Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 30 listopada 2006 r.
IV SA/Wa 1632/06
TEZA nieoceniana co do aktualności
Przymusowe wcielenie do służby wojskowej lub faktyczny, obiektywny brak możliwości uzyskania zgody właściwego organu (np. w związku z działaniami wojennymi lub okupacją) może wyłączyć stosowanie przepisów przewidujących utratę obywatelstwa w związku ze służbą w obcej armii.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia WSA Krystyna Napiórkowska (spr.).
Sędziowie WSA: Małgorzata Małaszewska-Litwiniec, Asesor Aneta Opyrchał.
Protokolant: Marcin Lesner.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2006 r. sprawy ze skargi Mordechaia H. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 5 czerwca 2006 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego:
oddala skargę.
Uzasadnienie faktyczne
Zaskarżoną decyzją z dnia 5 czerwca 2006 r. Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, na zasadzie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymał w mocy decyzję Wojewody Śląskiego z dnia 17 października 2005 r., odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Mordechaia H.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców stwierdził, iż odmowa stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Mordechaia H. wynika z faktu, iż podjął on służbę wojskową w Armii Izraelskiej bez wymaganego zezwolenia.
W sprawie ustalono, iż Mordechai H. urodził się w dniu 9 kwietnia 1923 r. w miejscowości S., powiat C. W czasie II wojny światowej przebywał w B., a następnie na Syberii i w Azji Centralnej. Po zakończeniu działań wojennych skarżący powrócił do Polski. W dniu 15 września 1947 r. w Ambasadzie Polskiej w Pradze otrzymał paszport emigracyjny, którego ważność została przedłużona w sierpniu 1948 r. Następnie wyjechał na pobyt stały do Izraela i w dniu 8 stycznia 1949 r. uzyskał obywatelstwo tego państwa. W tym samym roku skarżący został powołany do czynnej służby wojskowej w Armii Izraelskiej, gdzie służył do 1950 r. Skarżący nie uzyskał wymaganego zezwolenia władzy wojewódzkiej na podjęcie służby w obcej armii, w związku z czym - w ocenie organu - zachodziły przesłanki utraty przez skarżącego obywatelstwa polskiego wskazane w art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.), mającej zastosowanie w sprawie z uwagi na czas wystąpienia zdarzeń rodzących skutki prawne. Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wskazał jednocześnie, że przepisy art. 11 cytowanej ustawy przewidywały możliwość odbycia służby wojskowej w armiach obcych przez obywateli polskich, jednak wymagało to wystąpienia do odpowiednich władz polskich o udzielenie zezwolenia na odbycie takiej służby.
Odnosząc się do zarzutów zawartych w odwołaniu, iż paszport emigracyjny Mordechaia H. do dnia 15 września 1949 r. zachowywał termin ważności, co stanowiło dowód posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego, organ odwoławczy stwierdził, iż bezsprzecznie paszport wydany skarżącemu przez władze polskie w dniu 15 września 1947 r. potwierdzał posiadanie obywatelstwa polskiego w dniu jego wydania, a następnie w dacie przedłużenia jego ważności w sierpniu 1948 r. Bezsprzecznym jest jednak również fakt, iż skarżący w 1949 r., po uprzednim nabyciu obywatelstwa Państwa Izrael, wstąpił do służby w wojsku izraelskim bez wymaganego zezwolenia odpowiednich władz. Oznacza to, że w dacie wstąpienia do wojska obcego skarżący utracił obywatelstwo polskie z mocy przepisu art. 11 pkt 2 wyżej cytowanej ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, co uzasadnia odmowę stwierdzenia posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego.
W skardze na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców Mordechai H. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi skarżący wskazał, że poza rozważaniem organu pozostały fakty związane z datą ważności paszportu polskiego, w tym jego przedłużenia w 1948 r. do dnia 15 września 1949 r. Zdaniem skarżącego, jeżeli w 1949 r. posiadał on ważny paszport polski, to także posiadał obywatelstwo polskie. Dodatkowo skarżący podniósł, że obowiązek wojskowy, w rozumieniu prawa polskiego, ustał wobec niego z upływem 60 roku życia, a zatem dopiero w 1983 r. Organ odwoławczy, zdaniem skarżącego, nie rozpoznał w całości i nie poddał ocenie merytorycznej treści zarzutów zawartych w odwołaniu, czym naruszył treść art. 107, art. 136 i art. 138 k.p.a. Ponadto, brak decyzji organu polskiego o utracie obywatelstwa polskiego w 1949 r. również - zdaniem skarżącego - skutkuje tym, że wadliwe jest ustalenie organu odwoławczego oraz organu pierwszej instancji, iż utracił on obywatelstwo polskie w 1949 r.
W odpowiedzi na skargę Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.
Uzasadnienie prawne
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z treścią art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania.
Rozpatrywana pod tym względem skarga nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja nie narusza prawa.
