Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 3 marca 2008 r.
IV SA/Wa 21/08
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący Sędzia WSA: Anna Szymańska.
Sędziowie WSA: Wanda Zielińska-Baran, Asesor Tomasz Wykowski (spr.).
Protokolant: Marcin Lesner.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 marca 2008 r. sprawy ze skargi Jackoba Z. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 października 2007 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego
oddala skargę.
Uzasadnienie faktyczne
Zaskarżoną decyzją z dnia 29 października 2007 r. Nr (...) Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 30 listopada 2006 r. Nr (...), odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Jackoba Z., zwanego dalej "skarżącym", urodzonego w dniu 21 listopada 1947 r. w Jerozolimie, syna Zalmana i Chany.
W uzasadnieniu decyzji Minister wskazał, iż skarżący urodził się w dniu 21 listopada 1947 r. w Jerozolimie jako syn Zalmana i Chany Z.. W dniu 15 maja 1947 r. nabył obywatelstwo izraelskie. Obecnie legitymuje się paszportem izraelskim nr (...) wydanym na imię i nazwisko Jackob Z.. Dla stwierdzenia, czy skarżący posiada obecnie obywatelstwo polskie -zgodnie z wyrażoną w art. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 10, poz. 49 z późn. zm.) zasadą ciągłości obywatelstwa polskiego - niezbędne jest ustalenie, czy nabył on obywatelstwo polskie, oraz czy następnie nie nastąpiły zdarzenia, które przerwały ciągłość posiadania tego obywatelstwa. W dacie urodzenia się skarżącego obowiązywała ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P. Nr 7, poz. 44), zwana dalej "ustawą z 1920 r.". Zgodnie z art. 5 cyt. ustawy "przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca a dzieci nieślubne obywatelstwo matki". Oznacza to, że dzieci urodzone z rodziców pozostających w związku małżeńskim nabywały obywatelstwo polskie tylko, jeżeli ich ojciec takie obywatelstwo posiadał. W aktach sprawy znajduje się kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem polskiego paszportu ojca skarżącego - Zalmana Z., serii I nr (...), wydanego w dniu 18 czerwca 1935 r., do którego została wpisana jego żona Pani Chana Z.. Jednocześnie brak jest dowodów na utratę obywatelstwa polskiego przez Pana Zelmana Wolfa Z. do dnia urodzenia się skarżącego. Tym samym skarżący nabył obywatelstwo polskie na podstawie przepisu art. 4 pkt 1 związku z przepisem art. 5 cyt. ustawy z 1920 r. Rozważyć równocześnie należy, czy skarżący mógł utracić posiadane obywatelstwo polskie. Przepis art. 11 cyt. ustawy z 1920 r. stwierdzał, że utrata obywatelstwa polskiego przez osobę pełnoletnią następuje przez nabycie obcego obywatelstwa (pkt 1) oraz poprzez wstąpienie do służby wojskowej lub przyjęcie urzędu publicznego w państwie obcym (pkt 2). Zgodnie z art. 13 cyt. ustawy z 1920 r. nadanie i utrata obywatelstwa polskiego - jeżeli inaczej nie zastrzega postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych - rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie oraz na jego dzieci w wieku do 18 lat. Przepis ten był z jednej strony wyrazem jednolitości obywatelstwa małżonków i ich małoletnich dzieci, z drugiej zaś - wyrazem zasady nierówności praw kobiet i mężczyzn, powszechnie wówczas przyjętej w ustawodawstwie większości państw świata. Jak wynika z powyższego utrata obywatelstwa polskiego przez żonę i dzieci miały charakter pochodny tzn., że żona i dzieci nie musiały odpowiadać warunkom wymaganym przez poszczególne przepisy, ważne było, że spełniał je mąż lub ojciec. Oznacza to, że małoletni nie mógł sam utracić obywatelstwa polskiego. Tracił obywatelstwo polskie, gdy utracił to obywatelstwo jego ojciec. Zatem mając na uwadze, iż w czasie obowiązywania ustawy o obywatelstwie Państwa Polskim - tj. do dnia 19 stycznia 1951 r., skarżący był małoletni, to mógł utracić obywatelstwo polskie wyłącznie ze swoim ojcem. Punkt 1 art. 11 ustawy z 1920 r. stwierdzał, że utrata obywatelstwa polskiego przez osobę pełnoletnią następuje przez nabycie obcego obywatelstwa. W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości, że ojciec skarżącego nabył w dniu 15 maja 1948 r. obywatelstwo izraelskie (poświadczenie nabycia obywatelstwa izraelskiego w aktach sprawy). Przywołany przepis art. 11 cyt. ustawy zawierał jeden wyjątek, tzn. osoby zobowiązane do czynnej służby wojskowej w Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami, mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, w przeciwnym razie nie przestawały być uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich). Kwestię, które