II OSK 1176/16, Odmowa potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
LEX nr 2476026
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 6 marca 2018 r.
II OSK 1176/16
Odmowa potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Status:
orzeczenie prawomocne
TEZA aktualna
W prawie polskim, nawiązując do postanowień traktatów międzynarodowych, osobno uregulowano instytucję generalnego uznania obywatelstwa polskiego osób zamieszkujących na terytorium odrodzonego Państwa Polskiego w art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Przepisy te stanowiły odrębny tytuł do nabycia obywatelstwa polskiego od tytułów wynikających z prawa międzynarodowego. Przepis art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z 1920 r. oprócz przesłanek pozytywnych nabycia obywatelstwa polskiego określał też jedną przesłankę negatywną i było nią posiadanie obywatelstwa innego państwa.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Zofia Flasińska (spr.).
Sędziowie: NSA Zdzisław Kostka, del. WSA Piotr Broda.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2018 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej T. J. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 3130/15 w sprawie ze skargi T. J. W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) sierpnia 2015 r. nr (...) w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną
Uzasadnienie faktyczne
Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2016 r., IV SA/Wa 3130/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę T. J. W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) sierpnia 2015 r. w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wyrok ten został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.
Decyzją z (...) sierpnia 2015 r. Minister Spraw Wewnętrznych, po rozpatrzeniu odwołania T. J. W. od decyzji Wojewody (...) z (...) marca 2015 r. w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego, utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.
W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Minister wskazał, że skarżący urodził się (...) października 1941 r. w Stanach Zjednoczonych jako B. F. W. i z dniem urodzenia nabył obywatelstwo amerykańskie. Jego rodzice zawarli związek małżeński (...) listopada 1941 r. w E. R. Skarżący dokonał w Wielkiej Brytanii zmiany imienia z B. F. na T. J. Aktualnie skarżący legitymuje się amerykańskim paszportem wydanym na imię i nazwisko: T. J. W. Z uwagi na datę urodzenia skarżącego dla ustalenia jego statusu obywatelstwa polskiego zastosowanie znalazły przepisy ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późn. zm.), która obowiązywała w chwili zaistnienia zdarzeń mających znaczenie dla ustalenia statusu obywatelstwa polskiego przez skarżącego. Tym samym, zgodnie z art. 4 i art. 5 tej ustawy, skarżący mógł nabyć obywatelstwo polskie wyłącznie wówczas, gdyby w dacie jego urodzenia obywatelstwo to posiadał jego ojciec. Minister wywiódł, że z przedłożonego amerykańskiego paszportu nr (...) wynika, że ojciec skarżącego B. W. urodził się (...) stycznia 1916 r. w N. J. i z dniem urodzenia nabył obywatelstwo amerykańskie. Prawdopodobnie na początku lat 20-tych XX wieku ojciec skarżącego wraz ze swymi rodzicami powrócił do Polski i zamieszkał w L. (woj.p.). Następnie w 1936 r. wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych Ameryki. W ocenie organu odwoławczego, ojciec skarżącego nie mógł nabyć obywatelstwa polskiego z mocy prawa jako osiedlony na obszarze państwa Polskiego, na mocy art. 2 pkt 1 lit. a ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, ponieważ przysługiwało mu wówczas obywatelstwo amerykańskie. Minister wskazał, że zgodnie z wykładnią tego przepisu zawartą w Okólniku Nr 18 Ministra Spraw Wewnętrznych z 9 lipca 1925 r. w sprawie osób urodzonych i naturalizowanych w Ameryce (Zb. Zarz. Min. Spr. Wewn.s. 858), osoba, osiedlona na obszarze Państwa Polskiego posiadała 31 stycznia 1920 r. na podstawie urodzenia w Stanach Zjednoczonych obywatelstwo amerykańskie, nie stała się obywatelem polskim.
