Orzecznictwo

IV SA/Wa 2533/17 - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie

LEX nr 2745997

Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 7 marca 2018 r.
IV SA/Wa 2533/17

Status:

orzeczenie prawomocne

UZASADNIENIE

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia WSA Łukasz Krzycki (spr.).

Sędziowie WSA: Iwona Owsińska-Gwiazda, Anita Wielopolska.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 marca 2018 r. sprawy ze skargi A. G. o wznowienie postępowania sądowego zakończonego wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 marca 2010 r. sygn. akt IV SA/Wa 267/10 w sprawie Y. G. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) grudnia 2009 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego

1. uchyla prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 marca 2010 r. sygn. akt IV SA/Wa 267/10;

2. uchyla zaskarżoną decyzję;

3. zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz skarżącego A. G. kwotę 597 (pięćset dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie faktyczne

Zaskarżonym aktem, na zasadzie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), zwanej dalej "k.p.a.", utrzymano w mocy decyzję Wojewody (...) z (...) października 2009 r. o odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa (...) przez p. Y. G., zwanego dalej "Wnioskodawcą".

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji przywołano następujące ustalenia faktyczne i oceny prawne:

- w trakcie postępowania organ I. instancji ustalił, że Wnioskodawca urodził się 1 marca 1914 r. we (...), jako J. G., syn B. i S. z domu G.,; w 1950 r. wyjechał do (...) gdzie 17 marca 1950 r. nabył obywatelstwo (...); obecnie legitymuje się paszportem (...) (nr (...)), wydanym na imię i nazwisko "Y. G.",

- dla stwierdzenia, czy Wnioskodawca posiada obecnie obywatelstwo polskie niezbędne jest - zgodnie z zasadą ciągłości obywatelstwa polskiego - ustalenie, czy nabył on to obywatelstwo, oraz czy następnie nie nastąpiły zdarzenia, które przerwały ciągłość jego posiadania,

- dla rozstrzygnięcia sprawy obywatelstwa Wnioskodawcy stosuje się przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44), która obowiązywała w dacie zaistnienia zdarzeń, mających znaczenie dla stwierdzenia nabycia oraz utraty obywatelstwa polskiego,

- bezsporne jest, że Wnioskodawca nabył obywatelstwo polskie i je posiadał, co najmniej do dnia wyjazdu na pobyt stały do (...); należy więc rozważyć, czy je utracił,

- zagadnienie utraty obywatelstwa polskiego regulował art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego; jego pkt 1 stwierdza, że utrata obywatelstwa polskiego przez osobę pełnoletnią następuje przez nabycie obcego obywatelstwa; w przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości, że Wnioskodawca nabył 17 września 1950 r. obywatelstwo (...) (poświadczenie nabycia obywatelstwa (...) w aktach sprawy); przywołany art. 11 ustawy zawierał jeden wyjątek - osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej w Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami, mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego; w przeciwnym razie nie przestawały być uważane - wobec Państwa Polskiego - za obywateli polskich (art. 11 in fine ustawy),

- trzeba więc rozważyć, czy Wnioskodawca uzyskał zwolnienie z powszechnego obowiązku wojskowego,

- organ I. instancji otrzymał z Instytutu Pamięci Narodowej kopie akt paszportowych Wnioskodawcy; znajduje się tam zaświadczenie, wydane 10 sierpnia 1950 r., przez Wojskową Komendę Uzupełnień w (...); stwierdzono w nim: "G. J. (...) zdał osobiste dokumenty wojskowe w tut. W.k.r. w dniu 8 listopada 1949 r., a w zamian dostał zaświadczenie stwierdzające, że MON. nie stawia przeszkód na wyjazd do państwa (...); jednocześnie w aktach znajduje się odpis przedmiotowego zaświadczenia z 8 listopada 1949 r., wydanego przez Wojsko Polskie Rejonową Komendę Uzupełnień (...), nr (...); wskazuje się w nim: "Ministerstwo Obrony Narodowej nie stawia przeszkód Ob. G. J. (...) na wyjazd za granicę do Państwa (...).",

