Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 21 stycznia 2008 r.
IV SA/Wa 2395/07
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia WSA Grzegorz Czerwiński.
Sędziowie WSA: Łukasz Krzycki (spr.), Asesor Agnieszka Wójcik.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2008 r. sprawy ze skargi A. L. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 października 2007 r. nr DOiR.I.627/221/07-PW w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego;
oddala skargę.
Uzasadnienie faktyczne
Zaskarżoną decyzją z dnia 23 października 2007 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, na zasadzie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 29 maja 2006 r. o odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez p. A. L.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, Minister wyjaśnił, iż odmowa potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego jest następstwem nie przedłożenia dowodu potwierdzającego, iż p. A. L. nie odbył służby wojskowej w armii Państwa Izrael, co rodziłoby skutki wiążące się z podjęciem służby wojskowej w armii obcej, bez wymaganego zezwolenia, w rozumieniu art. 11 pkt 2 mającej w niniejszej sprawie zastosowanie ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 z późn. zm.) - utratą obywatelstwa.
W sprawie ustalono, iż p. A. L. urodził się w dniu 17 września 1929 r. w S. W 1937 r. wyjechał wraz z rodzicami do Palestyny, a 15 maja 1948 r. nabył obywatelstwo Państwa Izrael. Jako podlegający obowiązkowej służbie wojskowej w Polsce, nie utraciłby obywatelstwa polskiego pomimo przyjęcia obywatelstwa obcego państwa z uwagi na treść art. 11 pkt 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego (patrz wyłączenie - art. 11 in fine tej ustawy). Jednak należy przyjąć, iż obywatelstwo to stracił, mając na uwadze art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Można bowiem zasadnie przypuszczać, że odbył on służbę wojskową w armii izraelskiej. Taką konkluzję organ wywodzi z następujących uwarunkowań.
P. A. L. zamieszkiwał na terytorium Palestyny w okresie wojny o utworzenie Państwa Izrael, gdy wszyscy zdolni do walki mężczyźni byli powołani do wojska. Wnioskodawca, pomimo iż organ administracji zwrócił się do niego o przedłożenie zaświadczenia wydawanego przez Wojsko Obrony Izraela o przebiegu całej jego służby wojskowej, nie dostarczył żądanego dokumentu. Przedkładany przez wnioskodawcę dokument dotyczący służby wojskowej był wydany przez Okręgowe Biuro Poborowe, a więc nie przez instytucję, która w świetle dotychczasowej praktyki, znanej organowi, była właściwa do wydania odnośnego zaświadczenia. Z przedłożonego dokumentu wynika jednocześnie, iż zainteresowany "nie figuruje w komputerach Wojska Obrony Izraela." Z treści innych zaświadczeń znanych organowi wynika, iż system ten obejmuje pełne dane od 1971 r. Zdaniem organu nie zamieszczenie obecnie danych wnioskodawcy w systemie nie może stanowić przekonywującego dowodu, iż nie odbył on służby wojskowej w latach wcześniejszych. Dodatkowo wątpliwości organu budziła autentyczność dokumentu z uwagi na dostarczenie jedynie jego kopii i jednocześnie nie opatrzenie go w sposób właściwy klauzulą apostille. Trzykrotnie zwracano się do Strony o przedłożenie właściwego dokumentu, załączając wzorzec właściwego zaświadczenia (pisma z 15 maja, 18 czerwca oraz 24 lipca 2007 r.). W końcu zainteresowany pismem z dnia 27 lipca 2007 r. powiadomił organ, iż dotychczas przedłożony dokument jest jedynym, jaki może on dostarczyć, oraz wniósł o wydanie decyzji na podstawie dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego. Jednocześnie Minister wskazał, iż z uwagi na izraelską ustawę o ochronie danych osobowych organ administracji nie jest władny sam uzyskać od Wojsk Obrony Izraela zaświadczenia dotyczącego przebiegu służby zainteresowanego.
W skardze na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji p. A. L. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji. Zarzucono w niej naruszenie art. 77 k.p.a.
Zakwestionowano odmówienie mocy dowodowej zaświadczeniu przedłożonemu przez Zainteresowanego odnośnie służby wojskowej, twierdząc, iż był to jedyny dokument, jaki mógł on otrzymać. Zaświadczenie przedstawia pełną informację, jaką Wojsko Obrony Izraela posiada na temat zainteresowanego w swoich rejestrach. Zaświadczenie, iż określona osoba nie figuruje w systemie komputerowym wojsk izraelskich wydawane jest po dokonaniu także kwerendy dokumentów i rejestrów prowadzonych w innej formie. Powstałe w okresie wojny (1948 rok) rejestry nie są pełne a czasem nie zachowały się. Brak informacji o służbie czynnej oznacza, iż taka informacja nie zachowała się.