Minister stanął na stanowisku, że ojciec skarżącego nie nabył również obywatelstwa polskiego, ani na podstawie pkt 2 art. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, bowiem nie urodził się na obszarze Państwa Polskiego, ani na podstawie art. 2 pkt 3 tej ustawy, ponieważ B. (B.) W. nie mógł nabyć obywatelstwa polskiego na podstawie przepisów traktatów międzynarodowych, gdyż Polska nie zawarła traktatu rozstrzygającego obywatelstwo osób urodzonych w Stanach Zjednoczonych i posiadających to obywatelstwo. Organ odwoławczy wskazał również, że kwerenda archiwalna nie potwierdziła oświadczenia skarżącego, jakoby jego ojciec na początku lat 20-tych powrócił wraz z rodzicami do Polski i zamieszkał w L., województwo p., a następnie w 1936 r. wyjechał na stałe do USA. Nie odnaleziono bowiem żadnych dokumentów dotyczących B. (B.) W. Przesłano jedynie uwierzytelnioną kopię dokumentu "Wykaz ubezpieczonych z miejscowości L. z 1941 r.", w którym występuje wpis na nazwisko J. W. Jednak z uwagi na brak jakichkolwiek dodatkowych danych o tej osobie (np. wiek, data urodzenia), nie można jednoznacznie ustalić, czy dotyczy ona dziadka skarżącego. Sam skarżący nie przedłożył - wiarygodnych w ocenie organu - dokumentów na potwierdzenie nabycia i posiadania przez jego ojca obywatelstwa polskiego. Takiego waloru nie miała uwierzytelniona kopia aktu zgonu dziadka skarżącego - J. W. oraz nieuwierzytelniona kserokopii wypisu z księgi stanu cywilnego dotycząca jego zgonu. Minister wskazał, że w amerykańskim paszporcie ojca skarżącego, widnieje wiza pobytowa terminowa wystawiona (...) listopada 1936 r., przez starostę grodzkiego na pobyt czasowy w celu niezarobkowym. Oznacza to, że w dacie wydania tej wizy, ojciec skarżącego był uważany przez władze polskie za cudzoziemca, co ponad wszelką wątpliwość wskazuje, iż nie posiadał wówczas obywatelstwa polskiego.
Skargę na tę decyzję wniósł T. J. W., zarzucając organowi naruszenie: art. 2 ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez uznanie, iż ojciec skarżącego B. (B.) W. nie nabył obywatelstwa polskiego, art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez nieustalenie nabycia przez skarżącego obywatelstwa polskiego, art. 7 k.p.a., art. 77 k.p.a. i art. 80 k.p.a. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i uznanie, iż ojciec skarżącego nie nabył i nie posiadał obywatelstwa polskiego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że skarga jest bezzasadna.
Sąd wskazał, że z uwagi na datę urodzenia skarżącego ((...) października 1941 r.), znaczenie w tej sprawie mają przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późn. zm.). Zgodnie z art. 4 pkt 1 powołanej wyżej ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. obywatelstwo polskie nabywało się przez urodzenie. Z kolei art. 5 zd. 1 stanowił, iż przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, dzieci nieślubne - obywatelstwo matki. Ponieważ rodzice skarżącego pozostawali w związku małżeńskim, decydujące znaczenie dla ustalenia, czy skarżący nabył obywatelstwo polskie miała zatem okoliczność, czy obywatelstwo polskie posiadał jego ojciec - B. W. Organ ustalił, że ojciec skarżącego, B. W. urodził się w dniu (...) stycznia 1916 r. w USA jako B. W. Z odpisu aktu urodzenia wynika, że jego rodzice, to J. W. i E. W., urodzeni w Austrii. J. W. urodził się (...) lutego 1882 r. w L., obecnie województwo p., gdzie zmarł (...) września 1957 r. Z wniosku skarżącego wynika, że E.W. urodziła się (...) stycznia 1885 r. w L., gdzie zmarła (...) sierpnia 1970 r.