- organu I instancji uznał, że przywołane zaświadczenia wskazują na zwolnienie Wnioskodawcy z powszechnego obowiązku wojskowego; nie zgodził się z tym Wnioskodawca; podniósł, że zaświadczenie Ministra Obrony Narodowej nie jest wystarczające, aby pozbawić go obywatelstwa polskiego,

- organ odwoławczy wystąpił - w podobnej przedmiotowo - sprawie do Ministra Obrony Narodowej, jako właściwego w sprawach powszechnego obowiązku wojskowego, z zapytaniem dotyczącym wydawanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 z późn. zm.) zaświadczeń o zwolnieniu z powszechnego obowiązku wojskowego; w odpowiedzi Departamentu Prawnego MON (z 5 lutego 2008 r.) stwierdzono: "zaświadczenie wydane przez Wojsko Polskie R.K.U. (...) w dniu 11 listopada 1949 r., w którym Ministerstwo Obrony Narodowej nie stawia przeszkód Panu (...) na wyjazd za granicę, do państwa (...), w którym zaznaczono zdanie przez niego książeczki wojskowej, podpisane przez p.o. Rejonowego Komendanta Uzupełnień i opatrzone okrągłą pieczęcią z godłem polskim - należy uznać za zwolnienie z obowiązku służby wojskowej. W momencie wydania przedmiotowego dokumentu obowiązywała ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. R. P. Nr 25, poz. 220, z późn. zm.), regulująca w art. 156 ust. 1 obowiązek uzyskania zezwolenia władzy wojskowej przez osoby podlegające powszechnemu obowiązkowi wojskowemu, które powzięły zamiar wyjazdu za granicę. Ustęp 2 zawierał delegację dla Ministra Spraw Wojskowych do wydania rozporządzenia, w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych, określającego warunki oraz właściwość władz wojskowych do udzielania zezwoleń na wyjazd za granicę. Rozporządzenie Ministrów: Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej z dnia 7 lutego 1939 r. wydane w porozumieniu z ministrami: Spraw Zagranicznych, Skarbu, Sprawiedliwości, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Rolnictwa i Reform Rolnych oraz Komunikacji w sprawie wykonania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. R. P. Nr 20, poz. 131, z późn. zm.), będące wykonaniem powyższej delegacji, stanowi w § 545, że osobom, które powzięły zamiar wyjazdu za granicę, podlegającym obowiązkowi otrzymania zezwolenia władzy wojskowej (§ 544), udzielają przedmiotowego zezwolenia właściwi komendanci rejonów uzupełnień. Zaświadczenie wydane przez R.K.U (...) nie odpowiada literalnie wzorowi Nr (...), określającemu wzór zezwolenia na wyjazd za granicę, będącemu załącznikiem do przedmiotowego rozporządzenia, użyte słowa zawierają jednak tą samą treść - zamiast słów "zezwalam... na wyjazd za granicą", w wydanym zezwoleniu użyto słów "nie stawia się przeszkód... na wyjazd za granicą". Mimo braku w przedmiotowym zaświadczeniu wyraźnego stwierdzenia o "zwolnieniu z obowiązku wojskowego", (...) zdał w R.K.U. w (...) książeczką wojskową - dopełniając tym samym, nałożonego na niego w § 547 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia, obowiązku dołączenia do podania o zezwolenie oryginału wojskowego dokumentu osobistego. Analiza treści odpisu przedmiotowego zaświadczenia wskazuje, że jest to dokument wydany przez właściwego Komendanta Rejonu Uzupełnień, który wszedł do obiegu prawnego i wywołał określone skutki prawne - w postaci nabycia w dniu 10 września 1950 r. obywatelstwa (...) przez (...), a zgodnie z zapisem art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP Nr 7, poz. 44, z późn. zm.) "osoby, obowiązane do czynnej służby wojskowej, nabyć mogą obywatelstwo obce nie inaczej, jak po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie wobec Państwa Polskiego nie przestaną być uważane za obywateli polskich". Powyższa norma zawiera zatem warunek zwolnienia od obowiązku wojskowego, stanowiący conditio sine qua non nabycia obywatelstwa obcego. Przedstawiony stan prawny oraz powyższe fakty pozwalają przyjąć, że (...) został skutecznie zwolniony z obowiązku wojskowego",

