeńskiego (prawo austriackie). W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, biorąc pod uwagę religijną formę zawarcia przez rodziców skarżącej związku małżeńskiego należy przypuszczać, że prawem ojczystym obojga rodziców było prawo hebrajskie, chyba że prawem tym było prawo polskie jako że skarżąca we wniosku zadeklarowała, że oboje rodzice posiadali obywatelstwo polskie i urodzili się w Polsce i tam przez pewien czas mieszkali.
W takiej sytuacji rzeczą organu powinno być ustalenie na podstawie dostępnych dowodów prawa ojczystego obojga rodziców.
Sąd stwierdził, że nie podziela poglądów zaprezentowanych w decyzji przez organ, że dla oceny skuteczności zawarcia związku małżeńskiego decydujące jest prawo miejsca zawarcia związku małżeńskiego (austriackie). Wynika to z brzmienia art. 13 ust. 2 ustawy z 2 sierpnia 1926 r., zgodnie z którym dla ważności małżeństwa zawartego poza granicami Polski, wystarczy zachowanie formy przypisanej dla prawa ojczystego małżonków, jako wyjątek od wyrażonej w art. 13 ust. 1 tej ustawy zasady oceny formy zawarcia małżeństwa wg prawa obowiązującego w miejscu jego zawarcia.
Skarżąca przedłożyła wyrok Sądu Rabinackiego w Haifie z dnia 9 października 2013 r., w którym potwierdzono, że jej rodzice zawarli związek małżeński w religii mojżeszowej w Salzburgu w 1946 r. oraz zaświadczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w Hajfie z 9 października 2016 r., że orzeczenie wydane przez Sąd Rabinacki w Hajfie jest ostateczne i nie podlega odwołaniu. Organ uznał, że orzeczenie to nie jest dowodem na zawarcie małżeństwa wg prawa polskiego nie kwestionując jednak, że zostało ono zawarte w formie religijnej.
W ocenie Sądu orzeczenie to, z mocy art. 1145 k.p.c. jest wiążące dla organów państwa Polskiego. Jest orzeczeniem sądu państwa obcego ostatecznym i wykonalnym i świadczy o zawarciu przez rodziców skarżącej ważnego związku małżeńskiego wg prawa hebrajskiego. Odnosi skutek pod warunkiem że prawem ojczystym obojga małżonków byłoby prawo hebrajskie (art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r.).
Sąd nie podzielił w związku z tym zarzutu skargi, że na podstawie tylko tego dowodu należy przyjąć za udowodniony fakt zawarcia skutecznego związku małżeńskiego przez rodziców skarżącej wg prawa innego niż hebrajskie. Dokument ten potwierdza wyłącznie zawarcie wyznaniowego związku małżeńskiego, co wynika wprost z jego treści i w tym zakresie wiąże Państwo Polskie. Zwrócić należy uwagę, że ustawa kodeks postępowania cywilnego nie jest w tym wypadku bezwzględnie wiążąca. Zawęża możliwość uznawania orzeczeń sądów państw obcych z mocy prawa poprzez wprowadzenie w art. 1146 § 1 pkt 7 przesłanek których istnienie wyklucza zastosowanie art. 1045 k.p.c. Zgodnie z nim nie podlegają uznaniu orzeczenia m.in. gdy uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego). Chodzi więc o takie orzeczenie sądu zagranicznego które narusza podstawowe zasady porządku prawnego w Polsce, gdy jego skutek jest nie do pogodzenia z instytucjami prawnymi istniejącymi w Polsce (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2002 r., sygn. akt I CKN 722/99). Jak wskazuje Sąd Najwyższy "jeżeli (...) orzeczenie sądu zagranicznego jest wyrazem zastosowania instytucji prawnej znanej prawu polskiemu, to nie sposób orzeczenia tego postrzegać w kategoriach niezgodności z podstawowymi zasadami porządku prawnego i przepis art. 1146 § 1 pkt 5 k.p.c. nie może stanowić przeszkody do uznania orzeczenia sądu zagranicznego. Orzeczenie sądu zagranicznego oparte na prawie obcym tylko wówczas nie może być w Polsce uznane, gdy prawo obce różni się w istotny sposób od prawa polskiego. Rozważania w tym zakresie wymagają od sądu orzekającego zbadania prawa obcego pod kątem przesłanek stosowania instytucji prawnej, której wyrazem jest orzeczenie sądu zagranicznego". W tym aspekcie należałoby ocenić czy w świetle prawa polskiego obowiązującego w dacie zawarcia związku wyznaniowego dopuszczalna była taka forma tej czynności prawnej (zawarcia małżeństwa wyznaniowego).