Odwołując się do Traktatu Pokojowego między głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską podpisanego w Wersalu 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. R. P. z 1920 r. Nr 110, poz. 728) Sąd stwierdził, że zgodnie z art. 3 Traktatu, Polska uznała za obywateli polskich, z samego prawa i bez żadnych formalności, tych obywateli niemieckich, austriackich, węgierskich lub rosyjskich, którzy w chwili uzyskania przez Traktat mocy obowiązującej, posiadali stałe zamieszkanie (domiciliés) na terytorium uznanym lub które będzie uznane za część składową Polski. Traktat ten wszedł w życie 10 stycznia 1920 r., a więc jeszcze przed wejściem w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z dnia 20 stycznia 1920 r. Z przepisu art. 3 Traktatu Pokojowego wynika, że obywatelstwo polskie nabywało się z mocy samego prawa, jeżeli w dniu 10 stycznia 1920 r. posiadało się stałe zamieszkanie (domiciliés) na obszarze Państwa Polskiego. Obszar Państwa Polskiego obejmował miasto Warszawę, województwa: warszawskie, łódzkie, kieleckie, lubelskie, białostockie, poznańskie i pomorskie, jak również b. Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, co potwierdza treść art. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. Nr 52, poz. 320). Sposób nabycia obywatelstwa polskiego z mocy samego prawa przewidziany w art. 3 Traktatu Pokojowego znalazł potwierdzenie w art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, zgodnie z którym, z chwilą ogłoszenia tej ustawy prawo obywatelstwa polskiego przysługiwało każdej osobie, która:
1) była osiedlona na obszarze Państwa Polskiego, o ile jej nie służyło obywatelstwo innego państwa. Za osiedlonego w Państwie Polskim w znaczeniu tej ustawy był uważany kto:
a) był zapisany lub ma prawo być zapisanym do ksiąg stałej ludności b. Królestwa Polskiego;
b) miał prawo swojszczyzny w jednej z gmin na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Austriackiego lub Węgierskiego;
c) miał już przed 1-ym stycznia 1908 r. z tytułu obywatelstwa niemieckiego stałe miejsce zamieszkania na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Pruskiego;
d) był zapisany do gminy miejskiej lub wiejskiej, albo do jednej z organizacji stanowych na ziemiach b. Cesarstwa Rosyjskiego, jakie weszły w skład Państwa Polskiego;
2) urodziła się na obszarze Państwa Polskiego, o ile nie służy jej obywatelstwo innego Państwa;
3) ponadto, której na mocy traktatów międzynarodowych obywatelstwo polskie przysługiwało.
Sąd zgodził się z ustaleniem organu, że ojciec skarżącego B. W. ur. (...) stycznia 1916 r. w USA z dniem urodzenia nabył obywatelstwo amerykańskie na zasadzie ius soli. W dacie urodzenia B. W., jego rodzice, J. W. i E. W. nie posiadali obywatelstwa polskiego. Z dniem wejścia w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, tj. 31 stycznia 1920 r., B. W. nie nabył z mocy prawa obywatelstwa polskiego, ponieważ nie był osiedlony na obszarze Państwa Polskiego, jak również nie urodził się na obszarze Państwa Polskiego, a ponadto służyło mu obywatelstwo innego państwa. Jego rodzice, J. W. i E. W., po powrocie do Polski na początku lat 20-tych XX wieku, jako urodzeni w L. na obszarze odrodzonego Państwa Polskiego i nie posiadający obcego obywatelstwa, mogli z mocy ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. nabyć obywatelstwo polskie. Ponieważ ich syn B. W. urodził się przed wejściem w życie tej ustawy, nie znalazł w stosunku do niego zastosowania przepis art. 5 zd. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. Nie znalazł również w stosunku do niego zastosowania przepis art. 2 pkt 3 ww. ustawy, bowiem Polska nie zawarła traktatu rozstrzygającego kwestię obywatelstwa osób urodzonych w Stanach Zjednoczonych i posiadających to obywatelstwo.