- mając to na uwadze, zasadnie uznano, że Wnioskodawca uzyskał zwolnienie z powszechnego obowiązku wojskowego,

- w odwołaniu od decyzji organu I. instancji Wnioskodawca podnosił "nigdy nie zrzekałem się obywatelstwa polskiego, nigdy też nie wnioskowałem o zwolnienie mnie od powszechnego obowiązku wojskowego w wojsku polskim"; jednakże w aktach paszportowych Wnioskodawcy - znajdujących się w IPN - znajduje się oświadczenie Wnioskodawcy, podpisane 11 sierpnia 1950 r.: "do Ministerstwa Administracji Publicznej. Proszą o wydanie mi dokumentów na wyjazd do państwa (...), gdzie pragną się osiedlić na stałe, przyjąć obywatelstwo tego państwa i tym samym przestaną być obywatelem polskim"; z oświadczenia tego wynika niezbicie, że Wnioskodawca miał świadomość o uzyskaniu zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego, jak również wiedział, że nabywając obywatelstwo (...), utraci z mocy prawa zgodnie z swoją wolą - posiadane obywatelstwo polskie; dokument ten podważa także wiarygodność oświadczeń Wnioskodawcy w tym względzie,

- zgromadzony materiał dowodowy potwierdza, że Wnioskodawca uzyskał przed wyjazdem z Polski zwolnienie z powszechnego obowiązku wojskowego, a następnie - 17 września 1950 r. - nabył obywatelstwo (...); tym samym utracił obywatelstwo polskie 17 września 1950 r., na podstawie art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego - z dniem nabycia obywatelstwa (...); zasadnie więc odmówiono mu stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.

Wnioskodawca zaskarżył powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. W odpowiedzi na skargę organ administracji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko, zawarte w zaskarżonej decyzji. Skargę oddalono prawomocnym wyrokiem z 10 marca 2010 r. (sygn. akt IV SA/Wa 267/10).

Skargę o wznowienie postępowania wywiódł syn Wnioskodawcy (reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika - adwokata) podnosząc, że - wobec związku sytuacji prawnej jego ojca ze statusem obywatelstwa Skarżącego - ma on interes prawny w sprawie.

W skardze wniesiono o:

- uwzględnienie skargi o wznowienie,

- uchylenie zaskarżonej decyzji organu odwoławczego,

- zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadniając skargę, co do zasadności wznowienia postępowania sądowego podniesiono:

- podstawą wznowienia postępowania stanowi brak zdolności procesowej strony w chwili wydania wyroku o sygn. akt IV SA/Wa 267/10 - 10 marca 2010 r.; ojciec skarżącego - Wnioskodawca - zmarł 11 lutego 2010 r.,

- zachodzi zatem podstawa prawna do wznowienia postępowania, na podstawie art. 271 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 z późn. zm.),

- Skarżący dowiedział się o przyczynie wznowienia w chwili doręczenia mu pisma z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 23 sierpnia 2017 r., informującego o statusie sprawy o poświadczenie obywatelstwa polskiego z wniosku jego ojca.

Uzasadniając żądanie uchylenia zaskarżonej decyzji, sformułowano zarzuty naruszenia:

- art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, polegające na przyjęciu, jakoby Wnioskodawca z chwilą nabycia obywatelstwa obcego utracił obywatelstwo polskie, jako nie podlegający już wówczas powszechnemu obowiązkowi wojskowemu w skutek uzyskania zwolnienia z tego obowiązku; miałoby to potwierdzać zaświadczenie z 8 listopada 1949 r., wydane przez Wojsko Polskie Komendę Uzupełnień (...), nr (...) o treści "Ministerstwo Obrony Narodowej nie stawiają przeszkód ob. G. J. (...) na wyjazd za granicę do państwa (...),

- art. 75 i 110 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46), poprzez przyjęcie, że wpis w zaświadczeniu z 8 listopada 1949 r. oznaczał faktyczne zwolnienie Wnioskodawcy z powszechnego obowiązku wojskowego,

- art. 7, 77, 80 i 107 § 3 oraz art. 138 § 2 k.p.a., w następstwie błędnego ustalenia stanu faktycznego w sprawie; przyjęto - w sposób wykraczający poza zakres swobodnej oceny dowodów - że "władze wojskowe nie tylko wyraziły zgodę na wyjazd J. G. do (...), ale także zwolniły go od powszechnego obowiązku wojskowego w związku z ubieganiem się o nabycie obcego obywatelstwa".