Organ orzekający w sprawie słusznie przyjął, iż dla oceny kwestii aktualnego posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego należy się odwołać do regulacji normujących tę materię w okresie, gdy uzyskał on obywatelstwo izraelskie, a następnie został powołany do służby wojskowej. W sprawie należało więc rozważyć, czy posiadający wcześniej obywatelstwo polskie Mordechai H. utracił obywatelstwo w świetle brzmienia art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.), zwanej dalej ustawą.
Organ administracji w tym zakresie prawidłowo ocenił starannie zebrany w sprawie materiał dowodowy (ustalenia faktyczne w sprawie nie są sporne) oraz podjął rozstrzygnięcie stosując właściwe normy prawa materialnego mające zastosowanie w sprawie. W szczególności poprawne jest stanowisko organu orzekającego, iż z uwagi na podleganie skarżącego czynnej służbie wojskowej w Polsce nie utracił on obywatelstwa polskiego na skutek uzyskania obywatelstwa izraelskiego, co wynika z treści art. 11 zdanie in fine ustawy. Organ orzekający w sprawie trafnie bowiem uznał, iż utrata obywatelstwa polskiego w rozpatrywanym przypadku spowodowana była wstąpieniem skarżącego do służby wojskowej w obcym państwie bez zgody właściwego wojewody, o której mowa w art. 11 pkt 2 cytowanej ustawy.
Należy jednocześnie wskazać, że Sąd podziela stanowisko prezentowane w doktrynie, iż przymusowe wcielenie do służby wojskowej lub faktyczny, obiektywny brak możliwości uzyskania zgody właściwego organu (np. w związku z działaniami wojennymi lub okupacją) może wyłączyć stosowanie przepisów przewidujących utratę obywatelstwa w związku ze służbą w obcej armii. Jednak w rozpatrywanej sprawie wskazane sytuacje nie miały miejsca.
Przede wszystkim należy zauważyć, iż skarżący dobrowolnie w dniu 8 stycznia 1949 r. przyjął obywatelstwo izraelskie, z czym wiązał się obowiązek służby wojskowej w Armii Izraelskiej. W tej sytuacji, w ocenie Sądu, nie można przyjąć, iż wcielenie do obcej armii nastąpiło wbrew woli skarżącego. Było ono następstwem podjętej decyzji o przyjęciu obywatelstwa państwa obcego, z czym wiązały się równocześnie określone obowiązki. Materiał dowodowy i treść zaskarżonej decyzji potwierdza również, iż skarżący nie próbował występować o zezwolenie na podjęcie służby wojskowej w państwie obcym. Należy wskazać, iż istotą wprowadzenia obowiązku uzyskiwania zgody (w przeciwieństwie do dokonywania zgłoszeń o charakterze rejestracyjnym) jest to, iż możliwość realizacji określonych działań (np. podjęcia służby wojskowej) ograniczona jest prerogatywą organu władzy publicznej.
Podjęcie służby wojskowej w określonym państwie wiązało się z obowiązkiem bezwzględnej lojalności wobec władz wojskowych tego państwa. Ustawodawca, uwzględniając sytuację, iż Polska może znaleźć się w stanie konfliktu zbrojnego z innymi państwami, ograniczył poprzez regulacje art. 11 pkt 2 ustawy przypadki, gdy obywatel polski zobowiązany do lojalności wobec państwa swego obywatelstwa służy w siłach zbrojnych państwa będącego w konflikcie z Polską. Eliminowaniu takiej sytuacji mógł służyć mechanizm reglamentacji podejmowania służby wojskowej w państwach obcych. Naruszenie tego sytemu (podjęcie służby bez zezwolenia) powodowało utratę obywatelstwa polskiego, co generalnie eliminowało sytuację pozostawania osób, w razie ewentualnego konfliktu, w sytuacji sprzeczności pomiędzy lojalnością względem Polski oraz kraju, w którym podjęły służbę wojskową.
Należy jednocześnie podzielić stanowisko organu zawarte w zaskarżonej decyzji, iż wydanie skarżącemu przez władze polskie w dniu 15 września 1947 r. paszportu potwierdzał fakt posiadania przez skarżącego obywatelstwa polskiego w dniu jego wydania, a następnie w dacie przedłużenia jego ważności. Wstąpienie jednak przez skarżącego w 1949 r. do służby w wojsku izraelskim, po uprzednim nabyciu obywatelstwa państwa Izrael, bez wymaganej zgody oznaczało utratę obywatelstwa polskiego z mocy przepisu art. 11 pkt 2 ustawy.
Odnosząc się do zarzutu zgłoszonego przez pełnomocnika na rozprawie sądowej w dniu 30 listopada 2006 r. należy uznać, iż fakt pełnienia przez skarżącego w okresie od 1993 do 1996 r. funkcji w Radzie Narodowej Banku "P." S.A. nie ma znaczenia w niniejszej sprawie, bowiem przepis art. 4 pkt 5 ww. ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r., na który powołała się strona skarżąca, stosownie do treści art. 17 i art. 19 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25), z dniem 19 stycznia 1951 r. przestał obowiązywać.
Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.
Tekst orzeczenia pochodzi ze zbiorów sądów administracyjnych.
