LEX nr 1152060
Wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 9 września 2011 r.
II OSK 1820/10
TEZA aktualna
1. Nie można przyjąć, by o tym, czy dana osoba wstąpiła do służby wojskowej w innym kraju, przesądzać mogła jedynie treść lub wykładnia przepisów prawa państwa trzeciego. Gdyby bowiem uznać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowiło o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, to ustanowiony w ustawie z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania.
2. Interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym), z tym jednakże zastrzeżeniem, że podleganie przez daną osobę obowiązkom wojskowym w państwie trzecim w formie nieznanej prawu polskiemu nie wyłącza możliwości stwierdzenia utraty przez nią obywatelstwa.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia NSA Anna Łuczaj.
Sędziowie: NSA Małgorzata Dałkowska-Szary, del. WSA Mirosława Pindelska (spr.).
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 9 września 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Z. I. L. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 czerwca 2010 r. sygn. akt IV SA/Wa 679/10 w sprawie ze skargi Z. I. L. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2010 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie faktyczne
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 7 czerwca 2010 r., sygn. akt IV SA/Wa 679/10, oddalił skargę Z. I. L. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2010 r. nr DOiR.I.627/818/10/MS w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Zaskarżoną decyzją utrzymano w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) lutego 2010 r. nr (...) odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego.
W uzasadnieniu organ ustalając stan faktyczny stwierdził, że wnioskodawca urodził się (...) 1951 r. w T. (Izrael) jako syn P. i N. Z dniem urodzenia nabył obywatelstwo izraelskie i obecnie zamieszkuje w Izraelu oraz legitymuje się paszportem izraelskim, wydanym na imię i nazwisko Z. I. L.
Organ wskazał, że dla stwierdzenia czy ww. posiada obywatelstwo polskie, zgodnie z wynikającą z art. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 z późn. zm.) zasadą ciągłości obywatelstwa polskiego, niezbędne było ustalenie, czy nabył on obywatelstwo polskie i nie utracił go do dnia wydania decyzji. Zdaniem Ministra decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia mają przepisy ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25) w brzmieniu obowiązującym w dniu (...) 1951 r. tj. w dniu urodzenia się skarżącego. Powołując się na przepisy ww. ustawy organ stwierdził, że skarżący mógł nabyć obywatelstwo polskie z mocy prawa, gdyby w dacie jego urodzenia obywatelstwo to posiadało przynajmniej jedno z jego rodziców. Dla rozstrzygnięcia czy rodzice wnioskodawcy posiadali obywatelstwo polskie i nie utracili go do dnia narodzin syna zastosowanie, zdaniem organu, będą miały przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 z późn. zm.), która obowiązywała w dacie zaistnienia zdarzeń mających znaczenie dla nabycia oraz utraty obywatelstwa polskiego przez P. L. i Ninę.
Organ ustalił na podstawie dokumentu obozowego - arkusza personalnego więźnia nadesłanego przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, że P. L. urodził się (...) 1923 r. w m. P., jako P. I. L. W dokumencie tym wskazano, że był on wówczas obywatelem polskim. W czasie wojny ojciec skarżącego przebywał w obozach koncentracyjnych a po wyzwoleniu znalazł się we Włoszech skąd wyjechał na stałe na terytorium obecnego państwa Izrael. Z dniem 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo izraelskie.
Organ wskazał, że zgodnie z art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. utrata obywatelstwa polskiego następowała przez nabycie obywatelstwa obcego, a także przez przyjęcie urzędu publicznego lub poprzez wstąpienie do służby wojskowej w wojsku obcym bez zgody odpowiedniego organu. Utrata obywatelstwa polskiego przez nabycie obywatelstwa obcego nie następowała jednak w przypadku osób zobowiązanych do czynnej służby wojskowej w Polsce - osoby te mogły nabyć obywatelstwo obce dopiero po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego. W przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich.