Uzasadniając zarzuty podniesiono:

- zgodnie z art. 75 ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1950 r. "mężczyźni, podlegający powszechnemu obowiązkowi wojskowemu, i kobiety, przeznaczone do pomocniczej służby wojskowej, obowiązani są na wyjazd i pobyt za granicą uzyskać zezwolenia władz wojskowych"; był to jeden z obowiązków ustawowych, nakładanych na osoby, które zamierzały wyjechać na stałe za granicę; nie miało to jednak nic wspólnego ze zwolnieniem z powszechnego obowiązku wojskowego; ustawa wyraźnie przewidywała, na kim spoczywa powszechny obowiązek wojskowy i kto jest od tego obowiązku zwolniony; osoby, które wyjechały na stałe za granicę także były objęte powszechnym obowiązkiem wojskowy; ustawa przewidywała - w odniesieniu do osób przebywających za granicą bez wymaganego zezwolenia (art. 75 ustawy) - możliwość pozbawienia ich obywatelstwa w odrębnym trybie (art. 111 ustawy),

- zezwolenie władz wojskowych na wyjazd za granicę i zwolnienie z powszechnego obowiązku wojskowego były zupełnie innymi, odrębnie uregulowanymi instytucjami prawnymi; w pierwszym przypadku osoba ubiegająca się na wyjazd z Polski uzyskiwała formalną na to zgodę i nie musiała obawiać się konsekwencji, wynikających z art. 111 ustawy; w drugim przestała podlegać ściśle określonym ustawowym obowiązkom, wynikającym z podlegania powszechnemu obowiązkowi wojskowemu,

- w aktach sprawy nie ma dowodów, jakoby Wnioskodawca - przed wyjazdem z Polski i nabyciem obywatelstwa obcego - został zwolniony z powszechnego obowiązku wojskowego; w momencie wyjazdu z Polski jego stosunek do służby wojskowej został uregulowany; Wnioskodawca wyjechał z Polski, jako polski obywatel,

- wykraczającą poza zakres swobodnej oceny dowodów jest ocena: "władze wojskowe nie tylko wyraziły zgodę na wyjazd Y.G. do (...) ale także zwolniły go od powszechnego obowiązku wojskowego w związku z ubieganiem się o nabycie obcego obywatelstwa"; już z samej treści zaświadczenia wynika, że wymieniona jednostka organizacyjna wyraża zgodę na wyjazd Wnioskodawcy za granicę a nie zwalnia go z powszechnego obowiązku wojskowego,

- dokonując oceny organ odwoławczy nie ustalił, czy "Wojsko Polskie Rejonowa Komenda Uzupełnień" posiadało upoważnienie Ministra Obrony Narodowej, wydane w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej, do wydawania zwolnień z powszechnego obowiązku wojskowego; owe Biuro Wojskowe nie było ani jednostką administracji publicznej ani właściwą władzą wojskową, upoważnioną do orzekania w kwestii zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego,

- organ nie ustalił również przepisów, regulujących procedury związanej ze zwolnieniem z powszechnego obowiązku wojskowego,