W związku z wyżej zaprezentowaną wykładnią organ powinien dokonać w pierwszej kolejności ustaleń nie tylko prawa ojczystego ojca skarżącej ale i jej matki w dacie zawierania wyznaniowego związku małżeńskiego. Jeżeli było nim prawo hebrajskie, ich związek zawarty w formie wyznaniowej byłby ważny. Organ powinien ocenić przedstawione przez skarżącą dokumenty w postaci wyciągu z rejestru obywateli, akt zgonu ojca z którego wynika że był żonaty, aktu urodzenia skarżącej w którym umieszczono dane na temat obojga rodziców w świetle obowiązującego w dacie urodzenia skarżącej dekretu z 22 stycznia 1946 r. prawo rodzinne (Dz. U. R. P. Nr 6, poz. 52) w tym art. 17, który stanowił że dzieci z małżeństwa noszą nazwisko ojca. Jeżeli natomiast prawem ojczystym byłoby prawo polskie, to miałby zastosowanie art. 13 ust. 1 ustawy i dla oceny skuteczności zawarcia związku małżeńskiego konieczna byłaby analiza prawa austriackiego obowiązującego w dacie zawierania związku małżeńskiego.
W przypadku ustalenia że doszło do skutecznego zawarcia związku małżeńskiego, oczywistym będzie że nabyła obywatelstwo polskie po ojcu. Gdyby okazało się, że na podstawie wszystkich dostępnych dowodów a nie tylko wyroku Okręgowego Sądu Rabinackiego, nie ma przekonujących dowodów o zawarciu ważnego związku małżeńskiego, organ powinien ustalić, jakie było obywatelstwo matki. Jak wynika z wniosku o potwierdzenie posiadania obywatelstwa skarżąca twierdzi, że matka także posiadała obywatelstwo polskie.
Na możliwość dowodzenia pochodzenia dziecka od określonych rodziców i z małżeństwa każdym dostępnym środkiem dowodowym, wskazywał Naczelny Sąd Administracyjny np. w wyroku z 17 stycznia 2013, sygn. akt. II OSK 2528/12, z dnia 20 czerwca 2012 r., sygn. akt II OSK 1231/13, II OSK 1620/11.
Brak kluczowych ustaleń, co do prawa ojczystego rodziców skutkuje brakiem podstaw do oceny naruszenia przepisów prawa materialnego wskazanych w skardze (ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego).
W nawiązaniu do pisma procesowego pełnomocnika skarżącej z (...) czerwca 2016 r. Sąd stwierdził, że przedłożone zaświadczenie z izraelskiego MSW z (...) maja 2016 r. stanowić może dowód ojcostwa S. F. natomiast nie może stanowić wprost dowodu na posiadanie przez skarżącą obywatelstwa polskiego, co wynika wprost z treści tego dowodu. Poza oceną pozostawił Sąd kwestię zasad sporządzania aktów urodzenia w Izraelu gdyż stwierdził, że nie ma wiedzy na temat wskazywanych w skardze zasad sporządzania aktów stanu cywilnego w tym państwie. Strona nie przedłożyła treści prawa obcego a organ w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji także się na to prawo nie powołuje. Ocena zasad sporządzania aktów stanu cywilnego w Izraelu może być potrzebna gdy okaże się że prawem ojczystym małżonków było prawo hebrajskie.