Sąd wskazał również na art. 3 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r., zgodnie z którym obywatele państw innych pochodzenia polskiego uznani będą za obywateli Państwa Polskiego, skoro po powrocie do Polskiego Państwa w urzędzie administracyjnym miejsca swego zamieszkania złożą dowody pochodzenia polskiego wraz z oświadczeniem, że chcą być obywatelami polskimi i zrzekają się obywatelstwa innego państwa. Skarżący nie wykazał, żeby jego dziadkowie przeprowadzili tę procedurę w stosunku do jego ojca. Fakt posiadania i posługiwania się przez B. W. w roku 1936 paszportem amerykańskim potwierdza tę okoliczność.
Zdaniem Sądu, sposób nabycia obywatelstwa polskiego z mocy samego prawa przewidziany w art. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. dotyczy osób, które żyły w dniu wejścia w życie tej ustawy, tj. 31 stycznia 1920 r. Natomiast skutek w postaci nabycia obywatelstwa polskiego na podstawie art. 4 i art. 5 tej ustawy dotyczy zdarzeń, które wystąpią dopiero po wejściu w życie tej ustawy. Zatem dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, jeżeli urodzą się pod rządami tej ustawy. Ojciec skarżącego tego warunku nie spełniał. Mógł on nabyć obywatelstwo polskie tylko na podstawie art. 2 ustawy z 1920 r., ale w sprawie wykazano, że żadnego z warunków tego przepisu nie spełniał.
W ocenie Sądu, w sprawie nie znajduje zastosowania przepis art. 13 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. wprowadzający zasadę jednolitości obywatelstwa małżonków i ich nieletnich dzieci. Również ten przepis dotyczy zdarzeń powstałych pod rządami ww. ustawy. Nadanie obywatelstwa polskiego uregulowane w art. 8 ustawy nie dotyczy ojca skarżącego. Natomiast nabycie z mocy ustawy obywatelstwa polskiego na podstawie art. 4 i 5 tej ustawy nie dotyczy ojca skarżącego z racji urodzenia się w 1916 r.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł T. J. W., zarzucając Sądowi I instancji:
1) niewłaściwe zastosowanie art. 3 Traktatu Pokojowego między głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską podpisanego w Wersalu 28 czerwca 1919 r. oraz art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44 z późn. zm.) poprzez ustalenie, iż ojciec skarżącego B. W. nie nabył obywatelstwa polskiego,
2) niewłaściwe zastosowanie art. 4 pkt 1 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez nieustalenie nabycia przez skarżącego obywatelstwa polskiego,
3) niewłaściwe zastosowanie art. 13 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego poprzez uznanie, iż przepis ten nie miał zastosowania do stanu faktycznego w sprawie,
4) naruszenie art. 141 § 4 , art. 145 § 1 pkt 1 lit. c , art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) i art. 7 , 75 , 76 , 77 , 80 i 138 § 2 k.p.a. poprzez nie dokonanie ustaleń, czy ojciec skarżącego B. W. i jego rodzice mieli prawo swojszczyzny w gminie D., w obrębie której znajdowała się miejscowość L. oraz pominięcie dowodów wskazujących na zamieszkiwanie (osiedlenie) rodziców B. W. na terytorium PaństwaPolskiego w rozumieniu przepisów ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r.
Skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz w całości zaskarżonej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia (...) sierpnia 2015 r., a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny błędnie ocenił, iż ojciec skarżącego B. W. nie nabył obywatelstwa polskiego, gdyż urodził się przed wejściem w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego tj. przed 31 stycznia 1920 r., a zatem nie urodził się i nie był osiedlony na obszarze Państwa Polskiego. B. W. urodził się w dniu (...) stycznia 1916 r. w USA. Zgodnie z ustaleniami Sądu I instancji, jego rodzice J. W. i E. W., po powrocie do Polski na początku lat 20 - tych XX wieku, jako urodzeni w L. na obszarze odrodzonego Państwa Polskiego i nie posiadający obcego obywatelstwa, mogli z mocy ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. nabyć obywatelstwo polskie. Zatem kluczowym w stanie faktycznym sprawy było ustalenie, czy B. W. bądź jego rodzice mieli prawo swojszczyzny w gminie D., w obrębie której znajdowała się miejscowość L. L. znajdowała się bowiem na terenie byłego zaboru austriackiego (art. 2 pkt 1 lit. c.). Takich ustaleń zaniechano wyłącznie z powodu uznania, iż fakt urodzenia ojca skarżącego przed wejściem w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego wykluczał jej zastosowanie.
W ocenie pełnomocnika skarżącego, ojciec skarżącego będący osobą małoletnią w chwili wejścia ustawy tj. w dniu 31 stycznia 1920 r. nabył obywatelstwo polskie po rodzicach. W sprawie znajdował zastosowanie art. 13 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Status rodzicielski po wejściu w życie tej ustawy pozostał niezmieniony, a ustawa samodzielnie regulowała zdarzenia mające wpływ na nabycie i utratę obywatelstwa polskiego również osób, które urodziły się przed dniem wejścia jej w życie. Utrzymanie stanowiska Sądu oznaczałoby, iż żadne z jej przepisów albo tylko niektóre z nich dotyczyłyby osób urodzonych przed jej uchwaleniem. Fakt, iż w dniu wejścia w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego jego ojciec był małoletni, a jego dziadkowie byli obywatelami polskimi obligował Sąd I instancji i organy administracji do zastosowania przepisów ustawy z 1920 r., w szczególności jej art. 13. Przepis ten zaś przewidywał zasadę jednolitości obywatelstwa małżonków i ich dzieci poniżej 18 lat. Zatem skoro dziadkowie skarżącego pozostający w związku małżeńskim zamieszkiwali na terytorium Państwa Polskiego w rozumieniu art. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego po wejściu jej w życie nabyli obywatelstwo polskie, to zgodnie z zasadą jednolitości obywatelstwa musiał je nabyć także ojciec skarżącego. Stanowisko zajęte przez Sąd I instancji nieprawidłowo dopuszcza możliwość posiadania przez małoletnie dziecko odmiennego obywatelstwa (amerykańskiego) niż obywatelstwa jego rodziców (polskie).
Pełnomocnik skarżącego podniósł również, iż paszport amerykański został wydany B. W. w 1936 r. w Konsulacie Generalnym USA w W. Miejsce wydania paszportu pośrednio wskazuje na jego zamieszkiwanie w Polsce przed wyjazdem do USA, a fakt jego wydania był związany z nabyciem z chwilą urodzenia obywatelstwa amerykańskiego. Ojciec skarżącego otrzymał wizę terminową, gdyż w chwili wyjazdu z Polski legitymował się amerykańskim paszportem. Warto zauważyć, iż wydana przez Starostę Grodzkiego wiza "zezwalała na wyjazd do Ameryki i wielokrotne przekraczanie granic R.P." Zatem gdyby ojciec skarżącego posiadał wyłącznie obywatelstwo amerykańskie nie byłoby konieczności wydawania mu "zezwolenia na wyjazd do Ameryki i zezwolenia na wielokrotne przekraczanie granic R.P.". Jako wyłącznie obywatel amerykański mógłby wyjechać z Polski i wrócić do Ameryki bez specjalnych zezwoleń ze strony właściwych władz w Polsce. Posługiwanie się przez ojca skarżącego amerykańskim paszportem nie oznacza zarazem, iż nie posiadał on wówczas obywatelstwa polskiego. Podobnie jak obecnie przedwojenne prawo o obywatelstwie polskim dopuszczało posiadanie bez ograniczeń obywatelstw obcych i obcych dokumentów tożsamości. Zgodnie z art. 