- wskazano, że tryb i formę zwolnienia z powszechnego obowiązku, na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów, regulowała ustawa o powszechnym obowiązku wojskowym z 1938 r. - w szczególności art. 10 i 11 - oraz przepisy rozporządzenia w sprawie wykonywania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym; przepisy tej ustawy i wydanego na jej podstawie rozporządzenia jednoznacznie wskazywały, że zarówno dla stwierdzenia faktu posiadania obcej przynależności państwowej danej osoby, jak i zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego, w trybie art. 10 pkt b ustawy z 1938 r., przewidziana była określona procedura, inicjowana bądź z urzędu bądź na prośbę zainteresowanego, która winna być zakończona rozstrzygnięciami właściwych władz; przy tym stwierdzenie faktu posiadania obcej przynależności danej osoby oraz zwolnienie jej od powszechnego obowiązku wojskowego były ze sobą bezpośrednio związane, chodź rozstrzygnięcie tych kwestii zarezerwowane były dla różnych władz (cywilnych i wojskowych); ze stosownych przepisów wynikało, że zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego musiało być stwierdzone dokumentem poświadczającym o zwolnieniu danej osoby od powszechnego obowiązku wojskowego,

- w trakcie prowadzonego postępowania administracyjnego nie ujawniono jakiegokolwiek dowodu (np. w postaci stosowanej decyzji, zapisów we właściwych rejestrach, czy też wykreśleń w ewidencji wojskowej), że w stosunku do Wnioskodawcy zostało wydane zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego; stąd nie było podstaw do przyjęcia, aby zaświadczenie z 8 listopada 1949 r. było dokumentem zwalniającym Wnioskodawcę z powszechnego obowiązku wojskowego; zarówno organ wystawiający to zaświadczenie jak również jego forma była niezgodna z przepisami, dotyczącymi zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego.

W odpowiedzi na skargę organ administracji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Uzasadnienie prawne

Sąd zważył, co następuje:

Skarga o wznowienie postępowania, jest zasadna. Jak trafnie wywiedziono w skardze, zachodziły przesłanki wznowienia, określone w art. 271 pkt 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Potwierdza to, załączony do skargi, odpis aktu zgonu Wnioskodawcy wraz z tłumaczeniem (k. 13 i 14). W sprawie bezspornie zachowano też termin na wniesienie wniosku o wznowienie postępowania, wobec treści art. 277 wskazanej ustawy. Skarżący bowiem uprawdopodobnił, że o fakcie wydania prawomocnego wyroku o sygn. akt IV SA/Wa 267/10, dotyczącego status obywatelstwa jego ojca, dowiedział się z pisma datowanego na 23 sierpnia 2017 r., skarga zaś wpłynęła do Sądu 27 września w 2017 r. W takiej sytuacji nie może mieć znaczenie w sprawie, kiedy powołane pismo zostało Skarżącemu doręczone ani dzień nadanie samej skargi - termin trzech miesięcy został zachowany.

Wobec wystąpienia przesłanek wznowienia postępowania Sąd uwzględnił skargę w danym zakresie i - wobec treści art. 282 § 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - uchylił prawomocny wyrok o sygn. akt IV SA/Wa 267/10 (pkt. 1 sentencji). W myśl art. 281 wskazanej ustawy połączono badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy po jej wznowieniu.

Ponownie rozpoznając sprawę w granicach wznowienia postępowania, wobec treści art. 282 § 1 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Sąd uznał, że skarga na decyzję w przedmiocie obywatelstwa wnioskodawcy jest zasadna.