Zdaniem organu, zgodnie z obowiązującą w chwili nabycia przez ojca skarżącego obywatelstwa izraelskiego ustawą z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 z późn. zm.), obowiązek wojskowy ciążył na mężczyznach do ukończenia 60 roku życia. Ojciec skarżącego w dacie nabycia obywatelstwa izraelskiego podlegał zatem obowiązkowi wojskowemu. Temu obowiązkowi podlegał również na podstawie przepisów późniejszej ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym. W związku z powyższym organ stwierdził, że P. L. mógł utracić obywatelstwo polskie dopiero po uzyskaniu zwolnienia z powszechnego obowiązku wojskowego, a skoro brak jest dowodów na uzyskanie takiego zwolnienia to uznać należy, że nabycie przez niego obywatelstwa izraelskiego nie skutkowało utratą obywatelstwa polskiego. Z przedłożonego jednak w trakcie postępowania przez stronę oficjalnego zaświadczenia Wojska Obrony Izraela o obowiązkowej służbie w rezerwie z dnia 27 grudnia 2007 r. wynika, że P. L. należał od dnia 3 listopada 1949 r. do dnia 26 sierpnia 1979 r. do sił rezerwowych na mocy ustawy o służbie obronnej (wersja jednolita) 5746 - 1986, nakładającej na każdego obywatela lub stałego mieszkańca państwa Izrael obowiązek służby. W ocenie organu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. nie zawęża przesłanki wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym do odbycia szczególnego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym do czynnej służby wojskowej - należy zatem przyjąć, że każde wstąpienie do tej służby, na które obywatel polski nie otrzymał zezwolenia, bez względu na rodzaj służby rodzi konsekwencje w postaci utraty mocy prawa obywatelstwa polskiego na mocy tego przepisu.
W związku z powyższym organ stwierdził, że ojciec skarżącego utracił obywatelstwo polskie z dniem wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, tj. 3 listopada 1949 r., spełniając tym samym jedną z przesłanek utraty obywatelstwa polskiego wymienioną w art. 11 ust. 2 ww. ustawy. Oznacza to, że nie posiadał on tego obywatelstwa w dacie narodzin syna Z. I. L. Jednocześnie organ wskazał, że nie rozważał statusu obywatelstwa polskiego matki wnioskodawcy - N., z uwagi na brak jakichkolwiek dowodów w tym zakresie.
Mając powyższe na uwadze organ stwierdził, że brak jest podstaw do uznania, że Z. I. L. nabył przez urodzenie z rodziców lub jednego z nich, obywatelstwo polskie na podstawie ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim.
W skardze na powyższą decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Z. I. L. wniósł o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji oraz utrzymanej nią w mocy decyzji organu I instancji. Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie art. 11 ust. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że rejestracja w wojsku w państwie obcym powoduje utratę polskiego obywatelstwa oraz naruszenie art. 7 i 77 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm., dalej: k.p.a.) poprzez nieustalenie przepisów prawa Izraela regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej i zasady powoływania do nich i ich odbycia, wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela i ich zakresu pojęciowego, a w konsekwencji nie ustalenie, czy zapisanie do służby rezerwowej w Wojsku Izraela łączyło się z przyjęciem przez skarżącego określonych obowiązków wojskowych powodujących z mocy art. 11 ust. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. utratę obywatelstwa polskiego.
W odpowiedzi na skargę Minister wniósł o jej oddalenie podtrzymując swoje stanowisko w sprawie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w uzasadnieniu przywołanego na wstępie wyroku wskazał, że organ prawidłowo ustalił, iż ojciec skarżącego posiadał obywatelstwo polskie i utracił je na skutek wstąpienia do służby wojskowej w państwie Izrael bez zgody właściwego wojewody (Komisarza Rządu m.st. Warszawy) wyrażonej, w przypadkach zamiaru wstąpienia do obcej służby wojskowej, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu, czyli na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r. Sąd podzielił przy tym argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji i podkreślił, że prezentowane przez organ stanowisko jest zgodne z utrwalonym w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W związku z powyższym Sąd stwierdził, podkreślając, iż nie badano w sprawie okoliczności posiadania obywatelstwa polskiego przez matkę skarżącego w dacie jego narodzin, gdyż na okoliczność tę skarżący się nie powołał i nie przedłożył w tym zakresie żadnych dowodów, że skoro w dacie narodzin skarżącego żadne z jego rodziców nie posiadało obywatelstwa polskiego, nie nabył on tego obywatelstwa na podstawie art. 9 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim z 1951 r.