W skardze zawarto również polemikę ze stanowiskiem organu jakoby przedłożony dokument nie był opatrzony właściwą klauzulą apostille, co podważałoby jego wiarygodność.
W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.
Przy piśmie k. 15 organ administracji przekazał do Sądu przesłane organowi przy piśmie z dnia 3 grudnia 2007 r. dokumenty tj. oryginał zaświadczenia z dnia 30 października 2005 r. opatrzony klauzulą apostille oraz jego tłumaczenie dokonane przez tłumacza przysięgłego z dnia 5 listopada 2007 r.
Uzasadnienie prawne
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Sąd oddalił skargę, gdyż nie zasługuje ona na uwzględnienie, albowiem zaskarżone rozstrzygnięcie nie narusza prawa.
Organ orzekający w sprawie, na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 z późn. zm.) słusznie przyjął, iż dla oceny kwestii aktualnego posiadania obywatelstwa polskiego przez Skarżącego należy się odwołać do regulacji normujących materię obywatelstwa w okresie, gdy występowały zdarzenia mogące mieć wpływ na ustalenie statusu obywatelstwa (z którymi odnośne przepisy wiązały określone skutki w postaci nabycia lub utraty obywatelstwa), a więc do ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z 1920 r.
W ocenie Sądu organ administracji trafnie uznał, iż brak jest możliwości ustalenia, czy Skarżący posiada obywatelstwo polskie, co musiało prowadzić do odmowy potwierdzenia jego posiadania. Nie można pominąć kwestii utraty obywatelstwa polskiego w związku ze znacznym prawdopodobieństwem wstąpienia przez Skarżącego do służby wojskowej państwa obcego (Państwa Izrael) bez wymaganego zezwolenia (art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego).
Do konkluzji takiej prowadzi trafna ocena istotnych okoliczności w sprawie oraz zgromadzonego materiału dowodowego.
Okolicznością nie kwestionowaną w sprawie jest prowadzenie przez Państwo Izrael od chwili jego proklamowania wojny w obronie niepodległości. Bowiem w dniu 29 listopada 1947 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła rezolucję nr 181 o przyszłym zarządzie Palestyny, w której zadeklarowano potrzebę utworzenia państwa dla osób narodowości żydowskiej. Z dniem 14 maja 1948 r. proklamowano Państwo Izrael na terytorium Erec Izrael. Państwo Izrael powstało na terenie etnicznie zamieszkiwanym przez ludność narodowości żydowskiej i arabskiej, co spowodowało, iż początkowy okres istnienia Państwa Izraelskiego upływał pod znakiem walki tych społeczności na terytorium proklamowanego państwa.
Mając na uwadze powyższe okoliczności organ administracji, w celu należytego wyjaśnienia sprawy (art. 7 k.p.a.) wezwał Skarżącego do przedłożenia określonego dokumentu pozwalającego na ustalenie istotnych w sprawie kwestii (wskazane wcześniej trzy pisma kierowane do pełnomocnika strony). Dokumentem tym miało być zaświadczenie o przebiegu służby wojskowej wydane przez Centrum Informatyki, Dział Kadr Sił Obrony Izraela, co stronie wyczerpująco wyjaśniono, w myśl art. 9 k.p.a. Trzeba przy tym mieć na uwadze, jako istotną okoliczność, wskazywany przez organ, nie kwestionowany przez Skarżącego, brak możliwości bezpośredniego uzyskanie takiego dokumentu przez organ administracji z uwagi na izraelskie przepisy o ochronie danych osobowych. W tej sytuacji żądanie przedłożenia zaświadczenia o określonej treści przez stronę nie narusza treści art. 12 § 1 k.p.a. (zastosowanie najprostszego środka służącego załatwieniu sprawy). Zainteresowany nie przedłożył wskazanego dokumentu, żądając wydania decyzji na podstawie zebranego dotąd materiału dowodowego (pismo z dnia 27 lipca 2007 r.). Oświadczył jednocześnie, iż przedstawione wcześniej zaświadczenie - dokument z dnia 30 października 2005 r. - jest jedynym, jakie może przedłożyć.
