Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 3 października 2007 r.
IV SA/Wa 1365/07
TEZA aktualna
1. Dla ustalenia podstawy nabycia obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu.
2. Wobec braku winy skarżącego w możliwości dowodzenia faktów, na które się powołuje poprzez dołączenie stosownych aktów stanu cywilnego, należy skorzystać z innych środków dowodowych i wykazywać nimi miejsce stałego zamieszkania ojca skarżącego, jak również miejsce urodzenia skarżącego.
3. W sytuacji, gdy brak jest całych roczników ksiąg stanu cywilnego z 1900 roku i z 1929 roku, to możliwości dowodowe potwierdzenia faktu urodzenia, miejsca urodzenia, muszą ulec poszerzeniu o inne środku dowodowe świadczące o tych zdarzeniach, aniżeli sam dokument wydany na podstawie ksiąg stanu cywilnego.
UZASADNIENIE
Skład orzekający
Przewodniczący: Sędzia WSA Alina Balicka (spr.).
Sędziowie: Asesor Marta Laskowska, Asesor Agnieszka Łąpieś-Rosińska.
Protokolant: Julia Dobrzańska.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 października 2007 r. sprawy ze skargi Moshe S. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 11 maja 2007 r. nr (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego
1.
uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji;
2.
zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz skarżącego Moshe S. kwotę 340.00 (trzysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Uzasadnienie faktyczne
Zaskarżoną decyzją z dnia 11 maja 2007 r. nr (...) Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, po rozpoznaniu odwołania Moshe S., utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 16 maja 2006 r. odmawiającą wydania poświadczenia stwierdzającego posiadanie obywatelstwa polskiego przez Moshe S.
Z uzasadnienia decyzji Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wynika, że Moshe S. wystąpił do Wojewody Mazowieckiego z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego.
W dniu 16 maja 2006 r. Wojewoda Mazowiecki wydał decyzję, którą odmówił wydania poświadczenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Wtoku postępowania Moshe S. oświadczył, że urodził w dniu 8 listopada 1929 r. w M. jako syn Jakoba i Chawy z domu S. Jego rodzice zawarli związek małżeński w dniu 2 grudnia 1925 r. w M. Tam też mieszkał do roku 1933, kiedy wraz z rodzicami wyjechał na stałe do Palestyny. Powyższych faktów nie udało się organowi potwierdzić, pomimo przeprowadzonych poszukiwań w Archiwum Państwowym m.st. Warszawy Oddział w O., w Archiwum Państwowym w S., w Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Izraelu, w Urzędzie Stanu Cywilnego w G., w Urzędzie Stanu Cywilnego w M. oraz w Żydowskim Instytucie Historycznym w W.
W dniu 15 maja 1948 r. skarżący nabył obywatelstwo izraelskie.
Skarżący w toku postępowania wyjaśniającego złożył do akt kopię wypisu aktu ślubu rodziców z roku 1925, odpis skrócony zapisu w rejestrze ludności dotyczący swojej osoby, wydany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Izraela, zaświadczenie z Biura Mobilizacji Hajfa, wskazujące, iż nie figuruje w komputerach Wojska Obrony Izraela, kopię poświadczenia posiadania obywatelstwa izraelskiego wydanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Izraela w dniu 22 września 2004 r. oraz dwa wypisy aktów urodzenia członków rodziny.
Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wskazał, iż dla rozstrzygnięcia sprawy nabycia i utraty obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie lub utrata obywatelstwa z mocy prawa lub na podstawie decyzji właściwego organu. W sprawie niniejszej właściwe są przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. RP. Nr 7, poz. 44).
Nabycie obywatelstwa polskiego regulował art. 4 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. Zgodnie z art. 4 pkt 1 w związku z art. 5 tej ustawy, obywatelstwo polskie nabywało się przez urodzenie. Dzieci ślubne nabywały obywatelstwo ojca, natomiast dzieci nieślubne obywatelstwo matki. W związku z powyższym do stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego, niezbędne było ustalenie czyjego ojciec legitymował się obywatelstwem polskim.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, organ stwierdził, iż w sprawie brak jest dowodów wskazujących na nabycie przez skarżącego obywatelstwa polskiego na podstawie wyżej powołanego przepisu, gdyż nie uzyskano potwierdzenia, iż skarżący urodził się w M., oraz że jego ojciec posiadał obywatelstwo polskie. Wskazał, iż w aktach sprawy znajduje się tylko kopia wypisu z aktu ślubu Jankiela -Manasza Z. z Chawy S. (rodziców skarżącego), która nie może być traktowana przez organ jako dowód w rozumieniu art. 75 k.p.a., gdyż dokumentami w sprawie mogą być jedynie oryginały lub urzędowo poświadczone za zgodność kserokopie. Wskazał, iż wypis aktu ślubu rodziców skarżącego, stanowiłby jedynie dowód na pochodzenie skarżącego ze związku małżeńskiego, nie stanowiłby natomiast dowodu posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego i jego ojca.