Odnośnie zarzutu naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego Sąd wskazał, że organy prowadzące postępowanie dokonały zebrania materiału dowodowego w sposób wyczerpujący i słusznie uznały, iż do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wystarczające i miarodajne są przepisy prawa polskiego. Odnośnie natomiast wniosków dowodowych sformułowanych w skardze Sąd wskazał, że skorzystał z fakultatywnej możliwości dopuszczenia dowodów z żądanych przez skarżącego dokumentów i w efekcie, mając na uwadze motywy rozstrzygnięcia, uznał ich przeprowadzenie za zbędne, a zarazem nadmiernie przedłużające postępowanie w sprawie.
Skargą kasacyjną Z. I. L. zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie:
1)art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) przez to, iż Sąd I instancji zaniechał dokonania kontroli zaskarżonej decyzji, pomimo wydania jej z naruszeniem art. 7 , 77 , 107 i 138 § 2 k.p.a.
2) art. 3 § 1 i 2, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151, a także art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm., dalej: p.p.s.a.) ponieważ Sąd I instancji błędnie ustalił stan faktyczny w sprawie nie uwzględniając naruszenia wskazanych przepisów k.p.a. i oddalił skargę na decyzję organu odwoławczego zamiast uchylić tę decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji,
3)art. 106 § 3 p.p.s.a. poprzez nie uwzględnienie złożonego w trakcie postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego wniosku dowodowego zmierzającego do ustalenia Prawa o służbie obronnej Izraela według stanu prawnego na dzień 3 listopada 1949 r. oraz wykładni prawa i praktyki Izraela w zakresie powoływania, odbywania i wydawania zaświadczeń z Wojska Obrony Izraela w odniesieniu do wszystkich rodzajów służby i ich zakresu pojęciowego, w sytuacji gdy ten dowód był niezbędny do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,
4) art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie z 1920 r. oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym przez błędną wykładnię tych przepisów i niewłaściwe ich zastosowanie polegające na tym, że Sąd I.instancji utożsamił przymusowe zapisanie (zarejestrowanie) do sił rezerwy w Izraelu z wstąpieniem do służby wojskowej państwie obcym pomimo tego, że brak było podstaw do przyjęcia, że ojciec skarżącej przyjął faktycznie określone obowiązki w obcym wojsku, a zwłaszcza, że uczynił to dobrowolnie.
Naruszenia te, zdaniem skarżącego, miały istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, gdyż w ich wyniku doszło do oddalenia skargi przez Sąd I instancji.
W związku z powyższym wniesiono o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz zaskarżonej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia (...) marca 2010 r. oraz utrzymanej nią w mocy decyzji Wojewody Mazowieckiego z dnia (...) lutego 2010 r., a także o zasądzenie kosztów postępowania według przepisanych norm.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że z zaświadczenia Wojska Obrony Izraela wynika, iż przynależność do służby rezerwowej w Izraelu można rozumieć w dwojaki sposób - jako formalne zarejestrowanie bądź faktyczne wykonywanie w ramach tej służby określonych obowiązków, a ponadto, że każdy obywatel lub osoba posiadająca prawo pobytu w Izraelu, która nie zostanie powołana do odbycia służby zasadniczej, jest zaliczana w poczet sił rezerwy. Podleganie służbie wojskowej bądź też zapisanie do rejestrów wojskowych nie jest równoznaczne ze wstąpieniem bądź też przyjęciem określonych obowiązków wojskowych. Powołując się na orzecznictwo NSA, wskazano, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska, wiążące się z przyjęciem określonych obowiązków w tym wojsku i podleganie obcym władzom wojskowym. Z wykładni celowościowej art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie z 1920 r. wynika także, iż jedynie dobrowolne wstąpienie przez obywatela polskiego do służby wojskowej w państwie obcym bez uzyskania zgody właściwych organów polskich powodowało utratę obywatelstwa polskiego na podstawie tego przepisu. Ponadto, zdaniem skarżącego, przy dokonywaniu wykładni ww. przepisu nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych - przepisy obce mogą bowiem przewidywać rodzaje służby wojskowej oraz tryby podjęcia tej służby nieznane ustawom polskim. W trakcie postępowania nie przeprowadzono natomiast żadnych czynności zmierzających do ustalenia przepisów prawa Izraela regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej.