osoby obowiązane były do czynnej służby wojskowej, należy oceniać według przepisów normujących wówczas sprawy powszechnego obowiązku wojskowego - tzn. z: ustawą z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku służby wojskowej (Dz. U. Nr 61, poz. 609) - obowiązywała do dnia 1 września 1938 r., ustawą z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 z późn. zm.) - obowiązywała do dnia 29 maja 1950 r., ustawą z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46) -weszła w życie z dniem 29 maja 1950 r. Zgodnie z cyt. ustawą z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku służby wojskowej obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 17 lat do końca roku kalendarzowego, w którym kończyli 50 lat. Na podstawie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 17 lat do końca roku kalendarzowego, w którym kończyli 60 lat. Natomiast na podstawie cyt. ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni w wieku od 18 do 50 roku życia włącznie. Obywatele polscy podlegający obowiązkowi wojskowemu w zakresie unormowanym w powyższych ustawach tracili obywatelstwo polskie na skutek nabycia obcego dopiero po zwolnieniu ich z obowiązku wojskowego. Z dniem nabycia obywatelstwa izraelskiego - tzn. z dniem 15 maja 1948 r., ojciec skarżącego, urodzony 16 sierpnia 1900 r., zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi służby wojskowej w Polsce podlegał obowiązkowi wojskowemu i zgodnie art. 11 pkt 1 cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego - nie przestał być uważany wobec Państwa Polskiego za obywatela polskiego - tj. nie utracił obywatelstwa polskiego przez nabycie obywatelstwa izraelskiego, a wraz z nim obywatelstwa tego nie utracił jego małoletni wówczas syn Jackob, który również nabył w dniu 15 maja 1948 r. obywatelstwo izraelskie. Jednakże w dniu 29 maja 1950 r. weszła w życie cyt. ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, która skracała okres podlegania obowiązkowi wojskowemu do 50 roku życia włącznie (przepis art. 9 cyt. ustawy). Z dniem 16 sierpnia 1950 r. ojciec skarżącego ukończył 50 lat i z tym dniem zgodnie z przywołaną ustawą, przestał podlegać obowiązkowi wojskowemu. Tym samym utracił obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 ustawy z 1920 r. z dniem 16 sierpnia 1950 r. - tzn. z dniem zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego. Na podstawie art. 13 ustawy, tj. w sposób pochodny, utracił obywatelstwo polskie skarżący.
W skardze na decyzję Ministra skarżący podniósł, iż wydano ją z naruszeniem art. 11 ustawy z 1920 r. Datą, którą należy uwzględniać przy ocenie tego, czy ojciec skarżącego - w związku z nabyciem obywatelstwa izraelskiego - utracił obywatelstwo polskie, jest wyłącznie data nabycia przez niego obywatelstwa izraelskiego, tj. dzień 15 maja 1948 r. W dniu tym ojciec skarżącego podlegał według prawa polskiego obowiązkowi wojskowemu, stąd nie utracił obywatelstwa polskiego ani on ani w sposób pochodny jego syn, czyli skarżący.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko w sprawie.
Uzasadnienie prawne
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.
Sąd rozpoznał skargę na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z racji sprawowania wymiaru sprawiedliwości, polegającego na kontrolowaniu działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem (art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych - Dz. U. z dnia 20 września 2002 r, Nr 153, poz. 1269). Kontrola ta obejmuje m.in. orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne (art. 3 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 - zwanej dalej "p.p.s.a.").
Biorąc pod uwagę powyższe kryterium należy uznać, że skarga nie jest zasadna, albowiem zaskarżone rozstrzygnięcie nie narusza prawa.
Zgodnie z treścią art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Odmowa stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty następuje w drodze decyzji administracyjnej. Stwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego następuje w formie decyzji o charakterze deklaratoryjnym, zwanej "poświadczeniem posiadania obywatelstwa polskiego" lub "poświadczeniem utraty obywatelstwa polskiego". W sytuacji, gdy organ w wyniku przeprowadzonego postępowania administracyjnego, ustali brak podstaw do stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub stwierdzenia jego utraty, o które strona wnosiła, to wydaje decyzję odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa lub odmawiającą stwierdzenia jego utraty z podaniem w uzasadnieniu przyczyny.