Sąd nie podzielił też wywodów skargi, że akt urodzenia skarżącej, mimo że oczywiście jest dokumentem urzędowym, potwierdza bezpośrednio fakt zawarcia związku małżeńskiego przez rodziców. Stanowi on jedynie dowód urodzenia się dziecka w określonym dniu, miejscu i pochodzenie od określonych rodziców, dowód zdarzeń w nich stwierdzonych - co wynika z art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1741).
Od powyższego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę kasacyjną wniósł Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji podnosząc zarzuty naruszenia:
1.art. 145 § 1 pkt 1 lit. c oraz art. 151 p.p.s.a. w związku z art. 7 , art. 75 § 1 , art. 76 § 1 , 2 i 3 , art. 77 § 1 , art. 80 , art. 107 § 3 i art. 138 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (zwanej dalej również: "k.p.a.") poprzez przyjęcie przez WSA, że organ nie dokonał pełnej oceny zebranych w sprawie dowodów i nie ustalił istotnych okoliczności w sprawie, w tym nie ustalił prawa ojczystego obojga małżonków i nie ocenił w tym świetle materiału dowodowego, podczas gdy WSA w swoich ustaleniach pominął, że: - państwo Izrael powstało 14 maja 1948 r., a więc już po ślubie rodziców skarżącej, który odbył się w 1946 r., - w związku z powyższym w dniu ślubu rodzice skarżącej nie mogli mieć obywatelstwa nieistniejącego państwa i brak jest jakichkolwiek podstaw i dowodów w sprawie, żeby przyjmować prawo hebrajskie jako prawo ojczyste i właściwe zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy z 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwem dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Dz. U. z 1926 r., nr 101 poz. 581 z późn. zm.), - w świetle art. 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. z 1920 r. Nr 7, poz. 44 z późn. zm.) (dalej: ustawa o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r.) ojciec skarżącej posiadając obywatelstwo polskie nie mógł być traktowany, jako obywatel innego kraju, tym samym nie można było wywodzić innego prawa ojczystego rodziców skarżącej, - całokształt ustalonych w sprawie okoliczności przy uwzględnieniu zasad logicznego myślenia i doświadczenia życiowego nie potwierdza ślubnego pochodzenia skarżącej a także posiadania obywatelstwa polskiego przez jej matkę;
2.art. 145 § 1 pkt 1 lit. c , art. 151 oraz art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 107 § 3 k.p.a. oraz art. 56 ust. 2 i z art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2012 r. poz. 161 z późn. zm.) (dalej: ustawa o obywatelstwie polskim) w powiązaniu z art. 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. poprzez przyjęcie, że w przypadku ustalenia, że małżeństwo nie zostało skutecznie zawarte organ powinien ustalić jakie było obywatelstwo matki, podczas gdy: - z uzasadnienia decyzji organu bezsprzecznie wynika, że organy badały kwestię obywatelstwa matki, - organ wyraźnie wskazał, że w jego ocenie materiał dowodowy nie potwierdza, że skarżąca urodziła się jako dziecko ślubne, - profesjonalny pełnomocnik reprezentujący stronę nie udowodnił obywatelstwa polskiego matki skarżącej, zgodnie z wymogami wynikającymi z art. 56 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim,
3. art. 3 § 1 i art. 141 § 4 w zw, z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. poprzez błędne ustalenie przez WSA, że prawem ojczystym może być prawo hebrajskie, podczas gdy w dniu zawarcia małżeństwa nie zostało wykazane wspólne obywatelstwo rodziców skarżącej a dodatkowo mieszkali oni wtedy w Austrii. W związku z powyższym brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że prawem ojczystym mogłoby być prawo hebrajskie; dodatkowo ustalenie takie, w związku z polskim obywatelstwem ojca, wykluczał art. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r.