Jak trafnie wywieziono w skardze organ odwoławczy - procedując w sprawie, wobec zarzutów odwołania, gdzie podnoszono jakoby Wnioskodawca nigdy nie zwracał się o zwolnienie ze służby wojskowej - przywołując zaświadczenia datowane na 8 listopada 1949 r. oraz z 10 sierpnia 1950 r. nie rozpoznał sprawy we wszystkich jej istotnych aspektach. Trafnie wywiedziono w skardze, że ówczesne przepisy, dotyczące obowiązku wojskowego, przewidywały odrębne procedury uzyskiwania dwu zezwoleń w różnych zakresach. Przetaczanie argumentacji skargi w tym zakresie byłoby bezzasadne, wobec ich uprzedniego szczegółowego zreferowania. Należy jedynie zauważyć, że - gdy chodzi o skutki prawne zdarzenia, potwierdzonego zaświadczeniem z 8 listopada 1949 r. - należy je oceniać w kontekście regulacji ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1938 r. nie zaś 1950 (argumentacja skargi) - jako aktu, obowiązującego na dany dzień. Zakreślała ona ewentualne skutki czynności podjętych w 1949 r. Niemniej - jak trafnie odnotowano w skardze - także przypisy ustawy z 1938 r. przewidywały odrębne procedury wydawanie zezwoleń w przedmiocie zwolnienia ze służby wojskowej oraz zgody na wyjazd osób nadal do niej zobowiązanych. Obie zawierały - w pewnych zakresach - odmienne reguły. Organ, orzekając w przedmiocie obywatelstwa Wnioskodawcy, nie miał tego w ogóle na uwadze. W treści uzasadnienia (przywołując zresztą tylko pismo jednostki organizacyjnej innego urzędu) nie odnosił się w ogóle do kwestii, dlaczego potwierdzone zaświadczeniami zezwolenie należy traktować jako zwolnienie z obowiązku wojskowego a nie zgodę na wyjazd,. Dla oceny tej kwestii konieczny było rozważenie:

- czy zachowana została procedura, wymagana dla zwolnienia ze służby wojskowej lub też dostępna dokumentacja archiwalna prowadzi do wniosku, że jej nie zachowano,

- o ile procedura nie została zachowana, wymaga oceny, czy orzekający organ mógł mieć kompetencje (czy - wobec zachowanej dokumentacji - kompetencji tej nie można wykluczyć) dla orzeczenia o zwolnieniu z obowiązku służby wojskowej i - wobec tego - dane orzeczenie należy rozumieć, jako zwolnienie w danym zakresie.

Dopiero w razie ustalenia, że w danej sprawie organ administracji wojskowej był uprawniony do orzekania w przedmiocie zwolnienia z obowiązku służby wojskowej (wydając zaświadczenie z 8 listopada 1949 r. bądź 10 sierpnia 1950 r.), a uchybienie stosownej procedurze (o ile miało miejsce) nie ma tego rodzaju charakteru, aby danego uzewnętrznienia aktu woli, w ten sposób nie można było rozumieć, uprawniona byłaby konstatacja o skutecznym zwolnieniu Wnioskodawcy ze służby wojskowej. Oceniając skutki ewentualnych uchybień procedurze organ powinien mieć na uwadze że Wnioskodawca, zamierzający na stałe wyjechać do (...) zdając książeczkę wojskową (nie zaś wyłącznie ją przedkładając) miał z pewnością intencję, aby zostać zwolnionym ze służby wojskowej w wojsku polskim. Z zachowanych dokumentów wynika bowiem jednoznacznie, co trafnie odnotował organ, że potwierdził on następnie na piśmie chęć opuszczenia Polski na stałe i nabycia obywatelstwa izraelskiego, zaś zdanie dokumentów wojskowych, umożliwiało wydanie zaświadczenia z 10 sierpnia 1950 r. Nie może więc budzić żadnych zastrzeżeń wobec tych uwarunkowań przyjęcie, że ewentualne zwolnienie go ze służby wojskowej, nawet gdyby nie przedłożył on formalnie stosownego wniosku, nie mogłoby być traktowane jako istotna wadliwość - niwecząca skutki danej czynności organu. Przy ocenie należy mieć na uwadze, że rozstrzygnięcia, które miałby skutkować zwolnieniem z obowiązku służby wojskowej, choć rodziły także pewne dodatkowe konsekwencje - w postaci utraty obywatelstwa (zdarzenie takie nie miałoby miejsca, o ile dana osoba byłaby nadal do służby zobowiązana) - oznaczało jednocześnie zdjęcie z obywatela państwa konkretnego obowiązku publicznego, którego niedopełnienie było zresztą zagrożone sankcją karną. Stosowne rozstrzygnięcie o zwolnieniu z obowiązku wojskowego kształtowało więc określone prawo po stronie konkretnej osoby. Mogła ona oczekiwać, że nie będą od niego egzekwowane konkretne obowiązki publiczne a tym bardziej stosowane sankcje, wobec ich niedopełnienia. Niedopuszczalne byłaby więc zacieśniająca interpretacja skutków prawnych, rozstrzygnięć organów administracji wojskowej. Przy ocenie ich skutków zasadne może być - w pewnych przypadkach - także odwołanie do stosowanej, ówcześnie praktyki. Chodzi bowiem o ocenę, czy w istocie określona osoba została zwolniona z pewnych obowiązków publicznoprawnych, co - jedynie ubocznie - rodziło skutki w kontekście utraty obywatelstwa (prawdopodobnie niepostrzeganego ówcześnie dla zainteresowanych wyjazdem, jako negatywne). Chybione są więc wywody skargi, jakoby fakt zwolnienia Wnioskodawcy ze służby wojskowej musiał być dowodzony poprzez ujawnienie określonej dokumentacji, z której wynikałoby, że Wnioskodawca został wykreślony ze stosownych rejestrów. Nie jest to niezbędne dla dowiedzenia, że zwolnienie zostało udzielone skutecznie. Istotne mogłoby być natomiast ujawnienie, że - mimo wydania zezwolenia, które miałoby potwierdzać zaświadczenie z 8 listopada 1949 r. czy 10 sierpnia 1950 r. (kwestię te organ ma wyjaśnić) - Wnioskodawca nadal figurował w stosownych rejestrach osób obowiązanych do służby wojskowej. Nie mogłoby to pozostawać bez znaczenia przy ocenie charakteru zezwolenia, potwierdzonego zaświadczeniem z 8 listopada 1949 r. a następnie z 10 sierpnia 1950 r.