Podstawą materialnoprawną zaskarżonej decyzji jest art. 11 i 13 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 z późn. zm.), w wersji uwzględniającej zmiany art. 11 i 13 wynikające z rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 3 grudnia 1932 r. w sprawie zmiany ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. z 1932 r. Nr 109, poz. 896). Zgodnie z art. 11 pkt 1 powołanej ustawy, utrata obywatelstwa polskiego następuje przez nabycie obcego obywatelstwa. Jednocześnie artykuł ten stanowi, że osoby, obowiązane do czynnej służby wojskowej, nabyć mogą obywatelstwo obce nie inaczej, jak po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie wobec Państwa Polskiego nie przestaną być uważane za obywateli polskich. Natomiast art. 13 powołanej ustawy stanowi, że nabycie i utrata obywatelstwa polskiego, o ile inaczej nie zastrzeżono w akcie nadania lub w orzeczeniu o utracie obywatelstwa, rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskie, tudzież na jego dzieci, w wieku do lat 18.
Bezsporne jest, że ojciec skarżącego Zalman Wolf Zilberstein, urodzony w dniu 16 sierpnia 1900 r. był obywatelem polskim a w maju 1948 r. uzyskał obywatelstwo izraelskie. Nigdy nie występował do właściwych władz polskich o uzyskanie zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, ani takiej zgody w inny sposób nie uzyskał. Nabywając obywatelstwo izraelskie w 1948 r. miał 48 lat i zgodnie z art. 88 ustawy z dnia 23 maja 1924 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, nie mając ukończonych 50 lat podlegał powszechnemu obowiązkowi wojskowemu. Nie mając zwolnienia od tego obowiązku, mimo nabycia obcego obywatelstwa, nadal wobec Państwa Polskiego uważany był za obywatela polskiego. W konsekwencji powyższego taki sam status posiadał jego syn.
W dniu 29 maja 1950 r. weszła jednakże w życie ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, która w art. 9 ust. 1 stanowiła, że powszechnemu obowiązkowi wojskowemu podlegają mężczyźni - obywatele polscy - w wieku od 18 do 50 lat życia włącznie. Z dniem 16 sierpnia 1950 r. ojciec skarżącego ukończył 50 lat i z tym dniem przestał podlegać obowiązkowi wojskowemu. W tej sytuacji, z tą datą, mając nabyte od 1948 r. obywatelstwo izraelskie, na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z 1920 r. utracił z mocy prawa obywatelstwo polskie. Powyższy fakt wpłynął bezpośrednio na sytuację prawną skarżącego, który na podstawie art. 5 ustawy z 1920 r. nabył obywatelstwo polskie od ojca. W konsekwencji związania statusu obywatelskiego skarżącego ze statusem obywatelskim jego ojca - w dniu 16 sierpnia 1950 r. na skarżącego, mającego niecałe 3 lata, rozciągnięty został, na podstawie art. 13 ustawy z 1920 r. skutek prawny w postaci utraty obywatelstwa polskiego przez Zalmana Z.
Sąd uznaje zatem za prawidłową wykładnię art. 11 pkt 1 ustawy z 1920, dokonaną przez Ministra. Z art. 11 pkt 1 ustawy wynikała zasada, iż nabycie obywatelstwa obcego pociągało za sobą automatycznie skutek w postaci utraty obywatelstwa polskiego. Odstępstwo od tej zasady uczyniono w odniesieniu do mężczyzn podlegających obowiązkowi wojskowemu według polskiego prawa. Podległość temu obowiązkowi była jedynym uzasadnieniem istnienia tego wyjątku. Wychodząc z tego założenia należy przyjmować, iż zwolnienie ze wskazanego wyżej obowiązku po dacie nabycia obywatelstwa obcego pociągało za sobą brak przesłanek do dalszego stosowania odstępstwa od zasady utraty obywatelstwa polskiego wskutek nabycia obywatelstwa obcego. Nie niweczy tej konstrukcji fakt niepokrywania się daty nabycia obywatelstwa obcego (wcześniejszej) z datą utraty obywatelstwa polskiego (późniejszej). Z racji wskazanych powyżej uzasadnionym jest bowiem wywodzenie z treści art. 11 pkt 1 ustawy z 1920 r., w odniesieniu do osób, które podlegając polskiemu obowiązkowi wojskowemu, nabyły obywatelstwo obce, skutku zawieszającego, polegającego na tym, iż osoby te nie tracą obywatelstwa polskiego w okresie podlegania obowiązkowi, niemniej tracą je z dniem jego ustania.
Z tej racji Sąd oddalił skargę na podstawie art. 151 p.p.s.a.