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego "obywatel polski nie może być jednocześnie obywatelem państwa innego". Oznaczało to, iż niezależnie od posiadania obywatelstwa obcego obywatel polski był traktowany przez władze krajowe jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Nietrafny jest zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 3 Traktatu Wersalskiego. Nabycie obywatelstwa polskiego przez określone kategorie ludności po odzyskaniu przez Polskę bytu państwowego następowało z mocy prawa w drodze tzw. generalnego uznania, które zostało uregulowane zarówno w przepisach prawa międzynarodowego, jak i w przepisach prawa krajowego. Traktat pokoju między głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską, podpisany w Wersalu 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. RP z 1920 r. Nr 110, poz. 728) i obowiązujący od 10 stycznia 1920 r. jako tytuł do generalnego uznania obywatelstwa polskiego z mocy prawa dotychczasowych obywateli państw zaborczych ustanowił stałe zamieszkanie na terytorium Polski (art. 3) lub urodzenie się na tym terytorium (art. 4 i 6). Zgodnie z art. 3 zdanie pierwsze Traktatu, Polska uznała za obywateli polskich, z samego prawa i bez żadnych formalności, tych obywateli niemieckich, austriackich i węgierskich lub rosyjskich, którzy w chwili uzyskania przez traktat mocy obowiązującej posiadali stałe zamieszkanie (domicilies) na terytorium uznanym lub które zostało uznane za część składową Polski, jednak z zastrzeżeniem wszelkich właściwych postanowień Traktatów pokoju z Niemcami lub Austrią co do osób, posiadających stałe zamieszkanie na tym terytorium po pewnej określonej dacie. W wyroku z 11 marca 1926 r. (rej. 2021/25, Zbiór wyroków NTA z 1927 r., wyrok nr 903, s. 179-182) Najwyższy Trybunał Administracyjny wskazał, że stałe zamieszkanie, jako tytuł prawny do nabycia obywatelstwa polskiego, ustanowiony w art. 3 Traktatu Wersalskiego nie oznacza przynależności gminnej, czyli prawa swojszczyzny w jednej z gmin polskich, które wchodziły poprzednio w skład monarchii austro-węgierskiej. Ojciec skarżącego nie mógł nabyć obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu, gdyż w dacie wejścia w życie Traktatu (10 stycznia 1920 r.) ani on, ani jego rodzice nie zamieszkiwali stale na terytoriom uznanym za część składową Polski, gdyż w tym czasie przebywali w Stanach Zjednoczonych. Obszar Państwa Polskiego obejmował wtedy: miasto Warszawę i województwa: warszawskie, łódzkie, kieleckie, lubelskie, białostockie, poznańskie i pomorskie, jak również b. Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, co potwierdza treść art. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. Nr 52, poz. 320).
Tytuł prawny do nabycia obywatelstwa polskiego w drodze tzw. generalnego uznania na podstawie przepisów traktatów międzynarodowych został następnie potwierdzony w prawie krajowym w art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. W prawie polskim, nawiązując do postanowień traktatów międzynarodowych, osobno uregulowano instytucję generalnego uznania obywatelstwa polskiego osób zamieszkujących na terytorium odrodzonego Państwa Polskiego w art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. Przepisy te stanowiły odrębny tytuł do nabycia obywatelstwa polskiego od tytułów wynikających z prawa międzynarodowego. Zgodnie z art. 2 ustawy z 1920 r. z chwilą ogłoszenia ustawy niniejszej prawo obywatelstwa polskiego służy każdej osobie bez różnicy płci, wieku, wyznania i narodowości, która jest osiedlona (pkt 1) albo urodziła się (pkt 2) na obszarze Państwa Polskiego, o ile jej nie służy obywatelstwo innego państwa. Za osiedlonego w Państwie Polskim w znaczeniu tej ustawy był uważany ten kto miał m.in. prawo swojszczyzny w jednej z gmin na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Austriackiego lub Węgierskiego (art. 2 pkt 1 lit. b ustawy). Przepis art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z 1920 r. oprócz przesłanek pozytywnych nabycia obywatelstwa polskiego określał też jedną przesłankę negatywną i było nią posiadanie obywatelstwa innego państwa.