Zdaniem skarżącego Sąd jak i organy orzekające błędnie utożsamiły powołanie (wstąpienie) do sił rezerwy i odbywanie w niej określonych obowiązków wojskowych z formalną rejestracją. Ze względu na brak odpowiednika tzw. czynnej służby rezerwowej w prawie polskim należało poczynić w tym zakresie stosowne ustalenia zgodnie ze złożonymi w trakcie postępowania wnioskami dowodowymi. Skarżący wskazał przy tym, że wbrew informacji zawartej w uzasadnieniu decyzji z dnia 18 sierpnia 2009 r. Minister nie uwzględnił złożonego przez stronę wniosku dowodowego, a jego zapytanie nie dotyczyło bezpośrednio kwestii związanej z odbywaniem służby wojskowej w Izraelu. Wniosek złożony w skardze o zobowiązanie Ministra do przedstawienia przywoływanego pisma MSWiA z dnia 20 października 2008 r. skierowanego do MSZ w sprawie powoływania i odbywania służby wojskowej w Siłach Obrony Izraela nie został uwzględniony przez Sąd I instancji. Fakt skierowania jednak zapytania przez Ministra świadczy, że miał on wątpliwości co do wykładni ww. art. 11 pkt 2.
Podsumowując skarżący stwierdził, że ustalenia Sądu I instancji należy uznać za sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym lub co najmniej za przedwczesne - dokumenty na które powołał się organ II instancji a co wadliwie zaakceptował Sąd, nie stanowiły wystarczającej podstawy do przyjęcia, iż ojciec skarżącego wstąpił do służby w Wojsku Izraela, ponieważ nie odnotowano żadnego rodzaju jego służby przed 19 stycznia 1951 r., złożenia przysięgi wojskowej ani nie przydzielono mu żadnej jednostki.
Uzasadnienie prawne
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 p.p.s.a. przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Sprawa ta mogła być zatem rozpoznawana przez Naczelny Sąd Administracyjny tylko w granicach skargi kasacyjnej.
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
W rozpoznawanej sprawie problem prawny dotyczy prawidłowości dokonanej przez Sąd I instancji wykładni art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.
W art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego uregulowano dwie niezależne przesłanki utraty obywatelstwa polskiego. Pierwszą z nich było nabycie obcego obywatelstwa, z tym zastrzeżeniem, że osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej mogły nabyć obywatelstwo obce jedynie po uzyskaniu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przeciwnym razie nadal były uważane wobec Państwa Polskiego za obywateli polskich (art. 11 pkt 1 w zw. z art. 11 zd. 2 ustawy). Drugą przesłanką utraty obywatelstwa było przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu (art. 11 pkt 2 ustawy).
Sąd I instancji prawidłowo przyjął, iż w okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy ojciec skarżącego spełniał przesłankę utraty obywatelstwa, o której mowa w art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, P. L. bowiem wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym.
Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące sprawę oparły się na treści przedstawionego przez skarżącego zaświadczenia z dnia 27 grudnia 2007 r. wydanego przez Wojska Obrony Izraela. Z dokumentu tego wynika, że ojciec skarżącego P. L., nr służbowy 1291, stopień kapral, należał do sił rezerwowych od dnia 31listopada 1949 r. do dnia 26 sierpnia 1979 r. Twierdzenie skargi kasacyjnej, że Sąd I instancji nie ocenił zaświadczenia precyzującego przebieg służby wojskowej, co miało przyczynić się do błędnych ustaleń faktycznych, uznać należy za nieuprawnione, ponieważ Wojewódzki Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku szczegółowo omówił zaświadczenie przedłożone przez stronę i dokładnie przeanalizował jego treść. Ustalenie przez Sąd, że ojciec skarżącego był objęty obowiązkiem wojskowym w armii izraelskiej poprzez przynależność do sił rezerwowych, było w pełni uzasadnione, skoro bezpośrednio opierało się na treści przedłożonego organowi administracji przez stronę zaświadczenia urzędowego.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela zarzutu skarżącego, że Sąd I instancji wadliwie zastosował przepis art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, co do rozumienia sformułowania "wstąpienie do służby wojskowej". Wojewódzki Sąd Administracyjny słusznie uznał, że wstąpienie do każdego rodzaju służby wojskowej w państwie obcym, w tym do służby rezerwowej, na które obywatel polski nie otrzymał zgody właściwego organu, powodowało utratę z mocy prawa obywatelstwa polskiego. Stanowisko, zgodnie z którym art. 11 pkt 2 ustawy nie ogranicza pojęcia "służby wojskowej" do czynnej służby wojskowej jest jednolicie przyjmowane w dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 28 października 2010 r. sygn. 1700/09, wyrok NSA z dnia 15 czerwca 2010 r. sygn. II OSK 786/09; wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2010 r. sygn. II OSK 393/09; wyrok NSA z dnia 18 lutego 2009 r. sygn. II OSK 246/08; wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r. sygn. II OSK 322/07; wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06). Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie znajduje podstaw, by powyższy pogląd uznać za błędny i w konsekwencji od niego odstąpić.