4. art. 14 ust. 1 i 18 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Dz. U. z 1926 r. Nr 101 poz, 581 z późn. zm.) w powiązaniu z art. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. poprzez to, że WSA niewłaściwe zastosował: - art. 14 ust. 1 ww. ustawy, który dotyczy stosunków majątkowych i osobistych między małżonkami oraz - art. 18 ust. 1 ww. ustawy który, jak wynika z jego treści, odnosi się do prawa ojczystego męża matki - czyli sytuacji gdy małżeństwo zostało skutecznie zawarte i wywiera skutki cywilnoprawne, do oceny zagadnienia skuteczności zawarcia małżeństwa. Art, 14 i 18 ww. ustawy nie dotyczy kwestii ważności związku małżeńskiego, która jest uregulowana w art. 13 ust. 1 i 2 ww. ustawy; dodatkowo WSA wskazuje na konieczność zastosowania w niniejszej sprawie art. 13 ust. 2 zamiast art. 13 ust. 1 ww. ustawy, w sytuacji gdy nie można ustalić wspólnego prawa ojczystego obojga małżonków, gdyż dla ojca prawem ojczystym zgodnie z obowiązującą wtedy zasadą wyłączności obywatelstwa (wynikającą m.in. z art. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r.) będzie prawo polskie a dodatkowo nie zostało wykazane "wspólne" obywatelstwo w dacie zawierania związku małżeńskiego tj. w 1946 r. ponieważ nie można przyjąć, że rodzice skarżącej posiadali obywatelstwo nieistniejącego jeszcze państwa Izrael.
5. art. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie (a w istocie niezastosowanie) i pominięcie, że w świetle tej regulacji ojciec skarżącej posiadając obywatelstwo polskie nie mógł być traktowany jako obywatel innego kraju a tym samym nie można było wywodzić innego prawa ojczystego.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie.
Na wstępie należy wskazać, że Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę tylko w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 p.p.s.a.), z urzędu biorąc pod uwagę jedynie nieważność postępowania, co oznacza związanie przytoczonymi w skardze kasacyjnymi jej podstawami, określonymi w art. 174 p.p.s.a. Nadto, zgodnie z treścią art. 184 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną, jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.
Mając na uwadze fakt, że skarżący kasacyjnie w oparciu o art. 182 § 2 p.p.s.a. zrzekł się rozprawy a pozostałe strony, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy, niniejszą skargę kasacyjną NSA rozpoznawał na posiedzeniu niejawnym.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, skarga kasacyjna wniesiona przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji ma usprawiedliwione podstawy.
Wnioskodawczyni urodziła się w 1950 r., a zatem ocena, czy posiada ona obywatelstwo polskie zasadnie dokonana została w oparciu o przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. z 1920 r. Nr 7, poz. 44 z późn. zm.). Zgodnie z treścią art. 5 tej ustawy przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, a dzieci nieślubne - obywatelstwo matki.
Jeśli wnioskodawczyni wywodzi swoje twierdzenie, że posiada obywatelstwo polskie z faktu, że jej ojciec był obywatelem polskim, to zasadnicze znaczenie ma ustalenie, czy rodzice wnioskodawczyni zawarli związek małżeński. Z akt sprawy wynika, że wnioskodawczyni powołuje się na fakt zawarcia związku małżeńskiego przez rodziców w dniu (...) listopada 1946 r. w Austrii. Zgodnie z treścią art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Dz. U. z 1926 r. Nr 101. Poz. 581) forma zawarcia małżeństwa podlega prawu, obowiązującemu w miejscu zawarcia związku małżeńskiego. Rodzice wnioskodawczyni zawarli na terenie Austrii małżeństwo religijne. Nie ma dowodów, które wskazywałyby na to, że małżeństwo to spełniało wymogi uznania go za prawnie skuteczne w świetle przepisów prawa obowiązującego wówczas na terenie Austrii. Kwestia ta została należycie wyjaśniona przez organy administracji a rozważania organów administracji na ten temat przytoczone zostały w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji. Ponowne przytaczanie tych rozważań jest w tej sytuacji niecelowe. W konsekwencji zasadnie organy administracji uznały, że wnioskodawczynię traktować należy jako dziecko nieślubne. To z kolei oznacza, że wnioskodawczyni nie może wywodzić swojego prawa do obywatelstwa polskiego z faktu, że jej ociec posiadał obywatelstwo polskie. Brak jest też podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni nabyła obywatelstwo polskie po swojej matce. Nie ma bowiem żadnych dowodów, które wskazywałyby na to, że matka wnioskodawczyni posiadała takie obywatelstwo. Zagadnienie to również zostało szczegółowo omówione przez organy administracji a stosowna argumentacja przytoczona została w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Ponowne przytaczanie tej argumentacji jest w tej sytuacji zbędne.
Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, że organy administracji powinny rozważyć, czy wspólnym prawem ojczystym dla rodziców wnioskodawczyni nie było prawo hebrajskie. Już chociażby z tego faktu, że ojciec wnioskodawczyni posiadał obywatelstwo polskie jego prawem ojczystym nie mogło być w czasie zawierania ślubu religijnego prawo hebrajskie. Prawem ojczystym dla ojca wnioskodawczyni mogło być tylko prawo polskie. Nadto stwierdzić należy, że państwo Izrael powstało w 1948 r., to jest po ślubie rodziców wnioskodawczyni. Prawo tego państwa nie mogło tym samym być uznane z tego powodu za prawo ojczyste tak dla matki wnioskodawczyni jak i dla ojca wnioskodawczyni. Zgromadzone dowody pozwalają na stwierdzenie, że prawem ojczystym ojca wnioskodawczyni było prawo polskie zaś w odniesieniu do matki ustalenie takiego prawa nie jest możliwe.
Nawet gdyby hipotetycznie założyć, że prawem ojczystym matki wnioskodawczyni byłoby prawo hebrajskie i zawarte przez nią małżeństwo spełniało wymogi tego prawa do uznania go za ważne, to małżeństwo to nie spełniało wymogów prawa ojczystego ojca, to jest prawa polskiego. W czasie zawierania małżeństwa religijnego przez rodziców wnioskodawczyni obowiązywał dekret z dnia 25 września 1945 r. Prawo małżeńskie (Dz. U. Nr 48, poz. 270), który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1946 r. (art. 39). Art. 11 tego dekretu stanowił, że zawarcie związku małżeńskiego następowało przez złożenie przez przyszłych małżonków publicznie przed urzędnikiem stanu cywilnego w obecności dwóch świadków zgodnego oświadczenia, że wstępują w związek małżeński. Tego warunku zaś ślub rodziców wnioskodawczyni nie spełniał. Zgodnie z treścią art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych do ważności małżeństwa, zawartego poza granicami Polski, niezbędne było zachowanie formy, przepisanej przez prawa ojczyste obojga małżonków. Tym samym zasadnie organy administracji stwierdziły, że w realiach sprawy dla oceny skuteczności zawarcia związku małżeńskiego decydujące było prawo miejsca zawarcia związku małżeńskiego, to jest prawo austriackie.
Mając powyższe na uwadze za zasadne uznać należało podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych. Zarzut ten sam w sobie był wystarczający do uwzględnienia skargi kasacyjnej. Zbędne w tej sytuacji było dokonywanie oceny zasadności pozostałych podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona stąd też zaistniały podstawy do rozpoznania skargi wniesionej do Sądu I instancji i jej oddalenia. Zarzuty tej skargi w istocie sprowadzają się do twierdzenia, że przedłożone przez wnioskodawczynię dokumenty, to jest orzeczenie Okręgowego Sądu Rabinackiego w Hajfie oraz akt urodzenia wnioskodawczyni dowodzą jej ślubnego pochodzenia, co jak to zostało wyżej wskazane jest stanowiskiem nieuzasadnionym.
Z przytoczonych wyżej względów Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 188 p.p.s.a. w zw. z art. 182 § 2 p.p.s.a., art. 151 p.p.s.a. oraz art. 204 pkt 2 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.