Z ustaleń faktycznych w tej sprawie wynika, że dziadkowie skarżącego J. i E. W. wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych przed 1916 r. Ojciec skarżącego B. W. urodził się (...) stycznia 1916 r. w Nowym Jorku i z dniem urodzenia nabył obywatelstwo amerykańskie na zasadzie prawa ziemi (ius soli). Prawdopodobnie w latach dwudziestych XX wieku dziadkowie powrócili do Polski i tu mieszkali aż do śmierci. Do Polski przyjechał też ojciec skarżącego B. W. (w nieustalonym okresie), legitymujący się paszportem amerykańskim i przebywał w Polsce w 1936 r. Nawet zakładając, że dziadkowie skarżącego spełniali przesłanki do nabycia obywatelstwa polskiego na mocy art. 2 pkt 1 lit. b ustawy z 1920 r., jeżeli przysługiwało im prawo swojszczyzny, to ich syn B. - jako obywatel amerykański - takiego obywatelstwa nabyć nie mógł. Nabycie przez niego - jako obywatela innego państwa - obywatelstwa polskiego wprost wyłączał bowiem art. 2 pkt 1 i 2 ustawy. Niezasadny jest zatem zarzut skargi kasacyjnej naruszenia przez Sąd I instancji art. 2 pkt 1 ustawy z 1920 r.
W przypadku dzieci emigrantów z ziem byłego zaboru austriackiego urodzonych w Stanach Zjednoczonych zachodzi pewna kolizja zasad nabywania obywatelstwa. W Stanach Zjednoczonych obowiązuje zasada prawa ziemi, a w polskim systemie prawnym zawsze obowiązywała zasada prawa krwi. Uznać jednak należy, iż nabycie obywatelstwa amerykańskiego przez małoletniego przed wejściem w życie ustawy z 1920 r. wyłączało możliwość nabycia przez niego obywatelstwa polskiego na podstawie art. 2 pkt 1 tej ustawy, nawet jeżeli na tej podstawie obywatelstwo polskie nabyli jego rodzice. Taką wykładnię powołanych przepisów potwierdza stanowiska Ministra Spraw Wewnętrznych zawarte w okólniku Nr 18 z dnia 9 lipca 1925 r. zatytułowanym "Obywatelstwo osób urodzonych i naturalizowanych w Ameryce" (Zb. Zarz. Min. Spr. Wewn., str. 858), który stwierdził, iż "zdanie ustawy "o ile nie służy jej obywatelstwo innego państwa" odnosi się do pełnoletnich, lecz także do małoletnich, zwłaszcza w związku ze zdaniem pierwszym art. 2-go: "Z chwilą ogłoszenia...prawo obywatelstwa służy każdej osobie bez różnicy płci, wieku, wyznania i narodowości" i że zatem kwestię nabycia obywatelstwa polskiego przez dzieci ocenia się w tym względzie niezależnie od obywatelstwa rodziców. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych uzgodniło z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, że ten pogląd uznać należy za właściwy i miarodajny przy stwierdzeniu obywatelstwa". Powołując się na okólnik nr 18, W. Ramus wskazuje, iż przeważająca większość emigracji polskiej osiedlona w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z 1920 r. na terytorium ówczesnego Państwa Polskiego w dniu 31 stycznia 1920 r., a faktycznie zamieszkała za granicą np. w Stanach Zjednoczonych, nabyła obywatelstwo polskie. Dotyczyło to osób urodzonych przed tą datą, jeżeli nie nabyły obywatelstwa obcego przez urodzenie np. W Stanach Zjednoczonych, Anglii, Szwajcarii lub naturalizację (W. Ramus, Prawo o obywatelstwie polskim, Warszawa 1968 r., s. 123, Instytucje prawa o obywatelstwie polskim, Warszawa, 1980 r., s. 66).