Jak to podkreślono w wyroku NSA z dnia 28 października 2010 r. sygn. II OSK 1700/09 regulacja kwestii związanych z obywatelstwem, czyli więzią prawną łączącą daną osobę fizyczną z państwem, należy co do zasady do wyłącznych kompetencji tego państwa. Każde państwo decyduje o przesłankach nabycia i utraty swojego obywatelstwa, w związku z czym - wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego - nie można przyjąć, by o tym, czy dana osoba wstąpiła do służby wojskowej w innym kraju, przesądzać mogła jedynie treść lub wykładnia przepisów prawa państwa trzeciego. Wniosek tego rodzaju prowadziłby do konsekwencji nie do pogodzenia z celem analizowanej regulacji. Gdyby bowiem uznać, że wstąpienie do określonego rodzaju formacji o charakterze militarnym w państwie trzecim, nie stanowiło o zaistnieniu sytuacji normowanej art. 11 ust. 2 ustawy tylko dlatego, że dany rodzaj służby nie jest formalnie traktowany przez to państwo jako służba wojskowa, to ustanowiony w ustawie o obywatelstwie Państwa Polskiego zakaz pozbawiony byłby w istocie realnej gwarancji jego przestrzegania.
Wychodząc z powyższego założenia, uznać trzeba, że interpretacji pojęcia "służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy, należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy (obowiązujących w dacie wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym), z tym jednakże zastrzeżeniem, że podleganie przez daną osobę obowiązkom wojskowym w państwie trzecim w formie nieznanej prawu polskiemu nie wyłącza możliwości stwierdzenia utraty przez nią obywatelstwa.
Zastrzeżenie to odnosi się do sytuacji, gdy rodzaj służby, zasady jej odbywania, a przede wszystkim zobowiązania, jakie na siebie nakłada dana osoba, wstępując do struktur militarnych (wojska) innego państwa, kreuje pomiędzy tymi podmiotami stosunek wymuszający posłuszeństwo i zależność takiej osoby od władz państwa trzeciego, a nie Polski.
Zapatrywanie zbieżne z tym stanowiskiem wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 grudnia 2007 r. sygn. II OSK 1783/06. Na ten wyrok powołuje się także wnoszący skargę kasacyjną, wiążąc go z treścią formułowanej przez siebie argumentacji, niemniej jednak kluczowe rozważania z tego orzeczenia zostały wadliwie, jak można wnosić, odczytane, skoro skarżący uznaje, że wspierają one jego stanowisko.
Strona skarżąca przytoczyła w formie cytatów te wypowiedzi Sądu, w których NSA stwierdził, że przy dokonywaniu wykładni przepisu art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego nie można ograniczyć rozważań wyłącznie do przepisów krajowych, a ponadto, że chodzi o rzeczywiste wstąpienie do obcego wojska (nie chodzi o samo podleganie obowiązkowi służby woskowej), wiążące się z przyjęciem określonych w nim obowiązków (m.in. złożeniem przysięgi wojskowej).
To trafne zapatrywanie, na co nie zwróciła uwagi strona skarżąca, odniesione zostało przez Sąd jednakże wyłącznie do tych rodzajów (form) służby wojskowej, których nie znają przepisy prawa polskiego. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził bowiem, że pojęcia sformułowane w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy, w tym pojęcie "służby wojskowej" należy oceniać na podstawie przepisów polskich, a regulacje prawne innego państwa powinny być wzięte posiłkowo pod uwagę jedynie w sytuacji, gdy nie jest możliwe określenie charakteru obowiązków nieznanych prawu polskiemu. Tak więc w tej sprawie prowadzenie dowodów na okoliczność treści prawa izraelskiego w zakresie odbywania służby wojskowej w tym państwie było zbędne.