Jak wskazano wcześniej, w rozpatrywanej sprawie, mimo podniesionego w odwołaniu zarzutu, organ II. instancji nie wyjaśnił, czy - w świetle obowiązujących wówczas regulacji - konkretne rozstrzygnięcie organu może być uznane za wywołujące skutki prawne w sferze zwolnienie z obowiązku służby wojskowej czy też należy je wyłącznie rozumieć jako zgodę na wyjazd za granicę danej osoby, nadal zobowiązanej - w świetle prawa - do służby wojskowej. Zagadnienie to nie było w ogóle przedmiotem oceny organów administracji, w kontekście uwarunkowań prawnych jak i faktycznych, funkcjonowania struktur administracji państwa (wojskowej jak i cywilnej) w danym okresie. W takiej sytuacji zajęcie stanowiska w tej kwestii przez Sąd byłoby przedwczesne. Prowadziłoby do naruszenia reguł kontroli legalności działania organów przez sądy administracyjne, badających legalność określonych rozstrzygnięć,. Samodzielnie nie rozpoznają one spraw, co do meritum, w zakresie, gdzie nie było to przedmiotem rozważań właściwych organów administracji.

Wobec powyższych uwag zasadne są zarzuty, skargi gdzie wywodzono naruszenie przepisów postępowania, w zakresie obowiązku wyjaśnienia sprawy w całym jej całokształcie. Natomiast przedwczesna byłaby ocena, czy doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego. Przy tym - gdy chodzi o ocena skutków prawnych zaświadczenia z 8 listopada 1949 r. - należy tego dokonać, w myśl ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1938 r., nie zaś - powołanej w skardze - ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z 1950 r., która weszła w życie dopiero z dniem 29 maja 1950 r. (art. 114). Nie sposób uznać, aby jej wejście w życie niweczyło skutki prawne czynności, dokonanych skutecznie na gruncie uprzednich regulacji - np. zgody na zwolnienie z obowiązku służby wojskowej.

Z przytoczonych wyżej przyczyn, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzeczono jak w pkt 2 sentencji. Koszty postępowania zasądzono, w pkt 3. sentencji, wyroku na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 § 2 ustawy w zw. z § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c i pkt 2 lit. b rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 z późn. zm.). Na koszty postępowania składają się kwoty: 100 zł uiszczone tytułem wpisu od skargi, 17 zł - opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i 480 zł - wynagrodzenia radcy prawnego.

Rozpatrując sprawę ponownie organ administracji uwzględni ocenę prawną, sformułowaną w niniejszym uzasadnieniu.