Jak można było wnosić z treści przedłożony na etapie postępowania administracyjnego dokumentu z 2005 r. sporządzonego przez Okręgowe Biuro Poborowe Hajfa, Dział Kontroli Stawiennictwa (na etapie trwania postępowania przedłożono jedynie jego kopię), którego notarialne tłumaczenie załączyła strona zainteresowana, jest to wyłącznie informacja o nie figurowaniu wnioskodawcy w komputerach Wojska Obrony Izraela. Rozważając zarówno treść samego pisma jak i mając na uwadze instytucję która je sporządziła trudno wnosić, iż zawarte w nim informacje dotyczą przebiegu służby wnioskodawcy. Można raczej domniemywać, iż informacje zawarte w piśmie dotyczą aktualnych etatów rezerwy sił zbrojnych (rejestr poborowych) niż informacji historycznych o przebiegu służby osób zdemobilizowanych. Oczywiście brak szerszych informacji w tym zakresie nie pozwalał na sformułowanie kategorycznych wniosków w tym zakresie. Jednak wskazany kontekst treści dokumentu i instytucji go wydającej, jak i wiedza organu orzekającego w sprawie odnośnie praktyki wydawania zaświadczeń o przebiegu służby w armii izraelskiej, pozwalał organowi, mając na uwadze zasadę swobodnej oceny dowodów, odmówić przedłożonemu dokumentowi wiarygodności, jako dowodowi przesądzającemu o nie odbyciu służby wojskowej przez wnioskodawcę. Twierdzenia Strony, iż nie jest możliwe w konkretnym przypadku uzyskanie, a co za tym idzie przedłożenie, zaświadczania od właściwej instytucji w określonej formie, nie zostało w ogóle uprawdopodobnione (np. odnośną korespondencją z kompetentnym organem w Państwie Izrael), nota bene także na etapie składania skargi. Strona nie uprawdopodobniła też żadnymi dowodami, swoich, formułowanych już na etapie postępowania administracyjnego, twierdzeń, jakoby zaświadczenie o nie figurowaniu "w komputerach" Wojska Obrony Izraela wydawane było po przeprowadzeniu kwerendy także innych zasobów archiwalnych. Z uwagi na dokonywanie oceny legalności orzeczenia na dzień jego wydania, bez znaczenia dla Sądu pozostaje okoliczność, iż przedłożone po wydaniu zaskarżonej decyzji tłumaczenie zaświadczenia różni się treścią od załączonego przez Stronę do akt sprawy przy k. 15. Opierając się na treści tłumaczenia dokumentu opatrzonego klauzulą apostille, organ administracji mógł traktować je jako odzwierciedlające treść przedłożonego dokumentu w języku hebrajskim.
Nie przekonywujące są wywody skargi, iż trudności odnośnie uzyskania zaświadczenia mogą wynikać ze skąpych zasobów archiwalnych. Mając na względzie wagę kwestii odbycia służby wojskowej dla przedmiotu orzekania (ustalenie statusu państwowego) organ administracji mając na uwadze wymagania art. 7 i 77 § 1 k.p.a. może, w przypadkach wątpliwych, żądać potwierdzenia okoliczności ewentualnego braku danych odnośnie ewentualnego odbycia służby wojskowej przez konkretną osoby w określonej formie i przez wskazaną instytucję. Dotyczy to sytuacji gdy informacja taka nie może być uzyskana przez organ oraz dysponuje on widzą, iż określona instytucja państwa obcego wydaje wymagane zaświadczenia.
W tej sytuacji, uwzględniając zasadę swobodnej oceny materiału dowodowego (art. 80 k.p.a.), uprawnione było uznanie przez organ administracji, iż nie przedłożenie przez zainteresowanego wskazywanego konkretnie zaświadczenia, uniemożliwia wykluczenie podjęcia służby wojskowej przez Skarżącego, co jest uprawdopodobnione wskazanymi wyżej, nie kwestionowanymi, także w skardze okolicznościami (powszechnego poboru mężczyzn narodowości żydowskiej do wojska w czasie konfliktów w okresie powstawania Państwa Izrael). Konkluzja taka zgodna jest z logicznymi zasadami rozumowania.
Przyjęcie odmiennych założeń, co do możliwości procedowania i oceny materiału dowodowego, w rozpoznawanej sprawie prowadziłoby do wniosku, iż nie jest możliwe wiarygodne ustalenie istotnej w sprawie kwestii ewentualnego podjęcia służby wojskowej, o ile strona nie przedłoży dokumentu, który może powodować nie pożądane skutki dla zainteresowanego uzyskaniem określonego rozstrzygnięcia, gdy uzyskanie dokumentu w inny sposób, niż za pośrednictwem strony, nie jest możliwe (jak w sprawie niniejszej). Miałoby to prowadzić do wydania rozstrzygnięcia, zgodnie z wnioskiem strony, pomimo uzasadnionych wątpliwości, co do stanu faktycznego w kwestii istotnej w sprawie. Sytuacja taka w ocenie Sądu byłaby nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) i naruszała fundamentalną zasadę swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, w sytuacji gdy strona domaga się potwierdzenia określonego stanu prawnego. Trzeba podkreślić przy tym, iż pogląd generalnie, co do możliwości powstania dla strony wnioskującej o wydanie określonego orzeczenia, negatywnych skutków procesowych, wobec faktu nie przedłożenia określonych dowodów, jest prezentowany w orzecznictwie sądowoadministracyjnym (patrz m.in. przywołane w zaskarżonej decyzji wyroki sygn. akt III SA 2431/99, III SA 2322/99 i I SA/Gd 860/97).