Uwzględniając powyższe, za prawidłowe uznać należy stanowisko Sądu I instancji, że wstąpienie ojca skarżącego do służby rezerwowej w państwie izraelskim spowodowało utratę przez niego obywatelstwa polskiego, skoro tego rodzaju służbę przepisy prawa polskiego zaliczały do służby wojskowej. W myśl art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, wykonywanie powszechnego obowiązku wojskowego polegało bowiem na odbywaniu albo zasadniczej służby wojskowej, albo służby wojskowej w rezerwie. W świetle przepisów tej ustawy, traktowanie służby rezerwowej jako służby o charakterze wojskowym nie mogło budzić wątpliwości. Utratę obywatelstwa potwierdza również art. 15 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią obywatel polski podlegający obowiązkowi wojskowemu tracił obywatelstwo polskie jeżeli przyjął obowiązki w wojsku obcym lub obcej organizacji wojskowej bez zgody polskiej władzy. W tym przepisie ustawodawca posłużył się pojęciem "przyjęcia obowiązków" w wojsku obcym, które wskazuje na wyrażenie przez obywatela woli pełnienia służby w wojsku danego państwa. Wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwych organów polskich następowało jednakże nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego przymusowej służby w obcym wojsku, będącego konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa.
Z przedłożonego przez skarżącego zaświadczenia wydanego przez Wojska Obrony Izraela wynika, że ojciec skarżącego należał do sił rezerwowych od dnia 3 listopada 1949 r. do 26 sierpnia 1979 r. i miał stopień kaprala. Przedłożone zaświadczenie wskazuje jednoznacznie, iż ojciec skarżącego był objęty obowiązkiem wojskowym w armii izraelskiej poprzez przynależność do sił rezerwowych. Odrzucić jednocześnie należy podjętą przez skarżącego próbę odróżniania faktu wstąpienia do służby rezerwowej i formalnej rejestracji (zaewidencjonowania) w siłach rezerwy.
Rozróżnienie takie jest nieusprawiedliwione przede wszystkim dlatego, że zarejestrowanie ojca skarżącego jako żołnierza służby rezerwowej oznaczało, iż zaczął on podlegać w pełnym zakresie obcym władzom wojskowym i ustanowionym przez nie zasadom. To, czy zostały na niego nałożone określone obowiązki wojskowe w trakcie służby (np. odbywanie czynnej służby rezerwowej, stawienie się do regularnej służby wskutek przydziału mobilizacyjnego) nie miało więc znaczenia o tyle, że powinność zastosowania się do nich, na wezwanie władz wojskowych, z uwagi na status osoby należącej do Sił Obrony Izraela, nie może budzić wątpliwości, co wynika z treści przytoczonego wyżej zaświadczenia. Okoliczność, że przywoływane obowiązki nie musiały pozostawać w kolizji z interesem Państwa Polskiego ma wymiar jedynie faktyczny, albowiem utrata obywatelstwa polskiego z mocy prawa nie była uzależniona ani od charakteru obowiązków, jakie się wiążą ze służbą w siłach zbrojnych obcego państwa, ani od stanu jego relacji z Państwem Polskim.
Zarzut braku ustalenia, czy rejestracja wojskowa ojca skarżącego odbyła się zgodnie z jego wolą, czy też miała charakter przymusowy jest chybiony z tego względu, że dobrowolność przyjęcia przez ojca skarżącego obywatelstwa izraelskiego przesądza o dobrowolności wstąpienia do służby wojskowej w Izraelu. W wyroku z dnia 12 września 2007 r. sygn. II OSK 1693/06 Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że utrata obywatelstwa polskiego na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego w związku ze "wstąpieniem do służby wojskowej w państwie obcym", bez zgody właściwych organów polskich, następowała nie tylko w razie podjęcia przez obywatela polskiego służby wojskowej w obcym państwie w charakterze ochotnika, lecz również w przypadku odbycia przez niego obowiązkowej służby wojskowej, będącej konsekwencją dobrowolnego nabycia przez niego obywatelstwa obcego państwa. Obowiązek wojskowy ciąży tylko na obywatelach danego państwa, dlatego w przypadku dobrowolnego nabycia obywatelstwa państwa obcego przez daną osobę należy uznać, że wyraża ona zgodę na wypełnianie wojskowego obowiązku obrony tego państwa.