Zatem w tej sprawie, nawet jeżeli przyjąć, że dziadkowie skarżącego nabyli obywatelstwo polskie na podstawie art. 2 pkt 1 ustawy z 1920 r., jeżeli przysługiwało im prawo swojszczyzny, to obywatelstwa polskiego nie nabył ich syn (a ojciec skarżącego) B. W. I to nie tylko ze względu na treść art. 2 pkt 1 ustawy, lecz również ze względu na fakt, iż w dacie urodzenia skarżącego ((...) stycznia 1916 r.) rodzice B. W. nie posiadali obywatelstwa polskiego, lecz austriackie, zatem syn nie mógł nabyć po nich obywatelstwa polskiego na zasadzie prawa krwi. Potwierdza to również pośrednio fakt, iż przed wyjazdem z Polski został mu wydany (...) listopada 1936 r. przez Konsula Generalnego Stanów Zjednoczonych Ameryki w W. paszport ważny do użytku na terytorium i powrotu do Stanów Zjednoczonych do (...) grudnia 1936 r. W paszporcie widnieje wiza uzupełniająca terminowa zezwalająca na pobyt czasowy w celu wyjazdu do Ameryki do dnia (...) listopada 1936 r. Zatem był on w Polsce jako obywatel amerykański.
Na uwzględnienie nie zasługuje zarzut naruszenia art. 4 pkt 1 i art. 5 ustawy z 1920 r. Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy obywatelstwo polskie nabywało się przez urodzenie. Z kolei art. 5 zd. 1 stanowił, iż przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, dzieci nieślubne - obywatelstwo matki. Ojciec skarżącego urodził się w 1916 r. i jego rodzice posiadali wtedy obywatelstwo austriackie, zatem nie mógł nabyć obywatelstwa polskiego przez urodzenie z rodziców posiadających obywatelstwo polskie na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy z 1920 r., który w dacie jego urodzenia jeszcze nie obowiązywał. Ponadto skarżący urodził się (...) października 1941 r., a jego rodzice zawarli związek małżeński po jego urodzeniu, tj. (...) listopada 1941 r. Zatem w świetle tych okoliczności brak jest również podstaw do przyjęcia, że skarżący z tytułu urodzenia nabył obywatelstwo polskie po ojcu.
Nietrafny jest również zarzut niewłaściwego zastosowania art. 13 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Przepis ten - wyrażający zasadę jednolitości obywatelstwa rodziny - stanowi, iż nadanie i utrata obywatelstwa polskiego, o ile inaczej nie zastrzeżono w akcie nadania lub w orzeczeniu o utracie obywatelstwa, rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie, tudzież na jego dzieci, w wieku do lat 18. Przepis ten nie dotyczy jednak nabycia obywatelstwa polskiego tylko jego nadania w trybie administracyjnym (art. 12) i ewentualnej utraty (art. 11), zatem nie miał on w tej sprawie zastosowania.
W związku z powyższym nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut naruszenia art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. c, art. 151p.p.s.a. i art. 7, 75, 76, 77, 80 i 138 § 2 k.p.a. poprzez niedokonanie ustaleń, czy ojciec skarżącego B. W. i jego rodzice mieli prawo swojszczyzny w gminie D., w obrębie której znajdowała się miejscowość L. oraz pominięcie dowodów wskazujących na zamieszkiwanie (osiedlenie) rodziców B. W. na terytorium Państwa Polskiego w rozumieniu przepisów ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. Okoliczności te nie miały wpływu na wynik sprawy, wobec faktu posiadania przez ojca skarżącego obywatelstwa amerykańskiego, co uniemożliwiało mu nabycie obywatelstwa polskiego, nawet w przypadku, gdy on i jego rodzice spełniali przesłanki z art. 2 pkt 1 ustawy.
Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.