W rozpoznawanej sprawie, wobec twierdzenia Skarżącego, iż nie odbywał on służby wojskowej, poza sporem jest okoliczność, czy uzyskał on zezwolenie na odbycie służby wojskowej w obcej armii w rozumieniu ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego.
W tej sytuacji trafnie orzeczono o odmowie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Skarżącego. Należy bowiem podzielić pogląd, iż prawdopodobnym jest fakt jego utraty w wyniku przyjęcia służby w państwie obcym bez zgody właściwego organu. Weryfikacja tej okoliczności nie jest możliwa wobec nie przedłożenia przez Skarżącego, pomimo wezwania przez organ, określonego dokumentu.
Należy zauważyć, iż ustawa o obywatelstwie polskim nie określa przesłanek wydania decyzji o odmowie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. W tej sytuacji przesłanką orzekania na podstawie art. 17 ust. 4 wskazanej ustawy może być zarówno ustalenie, iż określona osoba takiego obywatelstwa nie posiada jak i obiektywnie uzasadnione stwierdzenia, iż okoliczność ta nie może być ustalona z uwagi na brak możliwości wyjaśnienia istotnych w sprawie kwestii.
W tych okolicznościach, jako nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, poza oceną Sądu pozostają sporne pomiędzy stronami kwestie, czy przedłożony dokument z dnia 30 października 2005 r. został właściwie uwiarygodniony klauzulą apostille tj. czy zamieszczona klauzula na tłumaczeniu dokumentu stanowi uwierzytelnienie kopii jego oryginału przedłożonego przez stronę. Niezależnie bowiem od okoliczności czy kopia ta została właściwie uwiarygodnione, nie ulega wątpliwości, iż dokument bez względu na jego autentyczność nie mógł stanowić podstawy do bezsprzecznego ustalenia faktu nie odbycia służby wojskowej przez wnioskodawcę.
Dla oceny legalności zaskarżonej decyzji nie może odgrywać znaczenia fakt przedłożenia, po wydaniu zaskarżonej decyzji, uwierzytelnionego klauzulą apostille oryginału dokumentu z dnia 30 października 2005 r., bowiem jak wskazano przesłankami rozstrzygnięcia nie był sam brak pewności co do autentyczności dokumentu lecz także ocena jego treści, w kontekście instytucji, która go sporządziła. Nie ma także znaczenia dla oceny legalności procedowania organu administracji kwestia, iż tłumaczenia dokumentu dostarczonego po wydaniu zaskarżonej decyzji różni się od wcześniej przedłożonego przez Stronę. W przedłożonym później tłumaczeniu nie wskazuje się, iż zaświadczenie dotyczy zasobów baz komputerowych lecz ogólnie "rejestrów Sił Obrony Izraela". Z uwagi na brak zasady formalizmu w polskim postępowaniu administracyjnym (art. 75 § 1 k.p.a.) organ administracji był uprawniony odwołać się do treści uwierzytelnionego, według wewnętrznego porządku prawnego państwa obcego, tłumaczenia dokumentu na język polski dokonanego poza granicami Polski. Ograniczenia, co do przedstawiania środków dowodowych, dotyczą wyłącznie obowiązku przedkładania dokumentów w języku polskim, co wynika z treści art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. Nr 90, poz. 999 z późn. zm.). Jednocześnie k.p.a. ani przepisy odrębne nie zawierają szczególnych ograniczeń odnośnie sposobu uwiarygodniania tłumaczeń, a więc może to następować według prawa krajowego lub obcego. Wprawdzie z treści art. 15 ustawy z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz. U. Nr 273, poz. 2702 z późn. zm.) wynika możliwość zawrócenia się przez organ administracji z żądaniem dokonania tłumaczenia przez uprawnionego tłumacza przysięgłego. Z treści tej normy nie można wywieść nakazu odwoływania się przez organ administracji wyłącznie do tłumaczeń sporządzanych przez takich tłumaczy, co wynika wprost z zasady swobodnej oceny dowodów. Obowiązek powołania tłumacza przysięgłego, który jest biegłym w rozumieniu art. 84 § 1 k.p.a., spoczywa na organie wyłącznie, gdy treść przedłożonego tłumaczenia nasuwa uzasadnione wątpliwości lub z innych przyczyn jest ono niewiarygodne.
Z przytoczonych wyżej przyczyn Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), orzekł jak w sentencji.
Tekst orzeczenia pochodzi ze zbiorów sądów administracyjnych.