Skargę na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 11 maja 2007 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożył Moshe S. W skardze podniósł, iż przy rozpoznawaniu sprawy organ nie zebrał w sposób wyczerpujący materiału dowodowego istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy oraz pominął istniejące dowody.
Odpowiadając na skargę Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas prezentowane stanowisko.
Uzasadnienie prawne
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga jest zasadna.
Skarżący wystąpił do Wojewody Mazowieckiego z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego wskazując, iż urodził się w dniu 8 listopada 1929 r. w M., jako syn Jakoba (Jankiela M.) i Chawy z domu S.
Zgodzić się należy ze stanowiskiem organu zaprezentowanym w zaskarżonej decyzji, iż dla ustalenia podstawy nabycia obywatelstwa polskiego miarodajne są przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia lub czynności, na skutek których nastąpiło nabycie obywatelstwa z mocy prawa lub decyzji właściwego organu.
W dacie urodzenia skarżącego tj. 8 listopada 1929 r. obowiązywała ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.). Ustawa ta weszła w życie w dniu 31 stycznia 1920 r. (art. 14 ustawy). Zgodnie z art. 4 pkt 1 tej ustawy, obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie. Z kolei art. 5 ustawy stanowi, że przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca.
Skarżący przedstawił kopię wypisu z aktu ślubu wydanego na mocy ksiąg stanu cywilnego za rok 1925 Nr 2, z którego wynika, że Jankiel Manasza Z. i Chawa S. zawarli związek małżeński dnia 2 grudnia 1925 r. w M., powiat garwoliński, województwo lubelskie. Powyższe potwierdza, że skarżący pochodzi ze związku małżeńskiego, w związku z czym przez urodzenie nabył obywatelstwo ojca. Z informacji znajdujących się w aktach wynika, że ojciec skarżącego Jankiel Manasza Z. urodził się w 1900 r. w G. Z kopii wypisu z aktu ślubu wynika, iż Jankiel Manasza Z. w 1925 roku miał 25 lat, co potwierdza, że urodził się w 1900 roku.
Odwołując się do Traktatu Pokojowego między głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską podpisanego w Wersalu 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. R. P. z 1920 r. Nr 110, poz. 728) należy stwierdzić, że zgodnie z art. 3 Traktatu, Polska uznała za obywateli polskich, z samego prawa i bez żadnych formalności, tych obywateli niemieckich, austriackich, węgierskich lub rosyjskich, którzy w chwili uzyskania przez Traktat mocy obowiązującej, posiadali stałe zamieszkanie (domicilies) na terytorium uznanym lub które będzie uznane za część składową Polski,,...
Traktat Pokojowy podpisany w Wersalu 28 czerwca 1919 r. wszedł w życie 10 stycznia 1920 r., a więc jeszcze przed wejściem w życie ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z dnia 20 stycznia 1920 r.
Z przepisu art. 3 Traktatu Pokojowego wynika, że obywatelstwo polskie nabywało się z mocy samego prawa, jeżeli w dniu 10 stycznia 1920 r. posiadało się stałe zamieszkanie (domiciliśs) na obszarze Państwa Polskiego.
Obszar Państwa Polskiego obejmował miasto Warszawę, województwa: warszawskie, łódzkie, kieleckie, lubelskie, białostockie, poznańskie i pomorskie, jak również b. Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, co potwierdza treść art. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. Nr 52, poz. 320).