Chybione jest powoływanie się przez wnoszącego skargę kasacyjną na przypadki przymusowego wcielenia obywateli polskich do służby wojskowej w państwach wrogich Polsce czy uzasadnionego szczególnymi okolicznościami wstępowania Polaków do służby wojskowej w państwach prowadzących wspólną walkę przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej.
Przede wszystkim nie ma analogii pomiędzy sytuacją wcielania do armii Niemiec lub armii Związku Radzieckiego obywateli polskich, którzy znaleźli się na terenach okupowanych przez te Państwa. Nie można porównywać sytuacji osób, które dobrowolnie przyjęły obywatelstwo obcego państwa, a w konsekwencji przyjęły wynikający z sytemu prawnego tego państwa obowiązek służby wojskowej, z sytuacją osób, którym narzucono obce obywatelstwo, a w jego konsekwencji także obowiązek służby wojskowej.
Ojciec wnoszącego skargę kasacyjną dobrowolnie nabył obywatelstwo izraelskie. Tym samym nie można mówić, iż wynikający z tego faktu obowiązek służby wojskowej został w stosunku do niego wymuszony.
Służba w armii państw prowadzących wspólną walkę przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej nie skutkowała utratą obywatelstwa polskiego z uwagi na szczególne okoliczności tej służby. Tą szczególną okolicznością była walka z państwem, które wywołało II wojnę światową. W takim przypadku walka w takiej armii była w interesie Państwa polskiego. Należy jednak stwierdzić, iż nawet w tej sytuacji utrata obywatelstwa następowała, jeśli służba ta była kontynuowana po zakończeniu II wojny światowej. Nie ma żadnej analogi pomiędzy służbą obywatela polskiego w wojsku obcego państwa walczącego z Niemcami w czasie II wojny światowej, a służbą obywatela polskiego w armii państwa Izrael.
Tym samym brak jest podstaw do przyjęcia, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny, wydając zaskarżony wyrok, naruszył art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego oraz art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, poprzez błędną wykładnię tychże przepisów.
Dla oceny prawidłowości zaskarżonego wyroku nie ma znaczenia okoliczność, iż w czasie pełnienia przez ojca wnoszącego skargę kasacyjną służby wojskowej Izrael był krajem neutralnym w stosunku do Polski, a Polska była jednym z pierwszych krajów uznających suwerenność Izraela. Państwo Izrael jest pełnoprawnym podmiotem społeczności międzynarodowej. Skutki wstąpienia obywatela polskiego do armii tego państwa są identyczne jak skutki wstąpienia obywatela polskiego do armii innego państwa.
Bezzasadne są również zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące naruszenia przepisów postępowania. Sąd I instancji, nie przeprowadzając dowodów zmierzających do ustalenia przepisów prawa izraelskiego regulujących poszczególne rodzaje służby wojskowej w tym państwie nie naruszył art. 106 § 3 p.p.s.a. Jak już wskazano powyżej dla oceny czy dana osoba "wstąpiła do służby wojskowej" w rozumieniu art. 11 pkt 2 ustawy z 1920 r. należy dokonywać z uwzględnieniem przepisów prawa polskiego regulujących powszechny obowiązek wojskowy w dacie wstąpienia przez daną osobę do służby wojskowej w państwie obcym. Prawo obce powinno być uwzględnione jedynie w przypadku, gdy dany rodzaj służby wojskowej nie był znany prawu polskiemu.
Nietrafnie strona skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji przyjęcie błędnych ustaleń faktycznych odnośnie odbywania przez ojca skarżącego P. L. służby wojskowej w Izraelu. Zarówno Sąd I instancji, jak i organy administracji rozpatrujące tą sprawę oparły się na treści przedstawionego przez skarżącego zaświadczenia z dnia 27 grudnia 2007 r. wydanego przez Wojsko Obrony Izraela. Z dokumentu tego wynika, że ojciec skarżącego należał do sił rezerwowych od 3 listopada 1949 r. do 26 sierpnia 1979 r. Powyższe stanowi, że zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 184 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art. 7, 77, 81 i 138 § 2 k.p.a. jest niezasadny. WSA dokonał prawidłowej oceny zaskarżonej decyzji. Zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy był wystarczający do wydania rozstrzygnięcia i nie wymagał uzupełnienia.
Nie znajdując usprawiedliwionych podstaw do uwzględnienia skargi kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.