Sposób nabycia obywatelstwa polskiego z mocy samego prawa przewidziany w art. 3 Traktatu Pokojowego znalazł potwierdzenie w art. 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, zgodnie z którym, z chwilą ogłoszenia tej ustawy prawo obywatelstwa polskiego przysługiwało każdej osobie, która:
1)
była osiedlona na obszarze Państwa Polskiego, o ile jej nie służyło obywatelstwo innego państwa. Za osiedlonego w Państwie Polskim w znaczeniu tej ustawy był uważany kto:
a)
był zapisany lub miał prawo być zapisanym do ksiąg stałej ludności b. Królestwa Polskiego;
b)
miał prawo swojszczyzny w jednej z gmin na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Austriackiego lub Węgierskiego;
c)
miał już przed 1-ym stycznia 1908 r. z tytułu obywatelstwa niemieckiego stałe miejsce zamieszkania na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio część składową Państwa Pruskiego;
d)
był zapisany do gminy miejskiej lub wiejskiej, albo do jednej z organizacji stanowych na ziemiach b. Cesarstwa Rosyjskiego, jakie weszły w skład Państwa Polskiego;
2)
urodziła się na obszarze Państwa Polskiego, o ile nie służyło jej obywatelstwo innego Państwa;
3)
ponadto, której na mocy traktatów międzynarodowych obywatelstwo polskie przysługiwało.
Powyższe wskazuje sposób potwierdzenia stałego zamieszkania na obszarze Państwa Polskiego. W przypadku byłego zaboru rosyjskiego możemy mieć do czynienia z wpisem do ksiąg stałej ludności b. Królestwa Polskiego lub zapisem do gminy miejskiej lub wiejskiej, albo do jednej z organizacji stanowych na ziemiach b. Cesarstwa Rosyjskiego. Odnalezienie takich dokumentów może być znacznie utrudnione lub nawet obecnie niemożliwe, co nie wyklucza, że faktu stałego zamieszkiwania w dniu 10 stycznia 1920 r. na obszarze Państwa Polskiego nie można dowodzić innymi środkami dowodowymi, jak chociażby zeznaniami świadków, przesłuchaniem samej strony.
W ocenie Sądu nie można wykluczyć, iż ojciec skarżącego z mocy samego prawa nabył obywatelstwo polskie na podstawie Traktatu Pokojowego, poprzez fakt stałego zamieszkiwania na obszarze państwa Polskiego w dniu 10 stycznia 1920 r. Okoliczność ta w toku postępowania administracyjnego nie została przez organy w sposób wyczerpujący zbadana. Organy ograniczyły się do poszukiwań dokumentów, aktów stanu cywilnego. Nie odnaleziono ksiąg aktów stanu cywilnego za 1900 rok z Urzędu Stanu Cywilnego w G., w tym aktu urodzenia ojca skarżącego. Księgi ludności stałej gminy M. z lat 1929 - 1933 zostały zniszczone w czasie działań wojennych w latach 1939 - 1944, co uniemożliwia sprawdzenie czy w 1929 r. był sporządzony akt urodzenia skarżącego. W tej sytuacji, wobec braku winy skarżącego w możliwości dowodzenia faktów, na które się powołuje poprzez dołączenie stosownych aktów stanu cywilnego, należy skorzystać z innych środków dowodowych i wykazywać nimi miejsce stałego zamieszkania Jankiela Manasza Z., jak również miejsce urodzenia skarżącego.
Uznając, że sprawa nie została wystarczająco wyjaśniona, czym naruszono przepisy art. 7, 77 § 1, 75, 80, 86 k.p.a. i oceniając, że naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy zaskarżona decyzja i decyzja organu pierwszej instancji podlegały uchyleniu.
Ponownie rozpatrując sprawę, organ rozszerzy zakres postępowania dowodowego o nowe środki dowodowe, w tym ewentualne zeznania świadków, przesłuchanie strony. Całokształt materiału dowodowego musi być oceniany poprzez fakt, że ojciec skarżącego w dniu 2 grudnia 1925 r. zawarł związek małżeński w M., co potwierdza kopia wypisu z aktu ślubu, potwierdzona za zgodność z oryginałem już po zamknięciu postępowania administracyjnego, poprzez treść dokumentów izraelskich, z których wynika, ze skarżący urodził się w 8 listopada 1929 r. w Polsce. Być może będzie możliwe złożenie do akt sprawy dokumentów izraelskich mówiących o miejscu urodzenia ojca skarżącego. W sytuacji, gdy brak jest całych roczników ksiąg stanu cywilnego z 1900 roku w G. i z 1929 roku w M., to możliwości dowodowe potwierdzenia faktu urodzenia, miejsca urodzenia, muszą ulec poszerzeniu o inne środku dowodowe świadczące o tych zdarzeniach, aniżeli sam dokument wydany na podstawie ksiąg stanu cywilnego.
Z tych wszystkich względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku.
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 200 ww. ustawy.
